ابزارهای ارتباط غیر کلامی در گویندگی
گویندگی هم هنر است،هم علم است.هم ساختگی است،هم ریشه در زندگی واقعی
انسان دارد.بی هیچ یک از این سه نمی توان گوینده موفقی بود.اگر قلباً اعتقاد داریم که
رسانه ما حرفهای ارزشمندی برای گفتن دارد،باید اجرای مان در خور محتوای حرفهایمان
باشد.کافی است کمی موضوع را جدی بگیریم.
برخی از ابزارهای ارتباط غیر کلامی در گویندگی:
«body language» (زبان حرکات بدن ) چیست ؟ارتباط به معنی انتقال اطلاعات از یک فرد به فرد دیگر است. بیش ترمردم، حدود 75 درصد زمان بیداری خود را صرف برقراری ارتباط، تبادلاطلاعات، افکار و عقاید با دیگران می کنند. ارتباط کلامی، در قالب زبان وکلمات انجام می شود در حالی که ارتباط غیر کلامی، این گونه نیست و بیشترین ارتباط ما با دیگران، از این طریق است.
ارتباط غیر کلامیشامل اشاره ها، تماس چشمی، لحن صدا و حرکت بدن می باشد. گاهی نوع پوشش وسکوت اختیار کردن نیز جزو ارتباط غیرکلامی به شمار می رود. در یک ارتباط ،پیام ها به دو طریق کلامی و غیر کلامی ارسال می شود. اگر بین کلمات اداشده و حرکات بدن گوینده تضاد وجود داشته باشد، گیرنده پیام، بیش تر بهحرکات بدن و اشاره های غیر کلامی اعتماد می کند.
«جی. دیلیو پورتر » ارتباط غیرکلامی را در چهار گروه تقسیم بندی می کند:
جسمی: ارتباط فردی شامل اشاره های چهره ای، لحن صدا، بو و حرکات بدن
هنرشناسی: ارتباط از طریق موسیقی، بازیگری، نقاشی و مجسمه سازی
علائم: شامل پرچم ها، شلیک توپ به پاس احترام، آژیر و سوت زدن
نمادها: به کارگیری آداب و رسوم مذهبی، شأن و منزلت و جایگاه اجتماعی
آگاهی از ارتباط غیرکلامی، برای مدیران به عنوان رهبران سازمانی، به دو دلیل اهمیت دارد:
مدیربه عنوان رهبر گروه برای انجام بهتر وظایف، باید با کارکنان ارتباط موثریداشته باشد اگر اشاره های غیرکلامی کارکنان از سوی مدیر به خوبی تفسیرشود، می تواند به آن ها پاسخی مناسب بدهد.
طرز تلقی، نگرش واحساسات کارکنان، از طریق ارتباط غیرکلامی ارسال می شود بعضی از نیازهایفردی مانند رشد، قدرشناسی، موفقیت و . . . .
پرسش: چگونه ارتباط كلامی مان را بهبود بخشیم؟
ارتباط با دیگران
پاسخ: ما در زندگی روزمره، بطور مداوم ترکیبی از کلمات و حرکات را جهت بیان منظورمان بکار می گیریم. صدا زدن کسی همراه با لبخند و گفتگو با وی، با صدا کردن وی بدون لبخند متفاوت است. بخش مهمی از تعامل انسانها مثل اطوارها، حالت های چهره و ژستهای افراد می توانند نگرش احساسات آنها را به دیگران انتقال دهند و این حرکات و موارد زیادی می توانند حتی موثر تر از پیامهای کلامی باشند.
الکساندر لوون، روان شناس، این نکته را چنین بیان می کند: هنگامی که انسان تغییر زبان حالت بدن را یاد میگیرد، هیچ واژه ای را به اندازه آن روشن و واضح نمی یابد. در واقع زبان بدن همان ارتباط غیر کلامی است. ممکن است فکر کنید که فقط با چهره و قیافه تان احساساتتان را نشان می دهید. در واقع تمام بدن شما در نشان دادن و مخفی کردن احساسات روحیتان دخالت دارند.
ارتباط غیر کلامی شامل اشاره ها، تماس چشمی، لحن صدا و حرکت بدن می باشد. گاهی نوع پوشش و سکوت اختیار کردن نیز جزو ارتباط غیر کلامی به شمار می رود. در یک ارتباط، پیام ها به دو طریق کلامی و غیر کلامی ارسال می شود. اگر بین کلمات ادا شده و ... ... ...
چشمان ما یكی از اعضای پر معنی در رساندن پیامهای غیركلامی به دیگران است. كم یا زیاد همه ما بدون این‌كه بدانیم چطور یا چرا چشم دیگران را می‌خوانیم و به‌نظر می‌رسد این یك توان ذاتی است.
تفسیر زبان بدن
چشم‌ها و به‌ویژه آگاهی بالای ما از آنچه در چشم دیگران می‌بینیم، باور نكردنی است، حتی اگر با كسی تماس چشمی داشته باشیم كه در فاصله‌ای دور از ما و در 40 – 30 متری ما قرار دارد؛ این توانایی هم در ما وجود دارد كه بتوانیم چشمان كسی كه به ما نگاه نمی‌كند و حتی نگاهی بدون معنی یا نگاهی پرمعنی دارد و حتی چشمی كه كمی قبل‌تر اشك ریخته را بخوانیم.
از چشم‌ها چطور كمك بگیریم ؟
** هنگامی كه از شما پرسیده شود آخرین فردی كه امروز صبح ملاقات كردید چه كسی بود؟ شما بـا حـركت دادن چشم‌ها به سمت بالا و چپ می‌توانید آن را بهتر به خاطر بیاورید.
** هنگامی‌كه مشاهده كردید شخصی در پاسخ به پرسش‌های شما به بالا و سـمـت راست چشم می‌دوزد؛ احتمالا در فكر فریب و یافتن پاسخی ساختگی است.
** اگر كارفرما هستید و مطلبی را از كارمندتان پیگیری می‌كنید، به راحتی می‌توانید با نگاه‌كردن به چشمان او به دروغ و راست حرفهای او پی ببرید.
** اگر قصد ازدواج دارید با یك نگاه به چشمان طرف مقابل می‌توانید نشانه‌های احساس، عاطفه، دروغ و فریب درونی او را دریابید.
چشم‌هایی كه به راست یا چپ نگاه می‌كنند
چشم‌ها زمانی كه مغز در حال تصویرسازی و خلق چیزی است تمایل به نگاه به راست دارند و زمانی كه در حال به یادآوردن و یافتن واقعیت است به چپ نگاه می‌كنند. این مربوط به نیمكره راست و چپ مغز است، بخشی كه به احساسات و خلاقیت(راست) و منطق و حافظه(چپ) مربوط می‌شود.
تحت شرایط خاص خلاقیت می‌تواند به معنای دروغ گفتن باشد. البته نگاه به راست موقع توضیح حقیقت لزوما به معنای دروغ گفتن نیست و می‌تواند به این معنا باشد كه فرد پاسخ را نمی‌داند و براساس حدس و گمان صحبت می‌كند.
مالیدن چشم یا چشم ها: نشانه ناراحتی و خستگی است. مالیدن یك چشم یا چشم‌ها می‌تواند نشان‌دهنده ناباوری باشد مثل این‌كه فرد بخواهد بینایی خود را امتحان كند. اگر پیام با یك نگاه طولانی همراه باشد بیشتر خستگی را نشان می‌دهد
انواع نگاه
بررسی انواع متفاوت نگاه‌ها و البته معنای متفاوت آنها می‌تواند كمك كند این بار معنای نگاه دیگران را بهتر بفهمیم، طوری كه بتوانیم در ارتباط‌های مختلف به موقع عكس‌العمل نشان دهیم:
نگاه به راست ( به طور کلی): نشانه خلق كردن، ساختن، حدس زدن و گاهی دروغ گفتن است. خلق كردن در اینجا به معنای ساختن چیزی و بیان آن است؛ بسته به مفهوم این می‌تواند دروغ‌بافی باشد اما در تفصیل‌های دیگر می‌تواند خواندن داستان برای بچه‌ها هم باشد كه كاملا طبیعی است.
چشم های تنگ شده: نشانه ناامیدی است. نگاه با چشمان منقبض پیام ناامیدی می‌دهد مانند نگاه كردن به آسمان برای كمك.
نگاه به راست و بالا: نشانه تصور بصری، ساختن، دروغ گفتن و استفاده از قوه مخیله است. این حركت می‌تواند علامت هشداری برای ساختن دروغ با قوه تخیل باشد به‌خصوص زمانی كه از فردی خواسته‌اید حقیقت را بگوید.
نگاه به راست و پهلو: نشانه تجسم اصوات جدید و بازیابی صداست. این حركت به معنای بازیابی صداست كه می‌تواند شامل این مورد باشد كه فرد در حال به یادآوردن این است كه چه كس دیگری این جمله را گفته.
تفسیر زبان بدن
نگاه به چپ و بالا: نشانه دستیابی به خاطرات بصری، تصویر ذهنی یادآوری شده و بازیابی حقیقت است. این مربوط به دسترسی به حافظه است و ربطی به تصویرسازی ندارد. این یك نشانه اطمینان بخش درصورت است كه حاكی از به یادآوری حقیقت در فرد است.
نگاه به چپ و به پهلو: شانه دستیابی به خاطرات صوتی، افتراق تن صدا و یادآوری صداهاست. نگاه به پهلو نشان‌دهنده صدا و نگاه به چپ نشان‌دهنده یادآوری است و می‌تواند یادآوری آنچه توسط شخص گفته شده باشد.
نگاه مستقیم به چشم ( هنگام صحبت کردن): نشانه راستی و صداقت است. ارتباط چشمی مستقیم اغلب نشانه صداقت است هرچند دروغگویان با تجربه این را می‌دانند و پیام جعلی می‌فرستند.
نگاه به راست و پایین: نشانه دسترسی به احساسات، عواطف، احساس سردی وگرمی، درد، فشار، حركت و جاذبه است. این حالت پیامی تولید می‌كند كه می‌تواند نشانه این باشد كه شخص از خود درباره احساساتش سوال می‌كند.
مالیدن چشم یا چشم ها: نشانه ناراحتی و خستگی است. مالیدن یك چشم یا چشم‌ها می‌تواند نشان‌دهنده ناباوری باشد مثل این‌كه فرد بخواهد بینایی خود را امتحان كند. اگر پیام با یك نگاه طولانی همراه باشد بیشتر خستگی را نشان می‌دهد.
چشم گشاد و بزرگ شده: نشانه تحسین و تمایل است. مردمك چشم معمولا در تاریكی و روشنایی باز و بسته می‌شود؛ همانطور كه تاریكی می‌تواند باعث گشاد شدن مردمك چشم شود، هیجان و جذابیت هم می‌تواند این كار را بكند.
پلک زدن مداوم: نشانه هیجان و فشار است. میزان چشمك زدن طبیعی انسان بین 6 تا 20 بار در دقیقه تخمین زده شده است. بیشتر از این مقدار نشانه هیجان یا فشار است. میزان پلك زدن می‌تواند به 100 بار در دقیقه هم برسد و این ربطی به دروغ گفتن ندارد.
ارتباط غیر کلامی (لحن کلام چیست؟)
وقتی سخن از ارتباطات به میان می آید معمولا صبحت کردن با یکدیگر در ذهن انسان تداعی می شود. اما ارتباطات چیزی بیش از صحبت کردن است. وقتی شما در کلاس درس به پرسش، پاسخ می دهید وقتی تشویق می شوید، وقتی درمورد عقاید وافکار دیگران بحث می کنید، باکسی دست می دهید در یک مصاحبه استخدامی شرکت می کنید. در یک جلسه گروهی شرکت
می کنید، لباسی را انتخاب می کنید و یا به خرید یک خودرو اقدام می کنید در واقع شما ارتباط برقرار کرده اید.
بنابراین از آن جایی که دايما با مردم درارتباط می باشیم باید از روابط اجتماعی قوی برخوردار باشیم وتوانایی برقراری ارتباط با مردم را داشته باشیم و از انعطاف پذیری بالایی برخوردار باشیم چرا که با افراد گوناگون با آداب ورسوم متفاوت درارتباط می باشیم. توانایی برقراری ارتباط مناسب، قدرت شما را درتبادل نظرات افزایش می دهد. شما در شغل وحرفه خود به موفقیت های بیشتری دست پیدا می کنید. همچنین جذب مشتری به مهارتهای ارتباطی شما بستگی دارد. بنابر این زیربنا و شالوده موفقیت شما درامررضایتمندی وجذب مشتری برقراری ارتباط متناسب است و این اهمیت ارتباطات و ارزش آنها را درمشتری مداری روشن می کند. ( احمد یحیایی، ص 18، تشریفات).
انواع ارتباطات انسانی: کلامی وغیرکلامی
ارتباطات غیرکلامی: عبارت است ازکلیه پیام هایی که افراد علاوه برخود کلام، آنها را نیز مبادله می کنند. طرز قرارگرفتن، راه رفتن، ایستادن، حرکات چهره وچشم ها، لحن صدا، طرز لباس پوشیدن، جملگی نشانه های ارتباطات غیرکلامی هستند. بنابر این توجه به کلیه موارد فوق می تواند درنحوه ارتباط با مشتری وجذب وی موثر واقع شود. مشتری دربدو ورود به محل کارشما با دیدن نشانه های غیرکلامی درمورد شخصیت شما قضاوت می کند. لذا باید تلاش نماییم تا شخصیت مثبتی برذهن مشتری ازخود به جای گذاریم تا درمورد شما قضاوت خوبی داشته باشند.
اصولاً درمراودات اجتماعی بیشتر برنشانه های غیرکلامی اعتماد می کنند تا برنشانه های کلامی. پس نشانه های غیرکلامی را تقویت کنید. نخستین برخورد ونخستین تأثیری که برمردم می گذارید بسیار اهمیت دارد. بدنیست بدانید که کلام 7 درصد لحن وطنین 38% و حرکات 55% اطلاعات را منتقل می کنند. (تشریفات، یحیایی، ص 27، 28).
مثلاً محسنیان راد درکتاب ارتباطات غیرکلامی خود می فرمایند» برخی ازآدم ها با قراردادن کف دست برسینه و پایین آوردن مختصرسر به دیگران اظهار ارادت ودوستی می کنند . این یک عمل ارادی است که فرد براساس قراردادهایی که دراجتماعش وجود دارد پیامی را می فرستد. ممکن است شما با فردی شروع به صحبت کنید وببینید که رنگ رخسار او به تدریج سرخ می شود. ازاین سرخ شدن صورت او نیز پیامی دریافت می کنید. امادراینجا فرستنده این پیام، پیام خود را به صورت غیرارادی می فرستد. ازهمین دو مثال ساده می توان دریافت که پیام های غیرکلامی، هم ارادی وهم غیرارادی هستند. این پیام های غیرکلامی سهم خاصی دردامنه ارتباطات انسانی دارند. (محسنیان راد، ارتباط شناسی ، ص 243).
حال بعد ازآن که ما توضیحی کلی درمورد ارتباط غیرکلامی دادیم به یکی از موارد آن که جزئی از ارتباطات غیرکلامی محسوب می شود یعنی لحن کلامی می پردازیم.
ابتدا از صحبت های آقای یحیایی شروع می کنیم که درکتاب خود نوشته اند. ایشان می فرمایند: همان طور که هرفرهنگ نسبت به فرهنگ های دیگر ازبسیاری جهات متفاوت است ازنظر ارتباطی نیزتفاوت هایی مشهوداست. مثلا مردم آذربایجان عموما بلندتر ودرشت تر ازمردم فارس و اصفهان سخن می گویند.
مردمان کوهستان ها ودشت های فراخ به نسبت شهرنشینان از بلندی بیشتری درسخنگویی ومحاوره استفاده می کنند. حرفه نیز دربلندی صدا موثراست. کارگران و کارکنان سازمان های صنعتی که با سروصدای بیشتری سروکار دارند ازکارمندان اداری که دردفاتر تمیز وبی سروصدا کارمی کنند بلندتر صحبت می کنند. معماران عمدتاً نسبت به دیگر حرفه ها مثل پزشکان یا کارمندان دفتری وحسابداران ازبلندی صدای بیشتری درمحاوره با دیگران استفاده می کنند. هراندازه سروصدا وعوامل اختلال زا بیشتر وجود داشته باشد بلندی صدا بیشتر می شود. فردی که بسیار بلند سخن می گوید اغلب موجب رنجش دیگران می شود.
روان شناسان ومتخصصان ارتباطات معتقدند: افرادی که دارای ویژگی شخصیتی تهاجمی هستند با بلندای صدای بیشتری نسبت به کسی که درنقطه مقابل است ودرویژگی شخصیتی خجالتی قرارگرفته است سخن می گوید.
کیفیت صدا نیز باید مطلوب و خوش طنین باشد. لذا ناخوشی های مربوط به بینی، بینی گرفتگی، گرفتگی صدا، خشونت صدا، نفس زنی (دشواری های تنفسی) موجب اختلال درارتباط وناراحتی مشتریان خواهد شد. (تشریفات هتل، احمد یحیایی، ص 35 و 36).
-بررسی جنبه های گفتاری صدا به علم آواشناسی معروف است. صدای شخص به اندازه حرکات بدن، چهره وچشم ها اطلاعات به دیگران منتقل می کند. تحقیقات برروی علم آواشناسی چند نکته مفید را مشخص کرده است.
-کسانی که هیجانات صوتی خود را کنترل وتنظیم می کنند بهترمی توانند هیجانات صوتی افراد دیگر را شناسایی کنند.
-احساسات ظریف صوتی به سختی قابل تشخیص ودرک هستند. کنایه وطنز برای بعضی ازمردم مشکل است. درنتیجه ممکن است کارمندان بخواهند ازبیان کنایه و طنز ظریف وزیرکانه اجتناب کنند، اما بیاموزند که بیانات سرپرست خود را بشنوند.
-کسانی که با برون ده خوب صوتی صحبت می کنند درمحیط سازمان نسبت به دیگران اشخاص با جاذبه و باورپذیر شناخته می شوند. (روابط عمومی حرفه ای بالقوه، دیواکارشارما، ص 84).
مطالعات ، تجربه ها و تمرین های ضروری برای تدریس ، سخنرانی ، گویندگی ، گفتگو ، مناظره ، مجریگری ، مباحثه ، مذاکره و مصاحبه استخدامی و رسانه ای .
۳۴ - تمرین توجه به همه مخاطبان و نگاه مستقیم و برابر به همه حاضران در محل سخنرانی و جلسات
۸
در هر لحظه در حین صحبت کردن فقط به یک نفر توجه کنید
کاری که باید انجام دهید این است که اضطراب را به عنوان عکس‌العملی طبیعی باور کنید و با آن کنار بیایید . وقتی هنگام صحبت کردن در یک جمع این احساس را . . .
مطالعات ، تجربه ها و تمرین های ضروری برای تدریس ، سخنرانی ، گویندگی ، گفتگو ، مناظره ، مجریگری ، مباحثه ، مذاکره و مصاحبه استخدامی و رسانه ای .
۳۴ - تمرین توجه به همه مخاطبان و نگاه مستقیم و برابر به همه حاضران در محل سخنرانی و جلسات
۶
کمک گرفتن از جلوه های بصری ، درسخنرانی
چطور يك سخنراني حرفه‌اي داشته باشيم؟
تنها كاري كه بايد انجام دهيد اين است كه اضطراب را به عنوان عكس‌العملي طبيعي باور كنيد و با آن كنار بياييد . وقتي هنگام صحبت كردن در يك جمع اين احساس را در خود . . .
مطالعات ، تجربه ها و تمرین های ضروری برای تدریس ، سخنرانی ، گویندگی ، گفتگو ، مناظره ، مجریگری ، مباحثه ، مذاکره و مصاحبه استخدامی و رسانه ای .
۳۴ - تمرین توجه به همه مخاطبان و نگاه مستقیم و برابر به همه حاضران در محل سخنرانی و جلسات
۵
در هنگام تدریس و سخنرانی، به همه شاگردان و شنوندگان خود نگاه کنیم
در هنگام تدریس و سخنرانی، به همه شاگردان و شنوندگان خود نگاه کنیم.مثلاً نگاه نکردن به نیمی از مخاطبان، می تواند به معنی آن باشد که . . .
مطالعات ، تجربه ها و تمرین های ضروری برای تدریس ، سخنرانی ، گویندگی ، گفتگو ، مناظره ، مجریگری ، مباحثه ، مذاکره و مصاحبه استخدامی و رسانه ای .
۳۴ - تمرین توجه به همه مخاطبان و نگاه مستقیم و برابر به همه حاضران در محل سخنرانی و جلسات
۴
اصول خواندن چشم ها
اگر مي‌خواهيد اطرافيان‌تان را بهتر بشناسيد يا در نخستين ديدار ويژگي‌هاي شخصيتي طرف مقابل را بهتر پيش‌بيني كنيد بايد با اصول زبان بدن و . . .
مطالعات ، تجربه ها و تمرین های ضروری برای تدریس ، سخنرانی ، گویندگی ، گفتگو ، مناظره ، مجریگری ، مباحثه ، مذاکره و مصاحبه استخدامی و رسانه ای .
۳۴ - تمرین توجه به همه مخاطبان و نگاه مستقیم و برابر به همه حاضران در محل سخنرانی و جلسات
۳
از تماس چشمی استفاده کنید
تماس چشمی ، بهانه و وسیله بسیار نیرومندی است که مراتبی بالا از صمیمیت و مهربانی را بین مردم ایجاد می کند . مهم است که این صمیمیت با مخاطبان درطول . . .
مطالعات ، تجربه ها و تمرین های ضروری برای تدریس ، سخنرانی ، گویندگی ، گفتگو ، مناظره ، مجریگری ، مباحثه ، مذاکره و مصاحبه استخدامی و رسانه ای .
۳۴ - تمرین توجه به همه مخاطبان و نگاه برابر به همه حاضران در محل سخنرانی و جلسات
۲
ارتباط غیر کلامی را جدی بگیریم !
کارل راجرز روان‌شناس معروف، گفته است که: «وظیفه روان درمانی تماماً عبارت است از پرداختن به ناکامی در ارتباطات .... ارتباطات واقعی هنگامی رخ می‌دهد که . . .
مثل خردمندان فكر كنيد اما با مردم به زبان خودشان حرف بزنيد.