مطالعات و تمرین های ضروری برای سخنرانان ، گویندگان و مجریان

۲۰ - ورزش ، سلامت ، تناسب اندام ( ۵ )

ورزش و بيماري هاي ريوي

ابتلاء به يك بيماري تنفسي حتي با شدت متوسط، مي‌تواند توانايي فرد را در پيش بردن يك زندگي خلاق و كارآمد در جامعه مختل سازد. بنابراين يك برنامه كامل توان بخشي ورزشي، جزء ضروري مراقبت‌هاي پزشكي متداول در بيماران مبتلا به بيماري‌هاي مزمن است. به تعبيري ديگر ورزش مناسب مي‌تواند بسياري از نشانه‌هاي عاجز كننده بيماري‌هاي مزمن انسدادي ريه مانند تنگي نفس متناوب يا دائمي را از بين ببرد.

بيماري مزمن ريه

سير بيماري در مبتلايان به بيماري مزمن ريوي روند صعودي دارد. با پيشرفت بيماري، تنگي نفس هم بدتر مي‌شود. كيفيت تنگي نفس در بيماران مختلف، متفاوت است. اما بين شدت فعاليت و ميزان ناراحتي بيمار ارتباط وجود دارد. برنامه‌هاي توانبخشي بر اساس تمرينات ورزشي در جهت كاهش اختلالات عملكردي ناشي از بيماري مزمن ريوي (CLD) به كار مي‌روند. در حال حاضر، ثابت شده است كه اگر بيمار مبتلا به بيماري مزمن ريوي ورزش كند، سطح تحمل او افزايش يافته، از تنگي نفس وي كاسته شده و وضعيت روحي رواني بهتري پيدا خواهد كرد.

بيماري مزمن انسدادي ريه (COPD)

اين بيماري با محدوديت مزمن در جريان هوا يا بدون افزايش پاسخ دهي مجاري تنفسي مشخص مي‌شود. وجود انسداد مزمن مجرا، پيش شرط تشخيص براي اين بيماري است. اين انسداد يا به علت برونشيت مزمن و يا آمفيزم ايجاد مي‌شود. در بيمار مبتلا و در جريان بازدم پر فشار،‌ ريه به حد طبيعي تخليه نمي‌شود. لذا ظرفيت و حجم باقيمانده افزايش مي‌يابند. تنفس سريع ناشي از ورزش، به هواي محبوس، افزوده و سبب پرهوايي ديناميك ريه‌ها خواهد شد. شدت تنگي نفس ناشي از فعاليت، هم‌خواني نزديكي با ميزان پرهوايي دارد.

مطالبي پيرامون ورزش

با بررسي تأثير ورزش در بيماران مبتلا به بيماريهاي مزمن انسدادي ريه، مشاهده شده تحمل اين افراد نسبت به ورزش افزايش يافته است. البته ميزان بهبودي و سطح تحمل وابسته به افراد مختلف، متفاوت و به عوامل متعددي از جمله شدت بيماري فرد بستگي دارد. يك برنامه توان بخشي جامع در مورد ريه‌ها شامل يك برنامه آموزشي (ماهيت بيماري، درمان و راهكارهاي غلبه بر آن به بيمار آموزش داده شود) و نيز يك برنامه ورزشي است. فوايدي كه بيماران مبتلا به هر نوع بيماري ريوي از ورزش مي‌برند عبارتند از:
ـ بهبود استقامت و قدرت عضلاني اسكلتي
ـ بهبود عملكرد عضلات تنفسي
ـ كاهش تهوية دقيقه‌اي تا 6 %
ـ بهبود تكنيك انجام ورزش
اين مراتب در مبتلايان به بيماري خفيف، متوسط و شديد به اثبات رسيده ‌است. اغلب بيماران مبتلا به بيماري مزمن ريه از انجام ورزش هراس دارند. اينها تنگي نفس ناشي از بيماري و ورزش را به هم مرتبط دانسته و از انجام هر فعاليتي خودداري مي‌كنند. ورزش تحت نظر متخصصين، اين موارد را برطرف كرده و باعث مي‌شود كه بيمار بر موانع روحي فائق آيد. البته لازم به تذكر است كه تمام بيماران بايد پيش از شروع برنامه ورزشي، يك تست استرس قلبي ريوي وابسته به علائم انجام دهند. اگر تجهيزات لازم براي پايش تبادلات گازي موجود نبود، مي‌توان تست استرس قلبي را جايگزين كرد كه در آن درصد اشباع اكسيژن و اسپيرومتري قبل و بعد از تست انجام شود.

واكنش ريه در برابر ورزش

ميزان تنگي نفس در حين ورزش به تعادل ظريفي بين نياز تهويه‌اي بدن و ظرفيت تهويه‌اي آن بستگي دارد. نياز تهويه‌اي ميزان هوايي است كه ريه‌ها حين ورزش بايد به درون بكشند و خارج كنند تا نياز بدن به اكسيژن و دفع دي‌اكسيدكربن زائد برآورده شود.
ظرفيت تهويه‌اي ميزان هوايي است كه در حين ورزش عملاً مي‌توان به درون كشيد و خارج كرد. اين ظرفيت بستگي به سلامت ريه‌ها دارد و در بيماران COPD ميزان آن كاهش مي‌يابد. وقتي نياز تهويه‌اي بدن بيشتر از ظرفيت تهويه‌اي مي‌گردد، تنگي نفس شديدي عارض مي‌شود و بايد ورزش را قطع و استراحت كرد.

نكته

متأسفانه ورزش مستمر نمي‌تواند اوضاع نامطلوب بيمار ريوي را تا حد مطلوبي كاهش دهد. اما هر چه بيشتر به ورزش مداومت نمايد، كمتر از تنگي نفس به زحمت مي‌افتد. زيرا با اين كار برخي از عوامل تعيين‌كننده نياز تهويه‌اي بدن بهبود مي‌يابند. مثلاً مي‌توان براي انجام مقدار مشخصي از ورزش به اكسيژن كمتري نياز پيدا كرد و مقدار دي‌اكسيد كربن و اسيد لاكتيك توليد شده حين ورزش كاهش يابد.

10 اصل ايمني در ورزش

1ـ تا زماني كه با درمان طبي مناسب، بيماري تنفسي خود را تحت كنترل قرار نداده‌ايد، به هيچ وجه ورزش نكنيد.
2ـ پيش از آغاز برنامه ورزشي و نيز در فواصل منظمي پس از ورزش، ارزيابي كاملي از وضعيت خود به عمل آوريد.
3ـ سعي كنيد بفهميد كه آيا هنگام ورزش نياز به نظارت پزشكي مستقيم داريد و آيا اين نظارت بايد از هفته‌هاي اول برنامه انجام شود؟
4ـ ضرورت استفاده از اكسيژن كمكي حين ورزش و علائم هشدار دهنده افت اكسيژن خون را از پزشكان سؤال نمائيد.
5ـ با علائم هشدار دهنده عارضه قلبي قريب‌الوقوع به خوبي آشنا شويد.
6ـ هيچ گاه تشديد نشانه‌ها يا ايجاد نشانه‌هاي جديد را ناديده نگيريد.
7ـ با پيروي از دستورات صحيح ورزشي، ايمني را سرلوحه اولويت‌هاي ورزشي خود قرار دهيد.
8ـ آگاه باشيد كه برخي داروهاي خاص واكنش بدن به ورزش را تغيير مي‌دهند.
9ـ اگر مبتلا به COPD هستيد، روش‌هاي مخصوص تنفس را ياد بگيريد تا حين ورزش كمتر دچار تنگي نفس شويد.
10ـ روش‌ جلوگيري از وقوع آسمِ ناشي از ورزش يا حداقل كاهشِ آن را بياموزيد.
در پايان اشاره به اين موضوع ضروري است كه فرم و شكل بدن نيز مي‌تواند باعث ايجاد و يا عدم اختلالات تنفسي گردد به طوري كه منقبض شدن عضلات شكم، گردن و يا خم نمودن اندام‌ها موجب ايجاد مشكلات تنفسي مي‌گردد.

http://elmoadab.ir/old_site/47/47v3.htm