آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان : گواهی دروغ - سوگند دروغ - خلف وعده

 

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان

۲۵ - گواهی دروغ - سوگند دروغ - خلف وعده

از بدترین انواع کذب: شهادت دروغ و قسم دروغ و خلف وعده است.

و بر ذم شهادت دروغ این قول خدای تعالی در وصف مؤمنان دلالت دارد:

«و الذین لا یشهدون الزور و اذا مروا باللغو مروا کراما» .

(فرقان، 72) «و کسانی که گواهی دروغ ندهند و چون بر بیهوده و ناپسند بگذرند بزرگوارانه می گذرند» .

و همچنین گفتار پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم: «شاهد الزور کعابد الوثن» «شاهد دروغ مانند بت پرست است» .

و بر ذم سوگند دروغ قول رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم دلالت دارد: «تاجران فاجرند!» پرسیدند: یا رسول الله، مگر نه این است که . . .

ادامه نوشته

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان : حکم شوخی دروغ

 

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان

۲۴ -  حکم شوخی دروغ

آیا دروغ گفتن به شوخی از لحاظ اخلاقی جایز است؟ دروغ گفتن از گناهان کبیره است و حتی اگر از روى شوخی هم باشد جایز نیست.

دروغ گفتن به شوخى نیز دروغ محسوب مى‏شود. حضرت على (علیه السلام) فرمود: «بنده مزه ایمان را نمى‏یابد تا دروغ را ترک کند؛ چه شوخى باشد و چه جدى‏». البته شوخى‏هاى دروغ نیز اقسام مختلفى دارند و حکم هر یک از نظر شرعى متفاوت است.1

در فرهنگ اسلامی شوخی و مزاح کردن تا آنجا مباح و جایز است که در آن:

1. به دیگران ناسزاگویى نباشد.

2. جز سخن حق در آن نگوید.(سخنان رکیک و زننده و آزار دهنده به زبان نیارد)

3. اعتدال را در آن رعایت کند، افراط و . . .

 

ادامه نوشته

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان : جدل و مراء

 

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان

۲۳ - جدل و مراء

آنگونه كه نطق براى بيان و تبيين است نه براى دروغ و تحريف آنسان كه سرمايه براى تجارت است نه براى ربا و همچنان كه آموزش[ سلاح] براى دفاع و جهاداست براى ترساندن مردم و بستن گردنه ها و غارت خلايق و سرقت منازل علم و منطق هم وسيله بحث براى رسيدن به حق است نه براى تظاهر و خودنمائى و فضل فروشى !
اين كاربرد غيرموضعى از علم و سوءاستفاده ازابزاراست . و با اين حساب است كه[ جدل] از آفات علم به حساب مى آيد و[ مراء] ضايعه و خوره اى در بحث .
اساسا جدال نوعى بيراهه و كژى در راهيابى به حق است .
بگذاريداينطور بگوئيم :
خللى به نام[ جدل]
ميان افراد در راستاى فهميدن وادراك رابطه اى طرفينى است . در اين ارتباط . . .

 

ادامه نوشته

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان : دروغ بيماري فرهنگي و اجتماعي

 

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان

دروغ بيماري فرهنگي و اجتماعي

سيدرضا حيدري

دروغگويي به عنوان يك نابهنجاري اجتماعي هرچند كه از سوي دين، گناه بزرگ دانسته شده است و دروغگويان به عنوان دشمنان خدا شناخته شده اند، با اين همه، دروغگويي به عنوان رفتار اجتماعي، بخشي از رفتارهاي روزمره و زندگي اجتماعي ما را تشكيل مي دهد. شگفت آن كه همه ما مي دانيم دروغ مي گوييم، همه مي دانيم، مردم دروغ مي گويند، همه مي دانند، ما دروغ مي گوييم و بالاخره همه مي دانند همه دروغ مي گويند.
مي گويند كه كورش كبير هزاران سال پيش از خداوند خواست كه ايران زمين را از دو مصيبت بزرگ ايمن بدارد، يكي خشكسالي بود و ديگري دروغ.
دروغگويي به عنوان يك رفتار ناسالم و نابه هنجار، از سوي همه انسان ها در طول تاريخ بشريت ناپسند شمرده مي شود (غافر، آيه 28) ولي در عمل اجتماعي، وفاق اجتماعي بر اين قرار گرفته است كه بي دروغ نمي توان زندگي را پيش برد. دروغ، رفتاري است كه . . .

 

ادامه نوشته

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان : دروغ و دروغگويي از نگاه قرآن

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان

دروغ و دروغگويي از نگاه قرآن

حسين شرفيان

در مقاله حاضر نويسنده با يكسان دانستن دروغ و نفاق، به برخي از عواملي كه موجب مي شود شخص به جرگه دروغگويان وارد شود اشاره مي كند و آثار و نتايج اين رفتار زشت و نابهنجار را در زندگي فردي و اجتماعي انسان بررسي مي كند كه با هم آن را از نظر مي گذرانيم.

معني دروغ

دروغ در حوزه رذايل اخلاقي و نابهنجاري اجتماعي به معناي سخن ناراست، خلاف حقيقت و يا واقعيت و گفتاري ناحق است.
راغب اصفهاني در كتاب مفردات الفاظ القرآن بر اين باور است كه اصل كذب و دروغ در گفتار است. تفاوتي در دروغ از اين لحاظ نيست كه در گذشته اتفاق افتاده باشد يا در آينده؛ چنان كه تفاوتي از اين جهت وجود ندارد كه دروغ نسبت به وعده اي باشد كه انجام نمي شود و . . .

 

ادامه نوشته

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان : راستگويى و دروغگويى در فلسفه اخلاق

 

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان

راستگويى و دروغگويى در فلسفه اخلاق

محمد لگنهاوزن

و لا تلبسوا الحق بالباطل و تكتموا الحق و انتم تعلمون‏»(بقره: 42) حقيقت را با گمراهى درهم نياميزيد وحقايق را مخفى نكنيد، در حالى كه آن رامى‏دانيد.
طبق آيه شريفه فوق‏الذكر، دروغگويى وفريب‏كارى با سخن نادرست تفاوت دارد.گاهى انسان سخن نادرست را بدون قصد فريب‏و صرفا از روى اشتباه مطرح مى‏كند و گاهى بامخفى كردن حقيقت و حتى بدون بيان جمله‏نادرست ديگران را فريب مى‏دهد. از امام‏صادق‏عليه السلام روايت‏شده است كه راستگويى‏نوعى هماهنگى بين زبان و قلب است (1) .بنابراين، اگر كسى حقيقتى را بيان كند كه ازنظراو نادرست است راستگو نيست.
آيات و روايات بسيارى در مذمت‏دروغگويى وجود دارد. به همين لحاظ،دانشمندان مسلمان در آثار خود، دروغگويى راتقبيح و راستگويى را ستوده‏اند. فريب دادن،دروغ گفتن (عموما) و عدم درستكارى، علاوه‏بر اينكه موضوعاتى مذهبى هستند، ازقديمى‏ترين . . .

 

ادامه نوشته

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان : دروغ

 

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان

۲۲- دروغ

دروغ به معنای سخن نادرست،[1] خلاف حقیقت و واقعیت،[2] قول ناحق و بمعنای نقل گفتاری از کسی که آن را نگفته است.[3] اصل آن در گفتار است؛ گذشته باشد یا آینده،‌وعده باشد یا غیر آن.[4] ضد صدق[5] و [6] خبر از خلاف واقع چه بصورت عمد یا سهو،،[7] آمده است.

دروغ در اصطلاح همان اظهار امر خلاف واقع و سخن بر خلاف حقیقت را دروغ گویند که یکی از بزرگترین و بدترین صفات انسان دروغ گفتن است.[8]

دروغ از جمله گناهان کبیره بلکه قبیح‌ترین گناهان و زشت‌ترین آنها می‌باشد که آدمی با این صفت در دیده‌ها خوار و . . .

ادامه نوشته

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان : شعارهای بی مورد و نسنجیده

 

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان

۲۱ - شعارهای بی مورد و نسنجیده ؛ وچالش ها و مفاسد زبان و بیان

از دیدگاه مقام معظم رهبری

رهبر انقلاب: این كه رئیس یك قوه به خاطر یك سند اثبات نشده دو قوه دیگر را متهم كند،خلاف شرع ، قانون و اخلاق و تضییع حقوق مردم است/ بنده فعلاً نصیحت می کنم/اصل استیضاح هم غلط بود/با حوادث قم و حرم امام مخالفم
دفاع رئیس محترم مجلس هم از خودش مقداری زیاده روی بود و لزومی نداشت .
عصرایران - رهبر معظم انقلاب ، امروز شنبه در دیدار مردم تبریز با ایشان ، نکات مهمی را درباره وقایع اخیر مجلس بیان داشتند.
اهم مسائل مطرح شده به شرح زیر است:

-این كه رئیس یك قوه به خاطر یك سند اثبات نشده دو قوه دیگر ا متهم كند، خلاف شرع و قانون و اخلاق و تضییع حقوق مردم است.

- قضیه بد و نامناسبی که در مجلس پیش آمد، ملت را ناراحت کرد و . . .

 

ادامه نوشته

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان : دخالت و اظهار نظر در هر امر و مسئله ای

 

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان

۲۰ - دخالت و اظهار نظر در هر امر و مسئله ای

«(مردم را) به سوى راه پروردگارت با منطقى حکیمانه و ادلّه قانع‏کننده و با پندى نیک و بیدارى‏بخش و عبرت‏آموز دعوت کن و با آنان (مخالفان) به نیکوترین وجه محاجّه و مجادله نما. (این وظیفه تو، و اما آنها) البته پروردگارت خود داناتر است به کسى که از راه او گم گشته و او داناتر است به هدایت‏یافتگان» .

این روزها هر کجا که پا می گذاریم بحث و جدل ، مشاجره و قیل و قال ، بیداد می کند، افراد در هر مسأله ای اعم از سیاسی ،اقتصادی و فرهنگی خود را صاحب نظر دیده و با قطع یقین از طرز فکر خود دفاع می کند و طرف مقابل را تخطئه کرده و به نادان و . . .

 

ادامه نوشته

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان : شوخی بیش از اندازه

 

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان

۱۹ - شوخی بیش از اندازه

فکر کنید به یک جمع جدید وارد شده‌اید و در حالی که تلاش می‌کنید با این جمع تازه آشنا شوید، یک‌باره یکی از دوستان قدیمی تان را در همان مهمانی می‌بینید، اما او به حدی با شما شوخی‌های زننده می‌کند که به ناچار مجبور به ترک آن جمع می‌شوید. این گونه اتفاق‌ها، هر روز در زندگی بسیاری از شهروندان رخ می‌دهد و چه دوستی‌ها و روابط صمیمی که به خاطر همین شوخی‌های خارج از کنترل به انتهای خط رسیده است.

پیر و جوان و تحصیل‌کرده و بی‌سواد هم ندارد. اگر بخواهیم بی تعارف حرف بزنیم، امروزه دیگر شوخی‌های افراطی و خارج از ادب به شکل بسیار پررنگی در جامعه دیده می‌شود که  . . .

 

ادامه نوشته

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان : چگونه ریشه تمسخر را بخشکانیم؟

 

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان

چگونه ریشه تمسخر را بخشکانیم؟

امام صادق علیه السلام می فرماید: هرگاه دیدى مردى به بلایى دچار است و خداوند به تو نعمت ارزانى داشته، بگو: خدایا! مسخره نمى كنم و به خود نمى بالم امّا تو را به سبب نعمت هاى بزرگى كه به من داده اى سپاس مى گویم.(میزان الحكمه روایت شماره 2138)

امروز یك ماشین با كلاس را دیدم كه چند نفر سوار شده بودند و برای خودشان داخل خیابان ها چرخ می زدند از كنار مردی كه سوار موتور گازی بود رد شدند و شروع كردند به مسخره كردن، یكی می گفت این مرد دیوانه است الان دیگه كسی سوار موتور گازی نمی شود یكی می گفت فكر كنم هالو هست و ... در این جا بود كه من به این فكر می كردم كه واقعا برخی چقدر بی ظرفیت هستند!! همین كه خداوند به آن ها نعمتی می رسونه مغرور می شوند و . . .

 

ادامه نوشته

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان : مسخره کردن مردم برای خنداندن دیگران

 

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان

۱۸ - مسخره کردن مردم برای خنداندن دیگران

آیا می توانیم با مسخره کردن دیگران را خنداند؟!

مسخره کردن و دست انداختن دیگران به نام‌های مختلف از قبیل طنز، جوک و غیره پدیده‌ای نا به هنجاری است که از نظر قرآن و شرع، رفتاری مذموم و نکوهیده شمرده شده است.

آیا ما می‌توانیم با گناه، ادخال سرور بکنیم؟
ما می‌توانیم یک لطیفه بگوییم و بدی را تمسخر بکنیم . مثلاً ما می‌توانیم تکبر را در شخصی به نمایش در بیاوریم و تکبر را به استهزاء بکشانیم ولی نمی‌توانیم آن فرد را مسخره کنیم.

نمی‌توان به کسی اجازه گناه داد
گناه غیبت، تمسخر و مردم آزاری دو تا گناه است. یکی حق‌الناس است و . . .

 

ادامه نوشته

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان : سخن چینی

 

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان

۱۷ - سخن چینی

گناهان زیادی هستند كه در قرآن و روایات، به عنوان گناهان صغیره و كبیره، یاد شده‌اند. در این مطلب، اشاره‌ای داریم به یكی از گناهانی كه، کبیره بودنش در قرآن مسلم شده است.

سخن‌چینی، نوعی سخن بی‌اساس یا شایعه‌ای است که دربارهء مسائل شخصی یا خصوصی دیگران گفته می‌شود.

از گناهانی که کبیره بودنش، به واسطه وعده عذاب در قرآن و اخبار مسلم شده، سخن چینی (نمیمه) است. خداوند در سوره مبارکه رعد می‌فرماید: «و کسانی که قطع می‌کنند آنچه را خداوند

 

ادامه نوشته

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان : افتراء

 

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان

۱۶ - افتراء

ماهیت و کیفر جرم افترا

افترا در اصطلاح حقوقی عبارت است از اینكه انسان جرمی را به كسی نسبت دهد بدون آنكه قادر به اثبات آن باشد.

ملاك مجرم تلقی شدن مفتری، ارتكاب جرم به شكل عالما" و عامدا" است یعنی مفتری به جرم بودن آنچه نسبت می‌دهد علم داشته باشد و عمدا" عمل افترا را انجام دهد.

افترا به دوطبقه دسته‌بندی می‌شود: . . .

 

ادامه نوشته

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان : بهتان و افترا

 

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان

۱۵ / ۳ - بهتان و افترا

انسان در واقع مرتکب دو گناه شده است یکی دورغ و دیگری غیبت . برادر مؤمن را متهم به ارتکاب گناهی کرده که هرگز آنرا انجام نداده است.در افتراء تهمت زننده با علم و آگاهی، گناه یا عیبی را به شخصی نسبت می‌دهد یعنی می‌داند که آن شخص دارای این عیب نیست و یا این گناه از او صادر نشده است مع الوصف آن را به او نسبت می‌دهد و حتی گاهی خود او مرتکب عمل زشتی شده ولی برای نجات خود از گرفتاری و فرار از مجازات آنرا به دیگری نسبت می‌دهد.

نتیجه بهتان و افتراء به این و آن اینست که نظام اجتماعی دیر یا زود از هم بپاشد و عدالت اجتماعی از بین برو.د حق باطل و باطل حق جلوه کند، بی گناهان متهم و گرفتار، ‌و گناهکاران تبرئه و آزاد باشند، حسن ظن به سوء ظن نسبت بکدیگر تبدیل گردد و اعتماد عمومی مردم از  . . .

 

ادامه نوشته

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان : اقسام بهتان

 

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان

۱۵ / ۲ - اقسام بهتان

اقسام بهتان
بهتان بر دو قسم است :

1. گاه در غياب كسى به او دروغى مى بندند و رفتار ناپسندى را مرتكب آن نشده است، به او نسبت مي دهند. در اين قسم از بهتان، دو گناه بزرگ نهفته است: يكى دروغ و ديگرى غيبت؛ زيرا مطلب نسبت داده شده غير واقعي است و در غياب شخص هم ابراز شده است. [1]

2. گاه رفتار يا صفتى از صفات زشت نفسانى را كه در شخص وجود ندارد، پيش رويش به او نسبت مى‏دهند كه در اين قسم از بهتان فقط گناه دروغ نهفته است؛ ولى . . .

ادامه نوشته

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان : بهتان

 

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان

۱۵ / ۱ - بهتان

بهتان ، واژه ای قرآنی و حدیثی با مفهوم اخلاقی . این واژه از مادة «بهت » به معنای متحیّرساختن و شدن ، عاجز و ناتوان شدن ، و در لغت به معانیِ کذب ، دروغ بستن و افترا زدن است (ابن فارس ؛ شرتونی ؛ طریحی ؛ راغب اصفهانی ؛ شعرانی ؛ ابن منظور؛ فراهیدی ؛ محقّق ، ذیل «بهت »). بهتان در اصطلاح قرآن ، حدیث و اخلاق به دروغ نسبت دادن گناه یا خطا به دیگری است (رجوع کنید به ابن فارس ؛ شرتونی ؛ طریحی ؛ راغب اصفهانی ؛ شعرانی ؛ ابن منظور؛ محقّق ، همانجاها؛ نراقی ، ج 2، ص 315؛ نیز برای احادیث رجوع کنید به ادامة مقاله ). بنابر منابع لغت و تفسیر، بهتان از آن رو بر افترا و دروغ بستن اطلاق می شود که چنین کاری شنونده یا فرد مورد افترا را مبهوت و متحیّر می سازد. برخی منابع مزبور (شرتونی ؛ طریحی ؛ شعرانی ، همانجاها)، مراد از بهتان را صرفاً افترا و . . .

 

ادامه نوشته

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان : تهمت

 

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان

۱۴ - تهمت

تعریف لغوی تهمت
بهتان و تهمت عبارتست از اینکه انسان در حق غیر به چیزی که راضی نیست دروغ بگوید به عبارت دیگر چیزی را به دروغ به دیگری نسبت دهد و شخصی که مرتکب گناه و عمل زشتی نشده به انجام آن متهم کند و یا عیب و نقصی را که در او نیست به او بچسباند و فرقی نیست که این نسبت دروغ در حضور او باشد یا در غیاب.
بهتان و تهمت از گناهان کبیره است و در قرآن مجید به شدت از آن نهی، و عذاب شدیدی برای آن ذکر گردیده که به آن اشاره خواهد شد.

بدترین نوع دروغ
در حقیقت بهتان بدترین نوع دروغ است و چنانچه اتهام شخص در غیاب وی باشد غیبت هم بشمار می‌آید و انسان در واقع مرتکب دو گناه شده است یکی دورغ و . . .

 

ادامه نوشته

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان : بی تابی

 

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان

۱۳ - بی تابی

از جمله اموري كه نوع بشر براي پيمودن مسير سعادت و دستيابي به قله‌هاي پيشرفت به آن نياز دارد سكون و اطميناني است كه در پرتو آن بتواند با آرامش خيال به حل مسايل و پيشامدهاي زندگي خود بپردازد و در اين ميان از مهمترين موانع براي طي اين مسير دگرگوني حواس و اضطراب است كه از خود نشان می‌دهد.

بي‌تابي و جزع در لغت به معني بريدن مخصوص است. يعني بريدن آن چيزي كه امتداد دارد چه تحقيقاً و چه تقديراً؛ يعني آن را از وسط و در عرضش مي‌برد و جزع را به اين جهت جزع گويند چون امتداد آرامش و حالت طمأنينه و صبر را قطع مي‌كند و حالات و اعمال مخالف صبر را از خود بروز مي‌دهد.[1]

در اصطلاح علماي اخلاق جزع و بى‏تابى عبارت است از اضطراب قلب و رها و يله كردن عنان و اختيار خود در مصيبت به فرياد كشيدن و بر گونه خود زدن و گريبان چاك زدن يا دلتنگ شدن و ناليدن و پريشان شدن خاطر و بى‏قرارى نمودن.[2]

در روايت نيز جزع به اين صورت معنا شده است: . . .

 

ادامه نوشته

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان : افترا

 

آسیب شناسی ، تهدیدها و آفت های زبان و بیان

افترا

اِفترا: از پيش خود بافتن و نسبت غير واقع به كسى دادن
اين واژه از ريشه «ف ـ ر ـ ى» و در اصل به معناى قطع كردن و شكافتن است.[1] راغب گويد: «فرى» به معناى بريدن پوست براى دوختن و اصلاح و «اِفراء» شكافتن آن به قصد افساد است و «افترا» در هر دو معنا به‌كار مى‌رود[2] و در اصطلاح به معناى از پيش خود بافتن، به دروغ به كسى چيزى نسبت دادن[3]، متهم ساختن نارواى فرد، گروه يا نهادى خاص از روى بدخواهى، انگيزه‌هاى خود خواهانه، حسد، انتقام و غيره است.[4] وجه ارتباط اين معنا با معناى لغوى ممكن است اين باشد كه فرد با افتراى به ديگرى و متهم كردن وى ارتباط او را با جامعه قطع و او را طرد مى‌كند.
افترا نوعى كذب است، با اين تفاوت كه افترا دروغ بر ضد ديگران است با كلامى كه آنان بدان رضايت ندارند؛ اما «كذب» گاهى در حق خود است و . . .

 

ادامه نوشته

آسیب شناسی و آفت های زبان و بیان : اشاعه فحشا ء

 

آسیب شناسی و آفت های زبان و بیان

۱۲ - اشاعه فحشا ء

از آنجا كه انسان يك موجود اجتماعى است جامعۀ بزرگى كه در آن زندگى مى‏كند از يك نظر همچون خانۀ او است و حريم آن همچون حريم خانه او محسوب مى‏شود؛ پاكى جامعه به پاكى او كمك مى‏كند و آلودگى آن به آلودگيش و در دین اسلام با هر كارى كه جو جامعه را مسموم يا آلوده كند شديداً مبارزه شده است.

معنای لغوی اشاعه فحشاء

اشاعه در لغت يعني چيزي را شيوع دادن و منظور از فحشاء افعال يا گفتارى است كه قباحت و زشتى آنها بسى بزرگ و آشكار است؛ يعني قبح و زشتي آنها في حد نفسه بيّن و ظاهر است و . . .

ادامه نوشته

آسیب شناسی و آفت های زبان و بیان : افشای راز

 

آسیب شناسی و آفت های زبان و بیان

۱۱ - افشای راز

مسلماً براي هر فرد و يا گروهي اسرار و امور پنهاني وجود دارد كه آشكار شدن آنها مي تواند ضربات سهمگيني بر پيكرۀ آبرو و حيثيتشان وارد كند حتي مشكلات جاني و مالي فراواني سر راه آنها ايجاد كند. به اين خاطر براي داشتن جامعه و زندگي آسوده بايد از صفت زشت افشاي راز بركنار بود. در ذيل به مطالبي در اين زمينه اشاره مي شود.

راز و سرّ در لغت بمعني پنهان و پوشيده است[1] و افشاء چيزي يعني اظهار كردن آن در ميان مردم؛[2]

در بيان انديشمندان اسلامي برملا ساختن راز اعمّ از كشف و آشكار ساختن عيب است. زيرا راز گاهى از جملۀ عيوب است و گاهى نيست ولي افشاء آن موجب اذيت و اهانت به حق دوستان يا ديگر مسلمانان است؛ خواه آشكار ساختن به گفتار باشد يا به نوشتن يا به رمز و اشاره و . . .

ادامه نوشته

آسیب شناسی و آفت های زبان و بیان : بیهوده گوئی

 

آسیب شناسی و آفت های زبان و بیان

۱۰ - بیهوده گوئی

مقصود از بیهوده­گویی، به زبان آوردن سخنی است که فایده مجاز و مشروع دنیوی یا اخروی، مادی یا معنوی، عقلایی یا شرعی نداشته باشد و به طور کلی سخن گفتن از آنچه برای گوینده بهره­ای ندارد، بیهوده­گویی است که از آن به شهوت کلام نیز تعبیر شده است.[1]

اقسام بیهوده­گویی

1-سخن­گفتن درباره موضوع بی­فایده:گاه انسان از موضوعی سخن می­گوید که هیچ فایده­ای برای او ندارد، اگر چه ممکن است، همان موضوع برای برخی مفید باشد، مانند: سخن­گفتن از رنگ چشم و موی دیگران که برای بیشتر افراد بی­فایده است.[2]

رسول خدا(ص) در حدیث طولانی معراج می­فرماید:

ادامه نوشته

آسیب شناسی و آفت های زبان و بیان : پرگویی

 

آسیب شناسی و آفت های زبان و بیان

۹ - پر گویی

با توجه به اينكه اين سراي خاكي، بازار و سوداخانۀ ديار بقا و جايگاه هميشگي بشر است و هر چه را در اين بازار عرضه كنيم ثمرۀ آن را به صورت مختصر در اينجا و ميوۀ رسيده­اش را در آخرت مي چينيم ديگر ما را مجال آن نيست كه عمر، اين متاع ارزشمند را به آساني در بوتۀ نيستي از كف دهيم. تضییع عمر علل و عواملی دارد که پرگويي و بيش از اندازه گفتن از جملۀ آن عوامل است.

تعریف پرگويي

سخن بيهوده گفتن يعنى تكلّم درباره چيزى كه نه فايده دنيوى دارد و نه سود اخروى و پرگوئى و هرزه‏ گوئى اعمّ از آن است. يعني پرگويي هم شامل سخن بى‏فايده مي­شود و هم سخن بيش از مقدار نياز را دربر مي­گيرد. كسى­كه مى‏تواند با يك كلمه مقصود خود را برساند، اگر  . . .

ادامه نوشته

آسیب شناسی و آفت های زبان و بیان : شماتت

 

آسیب شناسی و آفت های زبان و بیان

۸ - شماتت

شماتت در لغت عبارت است از شاد شدن از گرفتارى دیگران یا كسى كه با شماتت­کننده دشمنى مى‏كند.[1] معنای اصطلاحی شماتت نیز به مانند بسیاری از واژگان علم اخلاق از معنای لغوی آن گرفته شده­است و آن عبارت است از این که: «مثلا بگوید فلان بلا یا فلان مصیبت كه به فلان­كس رسیده از بدى اوست و با آن شادى و سرور نیز باشد.»[2]

شماتت در آیات

در برخی آیات قرآنی در توصیف سیمای مخالفین دین اسلام و منافقین ویژگی­ها و خصوصیاتی برای آنان ذکر می­شود، که از جمله­ی آنها صفت شماتت یا همان خشنودی به گرفتاری مؤمنان به بلاها و حوادث ناگوار است:

«اگر نیكى به شما برسد، آنها را ناراحت مى‏كند و . . .

 

ادامه نوشته

آسیب شناسی و آفت های زبان و بیان : مردم آزاری

 

آسیب شناسی و آفت های زبان و بیان

۷ - مردم آزاری

آزار رسانی به خود و دیگران، یكی از رذایل اخلاقی و عامل مهم برهم زدن تعادل در زندگی فردی و اجتماعی آحاد بشر است.

دهخدا آزار را ایذاء، اذیت و آزار دادن را، رنج و درد و الم دادن و آزردن و اذیت کردن معنی می­کند.[1]

در قرآن كریم و احادیث اهل بیت علیهم السلام این رذیله اخلاقی مورد توجه قرار گرفته و به ریشه­یابی آن پرداخته شده است.

آزار در قرآن

مفهوم اذیت و آزار در قرآن در بیشتر موارد به معنای آزردن و . . .

ادامه نوشته

آسیب شناسی و آفت های زبان و بیان : افشاء

 

آسیب شناسی و آفت های زبان و بیان

۶ - افشاء

افشا ء

افشا در لغت به معنی بر ملا كردن و فاش کردن رازی یا چيزي را گویند.[1]

و در اصطلاح اخلاق عملي است كه باعث آشکار شدن سری مي‌شود [2]

افشاگري در قرآن

آيات بسياري در قرآن به موضوع افشاگري اشاره كرده است. براي روشن شدن موضوع به نكاتي اشاره مي‌كنيم.

خداوند در سوره‌ نساء آيات 148،83 به اين موضوع پرداخته است

«و اذا جاءهم أمر من الامن أو الخوف أذاعوا به و لو ردوه الي الرسول والي اولي الامر منهم لعمله الذين يستبطونه منهم».

«هنگامي كه خبري از پيروزي يا شكست به آنها برسد (بدون تحقيق) آن را . . .

ادامه نوشته

آسیب شناسی و آفت های زبان و بیان : تفاخر

 

آسیب شناسی و آفت های زبان و بیان

۵ - تفاخر

تركيب انسان از جسم و نفس

انسان اعجوبه‌اي است مركب از دو عالم: يكي عالم ظاهري كه بدن گويند و مربوط به اين عالم خاكي است و آن ديگري گوهري است بس گرانقدر از جنس ملائكه مقدسه كه روحش نامند، اين بدن حكم مركبي را براي روح ايفاء مي‌كند كه بر آن سوار شده از جايگاه اصلي خود به اين عالم فاني قدم نهاده براي خود سودي كرده زاد و توشه‌اي جمع آورد و خود را به انواع كمالات بيارايد؛ آنگاه به زادگاه خود رجعت كند،[1] از جمله موانع راه ترقّي روح، صفت زشت و رذيلۀ تفاخر است.

معنا و مفهوم تفاخر

تفاخر بنا به گفته اهل لغت «بر همديگر نازیدن»[2] است و در اصطلاح علماي اخلاق، تفاخر افتخار يا مباهات به زبان است به واسطۀ چيزي كه آن را كمال خود مي‌پندارد، مباهات هم غالباً در حد باوري است كه بيرون از وجود مباهات كننده است و از اقسام تكبّر بشمار مي‌رود بنابراين . . .

 

ادامه نوشته

آسیب شناسی و آفت های زبان و بیان : تمسخر

 

آسیب شناسی و آفت های زبان و بیان

۴ - تمسخر

استهزاء، عبارت است از اين كه انسان، سخن يا رفتار و كردار يا صفات و خلقت مردم را به زبان يا در عمل يا به ايماء و اشاره، طورى نقل و بازگو كند كه سبب خنده ديگران شود، که البته اين عمل موجب ايذاء و تحقير و آگاه کردن بر عيوب و نقائص مردم خواهد شد، و اگر اين كار در حضور شخص مورد استهزاء نباشد، موجب غيبت نيز خواهد بود. و باعث اين صفت و عمل، يا دشمنی است و ‏يا تكبر و كوچك شمردن شخصى كه به او استهزاء مى‏شود. و يا به قصد خندانيدن و دلشاد كردن دیگران.

در گناه کبیره بودن این عمل در نزد فقها و بزرگان علم اخلاق و از نظر پیشوایان اسلام شک و شبهه ای نیست. شاید علت آن این باشد که استهزاء فی نفسه عملی لغو و بیهوده بوده نه تنها هیچ فایده فردی و اجتماعی و روحی و تربیتی وغیر آن بر آن مترتب نیست. بلکه به بازی گرفتن یک مؤمن و ریختن آبروی او، و او را در میان جامعه به صورت ملعبه قرار دادن به مثابه اسقاط او بوده، ارزش او را در میان جامعه پایین می آورد و خداوند نیز هرگز به آن راضی نیست. و . . .

ادامه نوشته

آسیب شناسی و آفت های زبان و بیان : جدال مذموم

 

آسیب شناسی و آفت های زبان و بیان

۳ - جدال مذموم

راغب اصفهانى در معنای لغوى مى‏گويد: جدال عبارت است از بحث و گفتگويى كه به منظور كوبيدن طرف و غالب شدن بر او صورت مى‏گيرد و علت اينكه به اين گونه مباحث مجادله مى‏گويند اين است كه دو نفر در برابر يكديگر به بحث و مشاجره مى‏پردازند تا هر كدام فكر خود را بر ديگرى تحميل كند. ريشه كلمه «جدال» از «جدلت الحبل» (طناب را محكم تابيدم) گرفته شده است.[1] چون كسى كه چنين سخنی مى‏گويد مى‏خواهد ديگرى را با سخن و رأى خود بپيچاند تا در نتيجه طرف مقابل با زور از افكار و عقايد خود دست بردارد و علماي اخلاق در تعريف جدال چنين گفته­اند كه شخصی در مقام اعتراض به سخن دیگری باشد و همتش بر این اساس پایه­ریزی گردد که عیب و ایراد آن را آشکار سازد با این قصد که او را خوار ساخته، خود را فردی زیرک و فهیم نشان دهد بدون اینکه انگیزه دینی یا فایده آخرتی در میان باشد.[2]

جدال در اصطلاح علم منطق عبارت است از آن كه انسان از مسلّمات طرف مقابل، عليه او بهره­بردارى كند؛ در مقام استدلال از مقدماتى كه طرف قبول دارد استفاده كند كه . . .

ادامه نوشته