پایان نامه تحصیلی یا پروژه را چگونه تدوین کنیم!

 

پایان نامه تحصیلی یا پروژه را چگونه تدوین کنیم!

 مقدمه
برای نوشتن یک پایان نامه یا پرژه تحصیلی در یک چهار چوب علمی محقق ناگزیر به رعایت اصولی است که هم نگارش مطلب برای وی آسانتر شود و هم مطالعه آن برای دیگران به سادگی امکان پذیر باشد این اصول سه گانه به شرح ذیل میباشند .
1) اصول تنظیم و تدوین مطلب
2) اصول نگارش و نوشتن مطلب
3) اصول منابع و مآخذ مطلب
اصول تنظیم و تدوین مطلب در پایان نامه ها :
معمولا یک پایان نامه تحصیلی به صورت زیر تنظیم میگردد :
1) صفحه عنوان
2) پیشگفتار و در صورت نیاز تشکر و قدر دانی
3) فهرست مطالب
4) فصل اول – طرح تحقیق
5) فصل دوم –پیشینه تاریخی تحقیق
6) فصل سوم _ روش تحقیق
7) فصل چهارم _ ارائه یافته های تحقیق و تجزیه و تحلیل آن
8) فصل پنجم _ خلاصه تحقیق و ارائه پیشنهادها
9) فهرست منابع و مآخذ
10) پیوست
 1)عنوان تحقیق
عنوان تحقیق و صفحه اولین صفحه ای است که بیننده با آن واجه میشود و گاه روی جلد پایان نامه را در بر می گیرد و معمولا مشتمل بر اطلاعاتی به صورت ذیل است :
الف) عنوان پایان نامه
ب ) نام کامل استاد راهنما
ج ) نام کامل محقق یا محققین
د ) نام مرکز یا دانشگاهی که پایان نامه در آن تقدیم میگردد .
ذ ) نوع مدرک ( برای مثال : پایان نامه دوره کارشناسی ارشد صنایع دستی )
و ) تاریخ ارایه پایان نامه
2) پیشگفتار و تشکر و قدر دانی :
این بخش گر چه از ضروریات نیست ولی گاهی وجود آن لازم است که باشد و این قسمت میتواند شامل اطلاعات مختصر و مفیدی از هدف ، دامنه و وسعت تحقیق باشد که قبل از مطالعه کامل تحقیق به خواننده اطلاعاتی را در اینباره خواهد داد و تصویر و برداشتی از کل تحقیق را برای خواننده روشن میکند . محقق میتواند در پایتن پیشگفتار از فرد یا افراد با موسساتی که او را در انجام تحقیقش کمک و راهنمایی کرده اند ، سپاسگزاری کند .
3) فهرست مطالب :
فهرست مطلب که میتواند شامل یک یا چند صفحه باشد هدفی جز دادن دید و آگاهی از مطالب مندرج در پایان نامه به خواننده ندارد و خواننده را قادر خواهد ساخت به سرعت و دقت و سادگی ، مطلب دلخواه خود در پایان نامه را بیابد .
 4)فصل اول _ طرح تحقیق :
طرح تحقیق یکی از ارکان اساسی و اصلی پایان نامه است و محقق قبل از آنکه به انجام تحقیق مبادرت ورزد ، باید این فصل را تهیه و تنظیم نماید و به سرعت استاد راهنما و یا هر فرئد دیگری که محقق قصد دارد نتایج تحقیق را به او گزارش دهد ، برساند . ÷س از تاید استاد راهنما محقق موظف است طبق طرح تنظیم شده در پی انجام تحقیق بر آید . مهمترین قسمتهای طرح تحقیق عبارتند از :
4-1- عنوان تحقیق ؛ باید شناختی دقیق و روشن از حوزه ی موضوع تحقیق را عرضه دارد و خالی از هرگونه ابهام و پیچیدگی باشد .
4-2-مقدمه یا تاریخچه ای از موضوع تحقیق : در این قسمت مختصری از نظرات و تحقیقات مربوط به موضوع و یا مسایل و مشکلات حل نشده در این حوزه و همچنین توجه و علاقه جامعه به این موضوع اشاره میشود .
4-3-تعریف موضوع تحقیق : در این قسمت محقق موضوع مورد علاقه و یا نیاز احساس شده خود را در حوزه تحقیق بیان میدارد و عوامل موجود در موقیعت را تعریف و تعیین میکند .
4-4-هدف یا هدفهای کلی و آرمانی تحقیق : این قسمت باید با جملات مثبت و کلی طرح شود و ازطولانی شدن مطالب پرهیز شود
4-5-روش انجام تحقیق : در این قسمت پژوهشگر روش کاری خود را بیان میدارد و شیوه های گوناگونی را که در گرد آوری مطالب خود به کار برده ذکر میکند و همچنین اگر روش آماری خاصی را در تهیه و تدوین اطلاعات به کار برده آن شیوه را بیان میکندو بیان آن یکی از ملزومات است .
4-6-اهمیت و ارزش تحقیق : با توجه به تشابه این قسمت از طرح تحقیق با تعریف موضوع تحقیق که در آن محقق نیاز خود را در آگاهی به نتایج مطالعه عنوان میسازد ، در این قسمت منابع شخصی یا علمی که از خاتمه تحقیق به محقق دست میدهد ، بحث میشود .
4-7- محدودیت های تحقیق : محدودیت هایی که کنترل آن از عهده محقق خارج است مانند انتخاب نوع بافته ها و یا زیر اندازها و دیگر محدودیت هایی که کنترل آن در دست محقق است مانند موضوع و محل تحقیق و ...
4-8- تعرف واژه ها : در این قسمت محقق باید واژه هایی که ممکن است برای خواننده آشنا نباشد تعریف کند مثلا در منطقه ای گره، ایلمک و در منطقه ای دیگر خفت و در جاییی دیگر به واژه ای دیگر خوانده میشود محقق باید واژه های نا آشنا را در این بخش معنی کند .
4-9-خلاصه فصلها: در این قسمت خلاصه ای اشاره وار از فصلهای آتی آورده میشودتا خواننده بتواند تصویری واضح از دیگر قسمتهای پایان نامه در ذهن خود ترسیم کند .
این مطالب میتواند اگر درست بیان شود فصل اول پر باری را برای تحقیق ما محیا سازد !
5)فصل دوم پیشینه تاریخی موضوع تحقیق :
این فصل حاوی خلاصه ای از مطالعات انجام شده در با ره موضوع تحقیق است این بخش از تحقیق یکی از ارکان اصلی و به تعبیری دیگر یکی از پایه های تحقیق میتواند باشد اگر محقق از ÷یشینه مطالعاتی تحقیق آگاهی داشته باشد به دنبال موضوعات تکراری نخواهد رفت و حتی میتواند با دلایل و برهان های ریشه دار و با پایه به نقد آثار گذشته بپردازد .

6)فصل سوم روش تحقیق :
در این قسمت معمولا به تفصیل در باره مطالبی به قرار ذیل بحث میشود:
الف) روش تحقیق در این قسمت محقق به توضیح و توجیه روش تحقیقی خود میپردازد و انواع مختلف روشهای تحقیقی ، هدف و موضوع پژوهشی خود ، مناسب دانسته است میپردازد.
ب) آزمودنی ها در این قسمت محقق به سوالاتی از قبیل :
1) آزمودنیها شامل چه اشخاص یا آیتمهایی هستند ؟ برای مثال او میگوید آزمودنیهای ما فقط شامل گبه بود.
2) تعداد آزمودنیها چند تا بود ؟ مثلا 500 نمونه گبه و حتی میتواند فرد هم باشد مانند : 500 نفر بافنده گبه .
3) با توجه به موضوع و هدف آیا افراد یا تعداد انتخاب شده مناسب هستند ؟ محقق باید با دلایل و برهانهای قاطع این بخش را برای خواننده ثابت کند و بقولی هدف خود را با عمل هماهنگ سازد .
4) نوع گزینش و تقسیم آزمودنیها به چه ترتیب صورت گرفته است ؟ محقق باید به این موضوع اشاره کند که موارد انتخاب شده به چه دلیل منتخب نگارنده بوده است و چرا مثلا به جای گبه از گلیم استفاده نکرده و ...
5)آزمودنیها از چه خصوصیات ویژه ای برخوردار هستند ؟ پژوهشگر باید به خوانندگان بگوید که خصوصیات آیتمهای انتخابی چه بوده است که او آنها را انتخاب کرده است او باید ویژگیهای انتخاب موضوعات مورد بحث خود را برای خواننده مشخص کند برای مثال بگوید چون میخواستیم نوع گره کاربردی در گبه ها را بررسی کنیم 500 نمونه گبه را انتخاب کردیم و یا ...

ج) روش جمع آوری اطلاعات : پژوهشگر پس از تعیین روش تحقیق باید روش جمع آوری اطلاعات را برای خواننده بیان کند که میتواند با استفاده از شیوه های مشاهده ، مصاحبه ، میدانی ، پرسشنامه ای وکتابخانه ای و یا حتی اینترنتی باشد .
د)متغیر های مستقل و وابسته : در این قسمت محقق به طور جدا گانه متغیر های متغیر های مستقل و وابسته را تعیین و تعریف میکند و با این کار هم مسیر مطالعه خود را مشخص میسازد و هم برای محقق دیگری این امکان را به وجود می آورد که در صورت تمایل ، بتواند در تحقیق مشابه همین متغیر ها را مورد بررسی قرار دهد .
ذ- روش اماری : در این بخش محقق باید از شیوه آماری بکار رفته در تحقیقش یاد کند و ضمن توصیف روش آماری استفاده شده در تحقیق به وضوح و خارج از هر گونه ابهام و پیچیدگی فرمولها و سطوح معنی دار به کار رفته در تحقیق را بیان دارد برخی از روشهای آماری که در کاهای تحقیقاتی عبارتند از :
1) فراوانی و درصد
2) ضریب همبستگی
3) آزمون – تی
4) آزمون – اف
7- فصل چهارم – یافته ها و تجزیه و تحلیل آنها :
این فصل در واقع هسته اصلی تحقیق است و احتمالا مشتمل بر بحث های کلامی ، جدولها ، شکلها ، نمودارها و نیز تجزیه و تحلیل اطلاعات است .
8- فصل پنجم – خلاصه تحقیق و پیشنهادها :
این فصل شامل دو قسمت اصلی ، یکی خلاصه تحقیق و دیگری پیشنهادها ست .
الف- این بخش یکی از مشکلترین بخشهای پایان نامه است . یک خلاصه مناسب ترکیبی از دو نوع اطلاعات است :
1_ اطلاعات و یافته هایی که محقق از تحقیق جاری خویش به دست آورده است .
2_ اطلاعات و یافته هایی که محقق از طریق مطالعه تحقیقات و نوشته های دیگران جمع آوری کرده است و کلا در نوشتن پایان نامه ، رعایت نکات زیر حائز اهمیت است :
الف) ارائه یافته ها و نتایج برجسته به صورت منظم .
ب ) استفاده از یافته های تحقیق جازی برای تایید یا رد فرضهای تحقیق
ج ) بکار گیری مطالب مندرج در فصل پیشینه تاریخی در رد یا تایید تحقیق (هرجا که لازم بود ) .
پیشنهاد ها :
تحقیقاتی که در زمینه های مختلف از جمله فرش دستباف صورت میگیرد لزوما باید با پیشنهاد هایی همراه باشد که در بهینه سازی رنگرزی ، بافت ، طراحی و در نهایت به سازی تولید فرش انجامد .
این بخش که به ازائه راهکارها میپردازد خواهد توانست بخشی از موانع را متلاشی کند و برای مسئولان چراغ راهی باشد.
9- فهرست منابع و مآخذ :
در این قسمت تمام منابع و مآخذ ، از قبیل کتابها ، مقاله ها ، مجله ها ، رساله های چاپ شده و چاپ نشده را به ترتیب حروف الفبای نام فامیل و نویسنده و یا مترجم و به صورت در هم از نظر نوع آنها نوشته میشود .
10- پیوست :
شامل مطالب و مدارکی است که در درک و فهم خواننده از پایان نامه کمک چندانی نمیکند و میتوان از پرسشنامه ها ، آزمونها ، نامه های نوشته شده به افراد و موسسات و سایر وسایل جمع اوری اطلاعات نام برد .

http://www.iran-eng.com/

ده روش برای تسلط بر سخنرانی و دفاع از پایان‌نامه .

 

ده روش برای تسلط بر سخنرانی و دفاع از پایان‌نامه

▬ یکی از متداول‌ترین دلایلی که هنگام سخنرانی در جلسات احساس نگرانی می‌کنیم این است که می‌ترسیم مطلبی را که آماده کرده‌ایم فراموش کنیم و با ریسک از دست دادن اعتبارمان مواجه شویم.
▬ روشی که بسیاری افراد برای غلبه بر این هراس استفاده می‌کنند تهیه اسلایدهای Power Point برای کمک به حافظه است.
▬ به هر حال، همه چیز به این سادگی نیست. زیرا، هیچ چیز به اندازه‌ای که مخاطب ببیند در سخنرانی کاملاً به اسلایدهای خود متکی هستید، اعتبار شما را زیر سوال نمی‌برد.
▬ سخنرانان با تجربه، این توانایی را دارند که قبل از نشان دادن اسلاید به مخاطب، محتوای آن را اعلام کنند. آن‌ها دست کم، ابزاری را که در دست دارند به خوبی می‌شناسند؛ بنا بر این، فقط لازم است نگاه کوتاهی به این اسلایدها بیندازند و بدانند که مطلب بعدی چیست. برای این‌که بتوانید این کار را انجام دهید، به تمرین‌های ساده‌ای برای ارتقای حافظه نیاز دارید تا مطالب سخنرانی خود را به خاطر بسپارید و در نتیجه استرستان را کم کنید.
 
░▒▓۱.  از روش «کاخ ذهن» استفاده کنید
▬ تحقیقات مربوط به توانایی مغز نشان داده‌اند که بین روشی که ما اتفاقی را به خاطر می‌سپاریم و فضایی که این اتفاق در آن روی داده، ارتباط عمیقی وجود دارد. به عبارت دیگر، ما چیزها را بر اساس موقعیت‌های مکانی به خاطر می‌سپاریم. این تکنیکی قدیمی برای تقویت حافظه است که از آن به عنوان «کاخ ذهن» نام برده می‌شود.
 
░▒▓۲.  از نقشه‌های ذهنی استفاده کنید
▬ نقشه‌های ذهنی نمودارهایی هستند که با کمک آن‌ها می‌توانید همه موضوعات سخنرانی خود را به جای این‌که به صورت لیست وار مشخص کنید، به شکلی بصری طرح‌بندی کنید. این کار کمک بزرگی برای تقویت حافظه است، چرا که تصویر آن شکل در مغز شما نقش می‌بندد و آسان‌تر از یک لیست خطی می‌توانید اطلاعات را بازیابی کنید، به خصوص اگر یادگیری بصری شما بهتر باشد؛ بنا بر این، سعی کنید به جای استفاده از روش‌های قدیمی یادداشت برداری، سخنرانی را از طریق یک نقشه ذهنی ارائه کنید.
 
░▒▓۳.  به تمرکز ۸ ثانیه‌ای اهمیت بدهید
▬ کارشناسان امر تقویت حافظه می‌گویند ۸ ثانیه متوالی طول می‌کشد تا یک بخش اطلاعات توسط هیپوکامپ مغز پردازش شده و وارد حافظه شود، اطلاعات این گونه در مغز ما رمزنگاری می‌شوند. چگونه تلاش می‌کنید خود را برای یک سخنرانی آماده کنید؟ آیا برای انتقال اطلاعات از روی یادداشت‌ها به ذهنتان تمرکز دارید؟ یا عادت دارید با چک کردن ایمیل یا پاسخ دادن به تلفن در کارتان وقفه ایجاد کنید؟ قانون مهم «۸ ثانیه» را به یاد بیاورید و هنگام دریافت اطلاعات زمانی را در نظر بگیرید که در آن وقفه پیش نیاید. در این صورت، نه تنها بهتر بر موضوع سخنرانی خود تسلط می‌یابید، بلکه مدت سخنرانی را هم به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌دهید.
 
░▒▓۴.  قانون تمرین ۲۰-۲۰-۲۰ را به کار بگیرید
▬ چقدر وقت دارید سخنرانی خود را ارائه کنید؟ کارشناسان حافظه قانون ۲۰-۲۰-۲۰ را پیشنهاد می‌کنند که بر اساس آن هنگام تمرین می‌توانید جزئیات سخنرانی را به مدت ۲۰ دقیقه بررسی کنید و سپس همان متن را دو بار دیگر تکرار کنید.
 
░▒▓۵.  با صدای بلند تمرین کنید
▬ محققان دریافته‌اند که حافظه با تکرار بلند کلمات ۱۰ درصد بیشتر فعال می‌شود. کل سخنرانی خود را ۵ یا ۶ بار با صدای بلند بگویید. با انجام این کار و افزایش اعتماد به نفس، نه تنها حافظه خود را در مورد موضوع تقویت می‌کنید، بلکه سخنرانی خود را از روخوانی صرف به مطلبی که از درون شما برخاسته، تبدیل می‌کنید.
 
░▒▓۶.  با موزیک تمرین کنید
▬ موزیک ابزار موثری است که در حفظ کردن اطلاعات به ما کمک می‌کند. دکتر جورجی لوزانوف، روان‌شناسی است که روش خاصی برای آموزش زبان‌های خارجی ارائه داده است. در این روش از موزیک بی‌قاعده باروک برای آموزش زبان استفاده می‌شود. این نوع موزیک نیم‌کره چپ و راست مغز را با هم فعال می‌کند. فعالیت هم‌زمان دو نیم‌کره، میزان حفظ اطلاعات را به حداکثر می‌رساند. به طوری که درصد حفظ کردن دانش‌آموزان به طور میانگین به ۹۲ درصد رسید. همین روش در آماده شدن برای سخنرانی نیز موثر است. در حالی که در بازگویی متن سخنرانی تمرین می‌کنید، از موزیک استفاده کنید تا درصد جذب و حفظ اطلاعات شما بیشتر شود.
 
░▒▓۷.  صدای خود را ضبط کنید
▬ هنگام تمرین ارائه سخنرانی، صدای خود را ضبط کنید و سپس آن را برای خودتان پخش کنید. شنیدن بخش به بخش صدای خودتان هنگام سخنرانی، توانایی به خاطر سپاری موضوعات را بالا می‌برد؛ چون اکنون، از راهکارهای بصری و شنیداری تقویت حافظه با هم استفاده می‌کنید.
 
░▒▓۸.  قبل از خواب تمرین کنید
▬ دانشمندان عصب‌شناسی از ارتباط بین خواب و یادگیری و تقویت حافظه پرده برداشته‌اند. یافته‌های آنان نشان می‌دهد که خوابیدن، تثبیت آخرین اطلاعاتی را که سیستم حافظه شما قبل از خواب دریافت کرده، افزایش می‌دهد؛ بنا بر این. اگر دقیقاً قبل از خوابیدن متن سخنرانی را تکرار کنید، صبح که از خواب بیدار شوید، آسان‌تر آن را به یاد می‌آورید.
 
░▒▓۹.  حافظه فعال خود را ارتقا دهید
▬ حافظه فعال، سیستمی در مغز انسان است که امکان حفظ موقت اطلاعات و اداره اطلاعات لازم برای وظایف پیچیده مانند تجزیه و تحلیل زبان، استدلال کردن و یادگیری مطالب جدید را به وجود می‌آورد. ارتقای حافظه فعال، کنترل توانایی ما را برای توجه کردن و به خاطر سپردن افزایش می‌دهد.
▬ کارشناسان علم عصب‌شناسی معتقدند: حافظه فعال با تمرین زیاد تقویت می‌شود.
 
░▒▓۱۰.  در نهایت خیلی سخت نگیرید
▬ در نهایت، به یاد داشته باشید که تنها خودتان از ایده‌هایی که قرار است در سخنرانی ارائه کنید، آگاهید. اگر هنگام سخنرانی موضوعی را فراموش کردید، براحتی از آن بگذرید و مطمئن باشید که مخاطب نیز متوجه آن نخواهد شد.
▬ بدانید در حال اجرای اپرا نیستید که مخاطب اشعار آن را حفظ باشد و آن را دنبال کند. اگر هم موضوع فراموش شده را در طول سخنرانی به یاد آوردید، به راحتی بگویید «نکته دیگری وجود دارد که باید اضافه کنم». بنا بر این، به جای این‌که زمانتان را صرف نگران شدن کنید، از آن برای به کارگیری ابزارهای تقویت حافظه استفاده کنید.
برداشت آزاد از دنیای اقتصاد
هو العلیم

http://www.philosociology.ir/daily-articles/1383-1391-07-02-12-46-08.html

گزارش شفاهي پايان‌نامه

 

 

 

فصل سوم

گزارش شفاهي پايان‌نامه

گردآوري و تنظيم:
دکتر رسول تبري
عزت پارياد
 
مقدمه
بدون شک انجام يک پروژه تحقيقاتي يکي از مهم‌ترين بخش‌هاي دوره آموزش يک دانشجوي تحصيلات تکميلي است. بر همين منوال شايد بتوان جلسه دفاع از پايان‌نامه را از بياد ماندني‌ترين خاطرات دانشجو از دوران تحصيل دانست. خاطره‌اي که خوب يا بد به راحتي فراموش نمي‌شود پس چه بهتر که سعي کنيم اين خاطره از نوع خوب باشد. 
گزارش شفاهي پايان نامه:
   گزارش شفاهي رايج‌ترين روش دفاع از پايان‌نامه است که در آن چندين هدف دنبال مي‌شود. اعلام نتايج تحقيق جهت کسب نظر داوران در مورد تحقيق انجام شده و ارزشيابي آن و هم چنين اعلام نتايج تحقيق به کساني که به نتايج به دست آمده نياز داشته تا براسا س آن بتوانند به حل مشکلات و معضلات موجود بپردازند؛ عمده‌ترين اهداف اين گزارش را تشکيل مي‌دهند.
  زبان مورد استفاده در ارائه گزارش شفاهي بايد براي مستمعين و داوران حاضر در جلسه قابل درک باشد. در بسياري از موارد دانشجوياني که هنوز به مرحله دفاع از پايان‌نامه نرسيده‌اند نيز جهت اطلاع از فرايند ارائه گزارش پاياني در جلسه دفاع حضور دارند،  به همين دليل بهتر است سخنراني به گونه‌اي ارائه شود که ضمن تامين اهداف دانشجوي ارائه کننده و اساتيد راهنما و مشاور وي که مسئوليت علمي نتايج را بر عهده دارند؛ جلسه از ماهيت آموزشي مناسبي نيز برخوردار گردد. به علاوه يک گزارش خوب گزارشي است که در آن در زماني کوتاه مطالب مفيد به شنوندگان ارائه شود . در اين گزارش بايد يافته‌هاي اصلي و برجسته تحقيق ارائه شوند. به همين منظور تدوين خلاصه‌اي از پايان‌نامه جهت ارائه بهتر و هم چنين  ارائه به هيئت داوران ضروري مي‌باشد. نگارش اين خلاصه موجب مي‌شود داوران در يک نگاه اجمالي با کليات انجام شده در فرايند تحقيق آشنا شوند . اين کار امکان ارزشيابي  دقيق‌تر از تحقيق را مهيا خواهد نمود.اين خلاصه در حقيقت بدنه متن سخنراني دانشجو در جلسه دفاع مي‌باشد. همچنين پيشنهاد مي‌شود در صورت حضور دانشجويان و مهماناني که توسط محقق و يا دانشکده محل تحصيل دعوت شده‌اند خلاصه‌اي از پايان‌نامه در 3-2 صفحه تدارک ديده‌شود.
در هر حال بايد بخاطر داشت که شرح وتفصيل يافته‌هاي تحقيق در قالب سخنراني به جمله‌پردازي مناسب‌، انشا و رعايت اصول صحيح آيين‌نگارش نياز دارد. عدم رعايت اصول در تهيه متن سخنراني موجب ارائه يک سخنراني پريشان و مبهم شده و تمامي تلاش‌هاي محقق در ارائه نتايج تحقيق بي‌حاصل خواهد ماند .
مواردي که ثبت  آن‌ها در چکيده تحقيق الزامي مي‌باشد :
مسئولين هر دانشکده با توجه به مقطع و رشته تحصيلي دانشجوياني که ملزم به ارائه پايان‌نامه جهت اتمام دوره تحصيلي خود هستند؛ قوانيني جهت تدوين چکيده  تحقيق وضع مي‌نمايند. البته آن چه مسلم است ثبت موارد زير در چکيده پايان‌نامه صرفنظر از رشته و مقطع تحصيلي دانشجو الزامي مي‌باشد :
- عنوان تحقيق
- نام دانشجو و اساتيد راهنما و مشاور
- خلاصه بيان مسئله و ضرورت اجراي تحقيق
- اهداف کلي و ويژه (ثبت اهداف کاربردي در آيين نامه اجرايي تدوين چکيده برخي از دانشکده‌ها الزامي مي‌باشد و دانشجو موظف به ثبت اهداف کاربردي مي‌باشد )
- فرضيات و سوالات تحقيق که بر اساس اهداف تدوين شده‌باشند
- تعاريف علمي و عملي واژه‌هاي موجود در عنوان و اهداف
- مروري بر حداقل سه مطالعه مشابه با موضوع اصلي تحقيق که در داخل و يا خارج از کشور انجام شده‌باشند
- محيط، جامعه و نمونه تحقيق
- روش نمونه‌گيري
- تعريف ابزار پژوهش به طور کامل و شيوه تعيين روايي و پايايي ابزار
- روش جمع آوري اطلاعات و تجزيه و تحليل  آن‌ها
- ارائه نتايج بر اساس اهداف تحقيق به همراه تحليل دانشجو از يافته‌هاي تحقيق خود و ارائه استنادهاي مناسب موافق و يا مخالف يافته‌هاي اصلي پژوهش
- ارائه پيشنهادات بر اساس يافته‌ها
- ارائه محدوديت هاي احتمالي پژوهش
- نتيجه‌گيري نهايي و پاسخ به فرضيات تحقيق و هم چنين استدلال در مورد قدرت تعميم يافته‌ها از نمونه به جامعه
ثبت نتايج در خلاصه تهيه شده مي‌تواند به صورت انشايي و يا تهيه جدول و نمودار باشد. در هر صورت جهت ارائه شفاهي نتايج در جلسه دفاع، تهيه نتايج به صورت نمودار و جدول ضروري به نظر مي‌رسد . در حين ارائه شفاهي اين  چکيده- با توجه به آن که  از قبل در اختيار اساتيد راهنما، مشاور و داوران قرار داده شده‌است – ارائه مطالب به صورت خلاصه‌تر از متن تهيه شده سبب توجه بيشتر مخاطبان در حين ارائه گرديده و جلسه به صورت مطلوب‌تري اداره خواهد شد .
جهت ارائه هر چه بهتر متن سخنراني در جلسه دفاع رعايت نکات زير به وسيله دانشجوي ارائه کننده پيشنهاد مي‌گردد:
بازديد از محل ارائه دفاع و آشنايي با مختصات فيزيکي محل ارائه نظير نورپردازي، محل دقيق قرار گرفتن در پشت تريبون و نحوه برقراري تماس چشمي با مخاطبان جهت همراهي هر چه بيشتر ذهني مخاطبان با سخنران و تخمين فاصله مناسب صورت با بلندگو جهت تنظيم مناسب صدا موجب افزايش اعتماد به نفس دانشجو شده و ارائه را براي وي آسان‌تر خواهد نمود.
پيشنهاد مي‌شود پس از بازديد از محل و اطمينان از مناسب بودن آن جهت ارائه دفاع، در برگه‌هايي با اندازه‌هاي مناسب،  زمان و مکان ارائه دفاع از پايان‌نامه، عنوان آن، اسامي دانشجو و استاد و يا اساتيد راهنما و در برخي از موارد حتي اسامي اساتيد مشاور ثبت شده و با فاصله زماني مناسب از جلسه دفاع (يک هفته تا سه روز قبل از برگزاري جلسه دفاع) در تابلو هاي اعلانات دانشکده  نصب گردد.
هماهنگي قبلي با مسئول تاسيسات و وسايل سمعي و بصري محل دفاع جهت آشنا شدن با عملکرد هر يک از وسايلي که بايد در روز دفاع مورد استفاده قرار گيرد مانند پروژکتور، لپ‌تاپ و يا کامپيوتر جهت ارائه هر چه بهتر به دانشجو کمک خواهد نمود. بهتر است دانشجو در مورد نحوه ارائه خود در صورت قطع برق پيش بيني‌هاي لازم را به عمل آورده باشد.
توصيه مي‌شود دانشجويان از آمادگي ذهني کافي جهت ارائه سخنراني بدون وابستگي ‌به متن تهيه شده برخوردار باشند. بديهي است خواندن تمامي مطالب از روي متن، امکان برقراري ارتباط مناسب با مخاطبان را کاهش داده و در برخي از موارد موجب قطع اين ارتباط خواهد شد . بايد به ياد داشت که برقراري تماس چشمي با مخاطبين يکي از شيوه‌هاي بسيار موثر در جلب نظر و افزايش توجه مستمعين خواهد بود.
پيشنهاد مي‌شود نکات مهم و کليدي و يا تصاويري در ارتباط با موضوع تحقيق با استفاده از نرم‌افزار Power Point  تهيه شده و در جلسه به نمايش درآيد. بهتر است اسلايدهايي که به اين طريق تهيه مي‌شوند تا حد امکان ساده بوده و در تهيه  آنها نکات زير رعايت شوند.
-  استفاده از چهارچوب يکسان در کليه اسلايدها
- دقت به ترکيب رنگ‌هاي زمينه و حروف (به عنوان مثال استفاده از حروف سفيد يا زرد در زمينه آبي يا سرمه‌اي يک انتخاب ايمن است).
- گنجاندن حداکثر هشت خط متن در هر اسلايد
- استفاده از تصاوير فقط در صورت نياز
در هر حال تعداد اسلايدها (با توجه به در نظر گرفتن متوسط زمان يک دقيقه براي نمايش و توضيح هر اسلايد و يا 6 اسلايد در هر ده دقيقه) بايد با زمان اختصاص داده شده براي سخنراني تناسب داشته‌باشد. 
ارائه سوال اصلي تحقيق در ابتداي مقدمه به نحوي که توجه  مستمعين را به ضرورت اجراي تحقيق جلب نمايد سبب توجه و همراهي ذهني آنان با سخنران  تا پايان زمان ارائه سخنراني مي‌شود. ارائه جملات به صورت کوتاه و اجتناب از حاشيه‌هاي بي‌مورد و بدون ارتباط به موضوع پژوهش بر جذابيت‌هاي سخنراني خواهد افزود.
معمولاً ارائه يک پايان‌نامه حدود سي دقيقه به طول مي‌انجامد. همراه داشتن ذهن شنوندگان در طول اين مدت فقط از طريق ارائه يک سخنراني جذاب، تغييرات بجا و اصولي در شيوه ارائه مطالب، اجتناب از تُن صداي يکنواخت و کسالت بار و استفاده مناسب و بجا از وسايل سمعي و بصري امکان‌پذير خواهدبود.
پس از اتمام سخنراني دانشجو، نوبت طرح پرسش‌هاي داوران و سپس ساير حاضران مي‌باشد. توجه دقيق سخنران به سوالات فرد مطرح‌کننده پرسش، اجتناب از قطع کردن صحبت وي، يادداشت‌برداري از نکات مهم سوال به منظور پيشگيري از فراموش شدن بخشي از آن در حين ارائه پاسخ و دادن پاسخ‌هاي قانع‌کننده به دور از هيجان سبب مي‌شود تا داوران نيز بر توان‌مندي و تسلط محقق بر فرايند تحقيقاتي انجام شده صحه بگذارند. پاسخ به سوالات بايد واضح، دقيق و روشن بوده  و بر اساس بدنه سوال ارائه گردد. دستپاچگي در حين پاسخ دادن‌، طفره رفتن از ارائه پاسخ دقيق به سوال مطرح شده، بروز هيجان و اضطراب زياد و در اغلب موارد کاذب معمولا" به عنوان عدم تسلط کافي محقق بر موضوع تحقيق، فرايند انجام شده و يا ناتواني وي در اداره جلسه تلقي مي‌گردد.
اعلام تشکر از اساتيد راهنما و مشاور پايان‌نامه و  هيئت داوران که با مطالعه پايان‌نامه و طرح سوالات خود– که قطعا سبب ارتقائ علمي پايان‌نامه خواهد شد- نشانگر بلوغ فکري و اجتماعي دانشجو خواهدبود.

http://www.gums.ac.ir/Upload/Modules/Contents/asset33/sec3-presentation%20tez.doc

مراحل اخذ پايان نامه و قوانين مربوطه :

 

مراحل اخذ پايان نامه و قوانين مربوطه

1-      دانشجويانی که 140 واحد درسی را گذرانده اند يا در پايان ترمی که مشغول به تحصيل هستند 140 واحد را خواهند گذراند می توانند جهت اخذ پايان نامه اقدام نمايند.

2-     موضوع پايان نامه برای هر دانشجو توسط يکی از اساتيد دانشکده داروسازی ارائه می گردد. موضوع پايان نامه ها می تواند به صورت مشترک بين اساتيد دانشکده و يا اساتيد دانشکده با ساير دانشکده ها  ارائه گردد. موارد استثناء در شورای پژوهشی مطرح می گردد.

3-      دانشجو بايد پس از اطمينان از انتخاب موضوع پايان نامه، فرم مخصوص ثبت پايان نامه که در معاونت آموزشی و يا پژوهشی ويا بر روی سايت دانشکده داروسازی موجود است را با راهنمايی اساتيد راهنما تکميل نمايد و موارد آموزشی مندرج در فرم را به تآييد معاونت آموزشی برساند.

4-      پس از تکميل فرم پايان نامه بايستی موضوع پايان نامه در گروه مربوطه مصوب گردد.

5-      جهت تصويب نهايی پايان نامه پس از مصوب شدن درگروه فرم مربوطه ( پروپوزال پايان نامه ) بايستی به معاونت پژوهشی تحويل داده تا در شورای پژوهشی بررسی شده و به تصويب نهايی برسد.

6-      جهت انجام پروسه بالا 2 ماه زمان در نظر گرفته شده است که از کل زمان پايان نامه(حداقل يک سال) کسر خواهد شد.

http://pharmacy.sums.ac.ir/fa/vice-chancellor/research/dissertation-forms-and-regulations/thesis-registration-steps.html

شیوه دفاع از پایان‌نامه تحصیلی

 

شیوه دفاع از پایان‌نامه تحصیلی

دانشجویان مقاطع تحصیلی کارشناسی ارشد (فوق لیسانس) یا دکتری باید در پایان دوره تحصیلی خود یک کار تحقیقی ارزشمند ارائه دهند تا نشان دهند که صلاحیت علمی و پژوهشی لازم را پیدا کرده‌اند. بویژه در مقطع دکتری با نوشتن رساله اثبات می‌کنند که به حدی از رشد و کمال علمی رسیده‌اند که قادرند با رعایت روش‌های علمی تحقیق، پژوهش‌های جدید انجام دهند، در مورد موضوعات رشته علمی خود اظهار نظر نمایند و با کشفیات جدید خود قلمرو و حوزه معرفتی رشته علمی مربوط را گسترش دهند.
 
از سوی دیگر کار پژوهشی دانشجو رابطه مستقیمی با قضاوت دیگران درباره شخصیت و توانایی علمی او دارد بنابراین دقت، توجه و همت زایدالوصف او را در این مرحله حساس از دوره تحصیلی طلب می‌کند. وقتی رساله یا پایان‌نامه تحصیلی به پایان رسید باید جمعی از صاحب‌نظران، استادان و متخصصان رشته تحصیلی دانشجو آن را ملاحظه نمایند و نظرات خود را درباره آن ارائه دهند. از این رو پدیده‌ای به نام دفاع از پایان‌نامه تحصیلی وجود دارد که در واقع به منزله ارزیابی و سنجش توانایی علمی دانشجوست.
 

دانشگاه یا مؤسسه محل تحصیل دانشجو پس از پایان کار تحقیق وی اقدام به برگزاری جلسه دفاع می‌نمایند. قبل از جلسه دفاع، گزارش تحقیق آماده شده به صورت دست‌نویس یا تایپ شده برای استادان و اعضای جلسه دفاع ارسال می‌گردد تا آن را مطالعه کنند.
 
شرکت‌کنندگان در جلسه دفاع را افراد زیر تشکیل می‌دهند:
 
۱) هیأت داورانی که متخصصان همان رشته بوده و معمولاً استاد راهنما، استادان مشاور نیز در آن عضویت دارند و نقش اصلی به عهده استاد راهنماست.
 
۲) علاقه‌مندان به موضوع تحقیق مانند: دانشجویان، محققان، استادان و سایر افراد که در جلسه دفاع شرکت می‌کنند.
 
۳) دانشجو که گزارش تحقیق خود را به جلسه ارائه داده به سؤالات هیأت داوران پاسخ می‌دهد
 تاریخ برگزاری جلسه دفاع معمولاً به وسیله آگهی در جعبه اعلانات یا با ارسال نامه و نظایر آن توسط دانشکده به اطلاع عموم رسانده می‌شود تا کسانی که علاقه‌مند به شرکت در جلسه دفاع باشند بتوانند در آن حضور یابند. معمولاً طول زمان برگزاری جلسه دفاع بین ۵/۱ تا ۲ ساعت در‌نظر گرفته می‌شود و به اطلاع مجریان، دانشجویان و هیأت داوران می‌رسد.
 
در برگزاری مراسم دفاع مراحل زیر به ترتیب انجام می‌پذیرد:
 
مرحله اول: استقرار هیأت داوران، دانشجو، شنوندگان و مهمانان و علاقه‌مندان در محل‌های مخصوص
 
مرحله دوم: اعلام برنامه جلسه دفاع توسط مجری و قرائت کلام الله مجید، حدود ۵ دقیقه
 
مرحله سوم: افتتاح جلسه دفاع به وسیله استاد راهنما و اظهارنظر راجع به تحقیق و نقش و شخصیت دانشجو، حدود ۵ دقیقه
 
مرحله چهارم: ارائه گزارش تحقیق به وسیله دانشجو به شرح زیر، حدود ۵۰ دقیقه
 
-ابراز تشکر از استادان راهنما، مشاور، کلیه همکاران و مساعدت‌کنندگان و سپس بیان انگیزه انتخاب موضوع و ضرورت و اهمیت انجام تحقیق، حدود ۵ دقیقه
 
-بیان روش تحقیق شامل مسأله و سؤالات تحقیق، فرضیه‌ها، روش‌های نمونه‌گیری و حجم نمونه، روش‌های گرد‌آوری اطلاعات، شیوه استخراج، تنظیم و طبقه‌بندی داده‌ها، روش تجزیه و تحلیل اطلاعات و ابزارهای به کار گرفته شده، زمان، بودجه و نیروی انسانی صرف شده و اشاره به خلاقیت‌ها و نوآوری‌ها در ارتباط با روش‌های کار، حدود ۱۵ دقیقه
 
-بیان داده‌ها و نتایج کار، ارزیابی فرضیه‌ها (تأیید یا رد آنها) اعلام نظر و پیشنهاد، اشاره به فرایند و نتیجه کار، زمنیه‌های به کار‌بستن نتایج تحقیق، پیشنهادهای تازه برای تداوم تحقیقات درباره موضوع مورد علاقه و غیره، حدود ۲۵ تا ۳۰ دقیقه
 
مرحله پنجم: اظهار نظر و سؤال از دانشجو به وسیله هیأت داوران با توجه به گزارش تحقیق و اظهارات دانشجو در جلسه دفاع، حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه
 
مرحله ششم: شور هیأت داوران و اعلام نظر نهایی درباره پایان‌نامه، حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه
 
مرحله هفتم: اعلام رأی نهایی هیأت داوران پس از اتمام بررسی یا رأی‌گیری به وسیله استاد راهنما، حدود ۵ دقیقه
 
نکات قابل ذکر:
 
۱) دانشجو باید مراقب وقت خود باشد و سعی کند گزارش خود را به طور خلاصه و رسا به جلسه ارائه کند و از حاشیه روی و توضیحات اضافی پرهیز نماید تا بتواند در وقت مقرر حق مطلب را ادا کند و گزارش توجیهی خوبی به هیأت داوران و جلسه ارائه نماید.
 
۲) در فاصله زمانی که هیأت داوران کار شور و بررسی و اظهار نظر درباره پایان‌نامه را انجام می‌دهد فرصت مناسبی برای بحث و گفت و گو بین دانشجو و شرکت‌کنندگان در جلسه دفاع در خارج از محیط جلسه است آنها می‌توانند سؤالات خود را درباره موضوع تحقیق و نیز گزارش آن با دانشجو در میان بگذارند البته این کار در رأی هیأت داوران تأثیری ندارد.
 
منابع و مأخذ:
 
مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم تربیتی ترجمه محمد‌علی فرجاد، تهران انتشارات الهام ۱۳۶۱
 
روش‌های تحقیق در علوم تربیتی و رفتاری، ترجمه حسن پاشا‌شریفی، تهران انتشارات رشد ۱۳۶۹
 
دانشگاه تربیت مدرس، راهنمای پژوهشی دانشجویان، تهران ۱۳۷۰
 
مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، دکتر محمدرضا حافظ‌نیا، تهران ۱۳۸۲ سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی
 
http://emodiran.com

مراحل دفاع ازپايان نامه :

 

مراحل دفاع ازپايان نامه :

1- پس از نگارش پايان نامه بر طبق متد نگارش پايان نامه موجود در کتابخانه ومطالعه و تاييد آن توسط اساتيد راهنما،پيش نويس پايان نامه همراه با نامه درخواست تعيين استاد داور از طرف اساتيد راهنما به معاونت پژوهشی تحويل گردد.

2-      نامه درخواست اساتيد داور از طرف  معاون پژوهشی در شورای پژوهشی دانشکده مطرح و حداقل 2 نفر استاد داور جهت داوری پايان نامه با توجه به موضوع پايان نامه انتخاب خواهد شد.

3-      پس از تعيين استاد داور مکاتبات لازم از طرف معاونت پژوهشی انجام شده و نامه های مربوطه به همراه پيش نويس پايان نامه به اساتيد داور ارجاع می گردد.

4-      فرصت در نظر گرفته شده جهت داوری پايان نامه 3 هفته می باشد.

5-      پس از کامل شدن روند داور، موارد مطرح شده از طرف اساتيد داور که به معاون پژوهشی ارسال گرديده و يا به خود دانشجو تذکر داده می شود می بايست توسط دانشجو و با راهنمايی اساتيد راهنما بررسی و تصحيح شود وچنانچه نياز به پاسخگويی باشد از طريق معاونت پژوهشی مکاتبات لازم انجام پذيرد.

6-      پس از تکميل و تصحيح پايان نامه و جلب رضايت اساتيد داور از ايشان مجوز دفاع اخذ می گردد.

7- جهت برگزاری جلسه دفاع گذراندن تمام واحد های تئوری و عملی و سپری شدن زمان يک سال ازتاريخ تصويب پايان نامه و يا با تائيد اساتيد راهنما 10ماه ضروری می باشد به منظور تحصيل اطمينان، دانشجو بايد نامه چک شدن واحدها را از معاونت پژوهشی اخذنموده و به معاونت آموزشی تحويل دهد و پس از گرفتن پاسخ نامه اقدام به تعيين جلسه دفاع  نمايد.

8-      پس از مشخص شدن زمان دفاع دعوت نامه مربوطه از طرف معاونت پژوهشی به اساتيدراهنما  و داور ارسال می گردد.

9- دعوت عمومی جهت شرکت درجلسه دفاع توسط دانشجو در تابلوهای اعلانات انجام می شود.

10- جهت چگونگی ارائه پايان نامه با اساتيد راهنما هماهنگی لازم بعمل آيد.

11- پايان نامه طبق روالی که در بخش ارزشيابی پايان نامه آمده است ارزشيابی می گردد.

12 – پس از ارزشيابی پايان نامه واعلام نمره، سوگند نامه داروسازی توسط دانشجو در مقابل قرآن مجيد قرائت و امضاء شده وسپس هيئت ممتحنه نيز آن را امضاء می نمايند.

13- صورتجلسه دفاع پايان نامه توسط معاونت پژوهشی تنظيم و به امضاء هيئت ممتحنه و همچنين شخص دانشجو می رسد.

14- پس از گرفتن مجوزصحافی پايان نامه از اساتيد راهنما، اساتيد داور و معاون پژوهشی دانشکده،  پايان نامه بايد طبق قوانين مندرج در متد نگارش پايان نامه که درکتابخانه دانشکده داروسازی موجود است صحافی گردد. استفاده از دو طرف کاغذ در پايان نامه صحافی شده بلامانع می باشد.

جهت هريک از اساتيد راهنما، اساتيد داور، معاونت پژوهشی، رياست دانشکده و کتابخانه، يک پايان نامه صحافی شده در نظر گرفته شود. تحويل فايل PDF پايان نامه بر روی CD به اساتيد داور به جای پايان نامه صحافی شده بلامانع می باشد.

15- دانشجو بايد پس از صحافی پايان نامه و تاييد آن توسط اساتيد راهنما، اساتيدداور، معاونت پژوهشی و رياست دانشکده, فرم مربوط به تحويل پايان نامه از معاونت پژوهشی ويا از سايت دانشکده داروسازی بخش معاونت پژوهشی دريافت ودرمقابل تحويل پايان نامه امضاء های مربوطه را اخذ نمايد. فرم تکميل شده به معاونت پژوهشی عودت داده شود.

16- نمره پايان نامه از طرف معاونت پژوهشی پس از تحويل فرم تکميل شده ذکر شده در بند 14 به معاونت آموزشی اعلام می گردد. دانشجو بايد مراتب فارغ التحصيلی خود را از طريق معاونت آموزشی دنبال کند.

http://pharmacy.sums.ac.ir/fa/vice-chancellor/research/dissertation-forms-and-regulations/defense-session.html

آئین نگارش پایان نامه هاى کارشناسى ، کارشناسى ارشد و دکتری

 

آئین نگارش پایان نامه هاى کارشناسى ، کارشناسى ارشد و دکتری

پایان نامه به لحاظ نگارش داراى دو وجه قابل تأمل است:

1- مکان نوشتن مطالب در هر صفحه پایان نامه، نحوه حاشیه بندى، شماره گذارى، ارجاعات، صفحات وبخشها، معادلات، تصاویر، جداول و منحنى ها.

2- ترتیب ساختارى ارائه مطالب در جزء جزء پایان نامه. ابعاد حیاتى تر و راهگشاى دو محور فوق طى دو فصل مورد تعمق قرار خواهند گرفت.

3-محتوای فصول پایان‏نامه

4،2،1- نحوه تنظیم مطالب: اهم نکاتى که مى بایست در مورد ابعاد کاغذ پایان نامه، نحوه تنظیم و کادربندى براى انعکاس مطالب در روى کاغذ رعایت گردد عبارتنداز:

• از کاغذ مرغوب و در قطع A4 به منظور نگارش پایان نامه استفاده شود. در مواردى که نیاز به کاغذ در قطع بزرگتر است،‌ ضمن استفاده از اندازه هاى استاندارد رده A به هنگام ضمیمه نمودن کاغذ مربوطه، به اندازه A4 تا شده و حتماً‌داخل صحافى قرار داده شود.

• در تحریر متن، معادلات ریاضى، جداول و نمودارها از کامپیوتر و نرم افزارهاى فارسى موجود استفاده گردد.

• اندازه حروف به هنگام استفاده از نرم افزار کامپیوترى، Pt 12 تا 14، بافونت Lotus یا Zar بوده ودر تمام متن یکسان باشد.

• تا حد امکان از عکس و تصویر براى انعکاس مطالب استفاده نشده و از شماتیک هاى گویا بهره گرفته شود.در صورتیکه تصویرى بصورت کپى در پایان نامه ارائه شود، بدیهى است باید کاملا واضح بوده و از کیفیت خوبى برخوردار باشد.

• حواشى بالا و پایین کاغذ به ترتیب 5/2 و 5/2 سانتى متر و از راست و چپ نیز به ترتیب 3 و 2 سانتى متر باشند.صفحات بصورت 18 سطرى و یا 24 سطرى تایپ شوند.

• جملات متن حتى الامکان کوتاه و مطابق قواعد دستور زبان فارسى و بصورت مجهول نوشته شده باشد.

• از نگارش کلمات لاتین در متن پروژه، روى اشکال و جداول خوددارى شود. معادل لاتین پس از مشخص شدن به وسیله شماره اى که بالاى معادل فارسى آن کلمه تایپ مى شود، در زیرنویس پایین صفحه با شماره عدد فارسى آورده شود. در هر صفحه، شماره هاى زیرنویس بصورت دو ستونه در زیر نیم خطى درسمت چپ کاغذ، از یک آغاز و به ترتیب افزایش می‏یابند. بطوریکه در هر سطر از زیرنویس صفحه حداکثر دو کلمه انگلیسى معادل تایپ مى گردد که، کلمه اول از سمت چپ و کلمه دوم از میانه صفحه تحریر مى گردد. سایر کلمات انگلیسى نیز در سطور بعدى، به همین ترتیب درج مى شوند. اگر پیدا کردن معادل فارسى براى کلمه اى خاص مثلاً یک مقاله لاتین بسیار مشکل بود ، ‌مى توان تلفظ لاتین کلمه را با حروف فارسى نوشته و در زیر نویس اصل کلمه لاتین را نوشت. لازم به ذکر است که در صورت تمایل می‏توان به جاى استفاده از زیر نویس در پایان هر صفحه، از پى نوشت در انتهاى هر فصل استفاده نمود. بدیهى است که شماره لغات پى نوشت هرفصل نیز از یک آغاز می‏شود. پی‏نوشت انتهاى فصل به دلیل مشابهت با اصول مقاله نویسى ارجحیت کمترى دارد.

• شماره گذارى صفحات به دو نوع مجزا صورت مى پذیرد. دسته اول صفحات پایان نامه،‌ از صفحه چکیده، تا انتهاى صفحات لیست علائم و اختصارات با حروف الفبا، و به صورت متوالى همچون الف، ب، پ، ت وغیره، دسته دوم صفحات، از صفحه مقدمه تا انتهاى پایان نامه به صورت عددى شماره گذارى مى شوند. روى صفحه اول هر تقسیم اصلى از پایان نامه، مانند صفحه چکیده، صفحه اول فهرست،‌صفحه اول هر فصل و غیره شماره صفحه نوشته نمى شود ولى شماره آن به حساب می‏آید. شماره هر صفحه با 5/1 برابر فاصله بین سطرها از پایین کاغذ در وسط سطر به فارسى ساده نوشته می‏شود.

• در نگارش متن اصلى، عناوین اصلى در وسط سطر، و کلیه عناوین فرعى در ابتداى سطر با شماره بندى دو عددى نوشته شود. قبل از شروع هر عنوان اصلى دو سطر، و قبل از شروع هر عنوان فرعى یک سطر خالى منظور شود. عناوین فرعى تر در ابتداى سطر نوشته شده و مطالب بلافاصله بعد از علامت : آغاز می‏شوند. به هر یک از عناوین اصلى و فرعى تا دو لایه فرعى شماره اى تعلق مى گیرد که، نحوه شماره گذارى آن در فهرست آمده است.

• بین معادلات و نوشته ها یک سطر خالى آورده مى شود. شماره معادله در سمت راست خط ، وشماره جداول و شکلها به ترتیب در بالا وپایین بصورت XX-YY نوشته مى شود. XX شماره فصل و YY شماره معادله مى باشد. درصورتیکه سطر معادله داراى جاى کافى نباشد، از سطر بعدى استفاده مى شود.

• منحنى ها، جداول ، تصاویر و یا اشکال درون کادر بسته قرار گرفته، طرف بالاى آنها می‏بایست به طرف بالاى کاغذ قرار داده شود. هر یک از منحنى ها، جداول تصاویر و اشکال داراى شماره بوده و در متن به آنها اشاره شود.زیرنویس شکل در قسمت زیرین کادر به فاصله یک خط درج مى شود. توضیح شکل در سمت چپ بعد از شماره تایپ می‏شود. تدابیر مشابهى براى بالانویس جدول رعایت می‏شود. هر یک از منحنى ها،‌جداول، تصاویر و یا اشکال در طــى متن پایان نامه داراى شمـاره اى مستقل از یکدیگر بوده و بصورت متـوالى تا انتهاى هر فصل افزایش مى یابد. لازم به ذکر است که چنانچه تعداد منحنى ها، جداول، تصاویر و یا اشکال در قسمتى از متن بیش از حد معقول باشد جهت تداوم نوشتار مى بایست مجموعه آنها در یک پیوست قرارگیرند. در کلیه منحنى ها و نمودارها، هر یک از محورهاى مختصات معرفى شده و واحد مربوطه نیز در کنار محور مختصات درج شود. این موضوع در مورد سطرها و ستونهاى جــداول نیز صـادق مى باشد. به منظور افزایش کیفیت و دقت نمـودارها، توصیه مى شود که یکى از نرم افزارهاى متداول کامپیوترى مانند EXCELL ، HPG ، HG ، VISIO وغیره در رسم نمودارها مورداستفاده قرار گیرد.

• لازم است کلیه محاسبات منحصراً در سیستم آحاد بین المللى SI انجام شود. در موارد استثنایى که به علت محدودیت منابع موجود استفاده از سیستم هاى دیگر آحاد اجتناب‏پذیر به نظر مى رسد، ضرورى است که نتایج نهایى هر قسمت از محاسبات را علاوه بر سیستم آحاد مربوطه، پس از تبدیل واحد در سیستم SI نیز درج نمود. ضمناً‌ به این موضوع نیز حتماً‌ توجه شود که در مقابل تک تک نتایج محاسبات، واحد مربوطه باید ذکر شود.

- ترتیب ساختاری ارائه مطالب نظم و ترتیب در ارائه مطالب و یکسان سازى شیوه،‌علاوه بر افزایش میزان درک خواننده، سهولت دسترسى و دریافت آنرا میسر می‏سازد. لذا در این بخش،‌ضمن بیان مشخصات هر یک از قسمت ها، ترتیب ارائه آنها نیز ذکر شده است.

• جلد پایان نامه پایان نامه، مطابق با نمونه طرح جلد ارائه شده در پیوست این آئین نامه،‌زرکوب و با جلد سبزرنگ:دکترا ،جلد آبى تیره رنگ: ‌کارشناسى ارشد و جلد مشکى رنگ: کارشناسى مجلد گردد.عنوان پایان نامه با حروف بزرگ و سایر مطالب با حروف کوچک درج شود. در کنار شیرازه نیز صرفاً عنوان و نام تهیه کننده پایان نامه وسال اختتام آن با حروف کوچک زرکوب گردد. Ph.D.Thesis :دکترا ، M.Sc.Thesis :‌کارشناسى ارشد ، B.Sc :‌کارشناسى Ã براى پایان نامه ها ى کارشناسى ،کارشناسى ارشد و دکترا : به منظور حفظ هماهنگى با مقررات جارى مدیریت تحصیلات تکمیلى دانشگاه از ذکر نام استاد یا اساتید مشاور روى جلد پایان نامه پرهیز گردد. براى پایان نامه هاى کارشناسی:‌ ذکر نام استاد (اساتید) راهنما روى جلد پایان نامه بلامانع است. هنگام ذکر مشخصات استاد یا اساتید راهنما، صرفاً درجه علمى ایشان ، دکتر یا مهندس ذکر شده و سپس نام و نام خانوادگى مربوطه درج مى گردد. از نوشتن عناوین دیگر مانند: آقاى، جناب، استاد وغیره پرهیز گردد. در قسمت زمان ارائه ماه و سال دفاعیه پایان نامه قید شود. بعنوان مثال: اسفند 1383

• صفحه نخست از آنجا که نام و یاد خدا بهترین سرآغاز براى هر نوشته و کارى مى باشد، بسیار مناسب است که نخستین برگ از پایان نامه به درج کلام الهى «بسم الله الرحمن الرحیم» با رسم الخط زیبا اختصاص یابد که فضل الهى موجب توفیق روزافزون گردد.

• صفحه عنوان در این صفحه،‌ مطالب روى جلد پایان نامه عیناً تکرار می‏شود، با این تفاوت که ذکر نام اساتید راهنما و مشاور الزامى است. - صفحه تقدیم ( اختیارى) در یک صفحه مستقل بعد از قسمت چکیده،‌برحسب صلاحدید نگارنده به فرد، افراد یا موسسه اى تقدیم مى گردد.

• صفحه قدردانى (اختیارى) در این قسمت، در یک صفحه مجزا بعد از صفحه تقدیم نگارنده مراتب قدردانى خود را از اشخاص و یا موسساتى که در تدوین مطلب با فراهم آوردن اطلاعات، امکانات و یا تأمین بودجه همکارى نموده اند، ابراز مى نماید.

• چکیده پروژه حداکثر در حجمى معادل با 250 تا 300 کلمه تهیه شده و شامل بیان مختصر مسئله مورد بررسى، روش تحقیق و مراحل بکار گرفته شده براى کسب و جمع آورى اطلاعات، نحوه تجزیه و تحلیل و نتیجه کلى حاصله مى باشد. خواننده با مطالعه چکیده باید تشخیص دهد که پروژه موجود دربرگیرنده مطالب مورد علاقه وى مى باشد یا خیر؟ تاریخچه و سابقه موضوع در این قسمت ذکر نشده، بلکه در مقدمه پروژه توضیح داده مى شود. چکیده در یک صفحه مجزا بعد از صفحه عنوان قرار مى گیرد . در بالاى آن به فاصله دو سطر از حاشیه بالاى صفحه در میانه سطر عنوان پایان نامه نوشته مى شود. در انتهاى چکیده می‏تواند کلمات کلیدى مورد استفاده در پایان نامه به تعداد 5-4 واژه اضافه شود.

• فهرست (مطالب ، جداول و نمودارها) فهرست مطالب :صفحات فهرست بعد از صفحه قدردانى قرار مى گیرند. کلمه " فهرست" در وسط و بالاى کلیه صفحات مربوطه تایپ گردد. عناوین اصلى و فرعى در سمت راست و شماره صفحه در حاشیه چپ نوشته شود. شماره عنوان اصلى با خط تیره از عنوان مربوطه جدا مى شود. شماره عناوین فرعى حداکثر بصورت ZZ-YY-XX نوشته مى شود که XX شماره عنوان اصلى و YY یکى از عناوین فرعى XX و ZZ نیز یکى از بخش هاى زیرین YY مى باشد. که البته در فهرست نویسى فقط تا عنوان فرعى دوم (اصلی- فرعی- زیرین) شماره گذارى شده و نوشته مى شود. عناوین اصلى از منتهاى الیه سمت راست هر سطر ، عناوین فرعى به اندازه چهار حرف داخلتر از عنوان اصلى و عناوین فرعى تر به اندازه هشت حرف داخلتر از عنوان اصلى نوشته مى شوند. فهرست تصاویر ونمودارها: راهنماى تصاویر واشکال نیز با درج شماره شکل و شرح آن و صفحه آن جداگانه درج می‏گردد. فهرست جداول :راهنماى جداول پایان نامه نیز بصورتى که شرح داده شد وبصورت جداگانه بعد از فهرست تصاویر آورده می‏شود. ترتیبى که در اینجا به جهت ارائه مطالب بیان گردید به گونه ایست که، همواره در فهرست نویسى «تقدیم» حرف «الف» و «مقدمه» شماره«1» را به خود اختصاص مى دهد.

• لیست علائم و اختصارات این قسمت که قبل از فهرست قرار مى گیرد، لیستى است از کلیه علائم و اختصاراتى که در متن بکار رفته است.باید سعى شود که در متن از علائم استاندارد استفاده شود. نحوه نگارش لیست علائم بدین ترتیب است که در چپ علامت و در سمت راست مفهوم آن درج مى گردد. ترتیب نگارش علائم مطابق با نوع علامت بکار رفته، متفاوت مى باشد . معمولاً‌ نخست حروف انگلیسى سپس حرف یونانى نوشته مى شوند . لازم به ذکر است که در کل متن پایان نامه براى نمایش هر پارامتر فیزیکى فقط باید از یک نماد استفاده کرد. به عنوان مثال براى نمایش دما فقط از یک حرف مانند T استفاده شود.

• مقدمه مى بایست شامل موارد ذیل باشد:

1- بیان واضح و کامل مسئله موردبررسى یا هدف مطالعه.

2- بیان دلایل اهمیت موضوع و ارزشیابى آن.

3- بیان مختصر تاریخچه کارها و تحقیقات قبلى انجام شده روى موضوع و وضعیت فعلى آن.

4- معرفى و مرور اجزاء‌و بخش هاى پایان نامه. این مطالب به این سؤال که چرا این بررسى یا پایان نامه صورت مى پذیرد پاسخ داده، و نشان می‏دهد که گامى در جهت تکمیل و با رفع نقص فعالیت گذشتگان مى باشد.

5- توضیحات مختصرى در مورد نحوه تجزیه و تحلیل مسأله و روشها، نحوه انجام تحقیق ونتایج بدست آمده از آن به نظر مى رسد که ضرورتى نداشته باشد. ü متن اصلى این بخش از پایان نامه،‌اصل و اساس آن مى باشد. در واقع این بخش است که به دانش‏پژوهان کمک اصلى مطالعاتى را مى نماید. بنابراین مطالب آن باید به صورت واضح،‌منظم و قابل فهم ارائه گردد. بایستى سعى گردد تنها قسمت هایى که مستقیماً با موضوع موردبحث مربوط است آورده شوند. مابقى مطالب به صورت پیوست اضافه گردد. براى مثال اگر آشنایى با بعضى قضایا براى درک مطلب لازم است، ولى اثبات آنها منظور اصلى گزارش نیست به صورت پیوست اضافه شود. برنامه کامپیوترى، طرز استفاده و نمودار آن، نیز در پیوست آورده شود. مگر در مواردى که صورت پروژه عمدتاً‌ در ارتباط با یک برنامه کامپیوترى تعریف شده باشد. بطور کلى اهمیت پایان نامه صرفا به نوآورى نگارنده بستگى دارد.لذا از مطالب تکرارى ،کلاسیک و متعلق به دیگران فقط بصورت اختصار کمک گرفته شود. متن اصلى پایان نامه به طور منطقى به پنج فصل حداکثر 200 صفحه A4 تقسیم مى شود، فصل بندى پایان نامه بنا به نظر دانشجو و تایید استاد راهنما انجام می‏شود.هر فصل می‏تواند به چند بخش تقسیم شود. مطالب هر فصل را آنرا مى توان با بیان آن قسمت از تحقیق که فصل بدان اختصاص یافته است ، توضیح مطلب و روش هایى که در رابطه با این قسمت مورداستفاده قرار گرفته است و بر شمردن نکاتى که باید کشف و دانسته شود، آغاز نمود. در فصل سوم به طور کامل به محتویات هر یک از فصول پایان نامه خواهیم پرداخت. - بحث، نتیجه گیرى، پیشنهادات نتیجه گیرى با توجه به مطالب عنوان شده به ویژه در مقدمه به نگارش درآید.مقایسه نتیجه هاى بدست آمده با هدفهاى از قبل تعیین شده در مقدمه ،دستیابى هاى نوین در این فصل ذکر شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار می‏گیرند.

• مراجع پس از اتمام بخش آخر، باید مراجع درج گردد.بطور کلى چندین شیوه مأخذنویسى مطرح است که، در اینجا به شرح یکى از معروفترین آنها پرداخته می‏شود. بطور کلى چنانچه براى مطلبى از منبعى استفاده شود، ذکر آن مرجع در لیست مراجع پایان نامه الزامی‏می‏باشد. در اینگونه موارد مطلبى که مستقیماً از آن منبع نقل شود، بین دو گیومه نوشته می‏شود و بلافاصله بعد از آن علامت [ ] درج می‏گردد. در داخل آن شماره منبع مذکور به ترتیب عددى از اول پایان نامه قرار می‏گیرد.مثلا پانزدهمین شماره منابع استفاده شده بعد از ذکر مطلب مربوطه در داخل گیومه اینگونه آورده می‏شود: ] 15 [ در قسمت مراجع شماره مرجع در براکت [ ] نوشته مى شود و بعد از آن نام خانوادگى نویسنده سپس حرف اول نام که به وسیله علامت " ، " از یکدیگر جدا مى گردند آورده مى شود. در مراجع فارسى نام نویسنده بطور کامل ذکر می‏شود. اگر موضوع داراى چند نویسنده باشد. نام هاى ایشان با علامت " ، " از هم جدا مى گردد. بعد از نام نویسنده، عنوان کتاب یا مقاله آورده مى شود. و در ادامه چنانچه کتاب یا مقاله مترجم داشته باشد ، نام و نام خانوادگى مترجم ذکر می‏شود.اگر مطلب مورد نظر از کتاب اخذ شده باشد، نام موسسه انتشاراتى، سال انتشار ، شماره فصل و صفحه یا صفحات مورد رجوع ذکر مى شود. چنانچه مطلب نگاشته شده از مجله باشد جلد ( Vol ) ، شماره ( no )، سال انتشار ، شماره فصل و شماره صفحه خواهد آمد. براى نمونه به مثال‏هاى زیر توجه کنید. [1] طاهرى ، جمیل و پاکزاد ، حسین ، موج و پدیده هاى ارتعاشى، انتشارات دانشگاه علم وصنعت ایران،1360 ، ص 217-125. [2] - Timoshenko , S . P. , And Gere , J.M. Theory of elastic stability, McGraw –Hill , 1985 , pp. 105 – 115. [3] - Sanders , J.L. , Nonlinear Theories for thin shells , Q. appl. Mech. , Vol 10, No.1 , 1963 , pp. 21-36. ] 3 [ - Griffin , D.S. , Design filmits for buching of elevated temperature components . Proceedings ASME-PVP conference , Hawaii , July , 1989 ,pp. 25-27 . در ترتیب مراجع، ابتدا موارد فارسى، سپس خارجى ها و در نهایت موارد اینترنتى مطرح می‏شوند. در تخصیص شماره مرجع به مطالب، باید توجه نمود که چنانچه به یک مرجع چند بار ارجاع داده شود، همان اولین شماره تکرار مى گردد و نیز چنانچه به یک کتاب که قبلاً تحت صفحات خاص، ارجاع شده، مجدداً مراجعه گردد. اگر همان صفحات قبلى مدنظر باشد از همان شماره قبل و در غیر این صـورت یک شماره جــدید تعلق مى گیرد. در ترتیب مراجع، ابتدا مراجع فارسى، سپس صنایع خارجى و در نهایت موارد اینترنتى مطرح می‏شوند.
• پیوست ها در انتهاى پایان نامه، پیوست ها قرار مى گیرند. همانگونه در متن اصلى ذکر گردید. پیوست بگونه اى انتخاب مى شود که ضمن نیاز به وجود آنها، قرار دادن آنها در متن اصلى باعث از بین رفتن انسجام و پیوستگى مطلب مى گردد. هر پیوست به یک موضوع اختصاص مى یابد. به منظور مرتب نمودن پیوستها، ترتیب زیر پیشنهاد مى گردد:

پیوست 1- منحنى هاى حاصل و یا تهیه شده از استاندارد در صورتى که تعداد آنها زیاد باشد.

پیوست2- جداول حاصل و یا تهیه شده از استاندارد در صورتى که تعداد آنها زیاد باشد.

پیوست 3- اثبات قضایا

پیوست 4- دستورالعمل استفاده از برنامه کامپیوترى تهیه شده

پیوست 5- لیست برنامه کامپیوترى

پیوست 6- نقشه هاى تهیه شده لازم به ذکراست پیوستهاى نرم افزارى داخل جلد در پاکت ویژه اى چسبانده می‏شوند. در صفحه اول هر پیوست، در بالا و وسط کادر کلمه پیوست و شماره ترتیب آن درج شده و سپس با یک خط فاصله در وسط کادر عنوان مربوط به آن پیوست آورده مى شود.

- چکیده انگلیسی: این بخش حداکثر در یک صفحه ارائه شده و می‏تواند ترجمه چکیده فارسى باشد.

- فرم داخل جلد به انگلیسی: این فرم دقیقا ترجمه جلد فارسى در ابتداى پایان نامه می‏باشد.

4،2،3- محتواى فصول پایان نامه

فصل اول

• کلیات تحقیق

• مقدمه

• هدف

• ضرورت تحقیق

• بیان مسئله

• سوالات تحقیق

• مراحل تحقیق

• عنوان روش تحقیق

• روش جمع آورى اطلاعات

• ابزار جمع آورى اطلاعات

• روش تجزیه و تحلیل

• محدودیت هاى احتمالى تحقیق

• تعاریف واژه هاى اصلى تحقیق

فصل دوم

• مرور ادبیات تحقیق اهم مباحث نظرى پیرامون موضوع تحقیق که در یک تا چند بخش جداگانه به نقل قول از منابع معتبر (به همراه آدرس دهى منابع مورد استفاده در متن و درج مشخصات منابع مورد استفاده به ترتیب استفاده در انتهاى فصل درج مى گردد) توسط محقق گردآورى، دسته بندى، تنظیم و نگارش مى یابد.

فصل سوم

• روش تحقیق

• عنوان روش تحقیق

• معرفى روش نمونه بردارى یا بررسى جامعه موردنظر یا روش مطالعه موردى

• (Case Study) چگونگى تعیین اندازه نمونه مورد مطالعه با استفاده از فرمولهاى آمارى و...

• معرفى روشها و ابزار گردآورى اطلاعات کمى یا کیفى

• معرفى الگوها یا مدل مورد استفاده براى تحلیل مسئله

• معرفى جزئیات روشهاى تجزیه و تحلیل اطلاعات

• روش سنجش اعتبار و پایائى تحقیق کمى و یا صحت و تعمیم پذیرى تحقیق کیفى

فصل چهارم

• جزئیات مراحل پیاده سازى روش تحقیق براى حل مسئله و پاسخگویى به سوالات تحقیق

فصل پنجم

• جمع بندى و نتیجه گیرى و موضوعات پیشنهادى براى تحقیقات آتى

• فهرست منابع و مأخذ

• چکیده لاتین پیوست ها

• پرسشنامه

• جزئیات محاسبات تجزیه و تحلیل اطلاعات ü

• جداول و نمودارهاى اضافى

http://rezasabziadabiyat1385.persianblog.ir/post/285/

در جلسات دفاع از پایان نامه های دانشجویی چه می گذرد؟

 

در جلسات دفاع از پایان نامه های دانشجویی چه می گذرد؟

بعد از اتمام کار و جلسه دفاع، پایان نامه ها اغلب بایگانی شده و تنها بدرد دانشجویانی می خورند که بعدها می خواهند چهارچوب نظری و پیشینه تحقیق پایان نامه خود را بنویسند. در واقع در این مرحله به جرات می توان گفت که هیچ ارتباطی بین صنعت، سازمان ها و نهادهای مختلف و دانشگاه وجود ندارد و هیچ ساز و کاری برای استفاده از پایان نامه های دانشجویان اندیشیده نشده است.

سرویس اجتماعی «فردا»،حسین کرمانی: جامعه علمی ایران در حال حاضر با مشکلات عدیده ای روبرو است. یکی از این مشکلات که چندان به آن توجه نشده و در معرض دید مردم ورسانه ها قرار نگرفته، شیوه تدوین و تهیه پایان نامه های دانشجویی است.این ماجرا از چند جنبه قابل بررسی و تامل است که در این مطلب اندکی به آنها خواهیم پرداخت.
ابتدا بهتر است توضیح دهیم که چرا توجه پایان نامه های دانشجویی مهم است. در واقع ثمره سالها درس خواندن هر دانش آموزی که تحصیل خود را از 7 سالگی شروع میکند تا پایان دوره فوق لیسانس، چیزی نست جز پایان نامه او. این پایان نامه بایستی عصاره هر آنچه که محصل طی دوران تحصیل خود آموخته است باشد و با دقت هر چه تمامتر مورد ارزیابی قرار بگیرد؛ چرا که هر پایان نامه بعنوان یک سند علمی برای همیشه باقی می ماند و دیگران به مباحث و نتایج آن تکیه می کنند.

اما این مسئله در جامعه علمی ایران به چه صورتی مطرح است؟ همانطور که در ابتدا گفتیم از چند زاویه میتوان به این موضوع نگاه کرد. در ابتدا نحوه تهیه پایان نامه توسط دانشجویان، بعد دوم قضیه نحوه ارزیابی و برگزاری جلسه دفاع و آخرین جنبه هم میزان و نحوه استفاده از این پایان نامه ها و کسانی است که از این پایان نامه ها استفاده می کنند. باید خاطر نشان کرد که همه این مراحل بایستی هر چه دقیقتر و علمی تر انجام شود تا ثمره صرف هزینه، وقت و منابع کشور برای سواد آموزی به خود کشور بازگردانده شود. اما در واقعیت چه اتفاقی رخ می دهد؟

هر یک از این مراحل در دانشگاه های ایران نقاط ضعف فراوانی دارند. در حالیکه بایستی بپذیریم دانشجویان و اساتید فراوانی وجود دارند که تلاش می کنند روند تهیه و تدوین پایان نامه را علمی و دقیق انجام دهند اما متاسفانه در اغلب موارد، چه اساتید و چه دانشجویان در پی دور زدن روندهای علمی هستند و کار انجام پایان نامه را به امری فرمایشی تبدیل کرده اند.

در ابتدا دانشجویان تلاش قابل قبولی برای انتخاب موضوع نمی کنند و در بسیاری از موارد دیده شده است که دانشجویان تنها بدنبال انتخاب موضوعی هستند که صرفا پایان نامه ای برای رفع تکلیف نوشته، مدرک خود را بگیرند. در این میان بازار سودجویانی که معلوم نیست چگونه پایان نامه تهیه می کنند نیز برای فروش پایان نامه گرم است، امری که جز به سخره گرفتن علم و دانشگاه نام دیگری بر آن نمی توان نهاد و دغدغه هیچ شخص یا ارگانی نیز نیست.

اما در جلسات دفاع چه می گذرد؟ حکایت برگزاری این جلسات نیز حکایت جالبی است. گذشته از اینکه اغلب اساتید راهنما بعضا دانش کافی را در حوزه موضوع پایان نامه دانشجویشان برای راهنمایی وی ندارند و بدلایلی دیگر اینکار را قبول می کنند، در روند تهیه پایان نامه نیز کار خاصی انجام نمی دهند و تنها به جابجا کردن چند جمله بسنده می کنند.

به شهادت اغلب دانشجویان، جلسه دفاع پایان نامه نیز تنها یک بده بستان بین اساتید است. چرا که استادی که امروز داور یک پایان نامه است ممکن است روز بعد استاد راهنمای آن پایان نامه، داور پایان نامه دانشجویش باشد و به همین دلیل شهامت آن را ندارد که نمره پایین به دانشجو بدهد و یا پایان نامه را با نگاهی علمی مورد ارزیابی قرار دهد. در موارد چندی نیز اساتید داور اصلا زحمت اینکار را بخود نمی دهند و داور شدن برای آنها تنها نانی دارد، هر چند برای کشور آبی نداشته باشد. اینگونه است که تمامی پایان نامه ها با نمره های بالای 19 دفاع می شوند، که اگر واقعا تمام این پایان نامه ها از لحاظ علمی در چنین سطحی باشند کشور تا الان می بایست از لحاظ تولیدات علمی فرسنگ ها از دنیا فاصله می گرفت.

بعد از اتمام کار و جلسه دفاع، پایان نامه ها اغلب بایگانی شده و تنها بدرد دانشجویانی می خورند که بعدها می خواهند چهارچوب نظری و پیشینه تحقیق پایان نامه خود را بنویسند. در واقع در این مرحله به جرات می توان گفت که هیچ ارتباطی بین صنعت، سازمان ها و نهادهای مختلف و دانشگاه وجود ندارد و هیچ ساز و کاری برای استفاده از پایان نامه های دانشجویان اندیشیده نشده است.

توجه به مطالب بالا نشان می دهد که روند تهیه و دفاع پایان نامه ها و بعد از آن در کشور ما با مشکلات و چالشهای عدیده و مهمی روبروست که متاسفانه توجه کافی به آنها نشده است. بدیهی است که اگر می خواهیم کشور آنگونه که مقام معظم رهبری می خواهند در مسیر پیشرفت و توسعه گام بردارد بایستی از خشت های اول شروع کرده و آنها را کج نگذاریم، آنگاه دیوارمان به ثریا خواهد رسید.

http://www.fardanews.com/fa/news/227562

شیوه نامه نگارش و تدوین پایاننامه

شیوه نامه نگارش و تدوین پایاننامه
دانشجویی
تهیه و تنظیم نهایی
مرکز آموزش عالی علمی-کاربردي جهاد دانشگاهی شعبه شیراز
سال 1388
وزارت علوم تحقیقات و فناوري
دانشگاه جامع علمی کاربردي
مرکز آموزشعالی علمی- کاربردي جهاد دانشگاهی شیراز
مقدمه
یکی از اهداف نگارش پایاننامه ، آشنایی دانشجویان گرامی با نحوه نگارش و تنظیم مطالب درباره یک موضوع
علمی است. در اینجا تمام نکتههاي لازم را نمیتوان بیان کرد، اما براي ایجاد هماهنگی در تدوین پایاننامهها،
لازم است دانشجویان گرامی نکتههاي ذکر شده را در نگارش پایاننامه رعایت کنند.
ترتیب صفحات پایاننامه
صفحاتی که بدون شماره به ترتیب زیر در ابتداي پایاننامه قرار میگیرند.
- صفحۀ بسم ..ا.
- صفحه عنوان (مطابق فرم نمونه)
- تقدیم (در یک صفحه)
- تشکر و قدردانی
- چکیده فارسی به همراه کلید واژه
- صفحاتی که با حروف ابجد (الف – ب - ج....) شماره گذاري میشوند.
- فهرست مطالب
- فهرست علائم و نشانهها
- فهرست جداول
- فهرست نمودارها، عکسها و نقشهها
- صفحاتی که با عدد شماره گذاري می شوند
- از صفحه مقدمه شمارهگذاري با اعداد شروع میشود
- صفحاتی که بدون شماره در انتهاي پایاننامه قرار میگیرند.
- واژهنامه
- ضمائم
ترتیب و شرح مطالب
-1 روي جلد: اجزاي روي جلد به شرح زیر از بالا به پایین شامل :
-1 نشان دانشگاه
-2 نام دانشگاه: دانشگاه جامع علمی - کاربردي جهاد دانشگاهی شعبه شیراز
-3 مقطع تحصیلی
-4 رشته
-5 گرایش
-6 عنوان
-7 نگارنده (نام دانشجو)
-8 استاد راهنما
-9 سال و ماه دانشآموختگی
-2 صفحه بسم اللهالرحمن الرحیم به شکل ساده صفحه آرایی شود و از رسم چارچوب و تزیینات مختلف
خودداري شود.
-3 صفحه عنوان در این صفحه بر خلاف روي جلد نام استادان مشاور ذکر می شود
در یک صفحه (اختیاري) (Dedication) -4 تقدیم
در یک صفحه (اختیاري) (Acknowledgments) -5 تقدیر و تشکر
-6 چکیده فارسی شامل واژگان کلیدي (شامل هدف، روش، نتایج، نتیجه گیري و واژگان کلیدي در یک
صفحه)
(Table of Contents) -7 فهرست مطالب
بعد از چکیده به ترتیب فهرست مطالب، فهرست علامتها و نشانهها، فهرست جدولها، فهرست
شکلها و سایر فهرستها قرار می گیرند.
- در فهرست مطالب، صفحههاي اولیه پایاننامه(تقدیر، تقدیم، چکیده و ...) ذکر نمیشوند؛- فهرست مطالب
شامل فهرست جدولها، شکلها، مخففهاو نشانهها عنوانها، فصلها، بخشها و زیر بخشهاي هر پایاننامه با ذکر
صفحه اول و عنوان مربوط میآید؛
- عنوانهاي فهرست مطالب باید مانند عنوانهاي خود متن باشد؛
- در فهرست مطالب عنوانهاي فرعی که زیر مجموعه عنوانهاي اصلی هستند، با تورفتگی پس از آنها قرار
می گیرند؛
- فهرستهاي مطالب، جدولها، شکلها، علامتها و نشانهها و سایر فهرستها با حروف الفبا شمارهگذاري میشوند.
-8 فهرست جدولها
-9 فهرست نمودارها، عکسها و نقشهها
-10 فهرست مخففها، علامتها و نشانهها
-11 مقدمه و اهداف
- مروري بر مطالعات انجام شده
- مواد و روشها
- نتایج
- نتیجهگیري و پیشنهادها
-12 فهرست مراجع فهرست مراجع، قبل از پیوستها میآید و برخلاف پیوستها، شماره صفحه آن در ادامه
شماره صفحههاي متن اصلی پایاننامه است.
-13 پیوستها درصورتیکه پایاننامه داراي چند پیوست باشد باحروف الفبا از یکدیگر جدا می شوند.
(درصورت لزوم)
-16 واژهنامه به صورت الفبایی، انگلیسی به فارسی یا فارسی به انگلیسی تنظیم میشود.
راهنماي تفصیلی براي نگارش
دانشجوي گرامی، در صفحات بعد به طور مفصل در مورد نحوه نگارش پایان نامه و همچنین
توضیحات کاملی در مورد تنظیم فهرست مراجع و شیوه قرار گیري فهرست مراجع، جهت اطلاع و
استفاده شما تدوین شده است.
أ
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فهرستجدوله.ا......................................................................................................................................................... ج
فهرستنمودارها ........................................................................................................................................د
فهرستشکلها........................................................................................................................................................... ه
فهرست نقشهها ..........................................................................................................................................و
فصل اول : مقدمه
1-1 چگونه پایاننامه خود را حروفچینی کنیم.؟................................................................................................ 1
2-1 کاغذ و چا . پ....................................................................................................................................................... 2
3-1 چگونه از این نمونه استفاده کنیم؟................................................................................................................ 2
1-3-1 متن خود را جایگزین این متن کنید. ........................................................................................ 3
4-1 شمارهگذار . ي........................................................................................................................................................ 3
1-4-1 شمارهگذاري صفحهها.................................................................................................................................... 3
2-4-1 شمارهگذاري موضوعه.ا................................................................................................................................. 3
3-4-1 شمارهگذاري پیوستها ..................................................................................................................... 3
5-1 پانویس(پاورقی.).................................................................................................................................................. 4
5-2 مشخصات نسخه الکترونیکی پایان نامه ....................................................................................................... 4
فصل دوم: چگونگی استفاده ازتصویر در متن
1-2 جدو . ل.................................................................................................................................................................... 5
2-2 نمودا .ر.................................................................................................................................................................... 6
3-2 رابطهها و فرمولها............................................................................................................................................... 6
ب
4-2 شکل/عک . س.......................................................................................................................................................... 7
5-2 نقشه........................................................................................................................................................ 7
فصل سوم: تنظیم فصل جدید............................................................................................................................. 9
فصل چهارم: راهنماي تنظیم فهرست مراج . ع.............................................................................................. 10
الف: منابع فارسی.......................................................................................................................................................... 11
ا- روش درج منابع در متن......................................................................................................................................... 11
-2 روش درج منابع در فهرست مناب . ع..................................................................................................................... 11
ب: منابع انگلیسی......................................................................................................................................................... 12
روش نوشتن منابع در فهرست مراجع..................................................................................................................... 12
فصل پنجم: شیوه قرارگیري فهرست مراجع................................................................................................ 15
مراج . ع............................................................................................................................................................................... 16
پیوست: نمونه فرم ها................................................................................................................................................... 17
ج
فهرست جدولها
عنوان صفحه
1: جدول راهنماي حروفچینی پایاننامه ......................................................................... 2 - جدول 1
1: رنگ جلد پایاننامه به تفکیک رشته ........................................................................... 6 - جدول 2
د
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
1: نمونه نمودار .......................................................................................................... 6 - نمودار 2
......................................................................................................... :2- نمودار 2
......................................................................................................... :3- نمودار 2
.......................................................................................................... :1- نمودار 3
ه
فهرستتصویرها/شکلها
عنوان صفحه
1: یک تصویر .......................................................................................................................... 7 - شکل 2
........................................................................................................................ :2- شکل 2
........................................................................................................................ :3- شکل 2
........................................................................................................................ :1- شکل 3
........................................................................................................................ :2- شکل 3
...................................................................................................................... :3- شکل 3
و
فهرست نقشه ها
عنوان صفحه
1: نقشه ایران ........................................................................................................................... 8 - نقشه 1
.......................................................................................................................... :2- نقشه 1
.......................................................................................................................... :3- نقشه 1
1
فصل 1
مقدمه (عنوان فصل)
عنوان فصل اول پایاننامه مقدمه میباشد. بهطورکلی فصل اول شامل مقدمه، بیان مسأله، اهمیت
تحقیق و فرضیهها می باشد.
1-1 چگونه پایاننامه خود را حروفچینی(تایپ) کنیم؟ (عنوان اصلی/ بخش) 1
1) اقدام و به نکتههاي زیر - مطابق جدول( 1 ،word براي حروفچینی پایاننامه با استفاده از نرم افزار
توجه کنید:
- از گذاشتن چارچوب و سایر تزیینات به دور متن خودداري شود؛
- “ پاراگراف آغازي (پاراگرافی که از زیر هر نوع عنوانی شروع می شود) و پاراگرافهاي شمارهدار،
همواره از سراشپون (بدون تورفتگی) آغاز میشوند و سطر اول بقیه پاراگرافها، از یک سانتیمتر داخلتر
(سر سطر) آغاز می شود.
- رسم الخط صفحههاي تقدیر و تشکر، تقدیم و بسم الله میتواند مطابق دلخواه دانشجو باشد؛
Times New - در مواردي که داخل متن فارسی، کلمه انگلیسی یا لاتین به کاررفته از قلم
با شماره اشاره شده در جدول راهنما استفاده شود؛ Romans
1 سانتیمتر باشد؛ / - فاصله خطوط 5
- محدوده خطوط تمام صفحات باید یکسان رعایت شود. حاشیه راست، چپ، بالا و پایین به
2 سانتیمتر باشد. / 3 ،2 و 5 /5 ،3/ ترتیب برابر با 5
1. بعد از اتمام پاراگراف و قبل از آغاز عنوان اصلي (تك شمارهاي) يك خط فاصله لازم است.
2
1 جدول راهنماي حروفچینی پایان نامه - جدول 1
نوع متن نوع قلم اندازه انگلیسی
Times New Roman 18 تیره B Nazanin عنوانها و نام فصلها
16\Bold
Times New Roman 16 تیره B Nazanin ( بخشها(عنوان تکشمارهاي
14\Bold
Times New Roman 15 تیره B Nazanin ( زیر بخشها(عنوان دو شمارهاي
13\Bold
Times New Roman 14 تیره B Nazanin عنوان سه شمارهاي و بیشتر
12\Bold
Times New Roman 14 B Nazanin متن اصلی
12
Times New Roman 11 B Nazanin پا نویس
10
Times New Roman 14 B Nazanin فهرست مراجع
12
Times New Roman 14 B Nazanin چکیده
12
Times New Roman 15 تیره B Nazanin شماره جدولها و شکلها
13\Bold
Times New Roman 14 B Nazanin توضیح جدولها و شکلها
12
2-1 کاغذ و چاپ
و چاپی تدوین میشود. در نسخههاي چاپی لازم (PDF) - پایاننامه به دو شکل الکترونیکی
است صفحههاي پایاننامه از یک جنس کاغذ و ترجیحاً کاغذ تحریر هفتاد گرمی باشد.
3-1 چگونه از این نمونه استفاده کنیم؟
این نمونه بهگونهاي تنظیم شده است که نوع قلم به کار رفته و اندازه آن در متن و عنوانها، محدودة
صفحهها و فاصله خطها، شمارهگذاري، ترتیب مطالب و ... در جاي صحیح و متناسب با شیوهنامه
نگارش پایاننامه میباشد و لازم است دانشجویان گرامی مطابق آن پایاننامه خود را حروفچینی کنند.
3
1-3-1 متن خود را جایگزین این متن کنید
براي اینکه متن خود را جایگزین کنید فقط کافی است که مکاننما را به ابتداي پاراگراف انتقال داده و
را فشار داده و متن خود را جایگزین کنید. Delet تا انتهاي پاراگراف انتخاب و سپس دکمه
4-1 شمارهگذاري
1-4-1 شمارهگذاري صفحهها
شمارهگذاري صفحهها از فهرست مطالب و با حروف الفبا شروع میشود. شمارهگذاري با اعداد از اولین
صفحه متن اصلی پایاننامه (مقدمه) آغاز میشود و تا آخرین صفحه ادامه مییابد.
2-4-1 شمارهگذاري موضوعها
موضوعهاي اصلی پایاننامه به چند فصل و هر فصل به چند بخش تقسیم می شود. صفحه اول هر
فصل باید از خط پنجم شروع شود.
هریک از بخشهاي هر فصل با دو شماره که با خط فاصله از یکدیگر جدا شده اند، مشخص می
شود. عدد سمت راست نشانه شماره فصل و عدد سمت چپ، شماره ترتیب بخش مورد نظر است.
درصورتیکه هر بخش داراي زیر بخش باشد، شماره هر زیر بخشدر سمت چپ عدد فوق قرار
می گیرد. به عنوان مثال اگر برنامه ریزي پویا دومین زیر بخش از بخش چهارم فصل سوم باشد، به
2 برنامهریزي پویا نوشته خواهد شد. -4- صورت 3
3-4-1 شمارهگذاري پیوستها
پیوستهاي پایاننامه باحروف الفبا نامگذاري می شود. شکلها و جدولهاي موجود در هر پیوست نیز
باتوجه به پیوست مربوط شمارهگذاري می شود. به عنوان مثال دومین جدول در پیوست الف به این
.( صورت نوشته می شود: (جدول الف - 2
4
5-1 پانویس(پاورقی)
درصورتیکه یک عبارت یا واژه نیاز به توضیح خاصی داشته باشد، توضیح را میتوان بهصورت
زیرنویس در همان صفحه ارائه کرد. در این صورت عبارت یا واژه توسط شمارهاي که بهصورت کوچک
در بالا و سمت چپ آن مشخص می شود و در زیرنویس، توضیح مربوط به آن شماره ارائه میشود. قلم
مورد استفاده در پانویس 2 یا 3 شماره از قلم متن اصلی کوچکتر است.
5-2 مشخصات نسخه الکترونیکی پایان نامه
دانشجو موظف است علاوه بر یک نسخه چاپی از پایان نامه خود، یک نسخه الکترونیکی شامل متن
کامل پایان نامه و عینا منطبق با نسخه چاپی نهایی که تایید شده است را تحویل دهد.
ایجاد شود و به همراه سایر PDF و دیگري word این نسخه الکترونیکی باید در قالب دو فایل یکی
به همراه نسخه چاپی CD مستندات مربوطه همچون برنامه ها، کدهاي برنامه نویسی و ... روي یک
تحویل داده شود.
5
فصل 2
چگونگی استفاده از تصویر/شکل در متن
تدبیرهاي تصویري در پایاننامه بهطورعمده شامل جدول، نمودار، نقشه، طرح، عکس و امثال آن است.
جدولها، نمودارها و تصویرها باید خوانا، دقیق، مرتب و مستقل باشند. هر جدول/ نمودار/تصویر باید
بدون مراجعه به متن بتواند اطلاعات موردنظر را ارائه دهد و یافتههاي موجود در آن قابل تجزیه
تحلیل و ارزیابی باشد.
شمارهگذاري کلیه شکلها در متن با دو شماره که با خط فاصله از یکدیگر جدا می شوند،
مشخص می شود. عدد سمت راست نشانه شماره فصل و عدد سمت چپ شماره شکل مورد نظر است.
1-2 جدول
هر جدول داراي شماره، عنوان، ستون و ردیفهاي مربوط به یافتهها است. ارزشهاي جدول را میتوان
. (1- با خطهاي افقی و عمودي از یکدیگر جدا کرد (جدول 2
- پانویس و علامتهاي اختصاري ممکن است در بعضی جدولها ضروري باشد.
- هرگاه جدول داراي پانویس باشد این پانویسدرست ذیل جدول قرار میگیرد و شمارهگذاري
آن مستقل از شمارهگذاري پانویسهاي متن است. طول سطرهاي این پانویسها نیز از عرض
جدول تجاوز نمیکند.
- توضیح و شماره جدول به طور مسلسل در وسط یا گوشه سمت راست بالاي جدول نوشته
می شود.
6
1 رنگ جلد پایاننامه ها به تفکیک رشته - جدول 2
رشته رنگ
کارشناسی نرم افزار خاکستري
کارشناسی سخت افزار سبز
کارشناسی الکترونیک سرمه اي
کاردانی نرم افزار (ترمی و پودمانی) قرمز
کاردانی سخت افزار (ترمی و پودمانی) قهوه اي
کاردانی فناوري اطلاعات (ترمی و پودمانی) مشکی
2-2 نمودار
نمودار تصویري است که دگرگونیهاي یک متغیر را نسبت به یک یا چند متغیر دیگر با خط یا نقطه
نشان می دهد و داراي انواع مختلف است[ 1] که توضیح آن در این مختصر نمیگنجد. لازم به ذکر
است شماره و عنوان نمودارها در ذیل آنها درج می شود.
120
140
160
180
200
220
0 1 2 3 4 5
شماره چرخه ھای بھینه سازی
مقدار تابع ھدف
1 نمونه نمودار - نمودار 2
7
3-2 رابطهها و فرمولها
شمارهگذاري رابطهها و فرمولها به ترتیب مذکور است و رابطههایی که در پیوستها ذکر شده باتوجه به
.( حروف الفباي آن پیوست، شمارهگذاري می شوند، مانند: (الف - 2
(1 -2)
h h W h
h h W h
K
t i j
t i j
2( . ( 10). ) ( 10).
2( . . ) .
+ - + + -
+ + +
¢ = å å
å å
g g g
g g g
4-2 شکل/ عکس
گاه براي نشان دادن یک دستگاه، شیء یا رویداد، تنها از عکس میتوان کمک گرفت. هرگاه جزء
خاصی از عکس مورد نظر است، باید بهگونهاي تهیه شود که اجزاي فرعی چشمگیرتر از جزء مورد نظر
.( 1- نباشد (شکل 2
1 یک تصویر - شکل 2
5-2 نقشه
باید تا حد امکان از بهکاربردن صفحههاي بزرگ مانند نقشهها در پایاننامه خودداري شود و آنها را از
طریق رونوشتهاي (فتوکپیهاي) مخصوص در اندازه تعیین شده تهیه کرد. درصورت لزوم باید به
دقت صفحه مورد نظر را داخل پایاننامه طوري تا نمود که لبه آن از دیگر صفحهها بیرون نزند.
8
1 نقشه ایران - نقشه 2
9
فصل 3
تنظیم فصل جدید
براي آغاز فصل جدید با استفاده از این نمونه گامهاي زیر را دنبال کنید.
-1 به انتهاي فصل قبل بروید، بدین معنی که مکاننما را بعد از آخرین حرف موجود قرار دهید.
کلیک کنید. Ok و سپس Page Break را انتخاب کرده و روي گزینه Break ،Insert -2 از منوي
صفحه جدیدي باز میشود. سپسبه حروفچینی بقیه مطالب خود اقدام کنید.
10
فصل چهارم
راهنماي تنظیم فهرست مراجع
تأکید میشود . کلیه منابعی که در متن پایاننامه ذکر شدهاند باید در فهرست مراجع قرارگیرند
منابعی که فقط مطالعه شده ولی مورد استفاده مستقیم در متن قرار نگرفته اند در فهرست
مراجع درج نمی شوند.
منابع به ترتیب ظهور در متن شمارهگذاري شده و در قسمت فهرست مراجع به ترتیب شماره
فهرستبندي میشوند. در این روش نقطهگذاري وتقسیمبندي وجود ندارد و نام مجلهها به
اختصار ذکر می شود.
11
الف- منابع فارسی
- 1 نحوه درج منابع در متن
مثالهایی از نحوه اشاره به مراجع در متن پایاننامه در ذیل آورده می شود:
1] نیز این نکته را تصدیق می کند. البته بعدها مشخص ] عامل دما بسیار موثر می باشد، نظریه جونز 1
.[ شد که توجه به عامل دما باید در شرایط کنترل رطوبت صورتگیرد [ 2
- اگر متن یا عبارتی عیناً از یک مرجع، بازنویسی می شود، باید آن متن یا عبارت، داخل علامت
نقل قول (") بیاید و شماره صفحه نیز در" ارجاع درون متنی" ذکر شود.
- کلیه مراجعی که در متن، مورد اشاره قرار می گیرند، باید در فهرست مراجع گنجانده شوند.
- 2 نحوه درج منابع در فهرستمنابع
1-2 کتاب
1-1-2 با یکنویسنده
غلامحسین زاده، غلامحسین. 1379 ، راهنماي ویرایش. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم
انسانی دانشگاهها(سمت).
5-1-2 ترجمه یکاثر
ویل، یوجین. 1365 ، فن سناریونویسی. ترجمه پرویز دوائی [تهران]: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،
اداره کل تحقیقات و روابط سینمایی.
7-1-2 کتاب چند جلدي با عنوانی عام و عنوانهایی خاصهر جلد
دورانت، ویل. 1365 ، تاریخ تمدن. ج 1: مشرق زمین: گاهواره تمدن. ترجمه احمد آرام و دیگران.
تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
4-2-2 مقالۀ سمینار (چاپ شده)
حري، عباس. 1366 "مصرف و تولید اطلاعات"، در سمینار نقش اطلاعات علمی و فنی در خدمت
دفاع مقدس، 8 و 19 خرداد 1366 ، مجموعه مقالات و سخنرانیهاي ارائه شده. تهران: وزارت سپاه،
معاونت صنایع خودکفایی، مدیریت تحقیقات و آموزش، مرکز اطلاعات علمی و فنی.
1- Jones
12
3-2 مقاله در نشریه یا مجموعه
1-3-2 مقالۀ روزنامه
زالی، محمدرضا. 1361 "چگونه با بیماري یرقان مقابله کنیم؟" کیهان، 17 شهریور.
2-3-2 مقالۀ مجله
عماد خراسانی، نسریندخت. 1368 "نقش کتابخانه در خدمت به توسعه کشاورزي ایران". زیتون.
.49 ،19-18 : 88 . فروردین 1368
4-2 پایاننامه
موسوي، شهرآذر. 1366 ،"تحلیل استنادي مقالات سرگذشتنامه". پایاننامه کارشناسیارشد کتابداري
و اطلاع رسانی، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه تهران.
  ب- منابع انگلیسی
نحوه نوشتن منابع در فهرستمراجع
-1 کتاب
نام خانوادگی نویسنده، حروف اول نام نویسنده.، سال انتشار. عنوان کتاب( با حروف ایتالیک ) . شماره جلد ،
نوبت چاپ. محل نشر: اسم ناشر.
Hemingway, E., 2003. Better Reading French: a Reader and Guide to Improving your
Understanding of Written French. Chicago: McGraw-Hill.
1-1 کتاب با چهار یا بیشازچهار نویسنده
Grace, B. et al., 1988. A History of The World. Princeton, NJ: Princeton University
Press.
13
2-1 براي کتابهاي الکترونیکی
شماره جلد ، نوبت .[online] نام خانوادگی نویسنده، حروف اول نام نویسنده.، سال انتشار. عنوان کتاب
چاپ( در صورتیکه چاپ اول نباشد). محل نشر: اسم ناشر. آدرس سایت [تاریخ دسترسی]
Hemingway, E., 2003. Better Reading French: a Reader and Guide to Improving your
Understanding of Written French [online]. Chicago: McGraw-Hill. Available from:
http://www.netlibrary.com [Accessed 25 August 2004].
- 2 مقاله
1-2 مقاله در مجله
نام خانوادگی نویسنده ، حرف اول نام نویسنده ، سال انتشار. عنوان مقاله. نام مجله ( با حروف ایتالیک )، شماره جلد
شماره مجله ( داخل پرانتز )، شماره صفحه .
Nicolle, L.,1990. Data protection: laying down the law. Management Computing, vol.
13, no. 12, pp. 48-49, 52.
2-2 مجلات الکترونیکی
نام خانوادگی نویسنده ، حرف اول نام نویسنده. ، سال انتشار. عنوان مقاله. نام مجله( با حروف ایتالیک)،
شماره جلد شماره مجله (داخل پرانتز)، شماره صفحه. موجود در سایت: آدرس سایت. [تاریخ .[online]
دسترسی]
Baldwin, C.M., et al., 2004. Complementary and Alternative Medicine: a Concept Map.
BMC Complementary and Alternative Medicine[online] vol. 2, no. 4 (13 February
2004). Available from: http://www.biomedcentral.com/content/pdf/1472-6882-4-2.pdf
[Accessed 5 May 2004].
Christensen, P., 2004. The Health-Promoting Family: A Conceptual Framework for
Future Research. Social Science and Medicine [online], vol. 2, no. 59, pp. 223-243.
Available from: http://www.sciencedirect.com/science/journal/02779536 [Accessed 5
May 2004].
14
3-2 مقالۀ سمینار
نام خانوادگی نویسنده ، حرف اول نام نویسنده. ، سال انتشار. عنوان مقاله. عنوان، مکان و زمان
سمینار( ایتالیک)، محل نشر: ناشر، شماره صفحه.
Silver, K.,1989. Electronic Mail the New Way to Communicate. 9th International
Information Meeting, London 3-5 December 1988. Oxford: Learned Information, pp.
323-330.
4-2 پایگاه اینترنتی
نام نویسنده یا ویرایشگر، آخرین تاریخ به روز رسانی یا کپی رایت، عنوان( ایتالیک)، ناشر. نشانی پایگاه
اینترنتی و تاریخ دسترسی مطابق نمونه زیر:
Reserve Bank of Australia, 2007, Statements on monetary policy, Reserve Bank of
Australia. Available from:
http://www.rba.gov.au/PublicationsAndResearch/StatementsOnMonetaryPolicy/index.h
tml [6 February 2007].
5-2 پایان نامه
نام خانوادگی نویسنده ، نام حرف اول کوچک نویسنده . سال انتشار . عنوان تز( با حروف ایتالیک )، مقطع
پایان نامه، دانشگاه مربوطه .
Levine, D.,1993. A Parallel Genetic Algorithm for the Set Partitioning Problem. Ph.D.
thesis, Illinois Institute of Technology.
براي منابع الکترونیک به موارد بالا آدرس پایگاه اینترنتی و زمان دسترسی به صورت زیر اضافه می شود:
Lock, S., 2003. What Is on the Web: a Content Analysis of Academic and Public
Llibrary Web Sites [online]. MSc. Dissertation, University of Bristol. Available from:
http://library.uwe.ac.uk/uhtbin/cgisirsi/YECSe5ASsd/FRENCHAY/59160197/523/2143
[Accessed 2 May 2006]
15
فصل 5
شیوه قرارگیري فهرست مراجع
فهرست مراجع در آخر پایاننامه قرار می گیرد. در صورتیکه در پایاننامهاي هم از منابع فارسی و هم
انگلیسی استفاده شده باشد براي فهرستنویسی، منابع به ترتیب ظهور در متن فهرست خواهند شد.
16
فهرستمراجع
-1 پورجوادي، نصراله. ویرایشگر، 1365 ، درباره ویرایش. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
-2 حري، عباس. 1381 ، آیین نگارش علمی، چاپ سوم، تهران: دبیر خانه هیأت امناي کتابخانههاي
عمومی کشور.
-3 خانلري، پرویز. 1365 ، تاریخ زبان فارسی، ویرایش 2. تهران: نشر نو.
-4 غلامحسین زاده، غلامحسین. 1379 ، راهنماي ویرایش. تهران: سمت.
-5 قارونی، منوچهر؛ خوش زبان، جواد؛ محمدي اردهالی،زهرا. 1365 ، بیماریهاي ایسمیک قلب.
تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
-6 راهنماي پژوهشی دانشجویان، 1384 ، تهران: دفتر نشر آثار علمی دانشگاه تربیت مدرس.
7- Bigsby, C., ed. 1997. The Cambridge Companion to Arthur Miller. Cambridge:
Cambridge University Press.
8- Hemingway, E., 2003. Better Reading French: a Reader and Guide to Improving
your Understanding of Written French [online]. Chicago: McGrawHill. Available from:
http://www.netlibrary.com [Accessed 25 August 2004].
9- Hassell, N., 2004. Gilts Investors Take Profits. Times [online] 10 August. Available
from: http://web.lexis-nexis.com/xchange-international [Accessed 8 August 2004].
10- Nicolle, L.,1990. Data protection: laying down the law. Management Computing,
13(12), pp 48-49, 52.
11- Somerville, I.,1992. Software Engineering. 4th ed. Reading, MA: Addison-Wesley.
17
پیوست
نمونه فرم ها
18
نمونه روي جلد
شششش
دانشگاه جامع علمی - کاربردي جهاد دانشگاهی شیراز
رشته .......
گرایش........
عنوان پایاننامه(به شکل مخروطی درصورتیکه
از یکخط بیشتر باشد)
نگارنده
............
استاد راهنما
...................................
ماه و سال دانشآموختگی
وزارت علوم تحقیقات و فناوري
دانشگاه جامع علمی کاربردي
مرکز آموزشعالی علمی- کاربردي جهاد دانشگاهی شیراز
19
نمونه صفحه عنوان
شششش
دانشگاه جامع علمی - کاربردي جهاد دانشگاهی شیراز
رشته .......
گرایش........
عنوان پایاننامه(به شکل مخروطی درصورتیکه
از یکخط بیشتر باشد)
نگارنده
............
استاد راهنما
...................................
ماه و سال دانشآموختگی
وزارت علوم تحقیقات و فناوري
دانشگاه جامع علمی کاربردي
مرکز آموزشعالی علمی- کاربردي جهاد دانشگاهی شیراز
20
تقدیم به :
21
تقدیر و تشکر
22
چکیده
چکیده شامل هدف، روش کار و مواد، یافتهها و نتیجهگیري میباشد. محتواي چکیدهها براساس
موضوع و گرایش تحقیق طبقهبندي میشود و به همین جهت وجود کلمات شاخص و کلیدي مراکز
اطلاعاتی را در طبقهبندي دقیق و سریع اطلاعات یاري میدهد. چکیده حداکثر در یک صفحه تنظیم
می شود.
کلید واژهها: چکیده، هدف، روشکار، یافتهها، طبقهبندي.
23
واژه نامه فارسی به انگلیسی
الف
Synergistic effect اثر هم افزایی
ب
Rearrangement بازآرایی
پ
Monoclonal antibody پادتن تک دودمانی
Inflammatory response پاسخ التهابی
ت
On-line estimation تخمین بلادرنگ
ج
Mutant جهش یافته
ح
Quasi steady state حالت شبه پایا
خ
Autoimmune خود ایمن
Increasing feeding rate خوراك دهی با سرعت افزایشی
ژ
Synthetic gene ژن ساختگی
س
Alfa helix ساختمان مارپیچی
Beta sheet ساختمان صفحه اي بتا
ش
Molecular weight marker شاخصوزن مولکولی
گ
Viscosity گرانرروي
Incubate گرماگذاري
م
Macrophage ماکروفاژ

http://cse.shirazu.ac.ir/~anikseresht/files/shivenameh.pdf

آئين نگارش پايان نامه

 

آئين نگارش پايان نامه
 

آئين نگارش پايان نامه هاى کارشناسى، کارشناسى ارشد و دکتري

 

در اين بخش شکل و شيوه اى يکسان در نگارش پايان نامه ارائه مي‏گردد که رعايت آن ضرورى است ومنجر به ارزيابى کفايت مطلوب پايان نامه خواهد شد.رعايت اين نکات موجب انتقال پيام مطلوب تر شده ، و دانشجو با روش ‏ هاى استاندارد تدوين پايان نامه، نگارش جزوه، پروژه وحتى گزارش فنى که ساختارى کم و بيش متفاوت است آشنا مى شود.
 

پايان نامه به لحاظ نگارش داراى دو وجه قابل تأمل است:
1- مکان نوشتن مطالب در هر صفحه پايان نامه، نحوه حاشيه بندى، شماره گذارى، ارجاعات، صفحات وبخشها، معادلات، تصاوير، جداول و منحنى ها.
2- ترتيب ساختارى ارائه مطالب در جزء جزء پايان نامه. ابعاد حياتى تر و راهگشاى دو محور فوق طى دو فصل مورد تعمق قرار خواهند گرفت.
3-محتوای فصول پايان‏نامه
4،2،1- نحوه تنظيم مطالب: اهم نکاتى که مى بايست در مورد ابعاد کاغذ پايان نامه، نحوه تنظيم و کادربندى براى انعکاس مطالب در روى کاغذ رعايت گردد عبارتنداز:
• از کاغذ مرغوب و در قطع A4 به منظور نگارش پايان نامه استفاده شود. در مواردى که نياز به کاغذ در قطع بزرگتر است،‌ ضمن استفاده از اندازه هاى استاندارد رده A به هنگام ضميمه نمودن کاغذ مربوطه، به اندازه A4 تا شده و حتماً‌داخل صحافى قرار داده شود.
• در تحرير متن، معادلات رياضى، جداول و نمودارها از کامپيوتر و نرم افزارهاى فارسى موجود استفاده گردد.
• اندازه حروف به هنگام استفاده از نرم افزار کامپيوترى، Pt 12 تا 14، بافونت Lotus يا Zar بوده ودر تمام متن يکسان باشد.
• تا حد امکان از عکس و تصوير براى انعکاس مطالب استفاده نشده و از شماتيک هاى گويا بهره گرفته شود.در صورتيکه تصويرى بصورت کپى در پايان نامه ارائه شود، بديهى است بايد کاملا واضح بوده و از کيفيت خوبى برخوردار باشد.
• حواشى بالا و پايين کاغذ به ترتيب 5/2 و 5/2 سانتى متر و از راست و چپ نيز به ترتيب 3 و 2 سانتى متر باشند.صفحات بصورت 18 سطرى و يا 24 سطرى تايپ شوند.
• جملات متن حتى الامکان کوتاه و مطابق قواعد دستور زبان فارسى و بصورت مجهول نوشته شده باشد.
• از نگارش کلمات لاتين در متن پروژه، روى اشکال و جداول خوددارى شود. معادل لاتين پس از مشخص شدن به وسيله شماره اى که بالاى معادل فارسى آن کلمه تايپ مى شود، در زيرنويس پايين صفحه با شماره عدد فارسى آورده شود. در هر صفحه، شماره هاى زيرنويس بصورت دو ستونه در زير نيم خطى درسمت چپ کاغذ، از يک آغاز و به ترتيب افزايش مي‏يابند. بطوريکه در هر سطر از زيرنويس صفحه حداکثر دو کلمه انگليسى معادل تايپ مى گردد که، کلمه اول از سمت چپ و کلمه دوم از ميانه صفحه تحرير مى گردد. ساير کلمات انگليسى نيز در سطور بعدى، به همين ترتيب درج مى شوند. اگر پيدا کردن معادل فارسى براى کلمه اى خاص مثلاً يک مقاله لاتين بسيار مشکل بود ، ‌مى توان تلفظ لاتين کلمه را با حروف فارسى نوشته و در زير نويس اصل کلمه لاتين را نوشت. لازم به ذکر است که در صورت تمايل مي‏توان به جاى استفاده از زير نويس در پايان هر صفحه، از پى نوشت در انتهاى هر فصل استفاده نمود. بديهى است که شماره لغات پى نوشت هرفصل نيز از يک آغاز مي‏شود. پي‏نوشت انتهاى فصل به دليل مشابهت با اصول مقاله نويسى ارجحيت کمترى دارد.
• شماره گذارى صفحات به دو نوع مجزا صورت مى پذيرد. دسته اول صفحات پايان نامه،‌ از صفحه چکيده، تا انتهاى صفحات ليست علائم و اختصارات با حروف الفبا، و به صورت متوالى همچون الف، ب، پ، ت وغيره، دسته دوم صفحات، از صفحه مقدمه تا انتهاى پايان نامه به صورت عددى شماره گذارى مى شوند. روى صفحه اول هر تقسيم اصلى از پايان نامه، مانند صفحه چکيده، صفحه اول فهرست،‌صفحه اول هر فصل و غيره شماره صفحه نوشته نمى شود ولى شماره آن به حساب مي‏آيد. شماره هر صفحه با 5/1 برابر فاصله بين سطرها از پايين کاغذ در وسط سطر به فارسى ساده نوشته مي‏شود.
• در نگارش متن اصلى، عناوين اصلى در وسط سطر، و کليه عناوين فرعى در ابتداى سطر با شماره بندى دو عددى نوشته شود. قبل از شروع هر عنوان اصلى دو سطر، و قبل از شروع هر عنوان فرعى يک سطر خالى منظور شود. عناوين فرعى تر در ابتداى سطر نوشته شده و مطالب بلافاصله بعد از علامت : آغاز مي‏شوند. به هر يک از عناوين اصلى و فرعى تا دو لايه فرعى شماره اى تعلق مى گيرد که، نحوه شماره گذارى آن در فهرست آمده است.
• بين معادلات و نوشته ها يک سطر خالى آورده مى شود. شماره معادله در سمت راست خط ، وشماره جداول و شکلها به ترتيب در بالا وپايين بصورت XX-YY نوشته مى شود. XX شماره فصل و YY شماره معادله مى باشد. درصورتيکه سطر معادله داراى جاى کافى نباشد، از سطر بعدى استفاده مى شود.
• منحنى ها، جداول ، تصاوير و يا اشکال درون کادر بسته قرار گرفته، طرف بالاى آنها مي‏بايست به طرف بالاى کاغذ قرار داده شود. هر يک از منحنى ها، جداول تصاوير و اشکال داراى شماره بوده و در متن به آنها اشاره شود.زيرنويس شکل در قسمت زيرين کادر به فاصله يک خط درج مى شود. توضيح شکل در سمت چپ بعد از شماره تايپ مي‏شود. تدابير مشابهى براى بالانويس جدول رعايت مي‏شود. هر يک از منحنى ها،‌جداول، تصاوير و يا اشکال در طــى متن پايان نامه داراى شمـاره اى مستقل از يکديگر بوده و بصورت متـوالى تا انتهاى هر فصل افزايش مى يابد. لازم به ذکر است که چنانچه تعداد منحنى ها، جداول، تصاوير و يا اشکال در قسمتى از متن بيش از حد معقول باشد جهت تداوم نوشتار مى بايست مجموعه آنها در يک پيوست قرارگيرند. در کليه منحنى ها و نمودارها، هر يک از محورهاى مختصات معرفى شده و واحد مربوطه نيز در کنار محور مختصات درج شود. اين موضوع در مورد سطرها و ستونهاى جــداول نيز صـادق مى باشد. به منظور افزايش کيفيت و دقت نمـودارها، توصيه مى شود که يکى از نرم افزارهاى متداول کامپيوترى مانند EXCELL ، HPG ، HG ، VISIO وغيره در رسم نمودارها مورداستفاده قرار گيرد.
• لازم است کليه محاسبات منحصراً در سيستم آحاد بين المللى SI انجام شود. در موارد استثنايى که به علت محدوديت منابع موجود استفاده از سيستم هاى ديگر آحاد اجتناب‏پذير به نظر مى رسد، ضرورى است که نتايج نهايى هر قسمت از محاسبات را علاوه بر سيستم آحاد مربوطه، پس از تبديل واحد در سيستم SI نيز درج نمود. ضمناً‌ به اين موضوع نيز حتماً‌ توجه شود که در مقابل تک تک نتايج محاسبات، واحد مربوطه بايد ذکر شود.
- ترتيب ساختاری ارائه مطالب نظم و ترتيب در ارائه مطالب و يکسان سازى شيوه،‌علاوه بر افزايش ميزان درک خواننده، سهولت دسترسى و دريافت آنرا ميسر می‏سازد. لذا در اين بخش،‌ضمن بيان مشخصات هر يک از قسمت ها، ترتيب ارائه آنها نيز ذکر شده است.
• جلد پايان نامه پايان نامه، مطابق با نمونه طرح جلد ارائه شده در پيوست اين آئين نامه،‌زرکوب و با جلد سبزرنگ:دکترا ،جلد آبى تيره رنگ: ‌کارشناسى ارشد و جلد مشکى رنگ: کارشناسى مجلد گردد.عنوان پايان نامه با حروف بزرگ و ساير مطالب با حروف کوچک درج شود. در کنار شيرازه نيز صرفاً عنوان و نام تهيه کننده پايان نامه وسال اختتام آن با حروف کوچک زرکوب گردد. Ph.D.Thesis :دکترا ، M.Sc.Thesis :‌کارشناسى ارشد ، B.Sc :‌کارشناسى Ã براى پايان نامه ها ى کارشناسى ،کارشناسى ارشد و دکترا : به منظور حفظ هماهنگى با مقررات جارى مديريت تحصيلات تکميلى دانشگاه از ذکر نام استاد يا اساتيد مشاور روى جلد پايان نامه پرهيز گردد. براى پايان نامه هاى کارشناسي:‌ ذکر نام استاد (اساتيد) راهنما روى جلد پايان نامه بلامانع است. هنگام ذکر مشخصات استاد يا اساتيد راهنما، صرفاً درجه علمى ايشان ، دکتر يا مهندس ذکر شده و سپس نام و نام خانوادگى مربوطه درج مى گردد. از نوشتن عناوين ديگر مانند: آقاى، جناب، استاد وغيره پرهيز گردد. در قسمت زمان ارائه ماه و سال دفاعيه پايان نامه قيد شود. بعنوان مثال: اسفند 1383
• صفحه نخست از آنجا که نام و ياد خدا بهترين سرآغاز براى هر نوشته و کارى مى باشد، بسيار مناسب است که نخستين برگ از پايان نامه به درج کلام الهى «بسم الله الرحمن الرحيم» با رسم الخط زيبا اختصاص يابد که فضل الهى موجب توفيق روزافزون گردد.
• صفحه عنوان در اين صفحه،‌ مطالب روى جلد پايان نامه عيناً تکرار می‏شود، با اين تفاوت که ذکر نام اساتيد راهنما و مشاور الزامى است. - صفحه تقديم (اختيارى) در يک صفحه مستقل بعد از قسمت چکيده،‌برحسب صلاحديد نگارنده به فرد، افراد يا موسسه اى تقديم مى گردد.
• صفحه قدردانى (اختيارى) در اين قسمت، در يک صفحه مجزا بعد از صفحه تقديم نگارنده مراتب قدردانى خود را از اشخاص و يا موسساتى که در تدوين مطلب با فراهم آوردن اطلاعات، امکانات و يا تأمين بودجه همکارى نموده اند، ابراز مى نمايد.
• چکيده پروژه حداکثر در حجمى معادل با 250 تا 300 کلمه تهيه شده و شامل بيان مختصر مسئله مورد بررسى، روش تحقيق و مراحل بکار گرفته شده براى کسب و جمع آورى اطلاعات، نحوه تجزيه و تحليل و نتيجه کلى حاصله مى باشد. خواننده با مطالعه چکيده بايد تشخيص دهد که پروژه موجود دربرگيرنده مطالب مورد علاقه وى مى باشد يا خير؟ تاريخچه و سابقه موضوع در اين قسمت ذکر نشده، بلکه در مقدمه پروژه توضيح داده مى شود. چکيده در يک صفحه مجزا بعد از صفحه عنوان قرار مى گيرد . در بالاى آن به فاصله دو سطر از حاشيه بالاى صفحه در ميانه سطر عنوان پايان نامه نوشته مى شود. در انتهاى چکيده مي‏تواند کلمات کليدى مورد استفاده در پايان نامه به تعداد 5-4 واژه اضافه شود.
• فهرست (مطالب ، جداول و نمودارها) فهرست مطالب :صفحات فهرست بعد از صفحه قدردانى قرار مى گيرند. کلمه " فهرست" در وسط و بالاى کليه صفحات مربوطه تايپ گردد. عناوين اصلى و فرعى در سمت راست و شماره صفحه در حاشيه چپ نوشته شود. شماره عنوان اصلى با خط تيره از عنوان مربوطه جدا مى شود. شماره عناوين فرعى حداکثر بصورت ZZ-YY-XX نوشته مى شود که XX شماره عنوان اصلى و YY يکى از عناوين فرعى XX و ZZ نيز يکى از بخش هاى زيرين YY مى باشد. که البته در فهرست نويسى فقط تا عنوان فرعى دوم (اصلي- فرعي- زيرين) شماره گذارى شده و نوشته مى شود. عناوين اصلى از منتهاى اليه سمت راست هر سطر ، عناوين فرعى به اندازه چهار حرف داخلتر از عنوان اصلى و عناوين فرعى تر به اندازه هشت حرف داخلتر از عنوان اصلى نوشته مى شوند. فهرست تصاوير ونمودارها: راهنماى تصاوير واشکال نيز با درج شماره شکل و شرح آن و صفحه آن جداگانه درج مي‏گردد. فهرست جداول :راهنماى جداول پايان نامه نيز بصورتى که شرح داده شد وبصورت جداگانه بعد از فهرست تصاوير آورده مي‏شود. ترتيبى که در اينجا به جهت ارائه مطالب بيان گرديد به گونه ايست که، همواره در فهرست نويسى «تقديم» حرف «الف» و «مقدمه» شماره«1» را به خود اختصاص مى دهد.
• ليست علائم و اختصارات اين قسمت که قبل از فهرست قرار مى گيرد، ليستى است از کليه علائم و اختصاراتى که در متن بکار رفته است.بايد سعى شود که در متن از علائم استاندارد استفاده شود. نحوه نگارش ليست علائم بدين ترتيب است که در چپ علامت و در سمت راست مفهوم آن درج مى گردد. ترتيب نگارش علائم مطابق با نوع علامت بکار رفته، متفاوت مى باشد . معمولاً‌ نخست حروف انگليسى سپس حرف يونانى نوشته مى شوند . لازم به ذکر است که در کل متن پايان نامه براى نمايش هر پارامتر فيزيکى فقط بايد از يک نماد استفاده کرد. به عنوان مثال براى نمايش دما فقط از يک حرف مانند T استفاده شود.
 

• مقدمه مى بايست شامل موارد ذيل باشد:
1- بيان واضح و کامل مسئله موردبررسى يا هدف مطالعه.
2- بيان دلايل اهميت موضوع و ارزشيابى آن.
3- بيان مختصر تاريخچه کارها و تحقيقات قبلى انجام شده روى موضوع و وضعيت فعلى آن.
4- معرفى و مرور اجزاء‌و بخش هاى پايان نامه. اين مطالب به اين سؤال که چرا اين بررسى يا پايان نامه صورت مى پذيرد پاسخ داده، و نشان مي‏دهد که گامى در جهت تکميل و با رفع نقص فعاليت گذشتگان مى باشد.
5- توضيحات مختصرى در مورد نحوه تجزيه و تحليل مسأله و روشها، نحوه انجام تحقيق ونتايج بدست آمده از آن به نظر مى رسد که ضرورتى نداشته باشد. ü متن اصلى اين بخش از پايان نامه،‌اصل و اساس آن مى باشد. در واقع اين بخش است که به دانش‏پژوهان کمک اصلى مطالعاتى را مى نمايد. بنابراين مطالب آن بايد به صورت واضح،‌منظم و قابل فهم ارائه گردد. بايستى سعى گردد تنها قسمت هايى که مستقيماً با موضوع موردبحث مربوط است آورده شوند. مابقى مطالب به صورت پيوست اضافه گردد. براى مثال اگر آشنايى با بعضى قضايا براى درک مطلب لازم است، ولى اثبات آنها منظور اصلى گزارش نيست به صورت پيوست اضافه شود. برنامه کامپيوترى، طرز استفاده و نمودار آن، نيز در پيوست آورده شود. مگر در مواردى که صورت پروژه عمدتاً‌ در ارتباط با يک برنامه کامپيوترى تعريف شده باشد. بطور کلى اهميت پايان نامه صرفا به نوآورى نگارنده بستگى دارد.لذا از مطالب تکرارى ،کلاسيک و متعلق به ديگران فقط بصورت اختصار کمک گرفته شود. متن اصلى پايان نامه به طور منطقى به پنج فصل حداکثر 200 صفحه A4 تقسيم مى شود، فصل بندى پايان نامه بنا به نظر دانشجو و تاييد استاد راهنما انجام مي‏شود.هر فصل مي‏تواند به چند بخش تقسيم شود. مطالب هر فصل را آنرا مى توان با بيان آن قسمت از تحقيق که فصل بدان اختصاص يافته است ، توضيح مطلب و روش هايى که در رابطه با اين قسمت مورداستفاده قرار گرفته است و بر شمردن نکاتى که بايد کشف و دانسته شود، آغاز نمود. در فصل سوم به طور کامل به محتويات هر يک از فصول پايان نامه خواهيم پرداخت. - بحث، نتيجه گيرى، پيشنهادات نتيجه گيرى با توجه به مطالب عنوان شده به ويژه در مقدمه به نگارش درآيد.مقايسه نتيجه هاى بدست آمده با هدفهاى از قبل تعيين شده در مقدمه ،دستيابى هاى نوين در اين فصل ذکر شده و مورد تجزيه و تحليل قرار مي‏گيرند.
• مراجع پس از اتمام بخش آخر، بايد مراجع درج گردد.بطور کلى چندين شيوه مأخذنويسى مطرح است که، در اينجا به شرح يکى از معروفترين آنها پرداخته مي‏شود. بطور کلى چنانچه براى مطلبى از منبعى استفاده شود، ذکر آن مرجع در ليست مراجع پايان نامه الزامي‏مي‏باشد. در اينگونه موارد مطلبى که مستقيماً از آن منبع نقل شود، بين دو گيومه نوشته مي‏شود و بلافاصله بعد از آن علامت [ ] درج مي‏گردد. در داخل آن شماره منبع مذکور به ترتيب عددى از اول پايان نامه قرار مي‏گيرد.مثلا پانزدهمين شماره منابع استفاده شده بعد از ذکر مطلب مربوطه در داخل گيومه اينگونه آورده مي‏شود: ] 15 [ در قسمت مراجع شماره مرجع در براکت [ ] نوشته مى شود و بعد از آن نام خانوادگى نويسنده سپس حرف اول نام که به وسيله علامت " ، " از يکديگر جدا مى گردند آورده مى شود. در مراجع فارسى نام نويسنده بطور کامل ذکر مي‏شود. اگر موضوع داراى چند نويسنده باشد. نام هاى ايشان با علامت " ، " از هم جدا مى گردد. بعد از نام نويسنده، عنوان کتاب يا مقاله آورده مى شود. و در ادامه چنانچه کتاب يا مقاله مترجم داشته باشد ، نام و نام خانوادگى مترجم ذکر مي‏شود.اگر مطلب مورد نظر از کتاب اخذ شده باشد، نام موسسه انتشاراتى، سال انتشار ، شماره فصل و صفحه يا صفحات مورد رجوع ذکر مى شود. چنانچه مطلب نگاشته شده از مجله باشد جلد ( Vol ) ، شماره ( no )، سال انتشار ، شماره فصل و شماره صفحه خواهد آمد. براى نمونه به مثال‏هاى زير توجه کنيد. [1] طاهرى ، جميل و پاکزاد ، حسين ، موج و پديده هاى ارتعاشى، انتشارات دانشگاه علم وصنعت ايران،1360 ، ص 217-125. [2] - Timoshenko , S . P. , And Gere , J.M. Theory of elastic stability, McGraw –Hill , 1985 , pp. 105 – 115. [3] - Sanders , J.L. , Nonlinear Theories for thin shells , Q. appl. Mech. , Vol 10, No.1 , 1963 , pp. 21-36. ] 3 [ - Griffin , D.S. , Design filmits for buching of elevated temperature components . Proceedings ASME-PVP conference , Hawaii , July , 1989 ,pp. 25-27 . در ترتيب مراجع، ابتدا موارد فارسى، سپس خارجى ها و در نهايت موارد اينترنتى مطرح مي‏شوند. در تخصيص شماره مرجع به مطالب، بايد توجه نمود که چنانچه به يک مرجع چند بار ارجاع داده شود، همان اولين شماره تکرار مى گردد و نيز چنانچه به يک کتاب که قبلاً تحت صفحات خاص، ارجاع شده، مجدداً مراجعه گردد. اگر همان صفحات قبلى مدنظر باشد از همان شماره قبل و در غير اين صـورت يک شماره جــديد تعلق مى گيرد. در ترتيب مراجع، ابتدا مراجع فارسى، سپس صنايع خارجى و در نهايت موارد اينترنتى مطرح مي‏شوند.

• پيوست ها در انتهاى پايان نامه، پيوست ها قرار مى گيرند. همانگونه در متن اصلى ذکر گرديد. پيوست بگونه اى انتخاب مى شود که ضمن نياز به وجود آنها، قرار دادن آنها در متن اصلى باعث از بين رفتن انسجام و پيوستگى مطلب مى گردد. هر پيوست به يک موضوع اختصاص مى يابد. به منظور مرتب نمودن پيوستها، ترتيب زير پيشنهاد مى گردد:
پيوست 1- منحنى هاى حاصل و يا تهيه شده از استاندارد در صورتى که تعداد آنها زياد باشد.
پيوست2- جداول حاصل و يا تهيه شده از استاندارد در صورتى که تعداد آنها زياد باشد.
پيوست 3- اثبات قضايا
پيوست 4- دستورالعمل استفاده از برنامه کامپيوترى تهيه شده
پيوست 5- ليست برنامه کامپيوترى
پيوست 6- نقشه هاى تهيه شده لازم به ذکراست پيوستهاى نرم افزارى داخل جلد در پاکت ويژه اى چسبانده مي‏شوند. در صفحه اول هر پيوست، در بالا و وسط کادر کلمه پيوست و شماره ترتيب آن درج شده و سپس با يک خط فاصله در وسط کادر عنوان مربوط به آن پيوست آورده مى شود.
- چکيده انگليسي: اين بخش حداکثر در يک صفحه ارائه شده و مي‏تواند ترجمه چکيده فارسى باشد.
- فرم داخل جلد به انگليسي: اين فرم دقيقا ترجمه جلد فارسى در ابتداى پايان نامه مي‏باشد.
 

4،2،3- محتواى فصول پايان نامه
فصل اول
• کليات تحقيق
• مقدمه
• هدف
• ضرورت تحقيق
• بيان مسئله
• سوالات تحقيق
• مراحل تحقيق
• عنوان روش تحقيق
• روش جمع آورى اطلاعات
• ابزار جمع آورى اطلاعات
• روش تجزيه و تحليل
• محدوديت هاى احتمالى تحقيق
• تعاريف واژه هاى اصلى تحقيق

فصل دوم
• مرور ادبيات تحقيق اهم مباحث نظرى پيرامون موضوع تحقيق که در يک تا چند بخش جداگانه به نقل قول از منابع معتبر (به همراه آدرس دهى منابع مورد استفاده در متن و درج مشخصات منابع مورد استفاده به ترتيب استفاده در انتهاى فصل درج مى گردد) توسط محقق گردآورى، دسته بندى، تنظيم و نگارش مى يابد.

فصل سوم
• روش تحقيق
• عنوان روش تحقيق
• معرفى روش نمونه بردارى يا بررسى جامعه موردنظر يا روش مطالعه موردى
• (Case Study) چگونگى تعيين اندازه نمونه مورد مطالعه با استفاده از فرمولهاى آمارى و...
• معرفى روشها و ابزار گردآورى اطلاعات کمى يا کيفى
• معرفى الگوها يا مدل مورد استفاده براى تحليل مسئله
• معرفى جزئيات روشهاى تجزيه و تحليل اطلاعات
• روش سنجش اعتبار و پايائى تحقيق کمى و يا صحت و تعميم پذيرى تحقيق کيفى
 

فصل چهارم
• جزئيات مراحل پياده سازى روش تحقيق براى حل مسئله و پاسخگويى به سوالات تحقيق
فصل پنجم
• جمع بندى و نتيجه گيرى و موضوعات پيشنهادى براى تحقيقات آتى
• فهرست منابع و مأخذ
• چکيده لاتين پيوست ها
• پرسشنامه
• جزئيات محاسبات تجزيه و تحليل اطلاعات
• جداول و نمودارهاى اضافى

منبع:  www.daneshju.ir/forum/f452/t23598.html

چگونه پایان نامه بنویسیم و چگونه از پایان نامه دفاع کنیم ؟

  چگونه پایان نامه بنویسیم و چگونه از پایان نامه دفاع کنیم ؟

پایان نامه نحوه نگارش مقالات علمی و پایان نامه   روش تدوین مقالات علمی •مقالات علمی •مقالات تحقیقی   مقالات علمی  این مقالات عموما در پاسخ به فراخوان های علمی تهیه شده و مشتمل بر اطلاعات زیر می باشد : •صفحه عنوان •صفحه بسم ا... •چکیده •فهرست مطالب •مقدمه •متن اصلی •بحث و نتیجه گیری •پی نوشتها •فهرست منابع صفحه عنوان •آرم جمهوری اسلامی ایران •عنوان مدیریت منطقه •نام مدرسه •نام فراخوان •موضوع تحقیق •نام و نام خانوادگی محقق •ماه و سال تهیه اثر   چکیده •موضوع یا هدف •نتایج مطالعات دیگران •نتیجه گیری محقق   مقدمه •تشریح موضوع پژوهش •سوالات •اصطلاحات •کلید واژه ها متن اصلی شامل مطالبی که محقق از •کتاب ها •مجلات •پایان نامه ها •اینترنت و ... بدست می آورد .   منبع نویسی در متن عموما به شکل زیر انجام می شود : (نام و نام خانوادگی مولف اثر،تاریخ انتشار،شماره صفحه ای که مطالب از آن استخراج شده) مثال : –تراشه 440 ام ایکس برای سلرون های رایانه ای کیفی طراحی شده اند و قادر به شبیه سازی کارت صوتی و مودم به صورت نرم افزاری هستند . (صارمی راد،1380،ص47) بحث و نتیجه گیری در این بخش ابتدا محقق به بیان سوالات پژوهش پرداخته و سپس هر یک را با عنایت به مطالبی که از منابع اطلاعاتی به دست آورده پاسخ می دهد. محقق می تواند استنباط های شخصی خود را در این بخش ارائه نماید .   •پی نوشتها –کلیه کلمات خارجی مانند نام افراد و واژگان تخصصی در این بخش قرار می گیرند .همچنین می توان توضیحات اضافی مربوط به متن اصلی را در بخش پی نوشتها ارائه داد . •فهرست منابع –منابع مورد استفاده محقق (که در متن مقاله به آنها اشاره شده) به ترتیب الفبایی نام خانوادگی نویسنده ارائه می شوند . دسته بندی : چگونه پایان نامه بنویسیم؟  آئين نگارش پايان نامه هاى کارشناسى ، کارشناسى ارشد و دکتري   در اين بخش شکل و شيوه اى يکسان در نگارش پايان نامه ارائه مي‏گردد که رعايت آن ضرورى است ومنجر به ارزيابى کفايت مطلوب پايان نامه خواهد شد.رعايت اين نکات موجب انتقال پيام مطلوب تر شده ، و دانشجو با روش ‏ هاى استاندارد تدوين پايان نامه، نگارش جزوه، پروژه وحتى گزارش فنى که ساختارى کم و بيش متفاوت است آشنا مى شود.  پايان نامه به لحاظ نگارش داراى دو وجه قابل تأمل است: 1- مکان نوشتن مطالب در هر صفحه پايان نامه، نحوه حاشيه بندى، شماره گذارى، ارجاعات، صفحات وبخشها، معادلات، تصاوير، جداول و منحنى ها. 2- ترتيب ساختارى ارائه مطالب در جزء جزء پايان نامه. ابعاد حياتى تر و راهگشاى دو محور فوق طى دو فصل مورد تعمق قرار خواهند گرفت. 3-محتوای فصول پايان‏نامه 4،2،1- نحوه تنظيم مطالب: اهم نکاتى که مى بايست در مورد ابعاد کاغذ پايان نامه، نحوه تنظيم و کادربندى براى انعکاس مطالب در روى کاغذ رعايت گردد عبارتنداز: • از کاغذ مرغوب و در قطع A4 به منظور نگارش پايان نامه استفاده شود. در مواردى که نياز به کاغذ در قطع بزرگتر است،‌ ضمن استفاده از اندازه هاى استاندارد رده A به هنگام ضميمه نمودن کاغذ مربوطه، به اندازه A4 تا شده و حتماً‌داخل صحافى قرار داده شود. • در تحرير متن، معادلات رياضى، جداول و نمودارها از کامپيوتر و نرم افزارهاى فارسى موجود استفاده گردد. • اندازه حروف به هنگام استفاده از نرم افزار کامپيوترى، Pt 12 تا 14، بافونت Lotus يا Zar بوده ودر تمام متن يکسان باشد. • تا حد امکان از عکس و تصوير براى انعکاس مطالب استفاده نشده و از شماتيک هاى گويا بهره گرفته شود.در صورتيکه تصويرى بصورت کپى در پايان نامه ارائه شود، بديهى است بايد کاملا واضح بوده و از کيفيت خوبى برخوردار باشد. • حواشى بالا و پايين کاغذ به ترتيب 5/2 و 5/2 سانتى متر و از راست و چپ نيز به ترتيب 3 و 2 سانتى متر باشند.صفحات بصورت 18 سطرى و يا 24 سطرى تايپ شوند. • جملات متن حتى الامکان کوتاه و مطابق قواعد دستور زبان فارسى و بصورت مجهول نوشته شده باشد. • از نگارش کلمات لاتين در متن پروژه، روى اشکال و جداول خوددارى شود. معادل لاتين پس از مشخص شدن به وسيله شماره اى که بالاى معادل فارسى آن کلمه تايپ مى شود، در زيرنويس پايين صفحه با شماره عدد فارسى آورده شود. در هر صفحه، شماره هاى زيرنويس بصورت دو ستونه در زير نيم خطى درسمت چپ کاغذ، از يک آغاز و به ترتيب افزايش مي‏يابند. بطوريکه در هر سطر از زيرنويس صفحه حداکثر دو کلمه انگليسى معادل تايپ مى گردد که، کلمه اول از سمت چپ و کلمه دوم از ميانه صفحه تحرير مى گردد. ساير کلمات انگليسى نيز در سطور بعدى، به همين ترتيب درج مى شوند. اگر پيدا کردن معادل فارسى براى کلمه اى خاص مثلاً يک مقاله لاتين بسيار مشکل بود ، ‌مى توان تلفظ لاتين کلمه را با حروف فارسى نوشته و در زير نويس اصل کلمه لاتين را نوشت. لازم به ذکر است که در صورت تمايل مي‏توان به جاى استفاده از زير نويس در پايان هر صفحه، از پى نوشت در انتهاى هر فصل استفاده نمود. بديهى است که شماره لغات پى نوشت هرفصل نيز از يک آغاز مي‏شود. پي‏نوشت انتهاى فصل به دليل مشابهت با اصول مقاله نويسى ارجحيت کمترى دارد.   دسته بندی : چگونه پایان نامه بنویسیم؟  نحوه تدوین پایان نامه     *       بخش ها و ترتیب آنها    *       شیوه نگارشکاغذ و چاپ    *       فاصله گذاری و حاشیه بندی    *       جدول ها و شکل ها    *       پی نویس    *       درج کلمات خارجی در متن فارسی    *       روابط ریاضی و فرمول ها    *       نحوه ارجاع در متن و فهرست منابع و مآخذ    *       مشخصات جلد پایان نامه و رساله    *       تکثیر پایان نامه        1. بخش ها و ترتیب آنها پایان نامه هایی که به اداره تحصیلات تکمیلی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) تحویل می گردند، باید حاوی بخشهای نامبرده ذیل، به ترتیب ذکر شده باشند :     *       صفحه آغازین با نام و یاد خدا    *       صفحه    *       عنوان    *       صفحه تصویب عنوان پایان نامه توسط هیأت داوران    *       اهدا )اختیاری(    *       چکیده فارسی (حداکثر 300 واژه(    *       تقدیر و تشکر (اختیاری(    *       فهرست مطالب (شامل عناوین اصلی و فرعی فصل ها، عنوان کتابنامه و عناوین پیوست ها)    *       فهرست جدول ها (در صورت وجود(    *       فهرست شکل ها (در صورت وجود(    *       فهرست علایم و اختصارات (در صورت وجود(    *       متن اصلی (حدود 150 صفحه و در برخی موارد برای بعضی رشته ها حداکثر 150 برگ دو رو نوشته شود.)    *       پی نویس ها (در صورت وجود با دو نمره قلم کوچکتر از متن)    *       منابع و مآخذ    *       فهرست اعلام (اختیاری)    *       پیوست ها (در صورت وجود)    *       چکیده انگلیسی (حداکثر 300 واژه)    *       صفحه عنوان انگلیسی  2. شیوه نگارش نگارش پایان نامه باید با نرم افزار Word و با قلم هایی باشد که در هر صفحه حداکثر 24 سطری، حدود 300 کلمه را دربرگیرد. همچنین قواعد و مشخصات تصریح شده در این دستورالعمل باید رعایت شود.  3. کاغذ و چاپ کلیه قسمتهای پایان نامه باید روی کاغذ سفید مرغوب با ابعاد 29/7 × 21/0 سانتیمتر (کاغذ A4) ماشین نویسی شود. کاغذ باید پرتره بوده و نوع قلم مورد استفاده در تمامی متن یکسان باشد. در صورت وجود نقشه ها و نمودارهای بزرگتر از کاغذ A4، حداکثر روی کاغذ A3 و با تاشدگی مناسب در مجموعه پایان نامه قرارگیرد.4. فاصله گذاری و حاشیه بندی  دسته بندی : چگونه پایان نامه بنویسیم؟  راهنماي ثبت، نگارش دفاع وارزشيابي پايان نامه هاي تحقيقاتي   بسمه تعالي   1- پايان نامه بخشي از دوره دكتراي عمومي دندانپزشكي است كه طي آن دانشجو موظف است در يك زمينه مربوط به رشته تحصيلي خود تحت نظر استاد راهنما به تحقيق بپردازد. 2- دانشجويان دوره دكتري عمومي دندانپرشكي مي بايست پس ازگذراندن 120 واحد درسي دوره دكتري عمومي دندانپزشكي تايكسال موضوع پايان نامه خودرا انتخاب وبه ثبت برسانند.     *        تبصره: به دانشجوياني كه موضوع پايان نامه خود رادرمدت مقرربه ثبت نرسانند، تازمان ثبت موضوع پايان نامه، واحددرسي جديد ارائه نخواهدشد. 3- استاد راهنما باپيشنهاد دانشجو، موافقت استاد راهنما وتاييد گروه آموزشي مربوطه وتصويب شوراي پژوهشي دانشكده مربوطه تعيين مي گردد.     *        تبصره : رتبه استاد راهنما حداقل استادياري است . درموارد استثنائي باتاييد شوراي پژوهشي دانشكده مي توان ازاعضاي هيات علمي مربي نيز به عنوان استاد راهنما استفاده نمود.    *        تبصره : درموارد خاص وباتصويب شوراي پژوهشي دانشكده وبه منظور انجام تحقيقات بين بخشي دانشجو مي تواند بيش از يك استاد راهنما داشته باشد. 4- درصورت لزوم به پيشنهاد استاد راهنما يك نفر از اعضاي هيات علمي يامتخصصان ومحققان برجسته، پس ازتائيد شوراي پژوهشي دانشكده به عنوان استاد مشاور تعيينمي شود.     *        تبصره : سقف تعداد پايان نامه هاي دوره دكتراي عمومي دندانپزشكي كه به طور همزمان توسط هراستاد راهنما هدايت مي شوند ازفرمول تقسيم تعدادكل دانشجويان ورودي درهرسال به تعداد كل اعضاي هيات علمي دانشكده مربوطه ضرب درعدد2 بدست مي آيد. دردانشكده هايي كه تعداد اعضاء هيات علمي زياد است وبافرمول فوق سقف پايان نامه هرعضو هيات علمي عددكمي خواهدشد، هرعضو هيات علمي براساس مرتبه دانشگاهي وي وباتصويب شوراي پژوهشي دانشكده ، حداكثر 3 پايان نامه دانشجويان باسال ورودي يكسان رابه طور هم زمان مي تواند راهنمايي نمايد. 5- انتخاب موضوع پايان نامه بايستي باهدايت استاد راهنما باشد. 6- موضوع پايان نامه نبايد تكراري باشد به اين معنا كه پايان نامه باعنوان مشابه يامتفاوت ولي محتواي يكسان در5 سال اخير دردانشگاه ذيربط گرفته نشده باشد.     *       تبصره : درموارد خاص وبانظر شوراي پژوهشي دانشكده ، درموضوعاتي كه ممكن است نياز به تحقيق مجدد دركمتر ازفاصله زماني فوق باشد، اخذ پايان نامه باعنوان ومحتواي مشابه بلامانع است . 7- هردانشجو بايد يك موضوع رابعنوان پايان نامه انتخاب نمايد.     *       تبصره: انتخاب موضوع پايان نامه توسط گروهي ازدانشجويان (حداكثر 3 نفر ) پس ازتائيد استاد راهنما وتصويب شوراي پژوهشي دانشكده به شرط رعايت موارد ذيل مجاز      مي باشد. الف: حجم واهميت موضوع تحقيق باتعداددانشجويان تناسب داشته باشد. ب: تقسيم بندي موضوع تحقيق به گونه اي باشد كه هريك ازدانشجويان ذيربط بتوانند انجام بخش مستقلي ازپايان نامه راعهده دار شوند. 8- جهت ثبت موضوع پايان نامه بايد مراحل ذيل طي شود. الف: انتخاب موضوع پايان نامه باهدايت استاد راهنما ب: بررسي تكراري نبودن موضوع پايان نامه توسط معاونت پژوهشي دانشكده ج: تصويب طر ح پيشنهادي پايان نامه درگروه آموزشي مربوطه د: ارائه طرح پيشنهادي پايان نامه ازطرف گروه به معاونت پژوهشي دانشكده جهت تصويب درشوراي پژوهشي دانشكده ه: ابلاغ مصوبه شوراي پژوهشي دانشكده به استاد راهنما جهت شروع پايان نامه     *       تبصره: فاصله زمان ثبت موضوع پايان نامه تازمان دفاع ازآن نبايد كمتر ازيكسال باشد.   9- هرپايان نامه بايد حاوي موارد زيرباشد: الف: چكيده به زبان فارسي وانگليسي (اهميت وزمينه كار ، مواد وروش ، نتايج ونتيجه گيري) ب: مقدمه (دلايل اهميت موضوع پژوهش ، اطلاعات كلي درزمينه پژوهش واهداف پژوهش) ج: بررسي متون د: روش كار (نوع پژوهش، محيط ومواد پژوهش ، حجم نمونه وروش نمونه گيري ، روش جمع آوري اطلاعات ، روش تجزيه وتحليل داده هاوانواع آزمون هاي آماري ومراحل انجام كار) ز: نتايج ( استفاده از آزمون هاي آماري ، جداول ، نمودارها وبيان نتايج) و: بحث ونتيجه گيري (بررسي نتايج حاصله، مقايسه نتايج باساير مطالعات ، بررسي علت تفاوت نتايج پژوهش باساير مطالعات ، بررسي نقايض ومحدوديت هاي پژوهش ، نتيجه گيري نهايي وارائه پيشنهادات) ه: مراجع 10: نگارش پايان نامه به زبان انگليسي بلامانع مي باشد ولي لازم است علاوه برچكيده به زبان انگليسي، چكيده به زبان فارسي نيز داشته باشد. 11: هيات داوران كه مسئوليت تصميم گيري تهايي در مورد پايان نامه ها رابرعهده دارند از اعضاي زير تشكيل مي شود:    1.        استاد راهنما   2.        استاد مشاور (درصورت وجود)   3.        نماينده شوراي پژوهشي دانشكده   4.        نماينده گروه آموزشي مرتبط باپايان نامه   5.        يك عضو ازاعضاي هيات علمي يامحققان ، متخصصان وصاحب نظران به انتخاب گروه آموزشي مربوطه     *       تبصره : مرتبه علمي استاد راهنما واعضاي هيات علمي بايد حداقل استادياري باشد، درشرايط خاص پس ازتائيد شوراي پژوهشي دانشكده مي تواند مربي باشد . درخصوص محققان ومتخصصان وصاحب نظران داشتن مدرك دكتري تخصصي الزامي است . 12- ارزشيابي پايان نامه ها توسط هيات داوران درمقياس نمره گذاري ازصفر تابيست صورت مي گيرد وباتوجه به نمرات مربوط به چهار درجه به شرح ذيل متمايزمي شوند.          1.             عالي پايان نامه هاي بانمره 19 تا 20         2.             بسيار خوب پايان نامه هاي بانمره 17 تا99/18         3.             خوب پايان نامه هاي بانمره 14تا99/16           *             غيرقابل قبول پايان نامه هاي بانمره كمتراز14     *        تبصره : پايان نامه هايي مي توانند درجه عالي راكسب نمايند كه تحقيقاتي بوده ويادريكي ازمجلات علمي معتبر داخل ياخارج ازكشور به صورت مقاله چاپ شده ويااخذ پذيرش چاپ رادراين مجلات ارائه نمايند. بديهي است كه ارائه مقاله ويااخذ پذيرش چاپ مقاله بايد قبل از دفاع ازپايان نامه وتعيين نمره نهايي صورت گيرد. 13- كليه دانشجويان موظف به دفاع ازپايان نامه خود درآخرين نيمسال تحصيليمي باشند وچنانچه دانشجو درچهار چوب سنوات مجاز تحصيلي نتواند ازپايان نامه خوددفاع ونمره قبولي كسب نمايد، علي رغم اينكه گليه واحدهاي درسي دوره آموزشي مربوطه راباموفقيت گذرانده باشد، اخراج خواهدشد. 14- تعدادواحدها ونمره پايان نامه دانشجويان درآخرين نيمسال تحصيلي ثبت شده ودانشجو ازرعايت حداكثر واحدهاي مجاز درآخرين نيمسال تحصيلي معاف است. 15- زمان فارغ التحصيلي دانشجو، زماني است كه تمامي واحدهاي درسي خودرا ازجمله پايان نامه را گذرانده باشد(هركدام كه موخر باشد) 16- كليه حقوق مكتسب ازپايان نامه متعلق به دانشگاه است. 17- يك نسخه ازخلاصه هرپايان نامه مي بايست به حوزه معاونت تحقيقات وفناوري وزارت متبوع جهت بهره برداري واطلاع رساني به ديگر مراكز ارسال گردد. 18- رساله باتوجه به مشخصات برنامه وسرفصل دروس دوره دكتراي عمومي دندانپزشكي مصوب هفتمين جلسه شوراي عالي برنامه ريزي مورخ 31/2/79 به رساله 4،3.2.1به شرح ذيل ميباشد: رساله 1: ميزان حداقل آموزش : (Requirement): - نگارش طرح مقدماتي تحقيق (پروپوزال) باهدايت استادراهنما - تصويب پروپوزال وعنوان تحقيق درمرجع مربوطه - ثبت عنوان تحقيق (رساله) دراداره آموزش دانشكده رساله 2: ميزان حداقل آموزش : (Requirement): - انجام تحقيق مطابق مواد وروشهاي مصوب به سرپرستي استاد راهنما - ارائه گزارش مكتوب ازپيشرفت تحقيق به استاد راهنما رساله 3: ميزان حداقل آموزش : (Requirement): - انجام تحقيق مطابق مواد وروشهاي مصوب به سرپرستي استاد راهنما ارائه گزارش مكتوب ازپيشرفت تحقيق به استاد راهنما رساله 4: ميزان حداقل آموزش : (Requirement): - انجام واتمام تحقيق مطابق مواد وروشهاي مصوب به سرپرستي استاد راهنما - نگارش رساله باتاييد نهايي استاد (آماده دفاع بودن) - دفاع ازرساله (واداي سوگند) (ارزشيابي رساله 1و2و3 توسط استاد راهنما ورساله 4 توسط هيئت داوران انجام مي گيرد.) 19- عنوان پايان نامه واستاد راهنما پس ازتصويب غيرقابل تغيير ميباشد.درشرايط خاص باتصويب شوراي آموزشي دانشكده ميسر خواهدبود. 20- استاد راهنماي اول بايستي ازكادر هيات علمي دانشكده دندانپزشكي مشهد باشد. 21- اضافه كردن استاد راهنماي سوم مي بايست باتائيد شوراي گروه وتصويب شوراي آموزشي دانشكده باشد. 22- پايان نامه هايي كه دواستاد راهنما دردوگروه آموزشي مختلف نياز دارد بايستي درجلسه گروه آموزشي استاد راهنماي اول ودرحضور استاد راهنماي دوم درگروه مطرح وبتصويب برسد. 23: پايان نامه هايي كه مروري باشند حداكثر سقف نمره اي كه مي توانند كسب نمايند 5/18 مي باشد. 24- اعضاي كادر هيئت علمي كه تعهدات قانوني خودرا بصورت (ضريب K) آموزشيمي گذرانند درسال اول تنها يك پايان نامه (بعنوان استاد راهنماي دوم)ودرسال دوم دو پايان نامه( بعنوان استاد راهنماي اول يادوم) ودرسال سوم طبق آيين نامه ودستور العمل اجرايي مي توانند راهنمايي پايان نامه دانشجويان عمومي را بعهده گيرند. 25- كادرهيات علمي كه شرايط راهنماي پايان نامه را داشته باشند مي توانند حداكثر دو پايان نامه را بعنوان استاد راهنماي اول (شامل : حداكثريك تخصصي ويك عمومي ويا دوعمومي ) ويك پايان نامه را بعنوان استاد راهنماي دوم (تخصصي ياعمومي )درهرسال تحصيلي برعهده گيرند. تذكر: *رديف 1 تا18 اين آئين نامه طبق آيين نامه ودستورالعمل اجرايي پايان نامه هاي دكتراي عمومي دندانپزشكي مصوب بيست وپنجمين جلسه شوراي عالي برنامه ريزي مورخ 23/12/82علوم پزشكي ميباشد. * رديف 19 تا 23 مصوبه شوراي آموزشي دانشكده مورخ 7/10/84 ميباشد .  نحوه نگارش پايان نامه - تايپ پايان نامه مي بايست در نهايت سادگي بوده و از اضافه كردن مطالب و طرحهاي غير ضروري بپرهيريد. - -. هر صفحه پايان نامه مي بايست حداقل 24 سطر داشته و حداكثر شماره فونت آن 14 باشد. هرپايا ن نامه بايد شامل موارد ذيل باشد: - عنوان به زبان فارسي وانگليسي (2صفحه) - تقديروتشكر(حداكثر2صفحه) ( Acknowledgement ) - فهرست مطالب ، تصاوير ، جداول ونمودارها - خلا صه فارسي و انگليسي ( Abstract) - بخش اول: مقدمه و مروري بر متون ( Introduction & Review of Literatures ) - بخش دوم: مواد و روش كار ( Methods & Materials) - بخش سوم: يافته ها ( Results ) - بخش چهارم: بحث ( Discussion ) - بخش پنجم : نتيجه گيري ( Conclusion ) - منابع ( References ) - ضميمه( در صورت نياز ) عنوانTitle بايد كوتاه، مختصر، مفيد، كامل و جامع باشد. - عنوان بهتر است به شكل عبارت نوشته شود. - از به كار بردن مخفف در عنوان پرهيز گردد مگر مخفف كلمه مورد نظر بسيار معروف و رايج باشد مانند : PH - در صورت استفاده از اعداد در عنوان اگر صد و يا كمتر از آن باشد بصورت حرفي و بزرگتر از صد به صورت عددي نوشته شود. - در مطالعات توصيفي حتما زمان و مكان در عنوان ذكر گردد. - عنوان فارسي در صفحه اول پشت جلد و عنوان انگليسي در صفحه آخر بلافاصله پشت جلد آورده شود.   تقدير و تشكرAcknowledgement - ضروري است از كليه كساني كه در اين تحقيق به نحوي سهيم بوده ولي در تاليف نقشي نداشته اند با ذكر نوع همكاري آنان، تقدير و تشكر گردد. - از كمكهاي فني و تكنيكي، حمايتهاي مالي و مادي تشكر شود. - در مجموع از دو صفحه تجاوز ننمايد. - لازم است مطالب اصلي و سر فصلهاي پايان نامه به همراه صفحه مربوطه آورده شود. در صورت استفاده از جداول و نمودار لازم است عنوان كامل آنها به همراه صفحه مربوطه ذكر گردد. فهرست مطالب - لازم است مطالب اصلي و سر فصلهاي پايان نامه به همراه صفحه مربوطه آورده شود. در صورت استفاده از جداول و نمودارها لازم است عنوان كامل آنها به همراه صفحه مربوطه ذكر گردد. چكيده يا Abstract با توجه به اينكه خلاصه يا چكيده، در واقع مهمترين و پرخواننده ترين قسمت يك مقاله است ، لازم است نويسنده نهايت سعي خود را براي نگارش خلاصه اي كه واجد شرايط ذيل باشد به كار برد. افعال مورد استفاده بهتر است در زمان گذشته و سوم شخص باشد. از آوردن جزئيات پرهيز گردد. از جدول و نمودار و تصاوير، اصطلاحات و محففها استفاده نشود. شماره رفرنس ذكر نشود. خلا صه اي چند سطري از مقدمه و هدف،مواد و روشها ،يافته ها و نتيجه گيري طرح تحقيقاتي در پاراگرافهاي مجزا و مشخص آ ورده شود. از نظر فضاي اشغال شده، خلاصه معمولا نبايد بيش از سي سطر باشد. Abstract عينا ترجمه خلاصه فارسي به انگليسي مي باشد. خلاصه فارسي بلافاصله قبل از مقدمه آورده شود. Abstractدر آخر پايان نامه در صفحه دوم از پشت جلد باشد.   مقدمهو مروري بر متون Introduction & Review of Literature - اين بخش شامل : مقدمه ، مروري بر متون ، بيان مسأ له و هدف طرح تحقيقاتي مي باشد. - بخشهاي بيان مسأ له و هد ف به صورت پاراگرافهاي مجزا و عنوان مشخص آورده شود. - هدف از نگارش مقدمه معرفي تحقيق بصورت منطقي و قابل درك براي خوانندگان مي باشد. - خواننده پس از مطالعه مقدمه بايد بداند كه اساس پايه هاي تحقيق چه بوده و چرا اين تحقيق مهم است و چگونه انجام شده است. - مقدمه بايد جامع و كامل باشد. - ابتدا مي بايست نويسنده با توصيف مختصري از موضوع مورد مطالعه به بيان مشكل پرداخته و اهميت مشكل و راههاي حل آن را بيان نمايد. - سپس مروري بر تحقيقات انجام شده در زمينه موضوع مورد پژوهش آورده شود. - در مروري بر مقالات سعي شود از مقالات در سطح عالي استفاده شود. - مقدمه جاي بيان اطلا عات گسترده و غير اختصاصي نيست. - حتي الامكان از جداول و تصاوير استفاده نگردد. - از نظريه ها و عبارتهاي شخصي استفاده نگردد. - محقق سعي نمايد از مقالاتي نام ببرد كه شخصاُ از آنها استفاده كرده است. - معيار منابع براساس مقالات ، خلاصه مقالات و كتب معتبر دنيا و پايان نامه هاي دفاع شده مي باشد. - مطالب موجود در سايتهاي مختلف اينترنتي نمي تواند به عنوان منبع قرار گيرد. مواد و روشها Methods and Materials - هدف از نگارش اين بخش، شرح نسبتا كاملي از متدولوژي تحقيق مي باشد به نحوي كه پژوهشگر ديگري بتواند روش تحقيق مورد نظر را بدون هيچ مشكلي تكرار كند. - اهميت ديگر اين قسمت اين است كه خواننده مي خواهد بداند تا چه اندازه روش كار مورد استفاده در اين تحقيق و نتايج بدست آمده قابل اعتماد مي باشد. - در صورت انجام مطا لعه مقدماتي( Pilot Study) شرح مختصري از آن ضروري است. - به طور واقع نحوه انتخاب موضوع مورد مطالعه، نوع مطالعه (توصيفي-تحليلي- مورد مشاهده- كومورت-تجربي- نيمه تجربي- يك سري كور و يا دو سري كور Double Blind) مشخص گردد. - بر اساس نوع مطا لعه نحوه نمونه گيري (تصادفي يا غيرتصادفي) ،زمان و مكان اجراي تحقيق ،ملاك انتخاب ويا عدم انتحاب نمونه هاي مورد پژوهش و حجم نمونه نوشته شود. - جزئيات مواد مورد استفاده و لوازم به كار گرفته شده به همراه كارخانه سازنده مواد و يا دستگاههاي مورد استفاده ذكر گردد. - نحوه جمع آوري اطلاعات نوشته شود. جمع آوري اطلاعات از طريق مصاحبه، مشاهده، پرسشنامه، يا از روشهاي ويژه اي كه استفاده شده توضيح داده شود. - مداخلات انجام شده، نوع مداخله يا تجربه اي كه برروي هريك از نمونه ها انجام گرفته است با دقت توضيح داده شود. - روشهاي اندازه گيري، دقت و حساسيت وسيله مورد اندازه گيري بيان گردد. - حتي الا مكان مي بايست Validity وReliability وسيله اندازه گيري( مثل پرسشنامه ) ذكر گردد. اگر از روشهاي استاندارد و يا پرسشنامه استاندارد استفاده شده است تنها ذكر نام منبع آن كافي است. - آزمونهاي آماري، روشهاي آماري كه براي تاييد و تغيير نتايج مطالعه به كار رفته است بيان گردد. - ذكر برنامه هاي كامپيوتري مورد استفاده در تحليلهاي آ ماري ضروري است. - عبارات تخصصي آماري، كلمات مخفف و نشانه ها به طور كامل تعريف شوند. - مسائل اخلاقي رعايت شده در مطالعات انساني و حيواني ذكرگردد. يافته هاResults - از تكرار مواد و روشهاي استفاده شده در اين بخش بپرهيريد. - يافته هاي تحقيق مي بايست به صورت مفصل و روشن بيان گردد و از به كاربردن الفاظ و عبارات دوپهلوئي كه معناي روشني ندارند، پرهيز شود. - نوع آزمون آماري مورد استفاده مي بايست ذكر گردد. - نتايج آزمون آماري مي بايست بدون هيچگونه تعبير و يا تفسيري بيان گردد. اگر شاخصها عدد هستند، به دقت شرح داده شوند. - در صورتي كه ضمن مطالعه تعدادي از نمونه ها حذف مي شود ذكر علت آن ضروري است. - معمولا گزارش ميانگين بدون شاخصهاي پراكندگي فاقد ارزش مي باشد و به جاست كه ميانگين به صورت (±) انحراف معيار و يا خطاي استاندارد ذكر گردد. - اگر از آمار تحليلي استفاده شده است ضريب همبستگي، نسبت شانس و ساير نتايج بيان شود. - اگر مي توانيد يافته هاي خود را به سادگي و بدون ابهام در متن بكار ببريد ازتكرار آن به صورت جدول و يا نمودار خودداري نماييد. - هنگامي كه تعداد زيادي داده عددي وجود دارد و تفاوت آنها آنقدر بارز نيست كه اگر به شكل نمودار در آيد قابل توجه باشد، بهتر است آنها را در جدول بيان نماييد. - عنوان جدول بالاي آن و عنوان نمودار و توضيح تصاوير زير آن نوشته مي شود. اين نوشته بايد در حدي باشد كه خواننده نياز به متن براي توضيح جدول و يا شكل پيدا نكند. همچنين نشانه هاي درون تصوير و زير نويس كاملا تنظيم شود. - محل جدول متناسب با موضوع در متن آورده شود. در موارد زير نتايج به صورت تصاوير و نمودار آورده مي شود: · تعيين مقادير يك متغير وابسته برحسب مقادير متفاوت از متغير مستقل داده هاي يك متغير درمناطق مختلف - عنوان واحدهاي اندازه گيري متغيرهاي نمايش داده شده روي خطوط عمودي و افقي نوشته شود. - متغير مستقل براي محور افقي (X) و متغير وابسته برروي محور عمودي (Y) نوشته شود. بحث Discussion - اين بخش بايد يافته هاي اصلي مطالعه را بيان كند و بر جنبه هاي تازه و مهم بررسي انجام شده و نتايجي كه مي توان از آنها گرفت بدون تكرار مطالب ذكر شده در قسمتهاي ديگر تاكيد شود. - نويسنده در اين قسمت از ميان نتايج ارائه شده پاسخي را براي سئوالاتي كه در مقدمه بيان كرده است پيدا نمايد. - آثار و اهميت يافته هاي به دست آمده و محدوديتهاي آن را توضيح دهد. - يا فته هاي اين تحقيق را با يافته هاي مشابه در ساير مطالعات قياس نمايد و دلايل احتمالي آن را شرح دهد. - اگر شواهد مغاير يا نقض كننده اي براي نتايج تحقيق در ساير منابع وجود دارد آنها را بيان نمايد و دلايل احتمالي آن را ذكر نمايد. - موارد كاربرد عملي و قابليت تعميم پذيري نتايجي را كه به دست آورده توضيح دهد. نتيجه گيري Conclusion - نويسنده مي بايست در اين قسمت نتايج كاربردي مطالعه خود را به صورت كليدي بيان نمايد. - در اين قسمت پيشنهادات و راهنمايي را براي ادامه تحقيق يا رهنمودهايي را جهت تكميل آن به خوانندگان خود ارائه دهد.   منابع References - از نظريه ها و عبارتهاي شخصي به عنوان منبع نمي توان استفاده كرد. - محقق سعي نمايد از مقالاتي نام ببرد كه شخصا از آنها استفاده كرده است. - معيار منابع براساس مقالات ، خلاصه مقالات و كتب معتبر دنيا و پايان نامه هاي دفاع شده مي باشد. - مطالب موجود در سايتهاي مختلف اينترنتي نمي تواند به عنوان منبع قرار گيرد. الف) استناد آوري و يا نحوه نگارش منابع مورد استفاده - استفاده از منابع در حقيقت براي مستند كردن نوشته و افزودن اعتبار آن مي باشد. - دو سيستم عمده براي استناد آوري وجود دارد: 1) سيستم هار وارد: - در اين سيستم هنگامي كه شما جمله اي را از يك منبع مورد استفاده قرار مي دهيد، در انتهاي جمله نام نويسنده و سال انتشار منبعي كه برآن استناد كرده ايد ذكر مي نمايند (مثلا Stanley 1985) - در اين سيستم فقط نام فاميل نويسنده نوشته مي شود و ذكر نام كوچك و يا حتي حرف اول آن ضروري نيست. - اگر مقاله دو نويسنده دارد داخل پرانتز اسم هر دو به ترتيب حروف الفبا نوشته مي شود و اگر بيش از دو نويسنده را دو اسم اول را نوشته و بقيه et al گذاشته شود. مثلا( Stanley etal 1990) - در قسمت معرفي منابع اسامي منابع مورد استفاده به ترتيب حروف الفبا نوشته مي شود. از آوردن نام منابعي كه در متن استفاده نشده، خودداري گردد. 2) سيستم ونكور (Vancouver) - در اين سيستم استنادآوري براي هر جمله كه از منابع ديگر در متن مي آيد به ترتيب استفاده در متن شماره مي دهيم مثلا (1). - ترتيب نوشتن منابع به همان ترتيبي است كه در متن مورد استفاده قرار مي گيرد. ب) فهرست منابع: - ترتيب نوشتن مشخصات يك منبع در هر دو سيستم استنادآوري يكسان است. ج) نحوه نگارش منابع زمانيكه از يك مقاله استفاده شده است: - اسم فاميل نويسنده، حرف اول اسم كوچك، عنوان مقاله، عنوان مجله، سال انتشار، شماره سريال (جلد)، صفحه شروع و ختم مقاله نوشته مي شود. - در مورد نام مجله بايد از اختصاراتي استفاده شود كه درايندكس مديكري براي مجلات استفاده شده است. به عنوان مثل Journal of Endodontics به صورت خلاصه J Endodon نوشته مي شود. - در صورتيكه نويسندگان مقاله پنج نفر و يا كمتر باشند مي بايست اسامي تمام نويسندگان ذكر گردد. در صورتي كه بيش از پنج نفر باشند، اسم دو نفر اول آورده شده و سپس از كلمه et al استفاده مي شود. 1) Stanley M, Pashley D. Vltrastractural study of dental pulp. J Endodon 1995; 18: 245-99. 2) نحوه نگارش منابع زمانيكه از يك كتاب به عنوان منبع استفاده شده است: - اسم فاميل نويسنده، حرف اول اسم كوچك، عنوان كتاب، شماره چاپ، محل انتشار، ناشر، سال انتشار، شماره جلد در صورت وجود، صفحات مورد استفاده نوشته شود. 2) Ingle J, Bakland L. Endodontics, 5 th ed, London, Mosbey, 2002; 210-225.   نحوه ارزشيابي پايان نامه ارزشيابي پايان نامه در جلسه دفاعيه بصورت محرمانه صورت مي گيرد و هيئت داوران نمره پايان نامه را با توجه به درنظر گرفتن موارد ذيل در فرم مربوطه وارد مي نمايند. - در پايان جلسه ميانگين ارزشيابي اعضاي هيئت داوران بعنوان نمره نهايي در نظر گرفته خواهد شد. ملاكهاي ارزشيابي پايان نامه هاي تحقيقاتي 1-ارزش و اهميت علمي موضوع انتخاب شده1نمره 2-كيفيت تبيين هدف و فرضيه1نمره 3-كيفيت تدوين مقدمه (بررسي مطالعات قبلي)2نمره 4-انتخاب روش كار و چگونگي اجراي آن4نمره 5-كميت و كيفيت نتايج حاصله4نمره 6- چگونگي تجزيه وتحليل آماري و نتايج2نمره 7- بحث و نتيجه گيري2نمره 8-كيفيت نگارش متن پايان نامه2نمره 9-كيفيت ارائه مطالب در جلسه دفاعيه2نمره جمع نمرات : 20نمره -------- منبع: http://www.mums.ac.ir/dental/fa/g11  دسته بندی : چگونه پایان نامه بنویسیم؟ روش نگارش پایان نامه، گزارش و مقاله علمی   دانشگاه صنعتی جندی شاپور  گرد آورنده: دکتر محمدرضا عصاری   چکیده: در این جزوه سعی شده تا نحوه نگارش یک گزارش علمی که می تواند شامل پایان نامه و یا مقاله باشد، ارائه گردد. هدف اصلی از نگارش این جزوه یکسان سازی نحوه نگارش گزارشات علمی بوده تا امکان انتقال و دریافت اطلاعات علمی بسهولت صورت پذیرد. 1- مقدمه هدف از این جزوه ارائه نکات لازم برای تهیه پایان نامه می باشد. موارد اشاره شده در این جزوه در تدوین فصلهای پایان نامه ضروری می باشد. استاد راهنما اولین شخصی است که پایان نامه و رعایت موارد نگارشی پایان نامه را کنترل می نماید. استاد راهنما موظف است که کفایت موضع پایان نامه را تایید نماید، دانشجو باید کلیه نکات مورد نظر استاد راهنما و تذکرات وی را برای تکمیل پایان نامه رعایت نماید. از طرفی استاد راهنما مسئول تصحیح کلیه متن پایان نامه نبوده، مسئولیت دفاع از محتوی و شکل پایان نامه با دانشجو است.   2- نکات اصلی در تدوین گزارش در نگارش پایان نامه و یا مقاله باید نکات زیر رعایت شوند.   2-1) تنظیم صفحه بندی پایان نامه اولین اقدام در نگارش پایان نامه تنظیم صفحه آرائی آن دارد. مطالب باید از بالا و راست  3 سانتیمتر و از پائین و چپ 5/2 سانتیمتر فاصله داشته باشند.   2-2) اندازه و فونت عناوین عنوانها اصلی و فرعی باید بصورت پررنگ نوشته شوند. عنوانهای اصلی که دارای یک مولفه هستند با اندازه 20 عنوانهای فرعی با دو مولفه مشخص می شوند و یا در واقع عناوین اصلی فصلها می باشند با اندازه 18 و عنوانهای فرعی که با سه مولفه مشخص می شوند و یا در واقع عنوانهای فرعی در فصل هستند با اندازه 16 و متن با اندازه 14 و با قلم نازنین نوشته شوند.   2-3) شماره عناوین شماره عناوین از راست به چپ و شماره اول بیانگر فصل و شماره دوم بیانگر عنوان بوده و حداکثر اعداد بکار رفته سه تا باید باشد.   2-5) زیر نویس کلمات اگر از کلماتی در متن استفاده شود که امکان ترجمه آنها وجود نداشته باشد باید با استفاده از زیر نویس انگلیسی آن در همان صفحه نوشته شود و اگر تعداد این کلمات زیاد باشد با شماره گذاری از همدیگر منفک شوند این شماره ها در هر صفحه از یک شروع می شوند.    2-6) توضیح جداول و اشکال توضیح جداول در بالای آنها و توضیح اشکال در زیر آن ذکر می شوند. جداول و اشکال در وسط صفحه قرار می گیرند. شماره جداول در هر فصل با ذکر شماره جدول و متعاقب آن فصل بیان می شود. در هر فصل شماره جداول از یک شروع می شود   2-7) نگارش روابط روابط از سمت چپ و شماره آنها از سمت راست نوشته می شود. شماره روابط در هر فصل با ذکر شماره روابط و متعاقب آن فصل بیان می شود. در هر فصل شماره روابط از یک شروع می شود.   2-8) مراجع در صورتیکه در پایان نامه از نتایج و کارهای دیگران استفاده شود باید حتما مرجع این مطالب ذکر شود. هر مرجع با شماره ای که در داخل یک کروشه قرار داده شده است معین می گردد. شماره مراجع از یک شروع می شود و با تغییر فصل ها این نحوه شماره گذاری تداوم خواهد داشت.   2-9) فاصله بین پاراگرافها با اتمام هر بخش فرعی و یا اصلی بخش بعدی با یک سطر فاصله شروع می شود. مطالب با فاصله 5/1 سطر از همدیگر نوشته می شوند.   2-10) علائم و اختصارات کلیه علائم و اختصارات بکار رفته در پایان نامه در ابتدای آن تعریف می شوند.   2-11) شماره صفحات صفحات اولیه تا شروع مقدمه با حروف الفبا و بعد از آن با شماره و در وسط و پائین صفحه مشخص می شوند.   2-12) پیوست ها مطالبی که ضرورت آنها بگونه ای نیست که در متن باید ذکر شوند ولی ممکن است خواننده نیاز به آن داشته باشد در پیوست آورده می شوند. تعداد پیوست ها محدودیت ندارد.   3- نحوه تنظیم صفحات اولیه و صفحه روی جلد در تدوین پایان نامه قبل از شروع بخشهای اصلی پایان نامه که همان فصول پایان نامه می باشند باید مطالبی در ابتدای پایان نامه آورده شود که در زیر به آنها اشاره می شود.   (صفحه روی جلد پایان نامه) دانشگاه صنعتی جندی شاپور ( عنوان پایان نامه )   استاد راهنما: (نام استاد راهنما)   توسط: ( نام و نام خانوادگی دانشجو)   دسته بندی : چگونه پایان نامه بنویسیم؟    ادامه مطلب ...   پایان نامه تحصیلی یا پروژه را چگونه تدوین کنیم  مقدمهبرای نوشتن یک پایان نامه یا پرژه تحصیلی در یک چهار چوب علمی محقق ناگزیر به رعایت اصولی است که هم نگارش مطلب برای وی آسانتر شود و هم مطالعه آن برای دیگران به سادگی امکان پذیر باشد این اصول سه گانه به شرح ذیل میباشند .1- اصول تنظیم و تدوین مطلب2- اصول نگارش و نوشتن مطلب3- اصول منابع و مآخذ مطلباصول تنظیم و تدوین مطلب در پایان نامه ها :معمولا یک پایان نامه تحصیلی به صورت زیر تنظیم میگردد :1- صفحه عنوان2- پیشگفتار و در صورت نیاز تشکر و قدر دانی3- فهرست مطالب4- فصل اول – طرح تحقیق5- فصل دوم –پیشینه تاریخی تحقیق6- فصل سوم _ روش تحقیق7- فصل چهارم _ ارائه یافته های تحقیق و تجزیه و تحلیل آن8- فصل پنجم _ خلاصه تحقیق و ارائه پیشنهادها9-فهرست منابع و مآخذ10-پیوست1)عنوان تحقیقعنوان تحقیق و صفحه اولین صفحه ای است که بیننده با آن واجه میشود و گاه روی جلد پایان نامه را در بر می گیرد و معمولا مشتمل بر اطلاعاتی به صورت ذیل است :الف) عنوان پایان نامهب ) نام کامل استاد راهنماج ) نام کامل محقق یا محققیند ) نام مرکز یا دانشگاهی که پایان نامه در آن تقدیم میگردد .ذ ) نوع مدرک ( برای مثال : پایان نامه دوره کارشناسی ارشد صنایع دستی )و ) تاریخ ارایه پایان نامه2) پیشگفتار و تشکر و قدر دانی :این بخش گر چه از ضروریات نیست ولی گاهی وجود آن لازم است که باشد و این قسمت میتواند شامل اطلاعات مختصر و مفیدی از هدف ، دامنه و وسعت تحقیق باشد که قبل از مطالعه کامل تحقیق به خواننده اطلاعاتی را در اینباره خواهد داد و تصویر و برداشتی از کل تحقیق را برای خواننده روشن میکند . محقق میتواند در پایتن پیشگفتار از فرد یا افراد با موسساتی که او را در انجام تحقیقش کمک و راهنمایی کرده اند ، سپاسگزاری کند .3) فهرست مطالب :فهرست مطلب که میتواند شامل یک یا چند صفحه باشد هدفی جز دادن دید و آگاهی از مطالب مندرج در پایان نامه به خواننده ندارد و خواننده را قادر خواهد ساخت به سرعت و دقت و سادگی ، مطلب دلخواه خود در پایان نامه را بیابد .4)فصل اول _ طرح تحقیق :طرح تحقیق یکی از ارکان اساسی و اصلی پایان نامه است و محقق قبل از آنکه به انجام تحقیق مبادرت ورزد ، باید این فصل را تهیه و تنظیم نماید و به سرعت استاد راهنما و یا هر فرئد دیگری که محقق قصد دارد نتایج تحقیق را به او گزارش دهد ، برساند . ÷س از تاید استاد راهنما محقق موظف است طبق طرح تنظیم شده در پی انجام تحقیق بر آید . مهمترین قسمتهای طرح تحقیق عبارتند از :4-1- عنوان تحقیق ؛ باید شناختی دقیق و روشن از حوزه ی موضوع تحقیق را عرضه دارد و خالی از هرگونه ابهام و پیچیدگی باشد .4-2-مقدمه یا تاریخچه ای از موضوع تحقیق : در این قسمت مختصری از نظرات و تحقیقات مربوط به موضوع و یا مسایل و مشکلات حل نشده در این حوزه و همچنین توجه و علاقه جامعه به این موضوع اشاره میشود .4-3-تعریف موضوع تحقیق : در این قسمت محقق موضوع مورد علاقه و یا نیاز احساس شده خود را در حوزه تحقیق بیان میدارد و عوامل موجود در موقیعت را تعریف و تعیین میکند .4-4-هدف یا هدفهای کلی و آرمانی تحقیق : این قسمت باید با جملات مثبت و کلی طرح شود و ازطولانی شدن مطالب پرهیز شود4-5-روش انجام تحقیق : در این قسمت پژوهشگر روش کاری خود را بیان میدارد و شیوه های گوناگونی را که در گرد آوری مطالب خود به کار برده ذکر میکند و همچنین اگر روش آماری خاصی را در تهیه و تدوین اطلاعات به کار برده آن شیوه را بیان میکندو بیان آن یکی از ملزومات است .4-6-اهمیت و ارزش تحقیق : با توجه به تشابه این قسمت از طرح تحقیق با تعریف موضوع تحقیق که در آن محقق نیاز خود را در آگاهی به نتایج مطالعه عنوان میسازد ، در این قسمت منابع شخصی یا علمی که از خاتمه تحقیق به محقق دست میدهد ، بحث میشود .4-7- محدودیت های تحقیق : محدودیت هایی که کنترل آن از عهده محقق خارج است مانند انتخاب نوع بافته ها و یا زیر اندازها و دیگر محدودیت هایی که کنترل آن در دست محقق است مانند موضوع و محل تحقیق و ...4-8- تعرف واژه ها : در این قسمت محقق باید واژه هایی که ممکن است برای خواننده آشنا نباشد تعریف کند مثلا در منطقه ای گره، ایلمک و در منطقه ای دیگر خفت و در جاییی دیگر به واژه ای دیگر خوانده میشود محقق باید واژه های نا آشنا را در این بخش معنی کند .4-9-خلاصه فصلها: در این قسمت خلاصه ای اشاره وار از فصلهای آتی آورده میشودتا خواننده بتواند تصویری واضح از دیگر قسمتهای پایان نامه در ذهن خود ترسیم کند .این مطالب میتواند اگر درست بیان شود فصل اول پر باری را برای تحقیق ما محیا سازد !5)فصل دوم پیشینه تاریخی موضوع تحقیق :این فصل حاوی خلاصه ای از مطالعات انجام شده در با ره موضوع تحقیق است این بخش از تحقیق یکی از ارکان اصلی و به تعبیری دیگر یکی از پایه های تحقیق میتواند باشد اگر محقق از ÷یشینه مطالعاتی تحقیق آگاهی داشته باشد به دنبال موضوعات تکراری نخواهد رفت و حتی میتواند با دلایل و برهان های ریشه دار و با پایه به نقد آثار گذشته بپردازد . 6)فصل سوم روش تحقیق :در این قسمت معمولا به تفصیل در باره مطالبی به قرار ذیل بحث میشود:الف) روش تحقیق در این قسمت محقق به توضیح و توجیه روش تحقیقی خود میپردازد و انواع مختلف روشهای تحقیقی ، هدف و موضوع پژوهشی خود ، مناسب دانسته است میپردازد.ب) آزمودنی ها در این قسمت محقق به سوالاتی از قبیل :1- آزمودنیها شامل چه اشخاص یا آیتمهایی هستند ؟ برای مثال او میگوید آزمودنیهای ما فقط شامل گبه بود.2- تعداد آزمودنیها چند تا بود ؟ مثلا 500 نمونه گبه و حتی میتواند فرد هم باشد مانند : 500 نفر بافنده گبه .3- با توجه به موضوع و هدف آیا افراد یا تعداد انتخاب شده مناسب هستند ؟ محقق باید با دلایل و برهانهای قاطع این بخش را برای خواننده ثابت کند و بقولی هدف خود را با عمل هماهنگ سازد .4- نوع گزینش و تقسیم آزمودنیها به چه ترتیب صورت گرفته است ؟ محقق باید به این موضوع اشاره کند که موارد انتخاب شده به چه دلیل منتخب نگارنده بوده است و چرا مثلا به جای گبه از گلیم استفاده نکرده و ...5-آزمودنیها از چه خصوصیات ویژه ای برخوردار هستند ؟ پژوهشگر باید به خوانندگان بگوید که خصوصیات آیتمهای انتخابی چه بوده است که او آنها را انتخاب کرده است او باید ویژگیهای انتخاب موضوعات مورد بحث خود را برای خواننده مشخص کند برای مثال بگوید چون میخواستیم نوع گره کاربردی در گبه ها را بررسی کنیم 500 نمونه گبه را انتخاب کردیم و یا ... ج) روش جمع آوری اطلاعات : پژوهشگر پس از تعیین روش تحقیق باید روش جمع آوری اطلاعات را برای خواننده بیان کند که میتواند با استفاده از شیوه های مشاهده ، مصاحبه ، میدانی ، پرسشنامه ای وکتابخانه ای و یا حتی اینترنتی باشد .د)متغیر های مستقل و وابسته : در این قسمت محقق به طور جدا گانه متغیر های متغیر های مستقل و وابسته را تعیین و تعریف میکند و با این کار هم مسیر مطالعه خود را مشخص میسازد و هم برای محقق دیگری این امکان را به وجود می آورد که در صورت تمایل ، بتواند در تحقیق مشابه همین متغیر ها را مورد بررسی قرار دهد .ذ- روش اماری : در این بخش محقق باید از شیوه آماری بکار رفته در تحقیقش یاد کند و ضمن توصیف روش آماری استفاده شده در تحقیق به وضوح و خارج از هر گونه ابهام و پیچیدگی فرمولها و سطوح معنی دار به کار رفته در تحقیق را بیان دارد برخی از روشهای آماری که در کاهای تحقیقاتی عبارتند از :1-فراوانی و درصد2-ضریب همبستگی3- آزمون – تی4- آزمون – اف7) فصل چهارم – یافته ها و تجزیه و تحلیل آنها :این فصل در واقع هسته اصلی تحقیق است و احتمالا مشتمل بر بحث های کلامی ، جدولها ، شکلها ، نمودارها و نیز تجزیه و تحلیل اطلاعات است .8) فصل پنجم – خلاصه تحقیق و پیشنهادها :این فصل شامل دو قسمت اصلی ، یکی خلاصه تحقیق و دیگری پیشنهادها ست .الف- این بخش یکی از مشکلترین بخشهای پایان نامه است . یک خلاصه مناسب ترکیبی از دو نوع اطلاعات است :1- اطلاعات و یافته هایی که محقق از تحقیق جاری خویش به دست آورده است .2- اطلاعات و یافته هایی که محقق از طریق مطالعه تحقیقات و نوشته های دیگران جمع آوری کرده است و کلا در نوشتن پایان نامه ، رعایت نکات زیر حائز اهمیت است :الف) ارائه یافته ها و نتایج برجسته به صورت منظم .ب ) استفاده از یافته های تحقیق جازی برای تایید یا رد فرضهای تحقیقج ) بکار گیری مطالب مندرج در فصل پیشینه تاریخی در رد یا تایید تحقیق (هرجا که لازم بود ) .پیشنهاد ها :تحقیقاتی که در زمینه های مختلف از جمله فرش دستباف صورت میگیرد لزوما باید با پیشنهاد هایی همراه باشد که در بهینه سازی رنگرزی ، بافت ، طراحی و در نهایت به سازی تولید فرش انجامد .این بخش که به ازائه راهکارها میپردازد خواهد توانست بخشی از موانع را متلاشی کند و برای مسئولان چراغ راهی باشد.9) فهرست منابع و مآخذ :در این قسمت تمام منابع و مآخذ ، از قبیل کتابها ، مقاله ها ، مجله ها ، رساله های چاپ شده و چاپ نشده را به ترتیب حروف الفبای نام فامیل و نویسنده و یا مترجم و به صورت در هم از نظر نوع آنها نوشته میشود .10) پیوست :شامل مطالب و مدارکی است که در درک و فهم خواننده از پایان نامه کمک چندانی نمیکند و میتوان از پرسشنامه ها ، آزمونها ، نامه های نوشته شده به افراد و موسسات و سایر وسایل جمع اوری اطلاعات نام برد . شيوه تدوين پايان نامه در دوره هاي كارشناسي ارشد و دكتري(Ph.D) يكي از اهداف اصلي نگارش هر پايان نامه دراصل آشنا نمودن دانشجو با نحوه نگارش و تنظيم يك مبحث علمي است. پايان نامه نوشته اي است شامل چكيده پايان نامه به فارسي،فهرست تفصيلي مطالب، فهرست تصاوير، جداول و نمودارها،مقدمه و تاريخچه مختصر، مروري بركارهاي انجام شده و آخرين اطلاعات تئوري، عملكرد تحقيقي و عملي نتايج،بحث و پيشنهادات ، فهرست منابع و ماخذ و چكيده پايان نامه به انگليسي كه توسط دانشجو و با هدايت و نظارت استاد راهنما و همكاري استادان مشاور (در صورت داشتن)تنظيم و تدوين مي شود. رعايت اين شيوه نامه از جانب دانشجويان براي حفظ هماهنگي بين پايان نامه ها الزامي است. موضوعات هر پايان نامه را باتوجه به تعريف فوق و به ترتيب تقدم ذيل مي توان دسته بندي كرد: *عنوان پايان نامه - فرم زركوب روي جلد به فارسي - فرم داخلي جلد به فارسي - بسم ا…الرحمن ارحيم - تقديم (اختياري) - تائيديه هيئت داوران - اظهارنامه دانشجو - حق چاپ و تكثير و مالكيت نتايج (Copyright and Ownership) - تقدير و تشكر (اختياري) - چكيده پايان نامه به فارسي - فهرست مطالب - فهرست جدولها، نمودارها و اشكال - فهرست علائم و اختصارات - متن پايان نامه - نتايج وتحقيقات آتي - پيوستها (ضميمه1،ضميمه2،…) - ليست مقالات ارائه شده - مرجع ها و ماخذها - چكيده پايان نامه به انگليسي - فرم داخلي جلد به انگليسي - فرم زركوب روي جلد به انگليسي - عطف جلد (عنوان پايان نامه و نام نويسنده) * عنوان پايان نامه بايد رسا ومختصر باشد.   برگهاي خارج از متن پايان نامه:   الف- برگهاي ابتداي پايان نامه برگ اول:فرم داخلي جلد به فارسي: اين قسمت دقيقآ مطابق صفحه عمل شود. برگ دوم: بسم ا…الرحمن الرحيم برگ سوم:تقديم، درصورت تمايل دانشجو مي تواند پايان نامه خود را به شخصيتي و يا … تقديم دارد. برگ چهارم:تائيديه هيئت داوران برگ پنجم: اظهارنامه دانشجو برگ بعد :حق چاپ و تكثير و مالكيت بر نتايج (Copyright and ownership) برگ بعد: قدرداني و تشكر: اين متن عبارت است از قدرداني و تشكر از كليه كساني كه دانشجو را در راه نيل به هدف كمك نموده اند.  دسته بندی : چگونه پایان نامه بنویسیم  آیین نگارش منابع و مراجع استفاده شده در متن                        نحوه درج منابع در متن الف ـ اگر در متن به موضوع مطالعه اشاره شود نام نویسنده و سال انتشار داخل پرانتز می آید. ب ـ اگر به نام نویسنده در متن اشاره می شود سال انتشار داخل پرانتز درج می گردد. ج ـ اگر به مقاله ای که دو نویسنده دارد ارجاع داده شود نام هر دو، هر بار به همراه سال انتشار در داخل پرانتز می آید. د ـ اگر مقاله کمتر از 6 نویسنده داشته باشد بار اول نام همه آنها به همراه سال انتشار و در دفعات بعد فقط نام نویسنده اول به همراه سال انتشار و داخل پرانتز آورده می شود. هـ ـ اگر کاری شـش (یا بیـش از آن) نویسنـده داشتــه باشد فقط نام خانوادگی نویسنده اول و به دنبال آنet al" " به همراه سال انتشار در داخل پرانتز درج می شود. و ـ اگر به قسمت خاصی از یک منبع ارجاع داده شود لیست شماره صفحه ( صفحات ) پس از سال انتشار می آید. ز‌ ـ اگر منبع الکترونیک بوده و شماره صفحه ندارد در صورت دسترسی شماره پاراگراف آورده می شود. ح - اگر تمام یک وب سایت به عنوان منبع اشاره شود (و نه قسمتی از آن سایت)، به وب سایت مربوطه در متن اشاره می شود و نیازی به قرارگیری در فهرست منابع ندارد. ط ـ مکاتبات شخصی، سخنرانی ها، نامه ها، خاطرات، مکالمات، نامه های الکترونیک (e-mail) و غیره که این موارد نباید در فهرست منابع درج شوند و فقط در متن به آنها اشاره می شود که شامل نام، نوع مکاتبه و تاریخ خواهد بود. نحوه نوشتن مراجع در فهرست منابع الف ـ ترتیب نوشتن مرجع کتب خارجی: نام و نام خانوادگی ـ فاصله ـ حروف اول نام کوچک نویسنده ـ سال انتشار ( داخل پرانتز ) ـ نقطه ـ عنوان کتاب ( با حروف ایتالیک ) ـ کاما ـ شماره جلد ـ کاما ـ شماره چاپ ـ نقطه ـ اسم ناشر ـ کاما ـ محل نشر ـ کاما ـ شماره صفحه ـ نقطه در مطالبی که فقط از یک فصل کتاب ذکر شده باشند: نام خانوادگی نویسنده فصل ـ فاصله ـ نام کوچک نویسنده فصل ـ سال انتشار ( داخل پرانتز ) ـ نقطه ـ عنوان فصل ـ نقطه ـ کلمه In" " ـ دو نقطه ـ نام خانوادگی مؤلف کتاب ـ فاصله ـ حرف اول نام کوچک مؤلف کتاب ـ دو نقطه ـ عنوان کتاب ( با حروف ایتالیک ) ـ کاما ـ شماره جلد ـ کاما ـ شماره چاپ ـ نقطه ـ اسم ناشر ـ کاما ـ محل نشر ـ کاما ـ شماره صفحه ـ نقطه اگر تعداد نویسنده بیش از یک نفر باشد بین آنها کاما آورده می شود. ب ـ ترتیب نوشتن مرجع مقالات خارجی: نام خانوادگی نویسنده ـ فاصله ـ حرف اول نام کوچک نویسنده ـ نقطه ـ سال انتشار ( داخل پرانتز ) ـ نقطه ـ عنوان مقاله ـ نقطه ـ نام مجله ( با حروف ایتالیک ) ـ کاما ـ شماره جلد ـ شماره مجله ( داخل پرانتز ) ـ کاما ـ شماره صفحه ـ نقطه اگر تعداد نویسنده 6 نفر ( یا بیشتر ) باشد برای بقیه"et al" ذکر می شود. بین نام نویسندگان کاما آورده می شود. در مورد مقالاتی که برای انتشار در مجله پذیرفته شده است ولی به چاپ نرسیده است در صورت مشخص بودن شماره مجله میتوانیم آن را نوشته و در پایان ( بدون ذکر شماره صفحه ) در داخل پرانتز عبارت”In press” را بیاوریم. ج ـ ترتیب نوشتن مراجع کتب فارسی: نام خانوادگی نویسنده(کتاب)- کاما- حرف اول نام کوچک نویسنده- دو نقطه- عنوان کتاب- نقطه- شماره جلد- شماره چاپ – نقطه- اسم ناشر- کاما- محل نشر – کاما- شماره صفحات(صص:برای چند صفحه) و (ص: برای یک صفحه) – کاما- سال انتشار- نقطه اگر منبع مورد استفاده تعداد نویسندگان زیادی داشت لازم است اسامی تمامی آنها قید شود. اگر کتاب ترجمه شده است نام مترجم پس از نام کتاب بیان شود. د- ترتیب نوشتن مراجع مقالات فارسی: نام خانوادگی نویسنده ( مقاله ) ـ کاما ـ حرف اول نام کوچک نویسنده ـ دو نقطه ـ عنوان مقاله(داخل گیومه) ـ نقطه ـ نام مجله ـ دو نقطه - سال مجله ـ کاما ـ شماره تسلسل مجله ـ کاما ـ شماره صفحه ـ کاما ـ سال انتشار ـ نقطه در مورد مقالاتی که برای انتشار در مجله پذیرفته شده ولی هنوز به چاپ نرسیده است در صورت مشخص بودن شماره مجله می توانیم رفرانس مربوطه را بیاوریم که در این حالت شماره صفحات قید نمی شود ولی در آخر عبارت « در حال چاپ » در انتهای رفرانس درج می شود. ه ـ نحوه نوشتن مرجع وب سایت ها در صورتی که کل وب سایت بعنوان مرجع باشد در همان محل اشاره شده و در فهرست منابع وارد نخواهد شد. و ـ نحوه نوشتن پایان نامه ها به عنوان مرجع    - اگر پایان نامه به زبان انگلیسی باشد: نام خانوادگی نویسنده ـ فاصله ـ نام حرف اول کوچک نویسنده ـ نقطه ـ سال انتشار ( داخل پرانتز ) ـ نقطه ـ عنوان تز ( با حروف ایتالیک ) ـ نقطه ـ مقطع تز ـ کاما - دانشگاه مربوطه ـ نقطه    - اگر پایان نامه به زبان فارسی باشد: نام خانوادگی نویسنده ـ کاما ـ حرف اول نام کوچک نویسنده ـ دو نقطه ـ عنوان تز (داخل گیومه)ـ کاما ـ مقطع پایان نامه ـ کاما ـ دانشگاه مربوطه ـ کاما ـ شماره صفحه - کاما - سال انتشار ـ نقطه ز ـ نحوه نوشتن مرجع مقالات ارایه شده در کنگره ها و سمینارها که به چاپ رسیده اند:    - در کنگره های انگلیسی: نام خانـوادگی ارایه کننده ـ فاصله ـ حـرف اول نام کوچـک ارایه کنـنده ـ نقطه ـ سال ارایــه ( داخل پرانتز ) ـ نقطه ـ عنوان مقاله ـ نقطه ـ کلمه «In » ـ دو نقطه ـ عنوان سمینار یا کنگره ( با حروف ایتالیک) ـ کاما ـ ماه و روزهای برگزاری ـ کاما ـ صفحات چاپ شده در کتاب مجموعه مقالات ( داخل پرانتز ) ـ نقطه ـ محل برگزاری ـ دو نقطه ـ نام انتشارات ـ نقطه    - در کنگره های فارسی: نام خانـوادگی ارایه کـننده ـ ویرگول ـ حرف اول نام کوچـک ارایه کننده ـ دونقطه ـ عنوان مقاله ـ کاما ـ کلمه « در» ـ دو نقطه ـ عنوان سمینار یا کنگره (داخل گیومه) ـ ویرگول ـ زمان برگزاری ( داخل پرانتز ) ـ کاما ـ محل برگزاری ـ کاما - صفحات چاپ شده در کتاب مجموعه مقالات ـ کاما ـ نام انتشارات ـ نقطه سعیدی، ع: نقش خدمات در صورتی که در متنی هم از منابع فارسی و هم انگلیسی استفاده شده باشد برای فهرست نویسی منابع : الف) اگر سیستم ونکوور مورد استفاده قرار گیرد منابع به ترتیب ظهور در متن فهرست خواهند شد و اختلاط منابع فارسی و انگلیسی ایرادی ندارد. ب) اگر سیستم هاروارد (الفبایی ) بکار رود ابتدا منابع همزبان سپس منابع زبان دیگر آورده می شوند(به ترتیب الفبایی)  دسته بندی : چگونه پایان نامه بنویسیم؟ ویژگیهاى پژوهش پایان نامه اى پژوهشِ پایان نامه اى ویژگیهای گوناگونى دارد : ـ تحلیل: مطالعه اجزاى گوناگون یک موضوع و روابط و متقابل آنها.ـ مقایسه: بررسى ویژگى هاى موضوع هاى مقایسه شدهـ تعریف: تعریف جامع و کاملـ توصف: توصف موضوع با ویژگى هاى معتبر که آن را توضیح دهدـ بحث: عرضه کردن جنبه هاى گوناگون موضوعـ فهرست.ـ ارزشیابى: بررسى جوانب گوناگون موضوع و کوشش براى رسیدن به نتیجه_مثال :ذکر مثال براى توضیح.ـ تلخیص: آوردن نکات عمده موضوع مورد نظربه اختصار .پیداست که در هر تکلیف درسى یا رساله ممکن است چند خصلت پژوهشى جمع گردند. اما به هر حال، حدود و نوع کار پژوهشى باید از پیش معلوم و مشخّص باشد.انتخاب عنوان پایان نامه باید از انتخاب عنوان کلی پرهیز کرد. عنوان پایان نامه باید متناسب با حدود پایان نامه باشد.براى انتخاب عنوان پایان نامه، به این معیارها نیز باید توجه داشت:ـ علاقه پژوهنده به آن عنوان و موضوع.ـ زمان لازم براى فراهم آوردن اثر.ـ دسترسى به اسباب و لوازم پژوهش.ـ اهمّیّت مطلب درفرهنگ و اجتماع.مرور پژوهش هاى پیشین معمولا در هر زمینه پژوهشى، آثارى از پیش فراهم شده است. مرور این آثار مى تواند ما را در نوشتن پایان نامه یارى کند. در این میان روشن مى شود که کار ما چه تفاوت هایى با کارهاى پیشین باید داشته باشد.اگر پژوهنده اى داراى توان کافى باشد، بهتر است آثار دست اوّل را مرور کند. هرچه منابع اصیل تر و سرشارتر باشند، پایان نامه ماندنى تر مى گردد.طرح تحقیق رساله هاى پژوهشى معمولا در یکى از این دو دسته قرار دارند:1. تجربى: متناسب با موضوعات علمى.2. تحلیلى: متناسب با موضوعات فرهنگى، هنرى.برنامه زمانى نویسنده پایان نامه باید با از شتابزدگى پرهیز و زمانى مناسب براى تهیّه رساله خود تعیین کند. این زمان فرصتی خواهد بود براى انجام :1. تعیین حدود موضوع ،شناسایى منابع و مراجعه به آن ها، گردآورى اطّلاعات و معلومات.2. نگارش پیش نویس.3. تجدیدنظر و اصلاح، تنظیم پانوشت، نگارش نمونه نهایى.مراجعه به منابع براى شناسایى مآخذ مى توان از این منابع استفاده کرد:ـ مدارک کتاب شناسى: مجموعه هاى فهرست آثار، فهرست ها و برگه دان هاى کتابخانه ها.ـ دائرة المعارف ها و سالنامه ها.ـ نشریّات معتبریادداشت بردارى بهتر است یادداشت بردارى روى برگه هاى جداگانه ویک شکل انجام پذیرد. به هر مضمون برگه جدایى اختصاص داده مى شود و هر برگه با شماره یا نشانه اى متمایز مى گردد. بدین ترتیب در طول کار، مى توان برگه ها را جابجا یا کم و زیاد کرد.بهتر است بر هر برگه عنوان کلیدى آن ثبت شودو هویت برگه هم معین شود، از قبیل مأخذ و تاریخ. همچنین مشخص شودکه نوع استفاده از مأخذ چیست: نقل به عبارت، نقل به مضمون، تلخیص، ویرایش، یا ...؟ براى هر یک از این ها مى توان نشانه اى خاص در نظر گرفت. در نهایت، مى توان برگه ها را شماره بندى پایانى کرد و هر یک را در جاى مناسب خودقرار داد.نگارش رؤوس مطالب فصل ها معمولا پایان نامه شامل این سه بخش است:مقدّمه، متن شامل چند فصل، و نتیجه. باید پیشتر رؤوس مطالب هر فصل را نوشت تا چشم اندازى از کار پیدا شود. این کار به نگارش پیش نویس نیز بسیار کمک مى کند.ساختمان پایان نامه (1) صفحه عنوان: عنوان، نویسنده، گروه درسى، نام درس، نهاد علمى مربوط، مقطع و سال تحصیلى.(2) پیشگفتار: هدف، سابقه تحقیق، روش و گستره پژوهش، سپاسگزارى.(3) فهرست مطالب.(4) فهرست جداول.(5) فهرست شکل ها و تصویرها.(6) پیکره: مدخل، متن، نتیجه و دستاورد تحقیق.(7) کتابنامه: مآخذ اصلى و فرعى شامل کتب و مقالات مورد پژوهش.(8) ضمایم: جداول، آزمون هاى پژوهشى، اسناد و مدارک و شواهد.(9) فهرست راهنما: فهرست اَعلام و مفاهیم و موضوعاتى که درباره آن ها مى توان اطّلاع قابل توجّهى در رساله یافت. ----------------------------------------- منبع: http://daneshnameh.roshd.ir/  دسته بندی : چگونه پایان نامه بنویسیم؟ برچسب‌ها: نگارش پایان نامه, پايان نامه نويسي  نوشتن و دفاع یک پایان نامه(به همراه نکات مهم) آرش فتاحی  . دانشجو، یک پایان نامهء دکتری را کاملا در محیطی کلمه به کلمه مینویسد.  پایان نامه . همیشه به خاطر داشته باشید که نوشتن را با قسمتهای آسانتر شروع کنید...شگفت آور است که چقدر افراد زیادی بر این باورند که یک پایان نامه باید به ترتیبی نوشته شود که بلافاصله چاپ و خوانده شود.           ( استل ام.فیلیپس و دی.اس.پاگ ، چگونه دکتری بگیریم 1994 )  . درواقع همهء چیزهایی که در مورد نوشتن و تجدید نظر کردن یک مقاله گفته شده است، برای یک پایان نامه هم به کار میرود.  بسیاری از بحث هایی که الان مطرح میشوند، برای پروژه های زیر لیسانس نیز بکار میروند.   اهداف یک پایان نامه اهداف یک پایان نامه، بسته به نوع درجه (کارشناسی یا دکترا) و موسسهء مربوط به آن تغییر میکند. یک پایان نامه میتواند در یک یا چند معیار زیر، صدق کند:           1- نشان دهد که دانشجو متن تحقیق را خوانده و درک کرده.           2- فراهم کردن مدرکی که نشان دهد دانشجو قادر به انجام تحقیقات پایه ای است.           3- نشان دهد که دانشجو تحقیق اصلی را انجام داده.           4- سهم قابل توجهی در آن زمینه نمایش دهد.   ارزشمند است که پایان نامه با آنچه مورد انتظار موسسهء شماست، هماهنگی داشته باشد.   محتوی پایان نامه در موارد زیادی به مقاله تفاوت دارد: . یک پایان نامه متکی به خود است. خواننده را به مرجع دیگری برای حل جزئیات یا تحلیل بیشتر، هدایت نمیکند. . یک پایان نامه به صورت یک کتاب، به فصلها و سپس به بخشهای مختلفی تقسیم میشود. . ممکن است یک پایان نامه روی بیشتر از یک عنوان متمرکز شود. . یک پایان نامه معمولا طولانیتر از یک مقاله است. . اولین خوانندگان (و شاید تنها خوانندگان) یک پایان نامه، داوران آن هستند و آن را دست کم با توجهی که داوران یک مقاله دارند خواهند خواند. محتوی اصولا در یک پایان نامه، باید همهء جزئیات تا حد امکان آورده شود. شرح و اثبات مفهوم موضوع و عبارتهایی مانند “ به آسانی نشان داده میشود “ و “ ما برهان را حذف میکنیم “ که ممکن است شک برانگیز باشد، مهم است. البته ممکن است ممتحنین این قبیل پرسشها را در طول ارائه از شما بپرسند. سعی کنید این قبیل سوالات ممتحنین را پیش بینی کنید. این به شما کمک میکند که تصمیم بگیرید از چقدر هر موضوع را بسط دهید. محتوی در یک پایان نامه نباید مطالب غیر ضروری گنجانده شود. ولی نتایجی که معمولا ربطی به پایان نامه ندارند، میتوانند در ضمیمه شرح داده شوند. این امر میتواند برای استفاده کننده های بعدی مفید باشد. هیچ عدد “مطلوبی” از ماکزیمم صفحات که یک پایان نامه از آن پیروی کند وجود ندارد. و در طول یک پایان نامه، تغییرات زیادی در تعداد صفحات ، با بوجود آمدن موضوعهای جدید، بوجود میآید.                  محتوی در یک فصل و دو فصل اول، مسئلهء مطرح شده باید به صورت واضح توضیح داده شود. از شما انتظار میرود که به وسیلهء فراهم کردن یک خلاصهء مهم از مطالب مربوطه، یک آگاهی منطقی از کار موجود روی موضوع را بیان کنید. اگر بیشتر از یک راه حل برای حل مساله وجود دارد، انتخاب روش باید مشخص شود. در انتهای پایان نامه، نتایج باید با دقت آورده شوند. طرح مسایل حل نشده و جهت های آینده برای تحقیقات، ایدهء خوبیست.                توجه کنید که یک پایان نامه لزوما نباید ایده های جدید یا نتایج پیشرفته را اریه دهد. محتوی وقتی که مقاله مینویسید، معمولا در مورد تکنیکهای نوشتن بی تجربه هستید. بنابر این اجتناب کردن از ارتکاب غیر عمدی دزدی از تالیفات دیگران، بسیار مهم است.            اگر متنی را کلمه به کلمه از منبعی دیگر مینویسید، باید آنرا داخل گیومه بگذارید و منبع آنرا ذکر کنید.  ممتحنین مخصوصا در مورد احتمال اینکه شما دزدی تالیفاتی کرده اید، هوشیار خواهند بود، پس مراقب باشید چنین اشتباهی نکنید. ارائه هر موسسه ای، قوانین خاص خود را برای ارئهء پایان نامه دارد؛ صفحه، فونت، اندازهء حاشیه، فاصلهء خطوط و طرح روی جلد همه از قوانین خاصی پیروی میکنند که عدم مطابقت پایان نامه با آنها، ممکن است موجب رد ارائهء شما شود.  لازم است صفحات شروع از یک شکل استاندارد پیروی کنند، مثلا شامل قسمتهای زیر باشند: . صفحهء عنوان، شامل اسم نویسنده، عنوان، دانشکده، نوع درجه و سال ارائه باشد. . توضیحی در مورد اینکه این کار در درجهء دیگری ارائه نشده است. . بیان حق چاپ و مالکیت معنوی اثر. . لیستی از یادداشتها. . بیان مختصری از خط مشی تحقیق نویسنده. . بیان یک سری تصدبق ها و هدیه ها. . جدول محتویات. . لیست شکلها. . لیست جدولها.           و... ارائه 10-     خلاصه. خلاصه ممکن است به شکل کاربردی مجزایی لازم به تکرار باشد. همین که درجه مشخص شد، خلاصه معمولا وارد بانکهای اطلاعاتی از قبیل “چکیدهء مقاله های بین المللی” (Dissertation abstracts International) یا “آدرس دهی پایان نامه ها” ( Index of Theses)  میشود.  در آدرس زیر، پایان نامه هایی از دانشگاههای بریتانیا و ایرلند قابل دسترس میباشند:  http://www.theses.com ارائه کتابخانهء موسسهء شما ممکن است پایان نامه های موفق قبلی را داشته باشد که شما میتوانید آنها را بررسی و با فرمت مورد نظر موسسه تطبیق دهید. اما مد نظر داشته باشید که احتمال دارد قوانین تغییر کرده باشند.  توصیه میشود که نوشتن پایان نامه را خیلی زود شروع کنید. قبل از اینکه دیر شود! برای شروع میتوانید در اوائل ماه های مطالعاتیتان، با پیش نویس چند فصل ابتدایی شروع کنید. همچنین باید فورا جمع آوری منابع برای کتابنامه را شروع کنید.  یکی از دلایل زود شروع کردن نوشتن پیش زمینه ها اینست که در شروع کار شما بسیار مجذوب هستید. ارائه بهتر است پایان نامه را مرحله به مرحله در محیط word بنویسید که در هنگام جمع آوری کارتان راحتتر شود.  برخلاف یک مقاله، یک پایان نامه بوسیلهء ویرایشگرخوانده و تصحیح نمیشود، پس مهم است که قبل از ارائه، چندین بار پایان نامه را بخوانید.  بهتر است استاد پروژهء شما و چندتن از دانشجویان نیز پایان نامهء شما را بخوانند و نظرشان را بگویند. دفاع یک پایان نامه دفاع شفاهی به صورتهای مختلف در کشورهای مختلف انجام میگیرد. شاید مهمترین قسمت دفاع، خواندن پایان نامهء آماده است. ممکن است دفاع، هفته ها یا ماهها بعد از تسلیم پایان نامه صورت بگیرد. یکی از اهداف ممتحنین متعاقد کردن خودشان است که خود شما کاری که ادعای انجام دادن آنرا میکنید انجام داده اید و آنرا فهمیده اید.  مهم است که با دقت به سوالها گوش کنید و چیزی را که از شما خواسته شده پاسخ دهید. اگر سوال را به درستی متوجه نشدید، از آنها بخواهید سوالشان رتکرار کنند. دفاع یک پایان نامه اگر ارائهء شما در حدود 40 یا 50 دقیقه است، دقت کنید که زیادی وارد جزئیات نشوید.  در پایان توجه داشته باشید که یک ممتحن، بدقت پایان نامهء شما را خوانده و در دفاع حضور داشته تا به اندازهء کافی در مورد شما بداند و شما را برای تقاضای کار به مرجعی معرفی کند.  چگونه پایان نامه بنویسیم؟ پایان نامه یادم هست موقعی که پایان نامه می نوشتم چه مکافاتی کشیدم. هیچ کس نبود کمک کند. یه عده به نام استاد راهنماو مشاور از دولت پول می گرفتند که مثلا چه کار کنن اون هم هیچی. به فکرم رسید اگه یه نفر بخواد پایان نامه بنویسه چه چیزی باید بدونه. چه چوری موضوع انتخاب کنه؟ چه جوری پروپزالش پر کنه؟ حتی چطور بنویسه؟ چون مشکل بعضی ها اینه که نوشتن بلد نیستن. واینه چه طوری ویرایش کنه. من رو توی این راه کمک کنید تا به یک منبع مطمئن وجامع تبدیل بشه http://dissertations.blogfa.com/cat-4.aspx

بخوانید، بنویسید، ویرایش کنید

 

بخوانید، بنویسید، ویرایش کنید

▪ الیزابت برگ (نویسنده کتاب‌هایی چون پیش از خواب، حرف بزن) به خودتان بیش از هر کس دیگری اعتماد کنید. اول برای خودتان بنویسید، بعد به این فکر کنید که باید با آن چکار کرد. سعی نکنید از کس دیگری تقلید کنید. در عوض «صدا» و سبک ویژه خودتان را بپرورانید و اگر واقعاً علاقه‌‌مندید، به دانستن چیزهایی که من به آنها اعتقاد دارم، نگاهی به کتابم «فرار به سوی نقطه باز» با عنوان فرعی «هنر درست نوشتن» بیندازید. ▪ کولین هریسون: (ویراستار مجله‌ هارپرز ـ نویسنده «بشکن و برو») با خودتان روراست باشید. اگر مجبور نیستید بنویسید، به خودتان دردسر ندهید. کار دیگری بکنید. جدی می‌گویم اما اگر مجبورید بنویسید، هرگز دست برندارید. از مواجهه با رد شدن یا مورد بی‌اعتنایی قرار گرفتن اثرتان، باکی نداشته باشید و جسور و بی‌پروا باشید. با این حال نسبت به هنرتان تواضع و فروتنی کنید. موفق شدن، وقت می‌برد. آثار استادان و شاهکارهای ادبی را با دقت بخوانید. تکنیک و ساختار را یاد بگیرید. این را بدانید که فقط یک بار زندگی می‌کنید و یک بار می‌نویسید. به قول ویلیام لومان «جنگل دارد می‌سوزد! عجله کنید!» ▪ جیم هریسون: (استاد دانشگاه ایالتی نیویورک ـ نویسنده فیلمنامه) تنها توصیه من به نویسندگان تازه‌کار و علاقه‌مند این است که به نویسندگی به عنوان کار نگاه نکنید، مگر اینکه مصمم باشید تمام زندگی‌تان را وقفش کنید. در ضمن خوردن سیر هم برای تقویت ذهن و تخیل خلاق موثر است. ▪ کریستوفر بوجالین: (نویسنده رمان‌هایی چون قانون مشابه‌ها) زیاد بخوانید و مدام بنویسید. فارغ از هر چیز دیگر، از نوشتن لذت ببرید و آن را برای خودتان کش بدهید و طولانی کنید. من پیش از اینکه بتوانم اولین داستانم را در ۲۴ سالگی (به مجله کازموپوایتن) بفروشم، بیشتر از ۲۵۰ بار کارهایم رد شده بودند. به همین دلیل است که می‌گویم خیلی مهم است که در لحظه‌ای که مشغول جمله ساختن و نوشتن هستید، از ذات کار لذت ببرید. مهم همین است. ▪ جفری دیور: (نویسنده ۱۴ رمان پرفروش ازجمله کلکسیونر استخوان) فقط دو قانون است که معمولاً به نویسنده تازه‌کار توصیه می‌کنم؛ اول اینکه چیزی را بنویسید که از خواندنش لذت می‌برید و دوم هیچ وقت، هیچ وقت از نوشتن دست برندارید. رد شدن کارتان توسط ناشرین، فقط یک سرعت‌گیر است نه یک دیوار بلند آجری. حس کنید طرح‌ها و کاراکترها را حتماً باید از ذهنتان به روی صفحه کاغذ خالی کنید وگرنه منفجر می‌شوید. دست‌کم خود من همیشه این احساس را داشته و دارم. ▪ دیان دی: (نویسنده رمان‌هایی چون «قطار مرگ به طرف بوستون») توصیه من این است که چیزی را بنویسید که خیلی دوست دارید بخوانیدش و بخوانید و بخوانید و بخوانید. بعد بنویسید، بنویسید، بنویسید. واقع‌گرا باشید. این کار (نویسندگی) تجارت یا کار راحت و پرجاذبه‌ای نیست، نیاز به کار سخت و طاقت‌فرسا دارد و باید به تنهایی انجامش داد. هیچ بازخورد بی درنگ و بلافاصله‌ای هم ندارد. برای دیدن بازخورد اثرتان نیاز به انتظاری بسیار طولانی دارید از فکر این نکته تنم می‌لرزد که برای رسیدن به پول، چقدر باید منتظر بمانید! شاید نتوانید واقعیت‌های تلخ این شغل بی‌رحم و خشن را تحمل کنید. فقط یک دلیل خوب برای سر کردن و زندگی با رویای نویسندگی وجود دارد و آن این است: وقتی اولین رمانتان را نوشتید، صرفنظر از اینکه فروش کرده باشد یا نه و صرفنظر از اینکه مورد توجه ناشران قرار گرفته باشد یا نه احساس کنید که نمی‌توانید کتاب دیگری ننویسید. اگر احساستان این‌طور بود، این کتاب دیگر کم‌کم تبدیل می‌شود به کتاب‌های دیگر و دیگر چرا؟ چون حس می‌کنید زندگی بدون حضور طرح‌ها و شخصیت‌های داستانی در ذهنتان خالی است. ▪ چیترا بانرجی دیوا کارونی: (نویسنده رمان‌هایی چون «خواهر قلبی من» و برنده جوایز متعدد ادبی) مطمئن نیستم که جرات توصیه به نویسندگان تازه کار و علاقه‌مند را داشته باشم. اما چیزهایی هست که مدام برای یادآوری به خودم تکرار می‌کنم اگر نوشتن برایت مهم است باید آماده‌باشی که به‌شدت برایش کار کنی و زندگی‌ات را آنقدر ساده و خلوت کنی که بتوانی هنرت، انرژی و زمانی را که نیاز دارد به آن اختصاص بدهی. طیف کتاب‌های مورد مطالعه‌ات را گسترش بده و ساعت‌های طولانی تمرین کن. باید مثل یک سفالگر، عزم جزمی در دور انداختن قطعه‌های بدشکل داشته باشی باید عزم جزمی در ریسک کردن و آزمودن‌ فرم‌های تازه داشته باشی تا با هر چیزی که می‌نویسی پیشرفت تازه‌ای کنی. ▪ مایو بینچی: (نویسنده کتاب‌هایی چون کلاس بعدازظهر و عروسی نقره‌ای) توصیه من این است که همان‌طور که حرف می‌زنید، بنویسید و حتما هم فقط در مورد مطالب و چیزهایی بنویسید که از آنها شناخت دارید. ▪ جودی بلوم: (نویسنده کتاب‌هایی چون «خدایا تو آنجایی؟ من مارگارت هستم») به هیچ کس اجازه ندهید ناامیدتان کند! ▪ لیزا دالبی: (نویسنده رمان «قطعه موراساکی») در مورد چیزهایی بنویسید که ذهنتان را مشغول کرده و وسوسه‌تان می‌کند. ▪ کریگ هولدن (نویسنده رمان پرنده جاز) دونده دوی استقامت باشید. هزاران قصه کوتاه و شعر و صدها رمان بخوانید. هر روز بنویسید. به دنبال پول هم باشید؛ اما نه زیاد. ▪ الیویا گلداسمیت: (نویسنده رمان پرفروش همسران جوان) هر روز بنویسید. ساعت‌هایی را که به دردتان می‌خورد، پیدا کنید. یکجا بنشینید تا چیزی به ذهن‌تان خطور کند. چیزی را که می‌نویسید، همان روز قضاوت نکنید. این کار را روز بعد انجام بدهید. اگر چیزی به ذهن‌تان خطور نکرد، کارهای قبلی‌تان را ویرایش و بازنویسی کنید. یک نکته دیگر را هم بگویم و آن اینکه نه ویراستار و نه ناشر، هیچ کدام بیشتر از شما کارتان را نمی‌شناسند و نسبت به آن شناخت ندارند. من تمام توصیه‌ها و پیشنهادهایی را که نسبت به نوشته‌هایم می‌کنند، می‌شنوم اما همیشه آنها را به کار نمی‌بندم. تصمیم نهایی خودم را می‌گیرم. ▪ آندره دوبوس: (نویسنده رمان «خانه مدوشن» نامزد جایزه کتاب ملی ۱۹۹۹ در رشته ادبیات) برای داستان‌هایتان، طرح کلی نریزید. تکرار می‌کنم: طرح کلی نریزید. نویسندگانی را می‌شناسم که این کار را می‌کنند، اما شخصا معتقدم فرآیند نوشتن از ما می‌خواهد تا تسلیم راز و رمزهای ناشناخته بشویم. در هیچ جای فرهنگ ما چنین آموخته نابی وجود ندارد. باید به ضمیر ناخودآگاه‌تان اعتماد کنید، باید به شخصیت‌های داستان اعتماد کنید تا خودشان داستان را به جایی که می‌رود، هدایت کند. ▪ کارولینا گارسیا آگویلرا: (نویسنده رمان‌هایی چون شکر تلخ و معجزه‌ای در بهشت) هیچ‌وقت دست از نوشتن برندارید. نوشتن، تفنن نیست. نباید صرفا یک آماتور آخر هفته‌ای باشید. یعنی نمی‌شود به نویسندگی مصمم باشید و فقط تعطیلات آخر هفته را صرف نوشتن کنید. باید وقت بگذارید. حتی اگر می‌توانید، چند ماه شغل اصلی‌تان را هم کنار بگذارید. به اعتقاد من، نویسندگی یک شغل پاره‌وقت نیست و یادتان هم باشد که چاپ کتاب، فقط محدود به نوشتن آن نمی‌شود. من خودم وقتی کارم را شروع کردم، چیزی از چاپ و نشر نمی‌دانستم. هنوز هم باورم نمی‌شود که کتاب‌هایم چاپ شده‌اند. حتما شنیده‌اید: نویسنده‌ها می‌گویند باورشان نمی‌شود که واقعا نویسنده شده‌اند، تا وقتی که مثلا در هواپیما کسی را ببینند که دارد کتابشان را می‌خواند. این اتفاق همین چند روز پیش در سالن ورزش برای خودم رخ داد. زنی که روی دوچرخه کناری‌ام نشسته بود، کتابم در دستش بود و داشت می‌خواند. از او پرسیدم آیا از آن خوشش آمده یا نه. گفت بله و من هم تصمیم گرفتم به او بگویم که نویسنده‌اش من هستم. ▪ کارول هیگینز کلارک: (نویسنده رمان‌هایی چون «سالن‌ را بیارایید») دست از نوشتن برندارید. عضو یک گروه نویسندگی با یک کلاس قصه‌نویسی شوید. اگر چیزی نوشته‌اید که گمان می‌کنید قابلیت عرضه و چاپ دارد، تلاش کنید آن را به جایی بفرستید اما مهم‌ترین کارتان باید این باشد که نوشتن را ادامه بدهید. ▪ مایکل کانلی: (نویسنده رمان‌هایی چون «سیاهی تیره‌تر از شب») هر روز بنویسید؛ حتی اگر شده، فقط برای چند دقیقه وقتی بخواهید حتی چند دقیقه بنویسید، لازم است به داستان و شخصیت‌ها فکر کنید هر روز نوشتن، آنها را در ذهنتان تازه و زنده نگه می‌دارد. وقتی در ذهنتان حضور داشته باشند، آن وقت می‌توانید مدام روی داستان کار کنید. قسمت اعظم نویسندگی، پای دستگاه کامپیوتر یا کنار قلم و کاغذ صورت نمی‌گیرد. این حقه کوچک به استمرار فرآیند نوشتن خلاق کمک می‌کند. ▪ سونیا سونز (نویسنده «چیزهایی که مامان نمی‌داند») از همین حالا شروع کنید به نوشتن! هرچه بیشتر بنویسید، مهارتتان بیشتر می‌شود. آثار نویسندگان بزرگ را بخوانید. در مورد چگونه نوشتن هم بخوانید کتاب‌های فوق‌العاده‌ای درباره نویسندگی وجود دارد. اگر می‌توانید بر و بچه‌های دیگری هم پیدا کنید که در نویسندگی جدی هستند؛ یک گروه نقد و بررسی تشکیل بدهید به‌طور منظم و مرتب دور هم جمع شوید و مطالعه کنید کارهای یکدیگر را مورد بحث قرار دهید و نقدهای سودمند و راهگشا را با هم سهیم شوید. من سال‌هاست که همین کارها را کرده‌ام و پیشرفت زیادی هم داشته‌ام. ▪ سوزان فیشراستیپلز: (نویسنده رمان‌های کودک و نوجوان از قبیل «شهربانو») بیاموزید که باید ذوق و قریحه خودتان را بشناسید و آن را فعال کنید حتی اگر کوچک و ناچیز به‌نظر بیاید. مثل کلمه خاصی که دنبالش می‌گردید، به دنبال یافتن ذوق و استعدادتان باشید. قدر آن را بدانید و شاکر باشید. برای هنری که به آن عشق می‌ورزید، سخت کار کنید. ▪ مو هایدر: (نویسنده رمان پرفروش مرد پرنده) همان توصیه همیشگی و معمول بنویسید. بنویسید. بنویسید و بعد، وقتی این کار را کردید، باز چیز دیگری بنویسید. دست از نوشتن بر ندارید. اگر برایتان روشن نیست که چه «سبک» و «صدا»یی را برای خودتان برگزینید، خود را به جای خواننده بگذارید. نکته دیگر هم اینکه برای خودتان بنویسید. اگر بخواهید به دنبال بازار پیدا کردن باشید، شکست می‌خورید. ▪ نوار رابرتز (۷۵ میلیون نسخه از کتاب‌هایش در سراسر جهان به فروش رفته) اول، چیزی را بنویسید که دلتان می‌خواهد به‌عنوان تفریح و لذت همان را بخوانید. اگر برایتان جالب نباشد و سرگرمتان نکند، احتمالا برای هیچ‌کس دیگری هم جالب و سرگرم‌کننده نیست. ▪ وین جانسون (نویسنده کتاب جنجالی «دوباره فکر نکن!») سعی کنید تا جایی که می‌توانید زندگی‌تان را وقف و صرف نوشتن چیزهایی کنید که دوستشان دارید. ▪ ماتیونیل (نویسنده رمان پرفروش «مسافران انگلیسی») فقط بنویسید. سعی نکنید آدم ماهر و باسوادی به‌نظر بیایید. اگر بتوانید موضوعی را پیدا کنید که واقعا معنای خاصی برای شما داشته باشد و بتوانید آن را برای بقیه دنیا هم معنادار کنید، کار تمام است؛ موفق شده‌اید. ▪ باربارا همبلی از بازنویسی یا به عبارت دیگر «دوباره نوشتن» باکی نداشته باشید. به کسی که به قضاوتش اعتماد دارید، بدهید کارتان را بخواند و بپرسید که آیا بر او تاثیر گذاشته یا نه و اگر نه، چرا؟ کاری را که شروع می‌کنید، به پایان برسانید. (اگر همیشه نمی‌توانید دست‌کم بیشتر وقت‌ها خودتان را مقید کنید که کارتان را تمام کنید.) قصه‌هایی راجع به آدم‌ها بنویسید. توصیه دیگرم هم این است که وقتتان را صرف ساختن یک دنیای کاملا خیالی و پوچ یا یک تاریخ فراموش‌شده نکنید. ▪ جوانا ترولوپ (نویسنده رمان‌های پرخواننده‌ای چون «بچه‌های مردم» و «بهترین دوستان») صبر و تحمل؛ استقامت و پشتکار و قوای مشاهده خود را تقویت کنید. برای نویسنده‌شدن هیچ‌وقت پیر نیستید اما شاید هنوز بچه باشید! امید فروتن روزنامه تهران امروز
 

http://dissertations.blogfa.com/post-42.aspx

نحوه نگارش مقالات علمی و پایان نامه

 

نحوه نگارش مقالات علمی و پایان نامه

روش تدوین مقالات علمی
مقالات علمی
مقالات تحقیقی
مقالات علمی
این مقالات عموما در پاسخ به فراخوان های علمی تهیه شده و مشتمل بر اطلاعات زیر می باشد :
•صفحه عنوان
•صفحه بسم ا...
•چکیده
•فهرست مطالب
•مقدمه
•متن اصلی
•بحث و نتیجه گیری
•پی نوشتها
•فهرست منابع
 

صفحه عنوان
•آرم جمهوری اسلامی ایران
•عنوان مدیریت منطقه
•نام مدرسه
•نام فراخوان
•موضوع تحقیق
•نام و نام خانوادگی محقق
•ماه و سال تهیه اثر
 

چکیده
•موضوع یا هدف
•نتایج مطالعات دیگران
•نتیجه گیری محقق

مقدمه
•تشریح موضوع پژوهش
•سوالات
•اصطلاحات
•کلید واژه ها

متن اصلی

شامل مطالبی که محقق از
•کتاب ها
•مجلات
•پایان نامه ها
•اینترنت و ...
بدست می آورد .
منبع نویسی در متن عموما به شکل زیر انجام می شود :
(نام و نام خانوادگی مولف اثر،تاریخ انتشار،شماره صفحه ای که مطالب از آن استخراج شده)
مثال :
–تراشه 440 ام ایکس برای سلرون های رایانه ای کیفی طراحی شده اند و قادر به شبیه سازی کارت صوتی و مودم به صورت نرم افزاری هستند . (صارمی راد،1380،ص47)
 

بحث و نتیجه گیری
در این بخش ابتدا محقق به بیان سوالات پژوهش پرداخته و سپس هر یک را با عنایت به مطالبی که از منابع اطلاعاتی به دست آورده پاسخ می دهد.
محقق می تواند استنباط های شخصی خود را در این بخش ارائه نماید .
•پی نوشتها
–کلیه کلمات خارجی مانند نام افراد و واژگان تخصصی در این بخش قرار می گیرند .همچنین می توان توضیحات اضافی مربوط به متن اصلی را در بخش پی نوشتها ارائه داد .
•فهرست منابع
–منابع مورد استفاده محقق (که در متن مقاله به آنها اشاره شده) به ترتیب الفبایی نام خانوادگی نویسنده ارائه می شوند .

مثال :
پی نوشت : یداله ثمره،آواشناسی زبان فارسی(تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1364)،ص27
منبع: ثمره، یداله، آواشناسی زبان فارسی . تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1364
 

مقالات تحقیقی
مقالات تحقیقی برگرفته از مقالاتی هستند که در پنج فصل و به شرح زیر تنظیم می شوند :
•فصل اول؛ کلیات :
–مقدمه
–بیان مسئله
–اهمیت و ضرورت
–فرضیات
–سوال ها
–تعریف متغیرها و اصطلاحات
•فصل دوم؛ پیشینه پژوهش :
–اطلاعاتی که در کتاب ها،
–مجلات،
–پایان نامه ها و ...
•فصل سوم؛ روش :
–روش تحقیق
–جامعه
–نمونه
–روش نمونه گیری
–ابزار اندازه گیری
–روش تحلیل آماری

•فصل چهارم؛ ارائه یافته :
–محاسبات
–جداول
–نمودار ها
–شرح کمی نتایج به دست آمده
•فصل پنجم؛ بحث و نتیجه گیری :
–پاسخ به کلیه سوالات پژوهشی
–نتیجه گیری نهایی
–پیشنهادات
–محدودیت ها
–کاربرد های علمی و نظری پژوهش
–فهرست منابع و پیوستها
 

خلاصه مقالات تحقیقی
•مشتمل بر کلیه اطلاعات فوق بوده و عموما در 20-15 صفحه ارائه می شود .
•اسامی افراد و واژه های خارجی در بخش انتهایی و قبل از فهرست منابع می آیند .

نکاتی در مورد نوشتن مقاله در وب
•توجه به مخاطب
•عنوان جذاب
•کوتاه بودن پاراگرافها
•عدم استفاده از مقدمه چینی
•تکیه بر اطلاعات باارزش
•رعایت اصل اختصار
•استفاده از علامت تعجب
•پرهیز از تظاهر
•استفاده از نکات طنز آمیز
•استفاده از سخنان بی تکلف
•عدم استفاده از مطالب دیگران
•عدم تصور اینکه خوانندگان در سطحی پایینتر از شما قرار دارند
•بخش بندی مقاله
•انتشار مقاله از طریق سیستم های پاسخ گوی خودکار(Auto Responders)
•اتمام مقاله با یک جمله یا پیام تاثیر گذار

نحوه نگارش پایان نامه
هر پایان نامه شامل پنج بخش اصلی است :
•صفحات مقدماتی
•متن پایان نامه
•پیوست ها
•مراجع (ماخذ)
•مشخصات به زبان دوم ( انگلیسی )
صفحات مقدماتی
•برگ حاوی شروع کار بنام خداوند متعال ()
•صفحه عنوان و روی جلد پایان نامه
–آرم جمهوری اسلامی ایران یا آرم دانشگاه
–نام دانشگاه
–عنوان
–ارائه دهنده
–پایان نامه جهت اخذ دوره (کارشناسی،کارشناسی ارشد و دکترا)
–به راهنمایی (نام استاد یا اساتید راهنما )
–سمت علمی و رشته تخصصی استاد یا اساتید راهنما
–سال اتمام پایان نامه
•صفحات تقدیم و سپاسگذاری
•چکیده (خلاصه)
•فهرست مطالب
•فهرست جداول (در صورت نیاز)
•فهرست تصاویر یا نمودارها(در صورت نیاز)
•فهرست ضمائم و پیوستها (در صورت نیاز)

متن پایان نامه
•فصل مقدمه و بیان مسئله و کلیات(Introduction)
•فصل بررسی متون یا مروری بر مطالعات گذشته
(Review of Lieratur)
•فصل روش تحقیق یا روش انجام کار
(Materials & Methods)
فصل نتایج (Result)
•فصل نتیجه گیری و بحث(Discussion)

پیوستها
•آنچه را که فکر می کنید خواننده ممکن است علاقمند به دانستن آن باشد و جای آن در متن نیست بر حسب موضوع در پیوستهایی جداگانه قرار داده و با شماره و عنوان مشخص می شود .
مراجع یا منابع یا ماخذ
شماره گذاری مراجع به یکی از دو صورت ذیل می باشد:
•تقدم ورود و استفاده در متن
•ترتیب الفبایی نام خانوادگی نویسنده (یا نویسندگان) و سپس استفاده از شماره آنها در متن
مشخصات به زبان دوم(انگلیسی)
توصیه می شود در مورد پایان نامه هایی که به زبان فارسی تهیه می شوند برای آنکه بتواند در تحقیقات آینده مورد اشاره دیگران قرار گیرد ترجمه ای از چکیده پایان نامه در یک (یا حداکثر دو) صفحه به زبان انگلیسی نوشته شود .

فهرست منابع:
www.reisu-fars.com
www.hums.ac.ir/thesis/ruls.htm
http://borjian.net/2005/07/1.html
www.emarketingway.ir/articles/template.asp?id=64
http://it.khabar.googlepages.com/sheikhveisi.ppt.
طیبه شیخ ویسی
دانشجوی مهندسی فناوری اطلاعات
 

نحوه تدوین پایان نامه

 

نحوه تدوین پایان نامه
 

1. بخش ها و ترتیب آنها
پایان نامه هایی که به اداره تحصیلات تکمیلی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) تحویل می گردند، باید حاوی بخشهای نامبرده ذیل، به ترتیب ذکر شده باشند :
صفحه آغازین با نام و یاد خدا
صفحه
عنوان
صفحه تصویب عنوان پایان نامه توسط هیأت داوران
اهدا (اختیاری)
چکیده فارسی (حداکثر 300 واژه)
تقدیر و تشکر (اختیاری)
فهرست مطالب (شامل عناوین اصلی و فرعی فصل ها، عنوان کتابنامه و عناوین پیوست ها)
فهرست جدول ها (در صورت وجود)
فهرست شکل ها (در صورت وجود)
فهرست علایم و اختصارات (در صورت وجود)
متن اصلی (حدود 150 صفحه و در برخی موارد برای بعضی رشته ها حداکثر 150 برگ دو رو نوشته شود.)
پی نویس ها (در صورت وجود با دو نمره قلم کوچکتر از متن)
منابع و مآخذ
فهرست اعلام (اختیاری)
پیوست ها (در صورت وجود)
چکیده انگلیسی (حداکثر 300 واژه)
صفحه عنوان انگلیسی

2. شیوه نگارش
نگارش پایان نامه باید با نرم افزار Word و با قلم هایی باشد که در هر صفحه حداکثر 24 سطری، حدود 300 کلمه را دربرگیرد. همچنین قواعد و مشخصات تصریح شده در این دستورالعمل باید رعایت شود.

3. کاغذ و چاپ
کلیه قسمتهای پایان نامه باید روی کاغذ سفید مرغوب با ابعاد 29/7 × 21/0 سانتیمتر (کاغذ A4) ماشین نویسی شود. کاغذ باید پرتره بوده و نوع قلم مورد استفاده در تمامی متن یکسان باشد. در صورت وجود نقشه ها و نمودارهای بزرگتر از کاغذ A4، حداکثر روی کاغذ A3 و با تاشدگی مناسب در مجموعه پایان نامه قرارگیرد.

4. فاصله گذاری و حاشیه بندی
فاصله سطرها در تمامی پایان نامه برابر 1 سانتیمتر است، اما فاصله سطرها در چکیده برابر 1/5 سانتیمتر می باشد. حاشیه سمت راست و بالا مساوی 3/5 سانتیمتر و حاشیه سمت چپ و پایین برابر 2/5 سانتیمتر می باشد. این حاشیه باید در سرتاسر پایان نامه رعایت شود. در صورتی که در برخی موارد اندازه شکل ها یا جدول ها بزرگتر از فضای داخل حاشیه باشد، با کوچک کردن آنها و یا با استفاده از کاغذ A3 تاخورده، حاشیه رعایت گردد.

5.جدول ها و شکل ها
تمامی شکل ها (تصاویر، نمودارها، منحنی ها) و جدول ها باید با کیفیت مناسب تهیه شوند؛ به گونه ای که کپی تهیه شده از آنها از وضوح کافی برخوردار باشد. تصویرها، نمودارها و منحنی ها، شکل نامیده می شوند. تمامی شکل ها و جدول ها باید به ترتیب حضور در هر فصل به نحو مناسب شماره گذاری شوند. عنوان جدول در بالای آنها و عنوان شکلها در زیر آنها و عنوان شـکل ها در زیر آنهـا ذکـر می گـردد. چنانچـه جدول یا شکلی از مرجعی آورده شود، مرجع در عنوان جدول یا شکل ذکر می گردد. همچنین لازم است به کلیه شکلها و جدول ها، در متن ارجاع داده شود.

6. پی نویس
در صورتی که یک عبارت یا واژه نیاز به توضیح خاصی داشته باشد، توضیح رامی توان به صورت زیرنویس در همان صفحه ارائه نمود. در این صورت، عبارت یا واژه توسط شماره ای ـ که به صورت کوچک در بالا و سمت چپ آن تایپ می شود ـ مشخص شده و در زیرنویس توضیح مربوط به آن شماره داده می شود.

7.درج کلمات خارجی درمتن فارسی
همه نامهای خارجی در متن به خط فارسی و در پانوشت به زبان اصلی نوشته می شود.

8. روابط ریاضی و فرمولها
روابط ریاضی و فرمول ها نیز می بایست به صورت تایپ شده و مناسب در داخل متن ارائه گردند.

9.نحوه ارجاع درمتن و فهرست منابع و مآخذ
لازم است در متن به کلیه منابعی که مورد استفاده قرار می گیرد اشاره شود؛ ارجاع مناسب به منابع، مطابق یکی ازروش های استاندارد بین المللی با نظر استاد راهنما خواهد بود.

10.مشخصات جلد پایان نامه و رساله
جلد از نوع گالینگور می باشد. رنگ جلد برای پایان نامه های کارشناسی ارشد دانشکده علوم انسانی، قرمز، دانشکده علوم پایه، سبز، دانشکده معماری و شهرسازی خاکستری و دانشکده فنی و مهندسی، مشکی می باشد. نوشته های رو و پشت جلد به صورت زرکوب چاپ می گردد. (درج عبارت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری روی جلد پایان نامه الزامی می باشد.) در قسمت عطف، عنوان پایان نامه و نام نویسنده و کد رساله نوشته می شود.

11.تکثیر پایان نامه
دانشجو موظف است پایان نامه خود را در 6 نسخه تکثیر و همراه با دو کپی در فرمت تحویل نماید. (5 نسخه به تحصیلات تکمیلی جهت ارسال به مراجع ذیربط و 1 نسخه به استاد راهنما)

منبع:  www.aftab.ir

موضوع پایان نامه خود را چگونه انتخاب کنیم؟

 

موضوع پایان نامه خود را چگونه انتخاب کنیم؟

معمولاً یکی از دلهره­های اصلی اکثریت دانشجویان دکتری و فوق لیسانس انتخاب موضوع پایان نامه است.

قبل از هر چیز باید بدانیم هدف ما از به پایان رسانده این دوره تحصیلی چیست؟

1-    آیا فقط مدرک این دوره برای من مهم است؟

2-    آیا می خواهم موضوعی را انتخاب کنم که وقتی وارد بازار کار شدم بدردم بخورد؟

3-    آیا می خواهم موضوعی را انتخاب کنم که از آن دو سه تا مقاله JCR  آیا ISI بدهم و دکتری خود را تضمین کنم؟

4-    آیا می خواهم موضوعی را انتخاب کنم که مشکلی از کشورم را برطرف کنم برایم مهم نیست که مقاله ISI یا JCR در بیاید؟

5-    موضوعی را می­خواهم انتخاب کنم که با آن یکسری مهارت­هایی را کسب کنم مهم نیست برای کشور بدرد بخورد یا مقاله ISI از آن در بیاید؟

و.....

شاید یکی یا چند تا از موارد بالا هدف شما باشد. اما واقعیت را بخواهید موضوع پایان نامه من از نوع آخر بود (البته ناخواسته اینچنین موضوعی را بهم پیشنهاد کردند). اما به نظر  من در کشور ما بهترین گزینه  برای انتخاب موضوع پایان نامه باید چهارمی باشد. امروزه متاسفانه اکثر دانشجویان هنگامی که وارد مقطع کارشناسی ارشد می­شوند تلاششان بر این است موضوعی را انتخاب کنند که دو تا سه مقاله JCR  آیا ISI از آن در بیاید که گزینه 3 را شامل می شود.

 من توصیه می کنم برای ترم یک تا اواسط ترم دوم برای انتخاب پایان نامه فقط سعی کنید مطالعه زیادی داشته باشید پایان نامه-های کار شده دانشجویان قبلی را بخوانید تا اینکه به یک دیدگاه کلی از رشته خود برسید. اما اینکه روز اول یا ماه اول وارد شدن به مقطع ارشد یا دکتری سریع به دنبال انتخاب موضوع پایان نامه بگردید و خیلی از اساتید هم که به دانشجویان مانند یک چک هشتصد هزار تا یک میلیون تومانی دو پا نگاه می­کنند موضوعی را به شما پیشنهاد می کنند اما موقع اجرای پایان نامه شما متوجه می شود چه اشتباهی را مرتکب شده­اید یک روز مواد آزمایشی نیست، روز دیگر دانشگاهی که در آن درس می خوانی امکانات انجام این طرح را ندارد، روز دیگر منبع برای این موضوع پیدا نمی­شود. کاری تکراری است که فلانی هم انجام داده خیلی ها ایراد می­گیرند "با این کارت حالا تو میخوای دیگه چه جمله­ای به علم اضاف کنی" که روز دفاع نتیجه آن را متوجه می­شوی. استاد نفسش از جای گرم در می­آمد خودش هم از این موضوع هیچ اطلاعاتی نداشت. مهمتر از همه شما اصلاً به اینچنین موضوعاتی علاقه­مند نیستید.

پس سعی کنید موضوعی را انتخاب کنید که به آن علاقه­مند هستید، با شغل آینده شما همخوانی داشته باشد. حتی الامکان علم روز باشد. برای اینکه متوجه شوید علم روز چی هست به ژورنال­های اختصاصی رشته (مقالات چاپ شده در سال­های اخیر در باره چه موضوعی است) و با اساتید و دانشجویان صاحب نظر در رشته خود مشورت کنید. جمله­ای که نباید فراموش کنید فکر نکنید همیشه با انتخاب یک موضوع مشکل نتیجه کار خوب از آب در میآید. من خودم دوستانی داشتم که با انتخاب موضوعی ساده دو تا مقاله JCR دادند اما دوستان او که کار پایان نامه­ای انها بسیار هم مشکل­تر بود نتوانستند حتی یک مقاله ISI یا حتی علمی-پژوهشی داخلی هم بدهند.

http://geneticz.blogfa.com/post-61.aspx

روش نگارش پایان نامه، گزارش و مقاله علمی

 

روش نگارش پایان نامه، گزارش و مقاله علمی
 

چکیده:
در این جزوه سعی شده تا نحوه نگارش یک گزارش علمی که می تواند شامل پایان نامه و یا مقاله باشد، ارائه گردد. هدف اصلی از نگارش این جزوه یکسان سازی نحوه نگارش گزارشات علمی بوده تا امکان انتقال و دریافت اطلاعات علمی بسهولت صورت پذیرد.
1- مقدمه
هدف از این جزوه ارائه نکات لازم برای تهیه پایان نامه می باشد. موارد اشاره شده در این جزوه در تدوین فصلهای پایان نامه ضروری می باشد. استاد راهنما اولین شخصی است که پایان نامه و رعایت موارد نگارشی پایان نامه را کنترل می نماید. استاد راهنما موظف است که کفایت موضع پایان نامه را تایید نماید، دانشجو باید کلیه نکات مورد نظر استاد راهنما و تذکرات وی را برای تکمیل پایان نامه رعایت نماید. از طرفی استاد راهنما مسئول تصحیح کلیه متن پایان نامه نبوده، مسئولیت دفاع از محتوی و شکل پایان نامه با دانشجو است.
 

 2- نکات اصلی در تدوین گزارش
در نگارش پایان نامه و یا مقاله باید نکات زیر رعایت شوند.
 2-1) تنظیم صفحه بندی پایان نامه
اولین اقدام در نگارش پایان نامه تنظیم صفحه آرائی آن دارد.
مطالب باید از بالا و راست  3 سانتیمتر و از پائین و چپ 5/2 سانتیمتر فاصله داشته باشند.
 2-2) اندازه و فونت عناوین
عنوانها اصلی و فرعی باید بصورت پررنگ نوشته شوند. عنوانهای اصلی که دارای یک مولفه هستند با اندازه 20 عنوانهای فرعی با دو مولفه مشخص می شوند و یا در واقع عناوین اصلی فصلها می باشند با اندازه 18 و عنوانهای فرعی که با سه مولفه مشخص می شوند و یا در واقع عنوانهای فرعی در فصل هستند با اندازه 16 و متن با اندازه 14 و با قلم نازنین نوشته شوند.
 2-3) شماره عناوین
شماره عناوین از راست به چپ و شماره اول بیانگر فصل و شماره دوم بیانگر عنوان بوده و حداکثر اعداد بکار رفته سه تا باید باشد.
 2-5) زیر نویس کلمات
اگر از کلماتی در متن استفاده شود که امکان ترجمه آنها وجود نداشته باشد باید با استفاده از زیر نویس انگلیسی آن در همان صفحه نوشته شود و اگر تعداد این کلمات زیاد باشد با شماره گذاری از همدیگر منفک شوند این شماره ها در هر صفحه از یک شروع می شوند. 
 2-6) توضیح جداول و اشکال
توضیح جداول در بالای آنها و توضیح اشکال در زیر آن ذکر می شوند. جداول و اشکال در وسط صفحه قرار می گیرند. شماره جداول در هر فصل با ذکر شماره جدول و متعاقب آن فصل بیان می شود. در هر فصل شماره جداول از یک شروع می شود
  2-7) نگارش روابط
روابط از سمت چپ و شماره آنها از سمت راست نوشته می شود. شماره روابط در هر فصل با ذکر شماره روابط و متعاقب آن فصل بیان می شود. در هر فصل شماره روابط از یک شروع می شود.
 2-8) مراجع
در صورتیکه در پایان نامه از نتایج و کارهای دیگران استفاده شود باید حتما مرجع این مطالب ذکر شود. هر مرجع با شماره ای که در داخل یک کروشه قرار داده شده است معین می گردد. شماره مراجع از یک شروع می شود و با تغییر فصل ها این نحوه شماره گذاری تداوم خواهد داشت.
 2-9) فاصله بین پاراگرافها
با اتمام هر بخش فرعی و یا اصلی بخش بعدی با یک سطر فاصله شروع می شود. مطالب با فاصله 5/1 سطر از همدیگر نوشته می شوند.
2-10) علائم و اختصارات
کلیه علائم و اختصارات بکار رفته در پایان نامه در ابتدای آن تعریف می شوند.
2-11) شماره صفحات
صفحات اولیه تا شروع مقدمه با حروف الفبا و بعد از آن با شماره و در وسط و پائین صفحه مشخص می شوند.
2-12) پیوست ها
مطالبی که ضرورت آنها بگونه ای نیست که در متن باید ذکر شوند ولی ممکن است خواننده نیاز به آن داشته باشد در پیوست آورده می شوند. تعداد پیوست ها محدودیت ندارد.
 
3- نحوه تنظیم صفحات اولیه و صفحه روی جلد
در تدوین پایان نامه قبل از شروع بخشهای اصلی پایان نامه که همان فصول پایان نامه می باشند باید مطالبی در ابتدای پایان نامه آورده شود که در زیر به آنها اشاره می شود.
 (صفحه روی جلد پایان نامه)
دانشگاه صنعتی جندی شاپور
( عنوان پایان نامه )
 استاد راهنما:
(نام استاد راهنما)
 توسط:
( نام و نام خانوادگی دانشجو)
(پائیز 1386)
(توضیح: رنگ جلد سرمه ای و در عطف پایان نامه باید عنوان پایان نامه و تاریخ ذکر شود)
 

 (صفحه اول و صفحات قبل از آن)
 ( بعد از جلد یک صفحه سفید و بعد از آن صفحه ای که نگارنده در مورد آن اختیار دارد و  مزین بنام خداوند است قرار داده می شود. بعد از آن صفحه ارزیابی پایان نامه و متعاقب آن که بعنوان صفحه اول آنرا خواهیم خواند عینا مشابه روی جلد است قرار داده می شود.
 

 صفحه دوم:

صفحه قدر دانی
 در این صفحه از افرادی که مد نظر دانشجو می باشد قدر دانی می گردد. نمونه این صفحه در زیر آمده است.
بدینوسیله از زحمات استاد راهنما آقای دکتر............................... برای ارائه راهنمائی های ارزنده در طول انجام این پایان نامه قدردانی می نمایم.
از اعضاء خانواده که در طول انجام این پایان نامه با صبر و تحمل مشکلات را پذیرا بودند نیز سپاسگزارم.
 

(صفحه سوم)
 «تقدیم به ..........»
 

(صفحه چهارم)
 اعلان منحصر بفرد بودن پایان نامه
 بدینوسیله اعلان می گردد که مطالب مندرج در این پایان نامه تاکنون برای دریافت هیچ نوع مدرکی توسط اینجانب و فرد دیگری ارائه نشده است.
 نام و نام خانوادگی دانشجو

امضاء
 
(صفحه پنجم)
چکیده
در صورتی که متن چکیده بخوبی تهیه شده باشد، داوران و یا خوانندگان با مرور آن محتوای کلی پایان نامه را دریافت می نمایند. یک چکیده بایستی حدود 250 تا 300 کلمه باشد و نتایج اصلی مندرج در پایان نامه در آن ذکر شده باشد
 
هدف از ارائه این پایان نامه بررسی رفتار ارتعاشی صفحات چند لایه تحت اثر بارهای ضربه با سرعت کم می باشد. برای این منظور ابتدا رفتار ورقهای چند لایه تحت بارهای ایستا مورد مطالعه قرار گرفته و سپس جریان انتقال موج تنش در اثر بارهای ضربه ای در جهت طولی و عرضی بررسی شده است.
در انتها ضمن ارائه مدل جدید از شیوه انتقال موج تنش در ورقهای چند لایه، نتایج حاصل از حل عددی با نتایج آزمایشی مقایسه گردیده و میزان تطابق آنها موررد بررسی قرار گرفته و پیشنهاد تحقیقات در زمینه جدید ارائه شده است.
 
(صفحه ششم)
صفحه فهرست مطالب
 موضوع 
قدردانی
اهدانامه
اعلان منحصر بفرد بودن ایان نامه
چکیده
فهرست جدولها و شکل ها
فهرست علائم
فصل 1- مقدمه
فصل 2- بررسی صفحات چند لایه تحت بارهای ایستایی
1-2- ترکیب صفحات چند لایه
 2-2- روش تحلیل تنش در صفحات چند لایه
1-2-2- روش ایستایی
 2-2-2- روش دینامیکی
مراجع
پیوست 1:
پیوست 2:
 
 (صفحه هفتم)
 الف) فهرست جدولها
جدول -1-1: مشخصات مکانیکی صفحات چند لایه
جدول -2-1: فرکانس طبیعی صفحات لایه بر حسب تعداد لایه، n
 
ب) فهرست شکلها
شکل 1-1- نمودار تغییر مکان وسط صفحه چند لایه بصورت تابعی از تعداد لایه
شکل 2-1 توزیع تنش طولی در ورق چند لایه تحت اثر بار ضربه ای پله ای بصورت تابعی از طول ورق
 

 (صفحه هشتم)
لیست علائم و اختصارات
:b عرض تیر

 L(m)

c: نرمی
E: مدول یانگ
α: ضریب انبساط حرارتی
β: ضریب ویژه
δ: تغییر مکان
FEM: مدول المان محدود
SEM: میکروسکوپ الکترونیکی
 
بحث و نتیجه گیری
در پایان ارائه مطالب در فصول مختلف باید نگارنده جمع بندی از کار ارائه شده را در این قسمت ارائه نمایند. بگونه ای که نتیجه کل موضوع مورد بحث در این قسمت ارائه شده باشد.
 
ارائه پیشنهادات
در این قسمت با توجه به نتایج بدست آمده نگارنده پیشنهادات خود را جهت ادامه کار ارائه می نماید.
مراجع 
مراجعی که در داخل متن به آنها اشاره شده است با رعایت ترتیب حضور در متن و به نحوی که در زیر نشان داده شده است در این قسمت نگارش می شوند.
 1-در صورتیکه مرجع مقاله علمی باشد.
Roth, B., A, Mavris, D.N., "A Comparision of Thermodynamic Loss Models Suitable for Gas Turbine Propulsion: Theory and Taxonomy," 36th Joint Propulsion Conference and Exhibit, Huntsville, AL, July 2000, AIAA, 2000-3714
 2- در صورتیکه مرجع کتاب لاتین باشد.
 Moran,M.J., "Availability Analysis: A Guide to Efficient Energy Use" Prentice-Hall,     Englewood Cliffs, NJ, 1982
Gibson, R. F. Principles of Composite Material Mechanics,  Holman, J. P. and Lloyd, J. R. (editors), MC Graw-Hill (Pub.), (1994) 231-256.
 3- در صورتیکه مرجع کتاب فارسی باشد.
دکتر حسین محمودی،" الاستیسته کاربردی" مرکز نشر دانشگاهی، (1375) ، 235-254.
 

دانشگاه صنعتی جندی شاپور
 گرد آورنده: دکتر محمدرضا عصاری

 

رهنمود ها و ملاحظاتي پيرامون شناسايي و انتخاب موضوع پايان نامه

 

 

 

 

رهنمود ها و ملاحظاتي پيرامون شناسايي و انتخاب موضوع پايان نامه

(براي پژوهشهاي پيمايشي حوزه هاي علوم انساني و اجتماعي)
تدوين رحمت الله فتاحي

مرحله اول:ملاحظات و نكات اوليه
مطالعه اجمالي در برخي زمينه هاي مورد علاقه و مهم
جستجو در برخي پايگاهها و نيز اينترنت تحت عبارت "موضوعات پژوهشي"(research topics)و يا اولويت هاي پژوهشي"(research priorities) و يا "مباحث پژوهشي"( issues for research) و يا "پيشنهادهايي براي پژوهشهاي بيشتر"(further research) در حوزه هاي دلخواه براي آگاهي از موضوع هاي بالقوه مناسب
مطالعه و وارسي "پيشنهادهايي براي پژوهشهاي بيشتر" در فصل آخر پايان نامه ها براي آگاهي از موضوع هاي بالقوه مناسب
صرف وقت بيشتر و مطالعه عميق تر و تحليلي تر در باره موضوع هاي مطرح
 مشورت با استادان و ساير دانشجويان آگاه و منتقد در مورد موضوع هاي قابل قبول و مطرح
توجه به علاقه و يا تجربه استاد مربوطه به موضوع پيشنهادي

مرحله دوم:بررسي و تحليل مقوله ها و نكات مورد توجه در انتخاب موضوع
علاقمند بودن به موضوع
 نو بودن موضوع (تكراري و يا تقليدي صرف نباشد)
ارزشمند بودن موضوع:
مطرح بودن در سطح سازمان، ملي يا منطقه اي يا جهاني
منطقي بودن و نه فريبنده بودن
كاربردي بودن (در مورد پژوهشهاي غيربنيادي):امكان استفاده از نتايج در كوتاه مدت يا ميان مدت (بتواند به يك نياز مهم پاسخ دهد)
مطرح بودن به منزله مسئله (امكان تعريف يك مسئله جديد مبتني بر پيشينه پژوهش يا تجربيات حرفه اي و شخصي)
امكان طرح و تعريف سؤال يا فرضيه بر اساس مسائل عملي يا نظري
سئوالهاي مشخص، عيني و هدفمندي را بتوان طرح كرد
براي پاسخ به سئوالها، راه حل علمي و روش مناسب وجود داشته باشد
امكان عملي اجراي پژوهش
انجام مراحل تحقيق با دشواري غيرعادي همراه نباشد
مراحل كار به لحاظ طول زمان مورد نظر (با توجه به مقررات دانشگاه مربوطه)قابل انجام باشد
مطالعات نظري و دستيابي به منابع براي مطالعه امكان پذير باشد
نمونه معرف (نماينده) جامعه پژوهش قابل دسترس بوده و افراد مايل به همكاري باشد (مثلا به پرسشنامه ها در زمان مقرر پاسخ دهد يا در مصاحبه شركت كند)
شيوه گردآوري اطلاعات (توزيع پرسشنامه و يا مصاحبه و يا راه هاي ديگر)در مدت زمان مشخص قابل انجام باشد
اطلاعات مورد نياز قابل دسترس و گردآوري باشد
امكان انجام پژوهش، به لحاظ روش تحقيق (وجود يك يا چند روش براي آزمون كردن)وجود داشته باشد
امكان ادامه پژوهشهاي بيشتر در همان زمينه
پيشنهادهاي جديدي را بتوان از دل پژوهش براي پژوهش هاي آتي مطرح كرد
امكان استخراج و چاپ چند مقاله در آن زمينه (توليد دانش جديد)

مرحله سوم:تصميم گيري كلي
تدوين يك فهرست از موضوع هاي مناسب بر اساس توجه به معيارهاي مرحله دوم
بررسي مجدد تك تك موضوع ها با نگاه منطقي و واقع بينانه
حذف برخي از موضوع ها كه امكان انجام تحقيق و رسيدن به نتيجه مطلوب در آنها دشوار است
انتخاب حداكثر دو يا سه موضوع مناسب براي تحقيق
بررسي هر يك از موضوع ها به لحاظ وجود منابع اطلاعاتي و وجود استاد راهنما (موضوع در حوزه توجه به تخصص و علاقه حداقل يكي از استادان باشد)
مشورت با يك يا دو استاد در باره موضوع هاي پيشنهادي و مسائل مرتبط با آنها
گرفتن تائيد اوليه از يك يا دو استاد در مورد مناسب بودن يكي از موضوع ها

مرحله چهارم:محدودكردن دامنه موضوع
مطالعه متون علمي براي پي بردن به فضاهاي خالي براي تحقيق در آن موضوع
بيان موضوع محدود شده در قالب عبارت (عنوان پايان نامه)
مشورت مجدد با استادان مربوطه در مورد موضوع محدود شده
تائيد موضوع نهايي پس از انجام اصلاحات لازم در عنوان
مطالعه مجدد متون علمي براي يافتن و تدوين مسئله پژوهش
نوشتن سئوالها و يا فرضيه هاي مناسب براي تحقيق
مشورت با استادان مربوطه و تائيد مسئله ها و يا فرضيه ها

مرحله پنجم:انجام ساير گامهاي پژوهش كه در طرح پيشنهادي(proposal)مشخص مي شود:
مشخص كردن روش تحقيق
مشخص كردن جامعه پژوهش
مشخص كردن شيوه نمونه گيري
مشخص كردن ابزار گردآوري اطلاعات
اجراي مراحل عملي كار
تدوين گزارش تحقيق

 منبع:
انجمن كتابداري و اطلاع رساني ايران
گروه پژوهش

http://dglib.ir/m/index.php?option=com_content&task=view&id=26&Itemid=1

راهنماي ثبت، نگارش، دفاع وارزشيابي پايان نامه

 

راهنماي ثبت، نگارش، دفاع وارزشيابي پايان نامه

1- پايان نامه بخشي از دوره دكتراي عمومي دندانپزشكي است كه طي آن دانشجو موظف است در يك زمينه مربوط به رشته تحصيلي خود تحت نظر استاد راهنما به تحقيق بپردازد.
2- دانشجويان دوره دكتري عمومي دندانپرشكي مي بايست پس ازگذراندن 120 واحد درسي دوره دكتري عمومي دندانپزشكي تايكسال موضوع پايان نامه خودرا انتخاب وبه ثبت برسانند.
تبصره: به دانشجوياني كه موضوع پايان نامه خود رادرمدت مقرربه ثبت نرسانند، تازمان ثبت موضوع پايان نامه، واحددرسي جديد ارائه نخواهدشد.
3- استاد راهنما باپيشنهاد دانشجو، موافقت استاد راهنما وتاييد گروه آموزشي مربوطه وتصويب شوراي پژوهشي دانشكده مربوطه تعيين مي گردد.
تبصره : رتبه استاد راهنما حداقل استادياري است . درموارد استثنائي باتاييد شوراي پژوهشي دانشكده مي توان ازاعضاي هيات علمي مربي نيز به عنوان استاد راهنما استفاده نمود.
تبصره : درموارد خاص وباتصويب شوراي پژوهشي دانشكده وبه منظور انجام تحقيقات بين بخشي دانشجو مي تواند بيش از يك استاد راهنما داشته باشد.
4- درصورت لزوم به پيشنهاد استاد راهنما يك نفر از اعضاي هيات علمي يامتخصصان ومحققان برجسته، پس ازتائيد شوراي پژوهشي دانشكده به عنوان استاد مشاور تعيين مي شود.
تبصره : سقف تعداد پايان نامه هاي دوره دكتراي عمومي دندانپزشكي كه به طور همزمان توسط هراستاد راهنما هدايت مي شوند ازفرمول تقسيم تعدادكل دانشجويان ورودي درهرسال به تعداد كل اعضاي هيات علمي دانشكده مربوطه ضرب درعدد2 بدست مي آيد. دردانشكده هايي كه تعداد اعضاء هيات علمي زياد است وبافرمول فوق سقف پايان نامه هرعضو هيات علمي عددكمي خواهدشد، هرعضو هيات علمي براساس مرتبه دانشگاهي وي وباتصويب شوراي پژوهشي دانشكده ، حداكثر 3 پايان نامه دانشجويان باسال ورودي يكسان رابه طور هم زمان مي تواند راهنمايي نمايد.
5- انتخاب موضوع پايان نامه بايستي باهدايت استاد راهنما باشد.
6- موضوع پايان نامه نبايد تكراري باشد به اين معنا كه پايان نامه باعنوان مشابه يامتفاوت ولي محتواي يكسان در5 سال اخير دردانشگاه ذيربط گرفته نشده باشد.
تبصره : درموارد خاص وبانظر شوراي پژوهشي دانشكده ، درموضوعاتي كه ممكن است نياز به تحقيق مجدد دركمتر ازفاصله زماني فوق باشد، اخذ پايان نامه باعنوان ومحتواي مشابه بلامانع است .
7- هردانشجو بايد يك موضوع رابعنوان پايان نامه انتخاب نمايد.
تبصره: انتخاب موضوع پايان نامه توسط گروهي ازدانشجويان (حداكثر 3 نفر ) پس ازتائيد استاد راهنما وتصويب شوراي پژوهشي دانشكده به شرط رعايت موارد ذيل مجاز
مي باشد.
الف: حجم واهميت موضوع تحقيق باتعداددانشجويان تناسب داشته باشد.
ب: تقسيم بندي موضوع تحقيق به گونه اي باشد كه هريك ازدانشجويان ذيربط بتوانند انجام بخش مستقلي ازپايان نامه راعهده دار شوند.
8- جهت ثبت موضوع پايان نامه بايد مراحل ذيل طي شود.
الف: انتخاب موضوع پايان نامه باهدايت استاد راهنما
ب: بررسي تكراري نبودن موضوع پايان نامه توسط معاونت پژوهشي دانشكده
ج: تصويب طر ح پيشنهادي پايان نامه درگروه آموزشي مربوطه
د: ارائه طرح پيشنهادي پايان نامه ازطرف گروه به معاونت پژوهشي دانشكده جهت تصويب درشوراي پژوهشي دانشكده
ه: ابلاغ مصوبه شوراي پژوهشي دانشكده به استاد راهنما جهت شروع پايان نامه
تبصره: فاصله زمان ثبت موضوع پايان نامه تازمان دفاع ازآن نبايد كمتر ازيكسال باشد.
9- هرپايان نامه بايد حاوي موارد زيرباشد:
الف: چكيده به زبان فارسي وانگليسي (اهميت وزمينه كار ، مواد وروش ، نتايج ونتيجه گيري)
ب: مقدمه (دلايل اهميت موضوع پژوهش ، اطلاعات كلي درزمينه پژوهش واهداف پژوهش)
ج: بررسي متون
د: روش كار (نوع پژوهش، محيط ومواد پژوهش ، حجم نمونه وروش نمونه گيري ، روش جمع آوري اطلاعات ، روش تجزيه وتحليل داده هاوانواع آزمون هاي آماري ومراحل انجام كار)
ز: نتايج ( استفاده از آزمون هاي آماري ، جداول ، نمودارها وبيان نتايج)
و: بحث ونتيجه گيري (بررسي نتايج حاصله، مقايسه نتايج باساير مطالعات ، بررسي علت تفاوت نتايج پژوهش باساير مطالعات ، بررسي نقايض ومحدوديت هاي پژوهش ، نتيجه گيري نهايي وارائه پيشنهادات)
ه: مراجع
10: نگارش پايان نامه به زبان انگليسي بلامانع مي باشد ولي لازم است علاوه برچكيده به زبان انگليسي، چكيده به زبان فارسي نيز داشته باشد.
11: هيات داوران كه مسئوليت تصميم گيري تهايي در مورد پايان نامه ها رابرعهده دارند از اعضاي زير تشكيل مي شود:
 

استاد راهنما
استاد مشاور (درصورت وجود)
نماينده شوراي پژوهشي دانشكده
نماينده گروه آموزشي مرتبط باپايان نامه
يك عضو ازاعضاي هيات علمي يامحققان ، متخصصان وصاحب نظران به انتخاب گروه آموزشي مربوطه
تبصره : مرتبه علمي استاد راهنما واعضاي هيات علمي بايد حداقل استادياري باشد، درشرايط خاص پس ازتائيد شوراي پژوهشي دانشكده مي تواند مربي باشد . درخصوص محققان ومتخصصان وصاحب نظران داشتن مدرك دكتري تخصصي الزامي است .
12- ارزشيابي پايان نامه ها توسط هيات داوران درمقياس نمره گذاري ازصفر تابيست صورت مي گيرد وباتوجه به نمرات مربوط به چهار درجه به شرح ذيل متمايز مي شوند.
عالي پايان نامه هاي بانمره 19 تا 20
بسيار خوب پايان نامه هاي بانمره 17 تا99/18
خوب پايان نامه هاي بانمره 14تا99/16
غيرقابل قبول پايان نامه هاي بانمره كمتراز14
تبصره : پايان نامه هايي مي توانند درجه عالي راكسب نمايند كه تحقيقاتي بوده ويادريكي ازمجلات علمي معتبر داخل ياخارج ازكشور به صورت مقاله چاپ شده ويااخذ پذيرش چاپ رادراين مجلات ارائه نمايند. بديهي است كه ارائه مقاله ويااخذ پذيرش چاپ مقاله بايد قبل از دفاع ازپايان نامه وتعيين نمره نهايي صورت گيرد.
13- كليه دانشجويان موظف به دفاع ازپايان نامه خود درآخرين نيمسال تحصيلي
مي باشند وچنانچه دانشجو درچهار چوب سنوات مجاز تحصيلي نتواند ازپايان نامه خوددفاع ونمره قبولي كسب نمايد، علي رغم اينكه گليه واحدهاي درسي دوره آموزشي مربوطه راباموفقيت گذرانده باشد، اخراج خواهدشد.
14- تعدادواحدها ونمره پايان نامه دانشجويان درآخرين نيمسال تحصيلي ثبت شده ودانشجو ازرعايت حداكثر واحدهاي مجاز درآخرين نيمسال تحصيلي معاف است.
15- زمان فارغ التحصيلي دانشجو، زماني است كه تمامي واحدهاي درسي خودرا ازجمله پايان نامه را گذرانده باشد(هركدام كه موخر باشد)
16- كليه حقوق مكتسب ازپايان نامه متعلق به دانشگاه است.
17- يك نسخه ازخلاصه هرپايان نامه مي بايست به حوزه معاونت تحقيقات وفناوري وزارت متبوع جهت بهره برداري واطلاع رساني به ديگر مراكز ارسال گردد.
18- رساله باتوجه به مشخصات برنامه وسرفصل دروس دوره دكتراي عمومي دندانپزشكي مصوب هفتمين جلسه شوراي عالي برنامه ريزي مورخ 31/2/79 به رساله 4،3.2.1به شرح ذيل ميباشد:
رساله 1: ميزان حداقل آموزش : (Requirement):
- نگارش طرح مقدماتي تحقيق (پروپوزال) باهدايت استادراهنما
- تصويب پروپوزال وعنوان تحقيق درمرجع مربوطه
- ثبت عنوان تحقيق (رساله) دراداره آموزش دانشكده
رساله 2: ميزان حداقل آموزش : (Requirement):
- انجام تحقيق مطابق مواد وروشهاي مصوب به سرپرستي استاد راهنما
- ارائه گزارش مكتوب ازپيشرفت تحقيق به استاد راهنما
رساله 3: ميزان حداقل آموزش : (Requirement):
- انجام تحقيق مطابق مواد وروشهاي مصوب به سرپرستي استاد راهنما
ارائه گزارش مكتوب ازپيشرفت تحقيق به استاد راهنما
رساله 4: ميزان حداقل آموزش : (Requirement):
- انجام واتمام تحقيق مطابق مواد وروشهاي مصوب به سرپرستي استاد راهنما
- نگارش رساله باتاييد نهايي استاد (آماده دفاع بودن)
- دفاع ازرساله (واداي سوگند)
(ارزشيابي رساله 1و2و3 توسط استاد راهنما ورساله 4 توسط هيئت داوران انجام مي گيرد.)
19- عنوان پايان نامه واستاد راهنما پس ازتصويب غيرقابل تغيير ميباشد.درشرايط خاص باتصويب شوراي آموزشي دانشكده ميسر خواهدبود.
20- استاد راهنماي اول بايستي ازكادر هيات علمي دانشكده دندانپزشكي مشهد باشد.
21- اضافه كردن استاد راهنماي سوم مي بايست باتائيد شوراي گروه وتصويب شوراي آموزشي دانشكده باشد.
22- پايان نامه هايي كه دواستاد راهنما دردوگروه آموزشي مختلف نياز دارد بايستي درجلسه گروه آموزشي استاد راهنماي اول ودرحضور استاد راهنماي دوم درگروه مطرح وبتصويب برسد.
23: پايان نامه هايي كه مروري باشند حداكثر سقف نمره اي كه مي توانند كسب نمايند 5/18 مي باشد.
24- اعضاي كادر هيئت علمي كه تعهدات قانوني خودرا بصورت (ضريب K) آموزشي
مي گذرانند درسال اول تنها يك پايان نامه (بعنوان استاد راهنماي دوم)ودرسال دوم دو پايان نامه( بعنوان استاد راهنماي اول يادوم) ودرسال سوم طبق آيين نامه ودستور العمل اجرايي مي توانند راهنمايي پايان نامه دانشجويان عمومي را بعهده گيرند.
25- كادرهيات علمي كه شرايط راهنماي پايان نامه را داشته باشند مي توانند حداكثر دو پايان نامه را بعنوان استاد راهنماي اول (شامل : حداكثريك تخصصي ويك عمومي ويا دوعمومي ) ويك پايان نامه را بعنوان استاد راهنماي دوم (تخصصي ياعمومي )درهرسال تحصيلي برعهده گيرند.
تذكر: *رديف 1 تا18 اين آئين نامه طبق آيين نامه ودستورالعمل اجرايي پايان نامه هاي دكتراي عمومي دندانپزشكي مصوب بيست وپنجمين جلسه شوراي عالي برنامه ريزي مورخ 23/12/82علوم پزشكي ميباشد.
* رديف 19 تا 23 مصوبه شوراي آموزشي دانشكده مورخ 7/10/84 ميباشد .
* رديف 24 تا 25 مصوبه شوراي آموزشي دانشكده مورخ 7/8/85 ميباشد .

نحوه نگارش پايان نامه
- تايپ پايان نامه مي بايست در نهايت سادگي بوده و از اضافه كردن مطالب و طرحهاي غير ضروري بپرهيريد.
- -. هر صفحه پايان نامه مي بايست حداقل 24 سطر داشته و حداكثر شماره فونت آن 14 باشد.
هرپايا ن نامه بايد شامل موارد ذيل باشد:
- عنوان به زبان فارسي وانگليسي (2صفحه)
- تقديروتشكر(حداكثر2صفحه) ( Acknowledgement )
- فهرست مطالب ، تصاوير ، جداول ونمودارها - خلا صه فارسي و انگليسي ( Abstract) - بخش اول: مقدمه و مروري بر متون ( Introduction & Review of Literatures ) - بخش دوم: مواد و روش كار ( Methods & Materials) - بخش سوم: يافته ها ( Results ) - بخش چهارم: بحث ( Discussion ) - بخش پنجم : نتيجه گيري ( Conclusion ) - منابع ( References ) - ضميمه( در صورت نياز )
 

عنوانTitle
بايد كوتاه، مختصر، مفيد، كامل و جامع باشد.
- عنوان بهتر است به شكل عبارت نوشته شود.
- از به كار بردن مخفف در عنوان پرهيز گردد مگر مخفف كلمه مورد نظر بسيار معروف و رايج باشد مانند : PH
- در صورت استفاده از اعداد در عنوان اگر صد و يا كمتر از آن باشد بصورت حرفي و بزرگتر از صد به صورت عددي نوشته شود.
- در مطالعات توصيفي حتما زمان و مكان در عنوان ذكر گردد.
- عنوان فارسي در صفحه اول پشت جلد و عنوان انگليسي در صفحه آخر بلافاصله پشت جلد آورده شود.

تقدير و تشكرAcknowledgement
- ضروري است از كليه كساني كه در اين تحقيق به نحوي سهيم بوده ولي در تاليف نقشي نداشته اند با ذكر نوع همكاري آنان، تقدير و تشكر گردد.
- از كمكهاي فني و تكنيكي، حمايتهاي مالي و مادي تشكر شود.
- در مجموع از دو صفحه تجاوز ننمايد.
- لازم است مطالب اصلي و سر فصلهاي پايان نامه به همراه صفحه مربوطه آورده شود.
در صورت استفاده از جداول و نمودار لازم است عنوان كامل آنها به همراه صفحه مربوطه ذكر گردد.

فهرست مطالب
- لازم است مطالب اصلي و سر فصلهاي پايان نامه به همراه صفحه مربوطه آورده شود.
در صورت استفاده از جداول و نمودارها لازم است عنوان كامل آنها به همراه صفحه مربوطه ذكر گردد.

چكيده يا Abstract
با توجه به اينكه خلاصه يا چكيده، در واقع مهمترين و پرخواننده ترين قسمت يك مقاله است ، لازم است نويسنده نهايت سعي خود را براي نگارش خلاصه اي كه واجد شرايط ذيل باشد به كار برد.
افعال مورد استفاده بهتر است در زمان گذشته و سوم شخص باشد.
از آوردن جزئيات پرهيز گردد.
از جدول و نمودار و تصاوير، اصطلاحات و محففها استفاده نشود.
شماره رفرنس ذكر نشود.
خلا صه اي چند سطري از مقدمه و هدف،مواد و روشها ،يافته ها و نتيجه گيري طرح تحقيقاتي در پاراگرافهاي مجزا و مشخص آ ورده شود.
از نظر فضاي اشغال شده، خلاصه معمولا نبايد بيش از سي سطر باشد.
Abstract عينا ترجمه خلاصه فارسي به انگليسي مي باشد.
خلاصه فارسي بلافاصله قبل از مقدمه آورده شود.
Abstractدر آخر پايان نامه در صفحه دوم از پشت جلد باشد.

مقدمه و مروري بر متون
Introduction & Review of Literature
- اين بخش شامل : مقدمه ، مروري بر متون ، بيان مسأ له و هدف طرح تحقيقاتي مي باشد.
- بخشهاي بيان مسأ له و هد ف به صورت پاراگرافهاي مجزا و عنوان مشخص آورده شود.
- هدف از نگارش مقدمه معرفي تحقيق بصورت منطقي و قابل درك براي خوانندگان مي باشد.
- خواننده پس از مطالعه مقدمه بايد بداند كه اساس پايه هاي تحقيق چه بوده و چرا اين تحقيق مهم است و چگونه انجام شده است.
- مقدمه بايد جامع و كامل باشد.
- ابتدا مي بايست نويسنده با توصيف مختصري از موضوع مورد مطالعه به بيان مشكل پرداخته و اهميت مشكل و راههاي حل آن را بيان نمايد.
- سپس مروري بر تحقيقات انجام شده در زمينه موضوع مورد پژوهش آورده شود.
- در مروري بر مقالات سعي شود از مقالات در سطح عالي استفاده شود.
- مقدمه جاي بيان اطلا عات گسترده و غير اختصاصي نيست.
- حتي الامكان از جداول و تصاوير استفاده نگردد.
- از نظريه ها و عبارتهاي شخصي استفاده نگردد.
- محقق سعي نمايد از مقالاتي نام ببرد كه شخصاُ از آنها استفاده كرده است.
- معيار منابع براساس مقالات ، خلاصه مقالات و كتب معتبر دنيا و پايان نامه هاي دفاع شده مي باشد.
- مطالب موجود در سايتهاي مختلف اينترنتي نمي تواند به عنوان منبع قرار گيرد.

مواد و روشها Methods and Materials
- هدف از نگارش اين بخش، شرح نسبتا كاملي از متدولوژي تحقيق مي باشد به نحوي كه پژوهشگر ديگري بتواند روش تحقيق مورد نظر را بدون هيچ مشكلي تكرار كند.
- اهميت ديگر اين قسمت اين است كه خواننده مي خواهد بداند تا چه اندازه روش كار مورد استفاده در اين تحقيق و نتايج بدست آمده قابل اعتماد مي باشد.
- در صورت انجام مطا لعه مقدماتي( Pilot Study) شرح مختصري از آن ضروري است.
- به طور واقع نحوه انتخاب موضوع مورد مطالعه، نوع مطالعه (توصيفي-تحليلي- مورد مشاهده- كومورت-تجربي- نيمه تجربي- يك سري كور و يا دو سري كور Double Blind) مشخص گردد.
- بر اساس نوع مطا لعه نحوه نمونه گيري (تصادفي يا غيرتصادفي) ،زمان و مكان اجراي تحقيق ،ملاك انتخاب ويا عدم انتحاب نمونه هاي مورد پژوهش و حجم نمونه نوشته شود.
- جزئيات مواد مورد استفاده و لوازم به كار گرفته شده به همراه كارخانه سازنده مواد و يا دستگاههاي مورد استفاده ذكر گردد.
- نحوه جمع آوري اطلاعات نوشته شود. جمع آوري اطلاعات از طريق مصاحبه، مشاهده، پرسشنامه، يا از روشهاي ويژه اي كه استفاده شده توضيح داده شود.
- مداخلات انجام شده، نوع مداخله يا تجربه اي كه برروي هريك از نمونه ها انجام گرفته است با دقت توضيح داده شود.
- روشهاي اندازه گيري، دقت و حساسيت وسيله مورد اندازه گيري بيان گردد.
- حتي الا مكان مي بايست Validity وReliability وسيله اندازه گيري( مثل پرسشنامه ) ذكر گردد. اگر از روشهاي استاندارد و يا پرسشنامه استاندارد استفاده شده است تنها ذكر نام منبع آن كافي است.
- آزمونهاي آماري، روشهاي آماري كه براي تاييد و تغيير نتايج مطالعه به كار رفته است بيان گردد.
- ذكر برنامه هاي كامپيوتري مورد استفاده در تحليلهاي آ ماري ضروري است.
- عبارات تخصصي آماري، كلمات مخفف و نشانه ها به طور كامل تعريف شوند.
- مسائل اخلاقي رعايت شده در مطالعات انساني و حيواني ذكرگردد.

يافته هاResults
- از تكرار مواد و روشهاي استفاده شده در اين بخش بپرهيريد.
- يافته هاي تحقيق مي بايست به صورت مفصل و روشن بيان گردد و از به كاربردن الفاظ و عبارات دوپهلوئي كه معناي روشني ندارند، پرهيز شود.
- نوع آزمون آماري مورد استفاده مي بايست ذكر گردد.
- نتايج آزمون آماري مي بايست بدون هيچگونه تعبير و يا تفسيري بيان گردد. اگر شاخصها عدد هستند، به دقت شرح داده شوند.
- در صورتي كه ضمن مطالعه تعدادي از نمونه ها حذف مي شود ذكر علت آن ضروري است.
- معمولا گزارش ميانگين بدون شاخصهاي پراكندگي فاقد ارزش مي باشد و به جاست كه ميانگين به صورت (±) انحراف معيار و يا خطاي استاندارد ذكر گردد.
- اگر از آمار تحليلي استفاده شده است ضريب همبستگي، نسبت شانس و ساير نتايج بيان شود.
- اگر مي توانيد يافته هاي خود را به سادگي و بدون ابهام در متن بكار ببريد ازتكرار آن به صورت جدول و يا نمودار خودداري نماييد.
- هنگامي كه تعداد زيادي داده عددي وجود دارد و تفاوت آنها آنقدر بارز نيست كه اگر به شكل نمودار در آيد قابل توجه باشد، بهتر است آنها را در جدول بيان نماييد.
- عنوان جدول بالاي آن و عنوان نمودار و توضيح تصاوير زير آن نوشته مي شود. اين نوشته بايد در حدي باشد كه خواننده نياز به متن براي توضيح جدول و يا شكل پيدا نكند. همچنين نشانه هاي درون تصوير و زير نويس كاملا تنظيم شود.
- محل جدول متناسب با موضوع در متن آورده شود.
در موارد زير نتايج به صورت تصاوير و نمودار آورده مي شود:
· تعيين مقادير يك متغير وابسته برحسب مقادير متفاوت از متغير مستقل داده هاي يك متغير درمناطق مختلف
- عنوان واحدهاي اندازه گيري متغيرهاي نمايش داده شده روي خطوط عمودي و افقي نوشته شود.
- متغير مستقل براي محور افقي (X) و متغير وابسته برروي محور عمودي (Y) نوشته شود.
 

بحث Discussion
- اين بخش بايد يافته هاي اصلي مطالعه را بيان كند و بر جنبه هاي تازه و مهم بررسي انجام شده و نتايجي كه مي توان از آنها گرفت بدون تكرار مطالب ذكر شده در قسمتهاي ديگر تاكيد شود.
- نويسنده در اين قسمت از ميان نتايج ارائه شده پاسخي را براي سئوالاتي كه در مقدمه بيان كرده است پيدا نمايد.
- آثار و اهميت يافته هاي به دست آمده و محدوديتهاي آن را توضيح دهد.
- يا فته هاي اين تحقيق را با يافته هاي مشابه در ساير مطالعات قياس نمايد و دلايل احتمالي آن را شرح دهد.
- اگر شواهد مغاير يا نقض كننده اي براي نتايج تحقيق در ساير منابع وجود دارد آنها را بيان نمايد و دلايل احتمالي آن را ذكر نمايد.
- موارد كاربرد عملي و قابليت تعميم پذيري نتايجي را كه به دست آورده توضيح دهد.

نتيجه گيري Conclusion
- نويسنده مي بايست در اين قسمت نتايج كاربردي مطالعه خود را به صورت كليدي بيان نمايد.
- در اين قسمت پيشنهادات و راهنمايي را براي ادامه تحقيق يا رهنمودهايي را جهت تكميل آن به خوانندگان خود ارائه دهد.

منابع References
- از نظريه ها و عبارتهاي شخصي به عنوان منبع نمي توان استفاده كرد.
- محقق سعي نمايد از مقالاتي نام ببرد كه شخصا از آنها استفاده كرده است.
- معيار منابع براساس مقالات ، خلاصه مقالات و كتب معتبر دنيا و پايان نامه هاي دفاع شده مي باشد.
- مطالب موجود در سايتهاي مختلف اينترنتي نمي تواند به عنوان منبع قرار گيرد.
 

الف) استناد آوري و يا نحوه نگارش منابع مورد استفاده
- استفاده از منابع در حقيقت براي مستند كردن نوشته و افزودن اعتبار آن مي باشد.
- دو سيستم عمده براي استناد آوري وجود دارد:
1) سيستم هار وارد:
- در اين سيستم هنگامي كه شما جمله اي را از يك منبع مورد استفاده قرار مي دهيد، در انتهاي جمله نام نويسنده و سال انتشار منبعي كه برآن استناد كرده ايد ذكر مي نمايند (مثلا Stanley 1985)
- در اين سيستم فقط نام فاميل نويسنده نوشته مي شود و ذكر نام كوچك و يا حتي حرف اول آن ضروري نيست.
- اگر مقاله دو نويسنده دارد داخل پرانتز اسم هر دو به ترتيب حروف الفبا نوشته مي شود و اگر بيش از دو نويسنده را دو اسم اول را نوشته و بقيه et al گذاشته شود. مثلا( Stanley etal 1990)
- در قسمت معرفي منابع اسامي منابع مورد استفاده به ترتيب حروف الفبا نوشته مي شود. از آوردن نام منابعي كه در متن استفاده نشده، خودداري گردد.
2) سيستم ونكور (Vancouver)
- در اين سيستم استنادآوري براي هر جمله كه از منابع ديگر در متن مي آيد به ترتيب استفاده در متن شماره مي دهيم مثلا (1).
- ترتيب نوشتن منابع به همان ترتيبي است كه در متن مورد استفاده قرار مي گيرد.
 

ب) فهرست منابع:
- ترتيب نوشتن مشخصات يك منبع در هر دو سيستم استنادآوري يكسان است.
 

ج) نحوه نگارش منابع زمانيكه از يك مقاله استفاده شده است:
- اسم فاميل نويسنده، حرف اول اسم كوچك، عنوان مقاله، عنوان مجله، سال انتشار، شماره سريال (جلد)، صفحه شروع و ختم مقاله نوشته مي شود.
- در مورد نام مجله بايد از اختصاراتي استفاده شود كه درايندكس مديكري براي مجلات استفاده شده است. به عنوان مثل Journal of Endodontics به صورت خلاصه J Endodon نوشته مي شود.
- در صورتيكه نويسندگان مقاله پنج نفر و يا كمتر باشند مي بايست اسامي تمام نويسندگان ذكر گردد. در صورتي كه بيش از پنج نفر باشند، اسم دو نفر اول آورده شده و سپس از كلمه et al استفاده مي شود.
1) Stanley M, Pashley D. Vltrastractural study of dental pulp. J Endodon 1995; 18: 245-99.
2) نحوه نگارش منابع زمانيكه از يك كتاب به عنوان منبع استفاده شده است:
- اسم فاميل نويسنده، حرف اول اسم كوچك، عنوان كتاب، شماره چاپ، محل انتشار، ناشر، سال انتشار، شماره جلد در صورت وجود، صفحات مورد استفاده نوشته شود.
2) Ingle J, Bakland L. Endodontics, 5 th ed, London, Mosbey, 2002; 210-225.

نحوه ارزشيابي پايان نامه
ارزشيابي پايان نامه در جلسه دفاعيه بصورت محرمانه صورت مي گيرد و هيئت داوران نمره پايان نامه را با توجه به درنظر گرفتن موارد ذيل در فرم مربوطه وارد مي نمايند.
- در پايان جلسه ميانگين ارزشيابي اعضاي هيئت داوران بعنوان نمره نهايي در نظر گرفته خواهد شد.
ملاكهاي ارزشيابي پايان نامه هاي تحقيقاتي
1-ارزش و اهميت علمي موضوع انتخاب شده1نمره
2-كيفيت تبيين هدف و فرضيه1نمره
3-كيفيت تدوين مقدمه (بررسي مطالعات قبلي)2نمره
4-انتخاب روش كار و چگونگي اجراي آن4نمره
5-كميت و كيفيت نتايج حاصله4نمره
6- چگونگي تجزيه وتحليل آماري و نتايج2نمره
7- بحث و نتيجه گيري2نمره
8-كيفيت نگارش متن پايان نامه2نمره
9-كيفيت ارائه مطالب در جلسه دفاعيه2نمره
جمع نمرات : 20نمره

تهيه وتدوين : دانشكده دندانپزشكي مشهد
اداره آموزش - سال 1385

منبع: www.mums.ac.ir/dental/fa/g11

روش تحقیق 5

روش تحقیق در علوم اجتماعی

عباس تیموری آسفیچی
طرح تحقيق:
برنامه طرح تحقيق بايد با نظمي منطقي و معقول تنظيم و تدوين گردد.براي بسياري از محققين نوشتن طرح تحقيق به منزله برآورد هزينه آن و درخواست كمك هزينه از دولت يا سازمانهاي ذيربط است .حال شما خواه در فكر درخواست كمك مالي باشيد و خواه نباشيد بايد طرح تحقيق تان سودمند باشد در اينجا شما را با مراحل انجام و اتمام طرح تحقيق بيشتر آشنا مي كنم.
1-طرح موضوع تحقيق
قبل از هر گونه اقدامي براي انجام يك تحقيق مي‌بايد موضوع مورد مطالعه را از جهات مختلف مورد شناسايي دقيق قرار دهيم. در اين شناسائي نكاتي مورد توجه قرار مي‌گيرد كه عبارتند از:
پيشينه تحقيق:محقق در معرفي موضوع مورد مطالعه از كليه تحقيقات انجام شده قبلي مي‌تواند كمك بگيرد و احاطه خود را نسبت به موضوع بيشتر نمايد. تحقيقات اجتماعي انجام شده پيشين همچنين مي‌تواند علاوه بر شناخت موضوع به مسائل و مشكلاتي كه محققان ديگر ضمن انجام تحقيق با آن روبرو بوده‌اند و پي ببرد و بدين ترتيب از خطاها و دوباره كاريها احتراز نموده و در مقابل از تجربيات پيشينيان بهره گيرد.
تعريف مفاهيم: محقق براي تبيين و تشريح موضوع مورد مطالعه و تعيين متغيرهايي كه مربوط به موضوع مورد تحقيق مي‌گردد بايستي مفاهيم موجود در طرح تحقيق خود را يكايك تعريف نموده تا مفاهيم از يكديگر باز شناخته شوند و پرسشگران و ساير كساني كه محقق را ياري مي‌دهند با آگاهي و تسلط كامل به جزئيات موضوع بكار تحقيق بپردازند . در تعريف مفاهيم اصطلاحات و واژه‌هاي بكار رفته در طرح بايد مشخصاً و دقيقاً تعريف شوند. مثلاً در تحقيقات روستائي مفاهيمي مانند "خوش نشين" ,"زارع صاحب نسق", "جفت گاو" و "آيش" و "واحد بهره برداري و...دقيقا" تعريف شوند و يا در مطالعه مربوط به يك گروه اجتماعي اصطلاحات و مفاهيمي مثل "انسجام گروهي" و "ارتباط متقابل" ,"برون گروه" ,"درون گروه","شبه گروه","پاره گروه" و ....تعريف شوند.
محدوده موضوع: در طرح موضوع مورد مطالعه محدوده موضوع نيز به طور روشن و بوضوع مشخص مي‌شود و اين يكي از مسائلي است كه بسيار حائز اهميت است زيرا انجام تحقيقي كه محدوده و چهارچوب مشخصي نداشته باشد عملاً امكان پذير نيست و چنانچه موضوع را بدون در نظر گرفتن جامعه آماري و حد و مرز معيني مورد مطالعه قرار دهيم نتايج بدست آمده اعتبار علمي نخواهد داشت . مثلاً چنانچه ما عنوان كنيم كه قصد مطالعه دانشجويان دانشگاه تهران را داريم موضوع مورد مطالعه ماگسترده و در حال بسيار مبهم است زيرا معيين نشده است كه مطالعه ماد در ارتباط با چه ويژگي از جامعه دانشجويان است و كداميك از دانشكده‌ها يا رشته ‌ها يا كلاسها يا گروهاي سني را در بر مي‌گيرد و آيا مطالعه ما تنها مربوط به جامعه دانشجويان مرد مي‌شود و يا زنان و يا هر دو را در بر مي‌گيرد؟ و ابهامات يكديگر از اين قبيل...بنابراين مشاهده مي‌شود كه ابهامات و سئوالات بيشماري در مورد چنين موضوع مطرح مي‌شود كه جواب به تمام آنها از جانب محقق قبل از شروع تحقيق ضرورت كامل دارد .مشخص و محدود كردن دقيق جامعه مورد مطالعه و تعيين چارچوب موضوع, گذشته از آنكه نتايج بدست آمده از تحقيق را قابل قبول و معتبر مي‌سازد , محقق و پرسشگران و ساير افرادي را كه در پژوهش شركت دارند , از سردرگمي و ابهام
و ترديدهايي مي‌دهد.
هدف تحقيق: در طرح موضوع مرود مطالعه , محقق بايد بوضوح دقيقاً هدف يا اهداف خود از انتخاب موضوع و انجام تحقيق در مورد آن را
روشن نمايد و نتايجي را كه در ارتباط با فرضيه يا فرضيات تحقيقات در پي آن است بطور كامل بيان كند, بدين ترتيب وي و همكارانش از ابتدا مي‌دانند كه بدنبال چه ميگردند و چرا . اين موضوع نيز يكي از مسائلي است روشن شدن آن براي محققين قبل از اقدام به تحقيق از اهميت بسيار زيادي برخوردار است .بنابراين مي‌توان نتيجه گرفت كه طرح موضوع مورد مطالعه به معناي تعريف موضوع تحقيق و شكافتن ابعاد و ويژگيهاي مختلف آن تلقي مي‌گردد
2-ارائه فرضيه و زمينه سنجي
تعريف بسيار ساده و كوتاهي كه مي‌توان از فرضيه ارائه داد اين است كه بگوئيم فرضيه يك تئوري ثابت نشده است يا به عبارت ديگر نظريه‌اي است كه هنوز به محك آزمايش در نيامد است . اما تعريف دقيق تر هم مي‌توانيم از فرضيه ارائه دهيم بشرح زير :
"حدس و گماني است كه در ذهن محقق در باره رابطه احتمالي علت و معلولي (علي )بين دو يا چند متغير بوجود مي‌آيد. اما هر نوع حدس و گماني را نيز نمي‌توانيم فرضيه بدانيم زيرا ارائه آن مي‌بايد بر اساس شرايطي باشد كه پس از آزمون بتوان آنرا بعنوان فرضيه پذيرفت . بعبارت ديگر آنچه را كه ما بعنوان فرضيه در بوته آزمايش قرار مي‌دهيم بايستي از حداقلي از صلابت و اعتبار برخوردار باشد و نه آنچنان حدسي كه در مراحل آغازين جمع آوري اطلاعات بكلي باطل گرديده و محقق اجباراً سعي در ارائه فرضيه ديگري نمايد . بنابراين براي ارائه فرضيه يافت فرضياتي كه بتوان بر اساس آنها تحقيقي را شروع نمود بايد به نكات زير توجه دقيق مبذول نمود.
ارائه دهنده فرضيه بايد احاطه وسيعي نسبت به موضوع مورد مطالعه داشته باشد و تجاربي در آن زمينه داشته باشد بعنوان مثال ارائه فرضيه درباره پديده‌اي مثال بزهكاري نوجوانان شهري يا تغييرات خانواده مستلزم صاحب نظر بودن و داشتن تجارب كافي در زمينه مطالعات اجتماعي خاصه مطالعات اجتماعي خاصه مطالعات جامع شناسي شهري و خانوادگي است. البته افراد غير متخصص نيز ممكن است در اين زمينه‌ها به طرح فرضياتي بپردازند ولي بدليل عدم احاطه آنها بر موضوع اين امكان وجود دارد كه فرضيات آنان حتي قبل از قرار گرفتن در بوته آزمايش با انجام يك "زمينه سنجي" محدود و باطل گردد.
ارائه فرضيه مي‌بايد با تكيه بر منابع و مآخذي صورت گيرد كه عبارتند از:
1-تجارت شخصي و اطلاعات پراكنده
محقق از مجموع اطلاعات كلي و پراكنده‌اي كه ضمن جامعه مورد مطالعه داشته است ,براي ارائه فرضيه مي‌تواند استفاده كند. علاوه بر تجارت شخصي, محقق گاهي نيز كه ارتباط مستقيمي با موضوع مورد مطالعه نداشت است مي‌تواند از اطلاعات و تجارب شاهداني كه مستقيماً در ارتباط با جامعه مورد نظر بوده‌اند براي بدست آوردن اطلاعات مقدماتي درباره پديده و متغيرهاي آن استفاده نمايد و بعنوان مثال چنانچه موضوع تحقيق ما مطالعه در تضاد يا ستيز نقش ها در بين پرسنل يك سازمان اداري يا بيمارستان باشد بدون گردآوردن اطلاعات مقدماتي از جوي كه حاكم بر آن سازمان يا بيمارستان است , ارائه فرضيه براي ما امكان پذير نيست , بنابراين در اين مرحله كه اطلاعات ما بسيار ضعيف و يا تقريباً هيچ است و چنين كاري نيز بر عهده ما قرار گرفته است. ناچاريم براي شروع كار با انجام مصاحبه و تماس برخوردهاي مستقيم و غير مستقيم با مسئولين و پرسنل آن سازمان يك يا چند رابطه علي احتمالي را در ذهن خود پرورانده و بعنوان فرضيه ارائه دهيم تا ضمن تحقيق به محك آزمايش در آيد.
2-تحقيقات انجام شده قبل
تحقيقات انجام شده قبلي در زمينه مورد مطالعه و يا زمينه‌هاي مشابه در غالب موارد مي‌تواند به ما كمك فراواني نموده و از بسياري جهات درارائه فرضيه و كار تحقق ما را رهنمون باشد بنابراين لازم است كه محقق قبل از ارائه فرضيه به تحقيقات انجام شده در موسسات پژوهشي دولتي و غير دولتي رجوع نموده تا از دوباره كاري احتمالي و يا احياناً از ارائه فرضياتي كه قبلاً به محك آزمايش در آمده و باطل گرديده پرهيز گردد. ضمناً محقق مي‌تواند از تكنيك هاي الگوها و شيوه‌هاي بكار گرفته شده در تحقيقات انجام شده قبلي نيز ياري گيرد.
3-اطلاعات و آگاهيهاي تئوريك
محققي كه به منظور دست يابي به روابط علت و معلولي بين متغيرهاي موجود يك پديده اجتماعي به تحقيق مي‌پردازد, لازم است كه علاوه بر اعمال دقت كامل در كار پرسشگري و عمليات ميداني و بطور كلي در انجام جمع آوري دقيق اطلاعات , بايستي بتواند واقعيت هاي موجود يا نتايج بدست آمده را با زبان جامعه شناسي بيان نموده و با ديدي جامعه شناختي تبيين نموده و نتايج بدست آمده را با زبان جامعه شناسي بيان نمايد .
در حقيقت تفاوت بين مشاهده‌گري كه واقعيت ها را مي‌بيند و از هرگونه تحليلي درباره آنها عاجز است با مشاهده‌گري كه هر واقعيت اجتماعي را با روش بيني و نكته سنجي علمي تبيين وتفسير مي‌كند آنست كه مشاهده گر اول فاقد اطلاعات تئوريك درباره پديده هاي اجتماعي بوده در حاليكه مشاهده‌گر دوم از اطلاعات نظري گسترده‌اي برخودار است و هر واقعيت يا پديده را با بياني عملي تعريف نموده و آنرا با پديده‌هاي ديگر در رابطه علي قرار مي‌دهد .
زمينه سنجي : زمينه سنجي با تحقيق مقدماتي مرحله كوتاهي است كه غالباً در پژوهشهاي ميداني قبل از ارائه فرضيه و تجديد جامعه مورد مطالعه قرار مي‌گيرد. در تحقيق مقدماتي معمولاً از تكنيك مشاهده و گاهي نيز از "فهرست سئوالات" استفاده مي‌شود.
در اين مرحله سعي مي‌شود تا ويژگيهاي كلي و ابعاد جامعه مورد مطالعه شناسائيي گرديده و در صورتيكه قصد نمونه‌گيري داشته باشيم, بتوانيم نمونه‌هاي خود را با توجه به گونه‌گوني جغرافيائي و تنوع اقليمي و ساخت اقتصادي , اجتماعي منطقه انتخاب نمائيم . در تحقيقات ميداني گاه نيز بجاي "زمينه سنجي", اصطلاح "ديد كلي " را بكار مي‌برند كه منظور همان مشاهده كلي و عمومي محقق قبل از ارائه فرضيه و محدود نمودن دقيق جامعه مورد مطالعه است .
3-جمع آوري اطلاعات تحقيق
مرحله بعدي كار تحقيق كه مرحله بسيار با اهميتي نيز محسوب مي‌گردد, زماني است كه پس از انجام مقدمات كار يعني مشخص و معين شدن جامعه مورد مطالعه و تنظيم فرضيه‌ها با توسل به تكنيك هاي خاصي ,اطلاعات و ارقام لازم را از جامعه مورد مطالعه جمع آوري مي‌كنيم .
مهمترين تکنيکهاي جمع آوري اطلاعات
۱-پرسشنامه تحقيقاتي ۲-مشاهده در تحقيق ۳-استفاده از فيش ۴- نمونه گيري ۵- مونو گرافي

۱-پرسشنامه تحقيقاتي
پرسشنامه يکي از شيوه‍هايي است که در کار تحقق رواج فراوان دارد و در جامعه شناسي بيش از هر تکنيک ديگر از آن استفاده مي‍شود. پرسشنامه بصورت مختلف زير مورد استفاده قرار مي‍گيرد:
تکميل پرسشنامه توام با مصاحبه
در اين شيوه با پاسخگو خود پرسشنامه را در دست گرفته و سئوالات را به ترتيب طرح نموده و جواب آنها را پس از دريافت از پاسخگو در پرسشنامه مي‍نويسد.
معمولا اين نوع استفاده از پرسشنامه در جوامع يا محافلي اعمال مي‍گردد که سطح سواد و آگاهيهاي عمومي نسبتاً پايين بوده و پاسخگويان شخصاً قادر به خواندن سئوالات و يا درک مفهوم آنها نيستند. در مواردي هم جواب به يک سئوال معين مثلاً مقدار در آمد ساليانه يک کشاورز و يا مقدار مصرف ماهانه يا سالانه قند و شکر يا سيگار مورد استفاده و يا حتي محاسبه مقدار زمين زير کشت يک خانوار روستايي در مناطقي که واحدها و مقياسات رسمي هنوز در روستاها عموميت نيافته است ,براي يک فرد روستايي بسيار مشکل بوده بطوريکه به تنهايي مي‍تواند از عهده به چنين سئوالاتي بر آيد بنابراين کاربرد چنين شيوه‍اي که در عين حال مي‍توان آنرا نوعي مصاحبه نيز دانست از رايج ترين شيوه‍هاي استفاده شده است .
تکميل پرسشنامه بدون مصاحبه
در اين شيوه پرسشنامه را پاسخگو خود شخصاً تکميل مي‍کند و پرسشگر تنها بکار تکميل پرسشنامه نظارت مي‍نمايد. اين شيوه را معمولاً در مواردي بکار مي‍برند که پاسخگويان از اقشار تحصيلکرده و برخوردار از حد متوسطي از آگاهيهاي اجتماعي باشند. پرسشگر پرسشنامه را بين آنها توزيع نموده و تنها در مواردي که لازم است ابهامات احتمالي ايجاد شده براي پاسخگويان را بر طرف مي‍سازد. معمولاً در اين شيوه قبل از طرح با تهيه و تکميل پرسشنامه و تحقيق مورد نظر شرح داده و پاسخگو را مطمئن مي‍نمايد که طراح سئوالات در ارتباط با يک بررسي عليم بوده و هدفهاي ديگري را تعقيب نمي‍کند. البته براي جلب اعتماد بيشتر پاسخگويان و زدودن سوظن با ابهامات احتمالي از اذهان آنان بهتر است که پرسشنامه بدون نام تهيه گرديد و در صفحه اول پرسشنامه نيز اصطلاح بدون ناممشخصا قيد گزدد.
در موارديکه امکان اين هست که پاسخگويان را در سالن يا اطاق معيني گرد آوريم و پرسشنامه رابين آنها توزيع کنيم و سپس شرحي کوتاه نيز در ارتباط با اهداف خود از تکميل پرسشنامه و انجام تحقيق دهيم , کار توجيه پاسخگويان آسانتر انجام گرفته و توزيع و تکميل و جمع آوري پرسشنامه نيز راحت تر انجام مي‍گيرد.
ارسال پرسشنامه بوسيله پست
در مواردي هم پرسشنامه را بوسيله پست براي افراد جامعه مورد مطالعه ارسال مي‍دارند . معمولاً موسسات سنجش افکار وابسته به دستگاههاي دولتي يا سازمانهاي خصوصي , از اين شيوه سود مي‍جويند اما کار پرسشنامه پستي در تمام جوامع و محافل امکان پذير نيست زيرا در غالب موارد به آساني جواب نمي‍گيرد . معمولاً اين نوع پرسشنامه با سئوالات کمتري ارائه مي‍شود و محقق بايستي سعي نماد تا کوچکترين ابهامي در سئوالات براي پاسخگو ايجاد نشود.
محقق مقدمه کوتاهي بر چنين پرسشنامه‍اي که اهداف وي را روشن مي‍کند اضافه نموده و همراه با پاکتي که آدرس موسسه تحقيقاتي يا محقق بر روي آن قيد گرديده و تمبر پستي نيز به آن الصاق شده است براي پاسخگويان ارسال مي‍کند . همانطور که اشاره نموديم استفاده از پرسشنامه پستي – واردي موفقيت آميز خواهد بود که پاسخگويان با پرسشنامه و تحقيق آشنايي داشته و از سطح سواد و آگاهي نسبتاً بالايي نيز برخوردار باشند.

انواع پرسشنامه هاي تحقيقاتي

پرسشنامه را از لحاظ مختلف مي‍توان تقسيم بندي نمود که معروفترين آنها عبارتند از :
۱- پرسشنامه با سئوالات باز
۲- پرسشنامه با سئوالات بسته

سئوالات در پرسشنامه تحقيقاتي نوع اول به صورتي است که پاسخگو را آزادانه و براحتي نظريان و عقايد خويش را مي‍تواند بيان کند مثلاً در مواقعي که نظر پاسخگو راجع به واقعه يا واقعيتي اجتماعي مي‍پرسيم و سئوالات خود را با عبارتي نظير "به نظر شما .."يا "خواهشمند است عقيده خود را در ين مورد ذکر کنيد "آغاز مي‍کنيم , سئوالات ما از نوع باز محسوب مي‍شوند اما سئوالاتي که قبلاً چند جواب از جوابهاي تعيين شده را انتخاب کند , بنام سئوالات بسته خوانده مي‍شوند . سئوالات چهار جوابي يا بيشتر که غالباً در امتحانات ورودي دانشگاهها مورد استفاده قرار مي‍گيرد از نوع بسته محسوب مي‍شوند اما سئوالات بسته نيز خود انواعي دارد که مهمترين آنها عبارتند از :
سئوالات دو جوابي ,سئوالات چند جوابي ساده و سئوالات چند جوابي مدرج.
سئوالات متعدد سنجش عقايد , سئوالات در جه بندي و شايستگي
معايب و محاسن سوالات باز و بسته

هر کدام از سئوالات باز و بسته داراي محاسن و هم معايبي هستند به قرار زير :
امتياز سئوالات باز آنست که پاسخگو در جواب به سئوالات از آزادي عمل فراواني برخوردار بوده و بر کنار از هر نوع ممنوعيت و مانعي به سئوالات طرح شده جواب مي‍دهد

در تحقيقاتي که محقق جنبه‍هاي عاطفي , احساسي عقيدتي با انگيزه‍ها را مد نظر دارد سئوالات باز بهتر مي‍توانند وي را به جوابهاي مطمئن تر و دقيق تر رهنمون سازند . بعنوان مثال در تحقيقات روستايي باستثناي پرسشهايي که بسته بودن آنها به کار پرسشگري سرعت بخشيده و از اتلاف وقت جلوگيري مي‍نمايد (مثل سن و جنس و تعداد فرزندان , درجه تحصيلات و وضعيت تاهل و..(

استخراج و طبقه بندي نمودن پاسخ هاي سئوالات بسته هم بصورت دستي و هم با ماشين بسيار آسانتر و سريع‍تر از سئوالات باز انجام پذير است در حالي که استخراج و دسته بندي نمودن جوابها در سئوالات باز بدليل آنکه جوابها بسيار متنوع و گونه گون مي‍باشند, کار بسيار مشکلي است.

يکي ديگر از عيوب سئوالات بسته آنست که ممکن است ايده‍هايي را در رابطه با مشخص نمودن جوابهاي احتمالي به ذهن پاسخگو القاء نمايد در حاليکه در سئوالات باز چون پاسخگو به هيچگونه جوابي رهنمون نمي‍گردد بنابراين ذهن پاسخگو مستقلاً و بر کنار از هر نوع تلقيني در جستجوي پاسخ بر مي‍آيد.
تنظيم هر کدام از سئوالات باز و بسته داراي محاسن و هم معايبي هستند به قرار زير :
امتياز سئوالات باز آنست که پاسخگو در جواب به سئوالات از آزادي عمل فراواني برخوردار بوده و بر کنار از هر نوع ممنوعيت و مانعي به سئوالات طرح شده جواب مي‍دهد

در تحقيقاتي که محقق جنبه‍هاي عاطفي , احساسي عقيدتي با انگيزه‍ها را مد نظر دارد سئوالات باز بهتر مي‍توانند وي را به جوابهاي مطمئن تر و دقيق تر رهنمون سازند . بعنوان مثال در تحقيقات روستايي باستثناي پرسشهايي که بسته بودن آنها به کار پرسشگري سرعت بخشيده و از اتلاف وقت جلوگيري مي‍نمايد (مثل سن و جنس و تعداد فرزندان , درجه تحصيلات و وضعيت تاهل و..(

استخراج و طبقه بندي نمودن پاسخ هاي سئوالات بسته هم بصورت دستي و هم با ماشين بسيار آسانتر و سريع‍تر از سئوالات باز انجام پذير است در حالي که استخراج و دسته بندي نمودن جوابها در سئوالات باز بدليل آنکه جوابها بسيار متنوع و گونه گون مي‍باشند, کار بسيار مشکلي است.

• يکي ديگر از عيوب سئوالات بسته آنست که ممکن است ايده‍هايي را در رابطه با مشخص نمودن جوابهاي احتمالي به ذهن پاسخگو القاء نمايد در حاليکه در سئوالات باز چون پاسخگو به هيچگونه جوابي رهنمون نمي‍گردد بنابراين ذهن پاسخگو مستقلاً و بر کنار از هر نوع تلقيني در جستجوي پاسخ بر مي‍آيد.

تنظيم پرسشنامه تحقيقاتي

در تنظيم پرسشنامه بايد دقت کافي مبذول نمود زيرا جمع آوري اطلاعات از طريق پرسشنامه يکي از مراحل بسيار پر اهميتي است که موفقيت يا عدم موفقيت را بايستي تا حد بسيار زيادي مرهون دقت سئوالات و تنظيم پرسشنامه دانست.
يکي از مسائلي که در تنظيم پرسشنامه بايستي کاملاً رعايت نمود تقدم و تاخر سئوالات است بدين صورت که سئوالات ساده‍تر که پاسخگو سريعتر قادر به پاسخ بدانهاست در ابتدا آورده مي‍شود و بتدريج بر دشواري آنها افزوده مي‍گردد. بعبارت ديگر رد طرح سئوالات بايد سعي بر آن داشت تا از سئوالات آسان تدريجاً به سئوالات پيچيده تر برسيم .

مسئله ديگر در تنظيم پرسشنامه طرح سئوالات شخصي و خانوادگي که در پرسشنامه است که بايستي دقيقاً بدان توجه کامل مبذول نمود . در غالب موارد که پاسخگويان با پرسشنامه و تحقيق آشنائي ندارند و بطور کلي هدف از مطالعات اجتماعي بر ايشان مفهوم نيست . عنوان نمودن طرح سئوالات خصوصي مثل نام و نام خانوادگي و نام فرزندان و شغل و ميزان درآمد و وضع مسکن در آغاز کار پرسشگر مشکلات جدي و عمده‍اي براي طرح سئوالات بعدي و ادامه کار پرسشگري بوجود خواهد آورد. بنابراين لازم است با توجه به جامعه مورد مطالعه و ويژگيهاي فرهنگي و رواني پاسخگويان نظم و تقدم و تاخر موضوعات مورد سئوال کاملاً رعايت شود , بعنوان مثال در مطالعات جوامع روستايي زماني که محقق قصد تکميل پرسشنامه‍هاي خانوار روستايي را دارد آغاز پرسشگري وي نبايد با طرح سئوالات شخصي از فرد روستايي همراه باشد و در صورت طرح چنين سئوالاتي قبل از آنکه اعتماد و اطمينان متقابلي بين آنها بوجود آمده و شک و ترديد و سوظن احتمالي فيما بين زدوده شده باشد, فرد روستايي بدليل روحيه محافظه کاري سنتي دچار ترس و واهمه گرديده و از جواب دادن به بقيه سئوالات يا احتراز نموده و يا در صورت عدم امتناع از پاسخ ,پاسخهايي را عنوان مي‍کند که به تصور وي مورد علاقه و نظر پرسشگر است . بنابراين پرواضح است که چنين جوابهايي از دقت و اعتبار لازم برخوردار نخواهد بود. "موريس دوورژه" جامعه شناس فرانسوي در زمينه شرايط تنظيم پرسشنامه مي‍نويسد:

"پرسشنامه يک سلسله پرسش نيست که با آنها سر تا ته کاغذي را بي آنکه به ترتيب آنها توجهي شده باشد پر کرده باشند . بر عکس , تنظيم پرسش ها بر پايه تنظيم است که بطور جدي بررسي شده باشد .به همين سان , عده پرسش هاي مربوط به يک موضوع , گروه بندي احتمالي آنها بصورت "قسمت "هاي مختلف مسئله‍هاي باريک و مهمي را مطرح مي‍سازند...

در همين زمينه "موريس دوورژه" اضافه مي‍کند " اغلب در آغاز پرسشنامه‍ها پرسش‍هايي را مي‍گذارند که براي بررسي اهميت مستقيمي نداشته باشد و هدفشان اين باشد که پاسخگو را "سرذوق" بياورد و اعتمادش را جلب کند .

البته پرسشگران بايد کاملاً مراقب باشند و ره طوري شده اين محيط اعتماد را ايجاد کنند. هنگامي که قرار باشد پاره‍اي پرسشهاي حساس را مطرح سازند عموماً آنها را در پايان پرسشنامه مي‍آورند: در پايان پرسشنامه پاسخگو اعتمادش جلب شده است و پرسشگر شانس بيشتري دارد که پاسخ درستي بگيرد, در هر صورت اگر پاسخگو ناراحت هم بشود , اين ناراحتي بر روي پرسشهايي که پيش آن از او شده است اثر منفي نخواهد گذاشت . اگر چندين پرسش حساس وجود داشته باشد بايد آنها را در ميان پرسش‍هاي پرسشنامه چنان پخش کرد که هر يک وضع ملايمتري پيدا کند

مشاهده در تحقيق

مشاهده از تکنیک هایی است که غالباً در مطالعات مردم شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در عین حالی که گاهی هم در جامعه شناسی خصوصاً رشته جامعه شناسی روستائی بکار برده می‌شود. معمولاً از تکنیک مشاهده در مواردی استفاده می‌گردد که نمونه گیری و کاربرد پرسشنامه تحقیقاتی عملی نباشد . مثلاً زمانی که قصد مطالعه جابجائیهای فصلی یک از ایلات را از ییلاق به قشلاق داریم از این تکنیک استفاده می‌شود.
مشاهده را بطور کلی به دو نوع می‌توان تقسیم نمود بشرح زیر :
1-مشاهده با مشارکت مستقیم و فعالانه محقق در جامعه مورد مطالعه
2-مشاهده بدون مشارکت محقق
مشاهده از نوع اول در موردی مصداق پیدا می‌کند که محقق خود عضوی از جامعه مورد مطالعه شده باشد و بنابراین مانند فردی از افراد جامعه در حقیقت خود نیز در محدوده پژوهشی قرار گیرد که می‌خواهد آنرا انجام دهد . بعنوان مثال محققی که خود ساکن یک روستا بوده و قصد مطالعه بعضی از رفتارهای گروهی یا مراسمی را دارد غالباً بدو آنکه اعضاء آن جامعه در جریان تحقیق وی قرار بگیرند. رفتار مردم را زیر ذره بین گذاشته و با استفاده از ابزارهایی مثل دوربین عکاسی , اسلاید , دوربین فیلمبرداری و فیش های ثبت وقایع به بررسی جامعه مورد مطالعه خود می‌پردازد.

در این نوع مشاهده محقق چون خود عضوی از جامعه است. گذشته از اینکه فرصت زیادی برای تعمق و دقیق شدن در رفتارهای گروهی مردم خود را دارد , از این امتیاز نیز برخوردار است که افراد جامعه مورد مطالعه وی در مقابل او و رفتار طبیعی خود را از دست نداده و بنابراین مستقیماً با واقعیت های موجود آنچنان که وجود دارند روبرو می‌گرد. در چنین روشی زمان جمع آوری اطلاعات زمان معینی نیست بلکه محقق در تمام مدتی که در جامعه مورد نظر بسر می‌برد, می‌تواند به مشاهده بپردازد.

در نوع دوم مشاهده , محقق عضو جامعه مورد نظر نبوده بلکه از خارج بدان جامعه وارد می‌شود, در چنین مواردی مشکلات تحقیق بسیار زیادتر از نوع پیشین است زیرا ورود محقق به جامعه مورد مطالعه , عکس العملهایی در بین افراد جامعه بوجود می‌آورد که موجب تغییر در رفتار طبیعی آنها می‌شود. مشاهده نوع اول را می‌توان به نوعی فیلمبرداری یا عکسبرداری تشبیه نمود که بدون مقدمه و ناگهانی از فرد یا افرادی صورت می‌گیرد بنابراین رفتار مردمی که جلوی دوربین عکسبرداری قرار گرفته‌اند کاملاً طبیعی است ولی در حالت دوم عکس العملهای ناشی از ترس , تردید , سوظن و ابهام موجب می گردد که نتایج تحقیق اعتبار و اطمینان خود را تا اندازه‌ای از دست بدهد . برای برطرف نمودن این مشکل , محقق در بدو ورود خود به جامعه‌ای که قصد مطالعه آنرا دارد بایستی سعی در جلب اعتماد مردم آن جامعه نموده و تردید و سو ظنی را که احتمالاً از آمدن وی در آنها ایجاد گردیده است از ذهن آنها بزداید , بعبارت دیگر محقق یابد هنگامی کار خود را آغاز کند که افراد جامعه به منظور و مقصود علمی وی پی‌برده و بدون واهمه به سئوالاتش جواب دهند. در حقیقت چون تکنیک مشاهده بیشتر بوسیله مردم شناسان و در مطالعه ایلات و جوامع ابتدایی و محدود بکار برده می‌شود . بنابراین لازم است دانش پژوهانی که از این تکنیک استفاده می‌نماید. شرایط و خصوصیات جامعه مورد مطالعه و مردم آن را بدقت در مد نظر داشته و قبل از هر نوع تماسی با مردم جو دوستانه و قبل اعتمادی برای ادامه کار خود ایجاد نمایند.

در هر دو نوع مشاهده , مشاهدات و اطلاعات که ابتدا بصورت یادداشتهای پراکنده‌ای جمع آوری شده‌اند بایستی به فیش های موضوعی خاصی که بدین منظور تهیه گردیده وارد گردیده و سپس دسته بندی شوند.
استفاده از فيش
در مطالعاتی که محقق با پدیده اجتماعی با جامعه مورد مطالعه مستقیماً نمی‌تواند تماسی داشته باشد در جمع آوری اطلاعات از اسناد و مدارک و کتب استفاده می‌کنند, این تحقیقات را کتابخانه‌ای می‌نامیم . در این نوع تحقیقات برای جمع آوری اطلاعات از ابزاری تحت عنوان "فیش"بهره می‌گیریم و اصطلاحاً این شیوه را فیش برداری می‌گوئیم . فیش مورد استفاده در تحقیقات کتابخانه‌ای به دو نوع تقسیم می‌شود بشرح زیر:
1-فیش مآخذ
2-فیش موضوعی
1-فیش ماءخذ
فیش ماءخذ است که مشخصات کتاب ,مقاله یا مدرک مورد استفاده در تحقیق را بر روی آن می‌نویسیم. از قطعه کاغذ یا مقوایی به طول دوازده و عرض هشت سانتیمتر می‌توان یک فیش ماءخذ تهیه نمود. فیش ماءخذ حاوی نکاتی است که به قرار زیر :
نام کتاب
نام نویسنده
نام مترجم( در صورتیکه کتاب از زبان خارجی به فارسی ترجمه شده باشد(
نام ناشر
سال انتشار
چاپ( در صورتیکه برای دومین بار با دفعات متعدد کتاب به چاپ رسیده است دفعات چاپ ذکر می‌شود(
قطع (قطع جیبی , وزیری و...(
تعداد صفحات
محل کتاب (در مواردیکه کتاب نایاب است بایستی نام کتابخانه یا مکانی که کتاب در آنجا یافت می‌گردد ذکر شود.(
محقق پس از ارائه طرح تحقیق و انتخاب جامعه مورد مطالعه و انجام مراحل مقدماتی با ید کلیه ماءخذ و منابعی را که در ارتباط با موضوع مورد تحقیق وی وجود دارد جمع آوری نموده و مشخصات هریک را بر روی یک فیش بنویسید. بدین ترتیب در ارتباط با موضوع تحقیق دهها و گاهی صدها فیش ماءخذ جمع آوری می‌گردد که منابع آنها به ترتیب خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2-فیش موضوعی
فیش موضوعی فیشی است که برای استخراج محتوای کتب و مقالات مورد استفاده قرار می‌گیرد. در قطع‌های مختلف تهیه می‌شود ولی رایجترین آنها فیشی است به طول پانزده و عرض ده سانتیمتر محتوای کتب و مقالاتی را که بعنوان منابع تحقیق قبلاً از طریق فیش ماءخذ مشخص نموده‌ایم به حسب موضوعات اصلی و موضوعات فرعی در فیش های موضوعی وارد کرده و بدین ترتیب می‌توانیم در پایان مرحله استخراج , عصاره منابع استخراج شده را بصورت صدها و هزاران فیش موضوع داشته باشیم و سپس با استفاده از آنها نوشتن گزارش خود را آغاز کنیم.

نمونه گيري
براي مطالعه يك جامعه لازم نيست كه همه آن مشاهده شود بلكه در اغلب موارد مشاهدة جزيي از آن كافي است به تعبير ديگر در بيشتر تحقيقات، مشاهده نمونه اي محقق را به مقصود مي رساند. هدف اصلي از نمونه گيري بدست آوردن نمونه اي است كه معرف و نماينده مناسبي براي جامعه باشد. محقق آشنا با نمونه گيري و طرحهاي نمونه اي قادر است نمونه را چنان برگزيند كه معرف جامعه باشد از اين رو مي توان گفت نمونه گيري به روش هايي اطلاق مي شود كه در تحقيقات اجتماعي براي انتخاب افراد يا واحدهاي تحليل بكار مي رود و در تحقيقات پيمايشي، نمونه گيري عبارتست از روشي كه از طريق آن پاسخگويان براي تحليل انتخاب مي شوند.
مزاياي نمونه گيري
1ـ كاهش هزينه: چون حجم داده هاي نمونه اي نسبت به حجم جامعه كوچك است به طور حتم هزينه تهيه آنها به مراتب كمتر از هزينه سرشماري است. 2ـ افزايش سرعت كار: چون حجم نمونه بسيار كمتر از حجم جامعه در سرشماري است گرد آوري و تلخيص داده ها با سرعت بيشتر، يعني با صرف وقت كمتر انجام مي شود. اين مزيت خصوصاً وقتي كه كسب نتايج و تهيه اطلاعات جنبه فوريت دارند مزيتي مهم است. 3ـ بالا بودن ميزان درستي كار: چون براي انجام نمونه گيري به دليل كم بودن حجم كار نسبت به سرشماري، امكان آموزش افراد براي انجام مصاحبه ها و يا اندازه گيريها وجود دارد، ميزان درستي نتيجه كار اين افراد در مقايسه با سرشماري بيشتر است.
مفاهيم پايه
جامعه آماري: منظور مجموعه افراد يا واحدهايي است كه در نهايت مي خواهيم نتايج را به آن تعميم دهيم. در مسأله نمونه گيري معمولاً جامعه متناهي است و تعداد عنصرهاي آن را حجم جامعه مي نامند. كار مهم محقق اين است كه با دقت و به صورتي كامل جامعه را تعريف كند.
نمونه
بخشي از جامعة تحت بررسي است كه با روشي از پيش معين شده انتخاب مي گردد به قسمي كه به كمك آن با توجه به روش انتخاب، مي توان استنباطهايي درباره كل جامعه انجام داد. فرايند انتخاب نمونه، استخراج نتايج و استنباطهاي حاصل را بررسي نمونه اي گويند. بررسيهاي نمونه اي را به دو نوع رده بندي مي كنند. توصيفي و تحليلي، در بررسي توصيفي، هدف صرفاً كسب اطلاعاتي درباره گروههاي بزرگ است مثلاً درصد زنان و مرداني كه يك برنامه تلويزيوني خاص را مي بينند. در بررسي تحليلي، بين زير گروههاي متفاوت جامعه، براي كشف تفاوتهاي آنها مقايسه هايي صورت مي گيرد. يا فرضهايي را دربارة تفاوتهاي موجود بيان كرده و درستي يا نادرستي آنها را آزمون مي كنند.
واحد نمونه گيري
واحدهاي نمونه گيري مجموعه عنصرهايي از جامعه هستند كه اجتماع آنها كل جامعه را تشكيل مي دهند. مثلاً در نمونه گيري از افراد يك شهر، هر فرد شهر را مي توان يك واحد تلقي كرد در صورت لزوم هر خانوار را مي توان يك واحد در نظر گرفت .
مراحل اصلي در يك بررسي نمونه اي
1ـ مشخص كردن هدف : هميشه بايد دربارة هدفهاي بررسي حكمي روشن و گويا در دست باشد.
2ـ مشخص كردن جامعة مورد نمونه گيري: جامعه اي را كه مي خواهيم از آن نمونه بگيريم با يد دقيقاً تعريف كنيم با اين تعريف متغير تحت بررسي مشخص مي شود البته تعريف دقيق جامعه هميشه امكان پذير نيست.
3ـ مشخص كردن درجة دقت مطلوب: نتايج يك بررسي نمونه اي هميشه با عدم حتميت همراه است زيرا اولاً بخشي از جامعه مورد اندازه گيري قرار گرفته است، ثانياً اندازه گيريها با خطا همراه اند. ميزان عدم دقت را مي توان با افزايش حجم نمونه و با استفاده از وسايل دقيقتر اندازه گيري و گماردن افراد خبره براي انجام كار، تقليل داد. مسلماً اين كار با افزايش هزينه و با صرف دقت بيشتر انجام مي شود و اين افزايش هزنيه و صرف دقت بيشتر، نسبت مستقيم با ميزان دقتي دارد كه مايليم برآوردهاي مورد نظر داشته باشند بنابراين مشخص كردن درجه دقت مطلوب برآوردها گامي مهم در اجراي نمونه گيري است اين تشخيص ميزان دقت، وظيفه استفاده كنندگان از داده ها و برآوردهاست.
4ـ انتخاب روش نمونه گيري: با انجام مراحل بالا، به مرحله اي مي رسيم كه بايد واحدهاي نمونه را از بين واحدهاي جامعه انتخاب كنيم براي انتخاب نمونه، طرحها، روشهاي متعددي وجود دارند. با توجه به هدف مورد نظر، اندازه واحدها و ميزان تغيير آنها روش خاصي مناسب مي باشد.
5ـ روشهاي اندازه گيري: در هر بررسي نمونه اي، براي اندازه گيري واحدهاي نمونه تهيه ابزار اندازه گيري و مشخص كردن روشهاي اندازه گيري از اهميتي خاص برخوردار است. ممكن است بررسي نمونه اي صرفاً به وسيله پرسشنامه و يا به وسيله مصاحبه با طرح سئوالاتي انجام شود كه از پيش تعيين شده اند. مصاحبه ممكن است حضوري، يا با تلفن و يا تركيبي از هر دو صورت گيرد در هر حال پرسشنامه يا مصاحبه هم وسيله اي براي اندازه گيري هستند.
6ـ آموزش آمارگيران: در بررسيهاي نمونه اي، اغلب با مسائل خاص حرفه اي رو به رو هستيم لذا آمارگيران بايد قبلاً دربارة هدف نمونه گيري، واحد نمونه گيري، روشهاي اندازه گيري و ساير مسائل آموزش ببينند.
7ـ پيش آزمون: لازم است كه قبل از انجام نمونه گيري، براي بررسي كارايي پرسشنامه و روش كار و مشكلات اجرايي، عمل نمونه گيري را در مقياس كوچك انجام دهيم اين نمونه گيري با حجم كوچك مقدماتي، نتايجي به دست مي دهد كه بر اساس آنها مي توان پرسشنامه ها را اصلاح كرد، به آمارگيران آموزش تكميلي داد، در مورد زمان لازم براي نمونه گيري اصلي برآوردي به دست آورد، هزينه عملي نمونه گيري را بازبيني نمود و در نتيجه از بروز اشكالات عمده در نمونه گيري اصلي كه حجمي زياد دارد جلوگيري كرد اين فرآيند را پيش آزمون مي نامند. 8ـ گرد آوري داده ها: براي گرد آوري داده ها معمولاً از پرسشنامه استفاده مي كنند تهيه متن پرسشها از نظر تطبيق با اهداف، ايجاد انگيزه براي پاسخ و جلوگيري از ايجاد انحراف در پاسخ كاري فني است و بايد پرسشنامه به وسيله افراد خبره تهيه شود.
9ـ پردازش داده ها: اولين گام در اين مقطع آماده كردن پرسشنامه هاي تكميل شده و يا هر نوع دادة ديگر براي انتقال به ماشين است. در اين مرحله خطاهايي كه ثبت شده اند بايد اصلاح شوند و پرسشنامه هايي كه در آنها، به وضوح برخي اقلام اشتباهاً ثبت شده اند حذف و با مراجعه مجدد اصلاح شوند.
10ـ نگهداري اطلاعات حاصل براي بررسيهاي آينده: هر نمونه اي كه از جامعه گرفته مي شود علاوه بر نتايج استنباطي آن، راهنمايي بالقوه، براي بهتر كردن فرآيند نمونه گيريهاي بعدي است، در هر نمونه گيري كارها دقيقاً همان گونه كه طراحي شده اند انجام نمي شوند با بررسي فرآيند نمونه گيري انجام شده، مي توان خطاهايي را كه موجب اين مشكل شده اند شناسايي و از تكرار آن در نمونه گيريهاي بعدي جلوگيري كرد.
انواع روشهاي نمونه گيري احتمالي
نمونه احتمالي به چهار نوع اصلي تقسيم مي شوند انتخاب هر يك از اين انواع نمونه احتمالي به ماهيت مسأله تحقيق، هزينه و سطح دقت مطلوب در نمونه و روش گردآوري اطلاعات بستگي دارد. بعضي از شيوه هاي نمونه گيري احتمالي عبارتند از: 1ـ نمونه گيري تصادفي ساده 2ـ نمونه گيري سيستماتيك 3ـ نمونه گيري طبقه بندي 4ـ نمونه گيري خوشه اي
تعيين حجم نمونه
به منظور تعيين حجم نمونه ساده ترين روش استفاده از فرمول كوكران مي باشد
در فرمول كوكران
n=
دهنده حجم نمونه نشان n
حجم جمعيت آماري (حجم جمعيت شهر, استان,و.....( N
در صد خطاي معيار ضريب اطمينان قابل قبول t
نسبتي از جمعيت فاقد صفت معين (مثلا جمعيت مردان(p
نسبتي از جمعيت فاقد صفت معين (مثلا جمعيت زنان)1-p
درجه اطمينان يا دقت احتمالي مطلوب d
طبق فرمول بالا اگر بخواهيم حجم نمونه را با شكاف جمعيتي 5/0 (يعني نيمي از جمعيت حايز صفتي معين باشند . نيمي ديگر فاقد آن(

p=0/5, 1 - p = 0/5
و پذيرش خطاي نمونه گيري
(d=0/05)
از ميان جمعيت ،برآورد كنيم ،خواهيم داشت :
n=
بدين ترتيب با قرار دادن حجم جمعيت آماري (تعداد سكنه شهر يا شهرستان مورد بررسي ) در فرمول بالا و انجام يك محاسبه ساده تعيين حجم نمونه امكان پذير خواهد بود.

روش نمونه گيري چند مرحله اي ( تلفيقي‌ (
روش نمونه گيري چند مرحله اي تركيبي از چند روش فوق است كه به ترتيب زير انجام مي گيرد
1ـ نمونه گيري طبقه اي متناسب با حجم:
ابتدا در هر منطقه جمعيت و تعداد خانوارهاي ساكن را مشخص مي سازيم براي مثال در مناطق 22 گانه تهران جمعيت منطقه، در صد مردان، درصد زنان و تعداد خانوار از اطلاعات مركز آمار جمع آوري شده است. با استفاده از روش نمونه گيري طبقه اي متناسب با حجم، تعداد نمونه اي را كه از هر منطقه مورد نياز است مشخص مي سازيم به طور مثال اگر حجم نمونه كل برابر 1000 باشد از منطقه 1 تهران كه 98/3 درصد خانوارهاي شهر تهران در آنجا ساكن هستند بايد 40 نمونه جمع آوري شود و اين فرآيند براي تمام مناطق تكرار مي شود.
2ـ خوشه اي:
پس از آنكه حجم نمونه در همه مناطق مشخص شد نقشه اين مناطق را تهيه مي كنيم و تمام بلوكهاي مشخص شده در نقشه يك منطقه را شماره گذاري مي كنيم و آنها را به عنوان خوشه در نظر مي گيريم به كمك روش نمونه گيري خوشه اي تعدادي از اين خوشه ها را به تصادف انتخاب مي كنيم . براي مثال در منطقه 1 تهران پس از شماره گذاري بلوكها براي تهيه 40 نمونه 4 بلوك را انتخاب مي كنيم تا از هر بلوك 10 نمونه تهيه شود.
3ـ روش سيستماتيك:
در اين مرحله پرسشگر به بلوك مورد نظر مراجعه كرده و به كمك روش سيستماتيك خانوارهاي مورد نظر را انتخاب مي كند جزئيات روش به شرح زير مي باشد: ابتدا پرسشگر تمام بلوك را دور زده و خانوارهاي ساكن در بلوك را به طور تقريبي برآورد مي كند سپس تعداد خانوارها را بر عدد 10 تقسيم مي نمايد تا فاصله نمونه گيري بدست آيد مثلاً اگر تعداد خانوارهاي ساكن در يك بلوك 70 خانوار باشد با تقسيم 70 بر 10 فاصله نمونه گيري برابر 7 بدست مي آيد، سپس از بين اعداد 1 تا 7 عددي را به تصادف انتخاب مي كند مثلاً اگر عدد 4 انتخاب شود با اضافه كردن عدد فاصله به عدد 4 نمونه ها به ترتيب زير بدست مي آيند: 4، 11، 18، 25،....
نكته: اعداد بالا شمارة خانوارها مي باشند.
4ـ نمونه گيري تصادفي ساده:
پرسشگر با مراجعه به خانوار مورد نظر به تصادف از يكي از افراد واجد الشرايط پرسشنامه را پر مي نمايد

منبع:

http://www.fasleno.com/archives/000381.php

دسته بندی : فیش برداری و روش تحقیق

آخرین مطالب

» سایت های مفید برای دانلود رایگان مقالات و کتاب های الکترونیکی و اینترنتی ( سه شنبه یکم آذر 1390 )
» بیش از ۴۰ پایگاه مفید برای دانلود کتاب های الکترونیکی ( پنجشنبه نهم آبان 1387 )
» نشانه‌ها ( چهارشنبه دوم مرداد 1387 )
» بخوانید، بنویسید، ویرایش کنید ( چهارشنبه دوم مرداد 1387 )
» بیش نویسی و وقفه در نویسندگی ( چهارشنبه دوم مرداد 1387 )
» عادات نویسندگی ( چهارشنبه دوم مرداد 1387 )
» نویسندگی ظرایف و طرایف ( چهارشنبه دوم مرداد 1387 )
» تجربه های نویسندگی ( چهارشنبه دوم مرداد 1387 )
» توصیه به نویسندگان رمان ( چهارشنبه دوم مرداد 1387 )
» نوشتم و نویسنده شدم ( چهارشنبه دوم مرداد 1387 )
» از پنجره‌ اتاق‌ نویسنده‌ ( چهارشنبه دوم مرداد 1387 )
» نویسنده كیست؟ ( چهارشنبه دوم مرداد 1387 )

چگونه پایان نامه بنویسیم؟
پایان نامه
یادم هست موقعی که پایان نامه می نوشتم چه مکافاتی کشیدم. هیچ کس نبود کمک کند. یه عده به نام استاد راهنماو مشاور از دولت پول می گرفتند که مثلا چه کار کنن اون هم هیچی. به فکرم رسید اگه یه نفر بخواد پایان نامه بنویسه چه چیزی باید بدونه. چه چوری موضوع انتخاب کنه؟ چه جوری پروپزالش پر کنه؟ حتی چطور بنویسه؟ چون مشکل بعضی ها اینه که نوشتن بلد نیستن. واینه چه طوری ویرایش کنه. من رو توی این راه کمک کنید تا به یک منبع مطمئن وجامع تبدیل بشه

http://dissertations.blogfa.com/cat-3.aspx

روش تحقیق 4

 

روش تحقيق-5

انتخاب نام « كوتاه » و « گويا » براي اثر تحقيقي
2. تيترها و عناوين فرعي، هر چه كوتاه‌تر و گوياتر باشد، بهتر است. عنوان‌ها نبايد حالت جمله داشته باشد.
3. پرهيز از افراط و تفريط در فصل بندي و تيتر و عنوان. فصل بندي بايد با حجم نوشته تناسب داشته باشد. عنوان‌ها مثل ايستگاه‌هاي اتوبوس مي‌ماند كه نه خيلي با فاصله بايد باشد، نه خيلي نزديك به هم.
4. در نقل قول‌ها، اگر نقل مستقيم است، در عبارت، دخل و تصرف نشود و در صورت تغيير حتماً اشاره شود كه مثلاً: اقتباس ، تلخيص، تغيير، ترجمه آزاد، نقل به مضمون، تصرف در الفاظ و ... است، تا توسط خوانندگان تهمت تحريف و عدم امانت زده نشود و اگر ترجمه متون عربي، به ويژه در متن‌هاي دشوار، از ترجمه خاصّي استفاده شده است، قيد گردد تا حق ديگران تضييع نشود.
5. در منابعي كه در پاورقي آورده مي‌شود، بايد نام كتاب به صورت كامل، و نيز نام مؤلف، شماره جلد و صفحه بيان شود. اگر كتابي چند چاپ شده و نوع آن‌ها در صفحات مختلف است، در ارجاع، به نوبت چاپ هم اشاره شود. اگر بار اول، اطلاعات مربوط به كتاب مأخذ داده شد، در نوبت‌هاي بعد لازم نيست.
6. در ارجاعات، از روش تلخيص و كد و رمز استفاده مي‌شود؛ مثلاً به جاي اين‌كه نوشته شود در اين باره به كتاب الميزان، تأليف مرحوم علامه طباطبايي، جلد دوم، صفحه 45 از چاپ بيروت مراجعه كنيد، مي‌توان نوشت: (ر.ك: الميزان، علامه طباطبايي، ج 2، ص 45، ط. بيروت)
7. مطالب را در حد امكان، از منابع اصلي و قديمي و دست اول نقل كنيم، نه از كتاب‌هاي دست چندم و دمِ دست.
8. نوشته‌ها برخوردار از: زيبايي خط، سليقه و تميزي، فاصله مناسب بين سطور، فاصله مناسب سطور از اطراف صفحه، سرسطر آمدن‌ها و پاراگراف بندي، جايگاه مناسب تيترها در صفحات و ... باشد.
9. جملات، طولاني و داراي تعبيرات دشوار و نامأنوس نباشد.
10. اگر در نوشته، آيات و احاديث يا اسماء نامأنوس عربي يا غربي يا اصطلاحات باشد، اعراب گذاري شود، تا خواننده دچار اشتباه نگردد.
11. در نوشته، علايم نگارشي مانند: . ، : « » ـ ( ) ؟ ! و امثال اين‌ها به كار رود.[1]
12. در نوشته‌هاي علمي و تحقيقي، از قلم پردازي‌هاي غير لازم و لفاظي‌هاي انشايي پرهيز شود.
13. انسجام و پيوستگي مطالب، قدم به قدم تا حصول نتيجه.
جواد محدثي، روش‌ها، ص 73.

[1] . توضيح بيشتري پيرامون اين علايم در بخش « روش نگارش » خواهد آمد.

منبع:

http://www.andisheqom.com/Files/gunagun.php?idVeiw=743&level=4&subid=743&page=5

دسته بندی : فیش برداری و روش تحقیق

روش تحقیق در علوم اجتماعی

عباس تیموری آسفیچی
طرح تحقيق:
برنامه طرح تحقيق بايد با نظمي منطقي و معقول تنظيم و تدوين گردد.براي بسياري از محققين نوشتن طرح تحقيق به منزله برآورد هزينه آن و درخواست كمك هزينه از دولت يا سازمانهاي ذيربط است .حال شما خواه در فكر درخواست كمك مالي باشيد و خواه نباشيد بايد طرح تحقيق تان سودمند باشد در اينجا شما را با مراحل انجام و اتمام طرح تحقيق بيشتر آشنا مي كنم.
1-طرح موضوع تحقيق
قبل از هر گونه اقدامي براي انجام يك تحقيق مي‌بايد موضوع مورد مطالعه را از جهات مختلف مورد شناسايي دقيق قرار دهيم. در اين شناسائي نكاتي مورد توجه قرار مي‌گيرد كه عبارتند از:
پيشينه تحقيق:محقق در معرفي موضوع مورد مطالعه از كليه تحقيقات انجام شده قبلي مي‌تواند كمك بگيرد و احاطه خود را نسبت به موضوع بيشتر نمايد. تحقيقات اجتماعي انجام شده پيشين همچنين مي‌تواند علاوه بر شناخت موضوع به مسائل و مشكلاتي كه محققان ديگر ضمن انجام تحقيق با آن روبرو بوده‌اند و پي ببرد و بدين ترتيب از خطاها و دوباره كاريها احتراز نموده و در مقابل از تجربيات پيشينيان بهره گيرد.
تعريف مفاهيم: محقق براي تبيين و تشريح موضوع مورد مطالعه و تعيين متغيرهايي كه مربوط به موضوع مورد تحقيق مي‌گردد بايستي مفاهيم موجود در طرح تحقيق خود را يكايك تعريف نموده تا مفاهيم از يكديگر باز شناخته شوند و پرسشگران و ساير كساني كه محقق را ياري مي‌دهند با آگاهي و تسلط كامل به جزئيات موضوع بكار تحقيق بپردازند . در تعريف مفاهيم اصطلاحات و واژه‌هاي بكار رفته در طرح بايد مشخصاً و دقيقاً تعريف شوند. مثلاً در تحقيقات روستائي مفاهيمي مانند "خوش نشين" ,"زارع صاحب نسق", "جفت گاو" و "آيش" و "واحد بهره برداري و...دقيقا" تعريف شوند و يا در مطالعه مربوط به يك گروه اجتماعي اصطلاحات و مفاهيمي مثل "انسجام گروهي" و "ارتباط متقابل" ,"برون گروه" ,"درون گروه","شبه گروه","پاره گروه" و ....تعريف شوند.
محدوده موضوع: در طرح موضوع مورد مطالعه محدوده موضوع نيز به طور روشن و بوضوع مشخص مي‌شود و اين يكي از مسائلي است كه بسيار حائز اهميت است زيرا انجام تحقيقي كه محدوده و چهارچوب مشخصي نداشته باشد عملاً امكان پذير نيست و چنانچه موضوع را بدون در نظر گرفتن جامعه آماري و حد و مرز معيني مورد مطالعه قرار دهيم نتايج بدست آمده اعتبار علمي نخواهد داشت . مثلاً چنانچه ما عنوان كنيم كه قصد مطالعه دانشجويان دانشگاه تهران را داريم موضوع مورد مطالعه ماگسترده و در حال بسيار مبهم است زيرا معيين نشده است كه مطالعه ماد در ارتباط با چه ويژگي از جامعه دانشجويان است و كداميك از دانشكده‌ها يا رشته ‌ها يا كلاسها يا گروهاي سني را در بر مي‌گيرد و آيا مطالعه ما تنها مربوط به جامعه دانشجويان مرد مي‌شود و يا زنان و يا هر دو را در بر مي‌گيرد؟ و ابهامات يكديگر از اين قبيل...بنابراين مشاهده مي‌شود كه ابهامات و سئوالات بيشماري در مورد چنين موضوع مطرح مي‌شود كه جواب به تمام آنها از جانب محقق قبل از شروع تحقيق ضرورت كامل دارد .مشخص و محدود كردن دقيق جامعه مورد مطالعه و تعيين چارچوب موضوع, گذشته از آنكه نتايج بدست آمده از تحقيق را قابل قبول و معتبر مي‌سازد , محقق و پرسشگران و ساير افرادي را كه در پژوهش شركت دارند , از سردرگمي و ابهام
و ترديدهايي مي‌دهد.
هدف تحقيق: در طرح موضوع مرود مطالعه , محقق بايد بوضوح دقيقاً هدف يا اهداف خود از انتخاب موضوع و انجام تحقيق در مورد آن را
روشن نمايد و نتايجي را كه در ارتباط با فرضيه يا فرضيات تحقيقات در پي آن است بطور كامل بيان كند, بدين ترتيب وي و همكارانش از ابتدا مي‌دانند كه بدنبال چه ميگردند و چرا . اين موضوع نيز يكي از مسائلي است روشن شدن آن براي محققين قبل از اقدام به تحقيق از اهميت بسيار زيادي برخوردار است .بنابراين مي‌توان نتيجه گرفت كه طرح موضوع مورد مطالعه به معناي تعريف موضوع تحقيق و شكافتن ابعاد و ويژگيهاي مختلف آن تلقي مي‌گردد
2-ارائه فرضيه و زمينه سنجي
تعريف بسيار ساده و كوتاهي كه مي‌توان از فرضيه ارائه داد اين است كه بگوئيم فرضيه يك تئوري ثابت نشده است يا به عبارت ديگر نظريه‌اي است كه هنوز به محك آزمايش در نيامد است . اما تعريف دقيق تر هم مي‌توانيم از فرضيه ارائه دهيم بشرح زير :
"حدس و گماني است كه در ذهن محقق در باره رابطه احتمالي علت و معلولي (علي )بين دو يا چند متغير بوجود مي‌آيد. اما هر نوع حدس و گماني را نيز نمي‌توانيم فرضيه بدانيم زيرا ارائه آن مي‌بايد بر اساس شرايطي باشد كه پس از آزمون بتوان آنرا بعنوان فرضيه پذيرفت . بعبارت ديگر آنچه را كه ما بعنوان فرضيه در بوته آزمايش قرار مي‌دهيم بايستي از حداقلي از صلابت و اعتبار برخوردار باشد و نه آنچنان حدسي كه در مراحل آغازين جمع آوري اطلاعات بكلي باطل گرديده و محقق اجباراً سعي در ارائه فرضيه ديگري نمايد . بنابراين براي ارائه فرضيه يافت فرضياتي كه بتوان بر اساس آنها تحقيقي را شروع نمود بايد به نكات زير توجه دقيق مبذول نمود.
ارائه دهنده فرضيه بايد احاطه وسيعي نسبت به موضوع مورد مطالعه داشته باشد و تجاربي در آن زمينه داشته باشد بعنوان مثال ارائه فرضيه درباره پديده‌اي مثال بزهكاري نوجوانان شهري يا تغييرات خانواده مستلزم صاحب نظر بودن و داشتن تجارب كافي در زمينه مطالعات اجتماعي خاصه مطالعات اجتماعي خاصه مطالعات جامع شناسي شهري و خانوادگي است. البته افراد غير متخصص نيز ممكن است در اين زمينه‌ها به طرح فرضياتي بپردازند ولي بدليل عدم احاطه آنها بر موضوع اين امكان وجود دارد كه فرضيات آنان حتي قبل از قرار گرفتن در بوته آزمايش با انجام يك "زمينه سنجي" محدود و باطل گردد.
ارائه فرضيه مي‌بايد با تكيه بر منابع و مآخذي صورت گيرد كه عبارتند از:
1-تجارت شخصي و اطلاعات پراكنده
محقق از مجموع اطلاعات كلي و پراكنده‌اي كه ضمن جامعه مورد مطالعه داشته است ,براي ارائه فرضيه مي‌تواند استفاده كند. علاوه بر تجارت شخصي, محقق گاهي نيز كه ارتباط مستقيمي با موضوع مورد مطالعه نداشت است مي‌تواند از اطلاعات و تجارب شاهداني كه مستقيماً در ارتباط با جامعه مورد نظر بوده‌اند براي بدست آوردن اطلاعات مقدماتي درباره پديده و متغيرهاي آن استفاده نمايد و بعنوان مثال چنانچه موضوع تحقيق ما مطالعه در تضاد يا ستيز نقش ها در بين پرسنل يك سازمان اداري يا بيمارستان باشد بدون گردآوردن اطلاعات مقدماتي از جوي كه حاكم بر آن سازمان يا بيمارستان است , ارائه فرضيه براي ما امكان پذير نيست , بنابراين در اين مرحله كه اطلاعات ما بسيار ضعيف و يا تقريباً هيچ است و چنين كاري نيز بر عهده ما قرار گرفته است. ناچاريم براي شروع كار با انجام مصاحبه و تماس برخوردهاي مستقيم و غير مستقيم با مسئولين و پرسنل آن سازمان يك يا چند رابطه علي احتمالي را در ذهن خود پرورانده و بعنوان فرضيه ارائه دهيم تا ضمن تحقيق به محك آزمايش در آيد.
2-تحقيقات انجام شده قبل
تحقيقات انجام شده قبلي در زمينه مورد مطالعه و يا زمينه‌هاي مشابه در غالب موارد مي‌تواند به ما كمك فراواني نموده و از بسياري جهات درارائه فرضيه و كار تحقق ما را رهنمون باشد بنابراين لازم است كه محقق قبل از ارائه فرضيه به تحقيقات انجام شده در موسسات پژوهشي دولتي و غير دولتي رجوع نموده تا از دوباره كاري احتمالي و يا احياناً از ارائه فرضياتي كه قبلاً به محك آزمايش در آمده و باطل گرديده پرهيز گردد. ضمناً محقق مي‌تواند از تكنيك هاي الگوها و شيوه‌هاي بكار گرفته شده در تحقيقات انجام شده قبلي نيز ياري گيرد.
3-اطلاعات و آگاهيهاي تئوريك
محققي كه به منظور دست يابي به روابط علت و معلولي بين متغيرهاي موجود يك پديده اجتماعي به تحقيق مي‌پردازد, لازم است كه علاوه بر اعمال دقت كامل در كار پرسشگري و عمليات ميداني و بطور كلي در انجام جمع آوري دقيق اطلاعات , بايستي بتواند واقعيت هاي موجود يا نتايج بدست آمده را با زبان جامعه شناسي بيان نموده و با ديدي جامعه شناختي تبيين نموده و نتايج بدست آمده را با زبان جامعه شناسي بيان نمايد .
در حقيقت تفاوت بين مشاهده‌گري كه واقعيت ها را مي‌بيند و از هرگونه تحليلي درباره آنها عاجز است با مشاهده‌گري كه هر واقعيت اجتماعي را با روش بيني و نكته سنجي علمي تبيين وتفسير مي‌كند آنست كه مشاهده گر اول فاقد اطلاعات تئوريك درباره پديده هاي اجتماعي بوده در حاليكه مشاهده‌گر دوم از اطلاعات نظري گسترده‌اي برخودار است و هر واقعيت يا پديده را با بياني عملي تعريف نموده و آنرا با پديده‌هاي ديگر در رابطه علي قرار مي‌دهد .
زمينه سنجي : زمينه سنجي با تحقيق مقدماتي مرحله كوتاهي است كه غالباً در پژوهشهاي ميداني قبل از ارائه فرضيه و تجديد جامعه مورد مطالعه قرار مي‌گيرد. در تحقيق مقدماتي معمولاً از تكنيك مشاهده و گاهي نيز از "فهرست سئوالات" استفاده مي‌شود.
در اين مرحله سعي مي‌شود تا ويژگيهاي كلي و ابعاد جامعه مورد مطالعه شناسائيي گرديده و در صورتيكه قصد نمونه‌گيري داشته باشيم, بتوانيم نمونه‌هاي خود را با توجه به گونه‌گوني جغرافيائي و تنوع اقليمي و ساخت اقتصادي , اجتماعي منطقه انتخاب نمائيم . در تحقيقات ميداني گاه نيز بجاي "زمينه سنجي", اصطلاح "ديد كلي " را بكار مي‌برند كه منظور همان مشاهده كلي و عمومي محقق قبل از ارائه فرضيه و محدود نمودن دقيق جامعه مورد مطالعه است .
3-جمع آوري اطلاعات تحقيق
مرحله بعدي كار تحقيق كه مرحله بسيار با اهميتي نيز محسوب مي‌گردد, زماني است كه پس از انجام مقدمات كار يعني مشخص و معين شدن جامعه مورد مطالعه و تنظيم فرضيه‌ها با توسل به تكنيك هاي خاصي ,اطلاعات و ارقام لازم را از جامعه مورد مطالعه جمع آوري مي‌كنيم .
مهمترين تکنيکهاي جمع آوري اطلاعات
۱-پرسشنامه تحقيقاتي ۲-مشاهده در تحقيق ۳-استفاده از فيش ۴- نمونه گيري ۵- مونو گرافي

۱-پرسشنامه تحقيقاتي
پرسشنامه يکي از شيوه‍هايي است که در کار تحقق رواج فراوان دارد و در جامعه شناسي بيش از هر تکنيک ديگر از آن استفاده مي‍شود. پرسشنامه بصورت مختلف زير مورد استفاده قرار مي‍گيرد:
تکميل پرسشنامه توام با مصاحبه
در اين شيوه با پاسخگو خود پرسشنامه را در دست گرفته و سئوالات را به ترتيب طرح نموده و جواب آنها را پس از دريافت از پاسخگو در پرسشنامه مي‍نويسد.
معمولا اين نوع استفاده از پرسشنامه در جوامع يا محافلي اعمال مي‍گردد که سطح سواد و آگاهيهاي عمومي نسبتاً پايين بوده و پاسخگويان شخصاً قادر به خواندن سئوالات و يا درک مفهوم آنها نيستند. در مواردي هم جواب به يک سئوال معين مثلاً مقدار در آمد ساليانه يک کشاورز و يا مقدار مصرف ماهانه يا سالانه قند و شکر يا سيگار مورد استفاده و يا حتي محاسبه مقدار زمين زير کشت يک خانوار روستايي در مناطقي که واحدها و مقياسات رسمي هنوز در روستاها عموميت نيافته است ,براي يک فرد روستايي بسيار مشکل بوده بطوريکه به تنهايي مي‍تواند از عهده به چنين سئوالاتي بر آيد بنابراين کاربرد چنين شيوه‍اي که در عين حال مي‍توان آنرا نوعي مصاحبه نيز دانست از رايج ترين شيوه‍هاي استفاده شده است .
تکميل پرسشنامه بدون مصاحبه
در اين شيوه پرسشنامه را پاسخگو خود شخصاً تکميل مي‍کند و پرسشگر تنها بکار تکميل پرسشنامه نظارت مي‍نمايد. اين شيوه را معمولاً در مواردي بکار مي‍برند که پاسخگويان از اقشار تحصيلکرده و برخوردار از حد متوسطي از آگاهيهاي اجتماعي باشند. پرسشگر پرسشنامه را بين آنها توزيع نموده و تنها در مواردي که لازم است ابهامات احتمالي ايجاد شده براي پاسخگويان را بر طرف مي‍سازد. معمولاً در اين شيوه قبل از طرح با تهيه و تکميل پرسشنامه و تحقيق مورد نظر شرح داده و پاسخگو را مطمئن مي‍نمايد که طراح سئوالات در ارتباط با يک بررسي عليم بوده و هدفهاي ديگري را تعقيب نمي‍کند. البته براي جلب اعتماد بيشتر پاسخگويان و زدودن سوظن با ابهامات احتمالي از اذهان آنان بهتر است که پرسشنامه بدون نام تهيه گرديد و در صفحه اول پرسشنامه نيز اصطلاح بدون ناممشخصا قيد گزدد.
در موارديکه امکان اين هست که پاسخگويان را در سالن يا اطاق معيني گرد آوريم و پرسشنامه رابين آنها توزيع کنيم و سپس شرحي کوتاه نيز در ارتباط با اهداف خود از تکميل پرسشنامه و انجام تحقيق دهيم , کار توجيه پاسخگويان آسانتر انجام گرفته و توزيع و تکميل و جمع آوري پرسشنامه نيز راحت تر انجام مي‍گيرد.
ارسال پرسشنامه بوسيله پست
در مواردي هم پرسشنامه را بوسيله پست براي افراد جامعه مورد مطالعه ارسال مي‍دارند . معمولاً موسسات سنجش افکار وابسته به دستگاههاي دولتي يا سازمانهاي خصوصي , از اين شيوه سود مي‍جويند اما کار پرسشنامه پستي در تمام جوامع و محافل امکان پذير نيست زيرا در غالب موارد به آساني جواب نمي‍گيرد . معمولاً اين نوع پرسشنامه با سئوالات کمتري ارائه مي‍شود و محقق بايستي سعي نماد تا کوچکترين ابهامي در سئوالات براي پاسخگو ايجاد نشود.
محقق مقدمه کوتاهي بر چنين پرسشنامه‍اي که اهداف وي را روشن مي‍کند اضافه نموده و همراه با پاکتي که آدرس موسسه تحقيقاتي يا محقق بر روي آن قيد گرديده و تمبر پستي نيز به آن الصاق شده است براي پاسخگويان ارسال مي‍کند . همانطور که اشاره نموديم استفاده از پرسشنامه پستي – واردي موفقيت آميز خواهد بود که پاسخگويان با پرسشنامه و تحقيق آشنايي داشته و از سطح سواد و آگاهي نسبتاً بالايي نيز برخوردار باشند.

انواع پرسشنامه هاي تحقيقاتي

پرسشنامه را از لحاظ مختلف مي‍توان تقسيم بندي نمود که معروفترين آنها عبارتند از :
۱- پرسشنامه با سئوالات باز
۲- پرسشنامه با سئوالات بسته

سئوالات در پرسشنامه تحقيقاتي نوع اول به صورتي است که پاسخگو را آزادانه و براحتي نظريان و عقايد خويش را مي‍تواند بيان کند مثلاً در مواقعي که نظر پاسخگو راجع به واقعه يا واقعيتي اجتماعي مي‍پرسيم و سئوالات خود را با عبارتي نظير "به نظر شما .."يا "خواهشمند است عقيده خود را در ين مورد ذکر کنيد "آغاز مي‍کنيم , سئوالات ما از نوع باز محسوب مي‍شوند اما سئوالاتي که قبلاً چند جواب از جوابهاي تعيين شده را انتخاب کند , بنام سئوالات بسته خوانده مي‍شوند . سئوالات چهار جوابي يا بيشتر که غالباً در امتحانات ورودي دانشگاهها مورد استفاده قرار مي‍گيرد از نوع بسته محسوب مي‍شوند اما سئوالات بسته نيز خود انواعي دارد که مهمترين آنها عبارتند از :
سئوالات دو جوابي ,سئوالات چند جوابي ساده و سئوالات چند جوابي مدرج.
سئوالات متعدد سنجش عقايد , سئوالات در جه بندي و شايستگي
معايب و محاسن سوالات باز و بسته

هر کدام از سئوالات باز و بسته داراي محاسن و هم معايبي هستند به قرار زير :
امتياز سئوالات باز آنست که پاسخگو در جواب به سئوالات از آزادي عمل فراواني برخوردار بوده و بر کنار از هر نوع ممنوعيت و مانعي به سئوالات طرح شده جواب مي‍دهد

در تحقيقاتي که محقق جنبه‍هاي عاطفي , احساسي عقيدتي با انگيزه‍ها را مد نظر دارد سئوالات باز بهتر مي‍توانند وي را به جوابهاي مطمئن تر و دقيق تر رهنمون سازند . بعنوان مثال در تحقيقات روستايي باستثناي پرسشهايي که بسته بودن آنها به کار پرسشگري سرعت بخشيده و از اتلاف وقت جلوگيري مي‍نمايد (مثل سن و جنس و تعداد فرزندان , درجه تحصيلات و وضعيت تاهل و..(

استخراج و طبقه بندي نمودن پاسخ هاي سئوالات بسته هم بصورت دستي و هم با ماشين بسيار آسانتر و سريع‍تر از سئوالات باز انجام پذير است در حالي که استخراج و دسته بندي نمودن جوابها در سئوالات باز بدليل آنکه جوابها بسيار متنوع و گونه گون مي‍باشند, کار بسيار مشکلي است.

يکي ديگر از عيوب سئوالات بسته آنست که ممکن است ايده‍هايي را در رابطه با مشخص نمودن جوابهاي احتمالي به ذهن پاسخگو القاء نمايد در حاليکه در سئوالات باز چون پاسخگو به هيچگونه جوابي رهنمون نمي‍گردد بنابراين ذهن پاسخگو مستقلاً و بر کنار از هر نوع تلقيني در جستجوي پاسخ بر مي‍آيد.
تنظيم هر کدام از سئوالات باز و بسته داراي محاسن و هم معايبي هستند به قرار زير :
امتياز سئوالات باز آنست که پاسخگو در جواب به سئوالات از آزادي عمل فراواني برخوردار بوده و بر کنار از هر نوع ممنوعيت و مانعي به سئوالات طرح شده جواب مي‍دهد

در تحقيقاتي که محقق جنبه‍هاي عاطفي , احساسي عقيدتي با انگيزه‍ها را مد نظر دارد سئوالات باز بهتر مي‍توانند وي را به جوابهاي مطمئن تر و دقيق تر رهنمون سازند . بعنوان مثال در تحقيقات روستايي باستثناي پرسشهايي که بسته بودن آنها به کار پرسشگري سرعت بخشيده و از اتلاف وقت جلوگيري مي‍نمايد (مثل سن و جنس و تعداد فرزندان , درجه تحصيلات و وضعيت تاهل و..(

استخراج و طبقه بندي نمودن پاسخ هاي سئوالات بسته هم بصورت دستي و هم با ماشين بسيار آسانتر و سريع‍تر از سئوالات باز انجام پذير است در حالي که استخراج و دسته بندي نمودن جوابها در سئوالات باز بدليل آنکه جوابها بسيار متنوع و گونه گون مي‍باشند, کار بسيار مشکلي است.

• يکي ديگر از عيوب سئوالات بسته آنست که ممکن است ايده‍هايي را در رابطه با مشخص نمودن جوابهاي احتمالي به ذهن پاسخگو القاء نمايد در حاليکه در سئوالات باز چون پاسخگو به هيچگونه جوابي رهنمون نمي‍گردد بنابراين ذهن پاسخگو مستقلاً و بر کنار از هر نوع تلقيني در جستجوي پاسخ بر مي‍آيد.

تنظيم پرسشنامه تحقيقاتي

در تنظيم پرسشنامه بايد دقت کافي مبذول نمود زيرا جمع آوري اطلاعات از طريق پرسشنامه يکي از مراحل بسيار پر اهميتي است که موفقيت يا عدم موفقيت را بايستي تا حد بسيار زيادي مرهون دقت سئوالات و تنظيم پرسشنامه دانست.
يکي از مسائلي که در تنظيم پرسشنامه بايستي کاملاً رعايت نمود تقدم و تاخر سئوالات است بدين صورت که سئوالات ساده‍تر که پاسخگو سريعتر قادر به پاسخ بدانهاست در ابتدا آورده مي‍شود و بتدريج بر دشواري آنها افزوده مي‍گردد. بعبارت ديگر رد طرح سئوالات بايد سعي بر آن داشت تا از سئوالات آسان تدريجاً به سئوالات پيچيده تر برسيم .

مسئله ديگر در تنظيم پرسشنامه طرح سئوالات شخصي و خانوادگي که در پرسشنامه است که بايستي دقيقاً بدان توجه کامل مبذول نمود . در غالب موارد که پاسخگويان با پرسشنامه و تحقيق آشنائي ندارند و بطور کلي هدف از مطالعات اجتماعي بر ايشان مفهوم نيست . عنوان نمودن طرح سئوالات خصوصي مثل نام و نام خانوادگي و نام فرزندان و شغل و ميزان درآمد و وضع مسکن در آغاز کار پرسشگر مشکلات جدي و عمده‍اي براي طرح سئوالات بعدي و ادامه کار پرسشگري بوجود خواهد آورد. بنابراين لازم است با توجه به جامعه مورد مطالعه و ويژگيهاي فرهنگي و رواني پاسخگويان نظم و تقدم و تاخر موضوعات مورد سئوال کاملاً رعايت شود , بعنوان مثال در مطالعات جوامع روستايي زماني که محقق قصد تکميل پرسشنامه‍هاي خانوار روستايي را دارد آغاز پرسشگري وي نبايد با طرح سئوالات شخصي از فرد روستايي همراه باشد و در صورت طرح چنين سئوالاتي قبل از آنکه اعتماد و اطمينان متقابلي بين آنها بوجود آمده و شک و ترديد و سوظن احتمالي فيما بين زدوده شده باشد, فرد روستايي بدليل روحيه محافظه کاري سنتي دچار ترس و واهمه گرديده و از جواب دادن به بقيه سئوالات يا احتراز نموده و يا در صورت عدم امتناع از پاسخ ,پاسخهايي را عنوان مي‍کند که به تصور وي مورد علاقه و نظر پرسشگر است . بنابراين پرواضح است که چنين جوابهايي از دقت و اعتبار لازم برخوردار نخواهد بود. "موريس دوورژه" جامعه شناس فرانسوي در زمينه شرايط تنظيم پرسشنامه مي‍نويسد:

"پرسشنامه يک سلسله پرسش نيست که با آنها سر تا ته کاغذي را بي آنکه به ترتيب آنها توجهي شده باشد پر کرده باشند . بر عکس , تنظيم پرسش ها بر پايه تنظيم است که بطور جدي بررسي شده باشد .به همين سان , عده پرسش هاي مربوط به يک موضوع , گروه بندي احتمالي آنها بصورت "قسمت "هاي مختلف مسئله‍هاي باريک و مهمي را مطرح مي‍سازند...

در همين زمينه "موريس دوورژه" اضافه مي‍کند " اغلب در آغاز پرسشنامه‍ها پرسش‍هايي را مي‍گذارند که براي بررسي اهميت مستقيمي نداشته باشد و هدفشان اين باشد که پاسخگو را "سرذوق" بياورد و اعتمادش را جلب کند .

البته پرسشگران بايد کاملاً مراقب باشند و ره طوري شده اين محيط اعتماد را ايجاد کنند. هنگامي که قرار باشد پاره‍اي پرسشهاي حساس را مطرح سازند عموماً آنها را در پايان پرسشنامه مي‍آورند: در پايان پرسشنامه پاسخگو اعتمادش جلب شده است و پرسشگر شانس بيشتري دارد که پاسخ درستي بگيرد, در هر صورت اگر پاسخگو ناراحت هم بشود , اين ناراحتي بر روي پرسشهايي که پيش آن از او شده است اثر منفي نخواهد گذاشت . اگر چندين پرسش حساس وجود داشته باشد بايد آنها را در ميان پرسش‍هاي پرسشنامه چنان پخش کرد که هر يک وضع ملايمتري پيدا کند

مشاهده در تحقيق

مشاهده از تکنیک هایی است که غالباً در مطالعات مردم شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در عین حالی که گاهی هم در جامعه شناسی خصوصاً رشته جامعه شناسی روستائی بکار برده می‌شود. معمولاً از تکنیک مشاهده در مواردی استفاده می‌گردد که نمونه گیری و کاربرد پرسشنامه تحقیقاتی عملی نباشد . مثلاً زمانی که قصد مطالعه جابجائیهای فصلی یک از ایلات را از ییلاق به قشلاق داریم از این تکنیک استفاده می‌شود.
مشاهده را بطور کلی به دو نوع می‌توان تقسیم نمود بشرح زیر :
1-مشاهده با مشارکت مستقیم و فعالانه محقق در جامعه مورد مطالعه
2-مشاهده بدون مشارکت محقق
مشاهده از نوع اول در موردی مصداق پیدا می‌کند که محقق خود عضوی از جامعه مورد مطالعه شده باشد و بنابراین مانند فردی از افراد جامعه در حقیقت خود نیز در محدوده پژوهشی قرار گیرد که می‌خواهد آنرا انجام دهد . بعنوان مثال محققی که خود ساکن یک روستا بوده و قصد مطالعه بعضی از رفتارهای گروهی یا مراسمی را دارد غالباً بدو آنکه اعضاء آن جامعه در جریان تحقیق وی قرار بگیرند. رفتار مردم را زیر ذره بین گذاشته و با استفاده از ابزارهایی مثل دوربین عکاسی , اسلاید , دوربین فیلمبرداری و فیش های ثبت وقایع به بررسی جامعه مورد مطالعه خود می‌پردازد.

در این نوع مشاهده محقق چون خود عضوی از جامعه است. گذشته از اینکه فرصت زیادی برای تعمق و دقیق شدن در رفتارهای گروهی مردم خود را دارد , از این امتیاز نیز برخوردار است که افراد جامعه مورد مطالعه وی در مقابل او و رفتار طبیعی خود را از دست نداده و بنابراین مستقیماً با واقعیت های موجود آنچنان که وجود دارند روبرو می‌گرد. در چنین روشی زمان جمع آوری اطلاعات زمان معینی نیست بلکه محقق در تمام مدتی که در جامعه مورد نظر بسر می‌برد, می‌تواند به مشاهده بپردازد.

در نوع دوم مشاهده , محقق عضو جامعه مورد نظر نبوده بلکه از خارج بدان جامعه وارد می‌شود, در چنین مواردی مشکلات تحقیق بسیار زیادتر از نوع پیشین است زیرا ورود محقق به جامعه مورد مطالعه , عکس العملهایی در بین افراد جامعه بوجود می‌آورد که موجب تغییر در رفتار طبیعی آنها می‌شود. مشاهده نوع اول را می‌توان به نوعی فیلمبرداری یا عکسبرداری تشبیه نمود که بدون مقدمه و ناگهانی از فرد یا افرادی صورت می‌گیرد بنابراین رفتار مردمی که جلوی دوربین عکسبرداری قرار گرفته‌اند کاملاً طبیعی است ولی در حالت دوم عکس العملهای ناشی از ترس , تردید , سوظن و ابهام موجب می گردد که نتایج تحقیق اعتبار و اطمینان خود را تا اندازه‌ای از دست بدهد . برای برطرف نمودن این مشکل , محقق در بدو ورود خود به جامعه‌ای که قصد مطالعه آنرا دارد بایستی سعی در جلب اعتماد مردم آن جامعه نموده و تردید و سو ظنی را که احتمالاً از آمدن وی در آنها ایجاد گردیده است از ذهن آنها بزداید , بعبارت دیگر محقق یابد هنگامی کار خود را آغاز کند که افراد جامعه به منظور و مقصود علمی وی پی‌برده و بدون واهمه به سئوالاتش جواب دهند. در حقیقت چون تکنیک مشاهده بیشتر بوسیله مردم شناسان و در مطالعه ایلات و جوامع ابتدایی و محدود بکار برده می‌شود . بنابراین لازم است دانش پژوهانی که از این تکنیک استفاده می‌نماید. شرایط و خصوصیات جامعه مورد مطالعه و مردم آن را بدقت در مد نظر داشته و قبل از هر نوع تماسی با مردم جو دوستانه و قبل اعتمادی برای ادامه کار خود ایجاد نمایند.

در هر دو نوع مشاهده , مشاهدات و اطلاعات که ابتدا بصورت یادداشتهای پراکنده‌ای جمع آوری شده‌اند بایستی به فیش های موضوعی خاصی که بدین منظور تهیه گردیده وارد گردیده و سپس دسته بندی شوند.
استفاده از فيش
در مطالعاتی که محقق با پدیده اجتماعی با جامعه مورد مطالعه مستقیماً نمی‌تواند تماسی داشته باشد در جمع آوری اطلاعات از اسناد و مدارک و کتب استفاده می‌کنند, این تحقیقات را کتابخانه‌ای می‌نامیم . در این نوع تحقیقات برای جمع آوری اطلاعات از ابزاری تحت عنوان "فیش"بهره می‌گیریم و اصطلاحاً این شیوه را فیش برداری می‌گوئیم . فیش مورد استفاده در تحقیقات کتابخانه‌ای به دو نوع تقسیم می‌شود بشرح زیر:
1-فیش مآخذ
2-فیش موضوعی
1-فیش ماءخذ
فیش ماءخذ است که مشخصات کتاب ,مقاله یا مدرک مورد استفاده در تحقیق را بر روی آن می‌نویسیم. از قطعه کاغذ یا مقوایی به طول دوازده و عرض هشت سانتیمتر می‌توان یک فیش ماءخذ تهیه نمود. فیش ماءخذ حاوی نکاتی است که به قرار زیر :
نام کتاب
نام نویسنده
نام مترجم( در صورتیکه کتاب از زبان خارجی به فارسی ترجمه شده باشد(
نام ناشر
سال انتشار
چاپ( در صورتیکه برای دومین بار با دفعات متعدد کتاب به چاپ رسیده است دفعات چاپ ذکر می‌شود(
قطع (قطع جیبی , وزیری و...(
تعداد صفحات
محل کتاب (در مواردیکه کتاب نایاب است بایستی نام کتابخانه یا مکانی که کتاب در آنجا یافت می‌گردد ذکر شود.(
محقق پس از ارائه طرح تحقیق و انتخاب جامعه مورد مطالعه و انجام مراحل مقدماتی با ید کلیه ماءخذ و منابعی را که در ارتباط با موضوع مورد تحقیق وی وجود دارد جمع آوری نموده و مشخصات هریک را بر روی یک فیش بنویسید. بدین ترتیب در ارتباط با موضوع تحقیق دهها و گاهی صدها فیش ماءخذ جمع آوری می‌گردد که منابع آنها به ترتیب خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2-فیش موضوعی
فیش موضوعی فیشی است که برای استخراج محتوای کتب و مقالات مورد استفاده قرار می‌گیرد. در قطع‌های مختلف تهیه می‌شود ولی رایجترین آنها فیشی است به طول پانزده و عرض ده سانتیمتر محتوای کتب و مقالاتی را که بعنوان منابع تحقیق قبلاً از طریق فیش ماءخذ مشخص نموده‌ایم به حسب موضوعات اصلی و موضوعات فرعی در فیش های موضوعی وارد کرده و بدین ترتیب می‌توانیم در پایان مرحله استخراج , عصاره منابع استخراج شده را بصورت صدها و هزاران فیش موضوع داشته باشیم و سپس با استفاده از آنها نوشتن گزارش خود را آغاز کنیم.

نمونه گيري
براي مطالعه يك جامعه لازم نيست كه همه آن مشاهده شود بلكه در اغلب موارد مشاهدة جزيي از آن كافي است به تعبير ديگر در بيشتر تحقيقات، مشاهده نمونه اي محقق را به مقصود مي رساند. هدف اصلي از نمونه گيري بدست آوردن نمونه اي است كه معرف و نماينده مناسبي براي جامعه باشد. محقق آشنا با نمونه گيري و طرحهاي نمونه اي قادر است نمونه را چنان برگزيند كه معرف جامعه باشد از اين رو مي توان گفت نمونه گيري به روش هايي اطلاق مي شود كه در تحقيقات اجتماعي براي انتخاب افراد يا واحدهاي تحليل بكار مي رود و در تحقيقات پيمايشي، نمونه گيري عبارتست از روشي كه از طريق آن پاسخگويان براي تحليل انتخاب مي شوند.
مزاياي نمونه گيري
1ـ كاهش هزينه: چون حجم داده هاي نمونه اي نسبت به حجم جامعه كوچك است به طور حتم هزينه تهيه آنها به مراتب كمتر از هزينه سرشماري است. 2ـ افزايش سرعت كار: چون حجم نمونه بسيار كمتر از حجم جامعه در سرشماري است گرد آوري و تلخيص داده ها با سرعت بيشتر، يعني با صرف وقت كمتر انجام مي شود. اين مزيت خصوصاً وقتي كه كسب نتايج و تهيه اطلاعات جنبه فوريت دارند مزيتي مهم است. 3ـ بالا بودن ميزان درستي كار: چون براي انجام نمونه گيري به دليل كم بودن حجم كار نسبت به سرشماري، امكان آموزش افراد براي انجام مصاحبه ها و يا اندازه گيريها وجود دارد، ميزان درستي نتيجه كار اين افراد در مقايسه با سرشماري بيشتر است.
مفاهيم پايه
جامعه آماري: منظور مجموعه افراد يا واحدهايي است كه در نهايت مي خواهيم نتايج را به آن تعميم دهيم. در مسأله نمونه گيري معمولاً جامعه متناهي است و تعداد عنصرهاي آن را حجم جامعه مي نامند. كار مهم محقق اين است كه با دقت و به صورتي كامل جامعه را تعريف كند.
نمونه
بخشي از جامعة تحت بررسي است كه با روشي از پيش معين شده انتخاب مي گردد به قسمي كه به كمك آن با توجه به روش انتخاب، مي توان استنباطهايي درباره كل جامعه انجام داد. فرايند انتخاب نمونه، استخراج نتايج و استنباطهاي حاصل را بررسي نمونه اي گويند. بررسيهاي نمونه اي را به دو نوع رده بندي مي كنند. توصيفي و تحليلي، در بررسي توصيفي، هدف صرفاً كسب اطلاعاتي درباره گروههاي بزرگ است مثلاً درصد زنان و مرداني كه يك برنامه تلويزيوني خاص را مي بينند. در بررسي تحليلي، بين زير گروههاي متفاوت جامعه، براي كشف تفاوتهاي آنها مقايسه هايي صورت مي گيرد. يا فرضهايي را دربارة تفاوتهاي موجود بيان كرده و درستي يا نادرستي آنها را آزمون مي كنند.
واحد نمونه گيري
واحدهاي نمونه گيري مجموعه عنصرهايي از جامعه هستند كه اجتماع آنها كل جامعه را تشكيل مي دهند. مثلاً در نمونه گيري از افراد يك شهر، هر فرد شهر را مي توان يك واحد تلقي كرد در صورت لزوم هر خانوار را مي توان يك واحد در نظر گرفت .
مراحل اصلي در يك بررسي نمونه اي
1ـ مشخص كردن هدف : هميشه بايد دربارة هدفهاي بررسي حكمي روشن و گويا در دست باشد.
2ـ مشخص كردن جامعة مورد نمونه گيري: جامعه اي را كه مي خواهيم از آن نمونه بگيريم با يد دقيقاً تعريف كنيم با اين تعريف متغير تحت بررسي مشخص مي شود البته تعريف دقيق جامعه هميشه امكان پذير نيست.
3ـ مشخص كردن درجة دقت مطلوب: نتايج يك بررسي نمونه اي هميشه با عدم حتميت همراه است زيرا اولاً بخشي از جامعه مورد اندازه گيري قرار گرفته است، ثانياً اندازه گيريها با خطا همراه اند. ميزان عدم دقت را مي توان با افزايش حجم نمونه و با استفاده از وسايل دقيقتر اندازه گيري و گماردن افراد خبره براي انجام كار، تقليل داد. مسلماً اين كار با افزايش هزينه و با صرف دقت بيشتر انجام مي شود و اين افزايش هزنيه و صرف دقت بيشتر، نسبت مستقيم با ميزان دقتي دارد كه مايليم برآوردهاي مورد نظر داشته باشند بنابراين مشخص كردن درجه دقت مطلوب برآوردها گامي مهم در اجراي نمونه گيري است اين تشخيص ميزان دقت، وظيفه استفاده كنندگان از داده ها و برآوردهاست.
4ـ انتخاب روش نمونه گيري: با انجام مراحل بالا، به مرحله اي مي رسيم كه بايد واحدهاي نمونه را از بين واحدهاي جامعه انتخاب كنيم براي انتخاب نمونه، طرحها، روشهاي متعددي وجود دارند. با توجه به هدف مورد نظر، اندازه واحدها و ميزان تغيير آنها روش خاصي مناسب مي باشد.
5ـ روشهاي اندازه گيري: در هر بررسي نمونه اي، براي اندازه گيري واحدهاي نمونه تهيه ابزار اندازه گيري و مشخص كردن روشهاي اندازه گيري از اهميتي خاص برخوردار است. ممكن است بررسي نمونه اي صرفاً به وسيله پرسشنامه و يا به وسيله مصاحبه با طرح سئوالاتي انجام شود كه از پيش تعيين شده اند. مصاحبه ممكن است حضوري، يا با تلفن و يا تركيبي از هر دو صورت گيرد در هر حال پرسشنامه يا مصاحبه هم وسيله اي براي اندازه گيري هستند.
6ـ آموزش آمارگيران: در بررسيهاي نمونه اي، اغلب با مسائل خاص حرفه اي رو به رو هستيم لذا آمارگيران بايد قبلاً دربارة هدف نمونه گيري، واحد نمونه گيري، روشهاي اندازه گيري و ساير مسائل آموزش ببينند.
7ـ پيش آزمون: لازم است كه قبل از انجام نمونه گيري، براي بررسي كارايي پرسشنامه و روش كار و مشكلات اجرايي، عمل نمونه گيري را در مقياس كوچك انجام دهيم اين نمونه گيري با حجم كوچك مقدماتي، نتايجي به دست مي دهد كه بر اساس آنها مي توان پرسشنامه ها را اصلاح كرد، به آمارگيران آموزش تكميلي داد، در مورد زمان لازم براي نمونه گيري اصلي برآوردي به دست آورد، هزينه عملي نمونه گيري را بازبيني نمود و در نتيجه از بروز اشكالات عمده در نمونه گيري اصلي كه حجمي زياد دارد جلوگيري كرد اين فرآيند را پيش آزمون مي نامند. 8ـ گرد آوري داده ها: براي گرد آوري داده ها معمولاً از پرسشنامه استفاده مي كنند تهيه متن پرسشها از نظر تطبيق با اهداف، ايجاد انگيزه براي پاسخ و جلوگيري از ايجاد انحراف در پاسخ كاري فني است و بايد پرسشنامه به وسيله افراد خبره تهيه شود.
9ـ پردازش داده ها: اولين گام در اين مقطع آماده كردن پرسشنامه هاي تكميل شده و يا هر نوع دادة ديگر براي انتقال به ماشين است. در اين مرحله خطاهايي كه ثبت شده اند بايد اصلاح شوند و پرسشنامه هايي كه در آنها، به وضوح برخي اقلام اشتباهاً ثبت شده اند حذف و با مراجعه مجدد اصلاح شوند.
10ـ نگهداري اطلاعات حاصل براي بررسيهاي آينده: هر نمونه اي كه از جامعه گرفته مي شود علاوه بر نتايج استنباطي آن، راهنمايي بالقوه، براي بهتر كردن فرآيند نمونه گيريهاي بعدي است، در هر نمونه گيري كارها دقيقاً همان گونه كه طراحي شده اند انجام نمي شوند با بررسي فرآيند نمونه گيري انجام شده، مي توان خطاهايي را كه موجب اين مشكل شده اند شناسايي و از تكرار آن در نمونه گيريهاي بعدي جلوگيري كرد.
انواع روشهاي نمونه گيري احتمالي
نمونه احتمالي به چهار نوع اصلي تقسيم مي شوند انتخاب هر يك از اين انواع نمونه احتمالي به ماهيت مسأله تحقيق، هزينه و سطح دقت مطلوب در نمونه و روش گردآوري اطلاعات بستگي دارد. بعضي از شيوه هاي نمونه گيري احتمالي عبارتند از: 1ـ نمونه گيري تصادفي ساده 2ـ نمونه گيري سيستماتيك 3ـ نمونه گيري طبقه بندي 4ـ نمونه گيري خوشه اي
تعيين حجم نمونه
به منظور تعيين حجم نمونه ساده ترين روش استفاده از فرمول كوكران مي باشد
در فرمول كوكران
n=
دهنده حجم نمونه نشان n
حجم جمعيت آماري (حجم جمعيت شهر, استان,و.....( N
در صد خطاي معيار ضريب اطمينان قابل قبول t
نسبتي از جمعيت فاقد صفت معين (مثلا جمعيت مردان(p
نسبتي از جمعيت فاقد صفت معين (مثلا جمعيت زنان)1-p
درجه اطمينان يا دقت احتمالي مطلوب d
طبق فرمول بالا اگر بخواهيم حجم نمونه را با شكاف جمعيتي 5/0 (يعني نيمي از جمعيت حايز صفتي معين باشند . نيمي ديگر فاقد آن(

p=0/5, 1 - p = 0/5
و پذيرش خطاي نمونه گيري
(d=0/05)
از ميان جمعيت ،برآورد كنيم ،خواهيم داشت :
n=
بدين ترتيب با قرار دادن حجم جمعيت آماري (تعداد سكنه شهر يا شهرستان مورد بررسي ) در فرمول بالا و انجام يك محاسبه ساده تعيين حجم نمونه امكان پذير خواهد بود.

روش نمونه گيري چند مرحله اي ( تلفيقي‌ (
روش نمونه گيري چند مرحله اي تركيبي از چند روش فوق است كه به ترتيب زير انجام مي گيرد
1ـ نمونه گيري طبقه اي متناسب با حجم:
ابتدا در هر منطقه جمعيت و تعداد خانوارهاي ساكن را مشخص مي سازيم براي مثال در مناطق 22 گانه تهران جمعيت منطقه، در صد مردان، درصد زنان و تعداد خانوار از اطلاعات مركز آمار جمع آوري شده است. با استفاده از روش نمونه گيري طبقه اي متناسب با حجم، تعداد نمونه اي را كه از هر منطقه مورد نياز است مشخص مي سازيم به طور مثال اگر حجم نمونه كل برابر 1000 باشد از منطقه 1 تهران كه 98/3 درصد خانوارهاي شهر تهران در آنجا ساكن هستند بايد 40 نمونه جمع آوري شود و اين فرآيند براي تمام مناطق تكرار مي شود.
2ـ خوشه اي:
پس از آنكه حجم نمونه در همه مناطق مشخص شد نقشه اين مناطق را تهيه مي كنيم و تمام بلوكهاي مشخص شده در نقشه يك منطقه را شماره گذاري مي كنيم و آنها را به عنوان خوشه در نظر مي گيريم به كمك روش نمونه گيري خوشه اي تعدادي از اين خوشه ها را به تصادف انتخاب مي كنيم . براي مثال در منطقه 1 تهران پس از شماره گذاري بلوكها براي تهيه 40 نمونه 4 بلوك را انتخاب مي كنيم تا از هر بلوك 10 نمونه تهيه شود.
3ـ روش سيستماتيك:
در اين مرحله پرسشگر به بلوك مورد نظر مراجعه كرده و به كمك روش سيستماتيك خانوارهاي مورد نظر را انتخاب مي كند جزئيات روش به شرح زير مي باشد: ابتدا پرسشگر تمام بلوك را دور زده و خانوارهاي ساكن در بلوك را به طور تقريبي برآورد مي كند سپس تعداد خانوارها را بر عدد 10 تقسيم مي نمايد تا فاصله نمونه گيري بدست آيد مثلاً اگر تعداد خانوارهاي ساكن در يك بلوك 70 خانوار باشد با تقسيم 70 بر 10 فاصله نمونه گيري برابر 7 بدست مي آيد، سپس از بين اعداد 1 تا 7 عددي را به تصادف انتخاب مي كند مثلاً اگر عدد 4 انتخاب شود با اضافه كردن عدد فاصله به عدد 4 نمونه ها به ترتيب زير بدست مي آيند: 4، 11، 18، 25،....
نكته: اعداد بالا شمارة خانوارها مي باشند.
4ـ نمونه گيري تصادفي ساده:
پرسشگر با مراجعه به خانوار مورد نظر به تصادف از يكي از افراد واجد الشرايط پرسشنامه را پر مي نمايد

منبع:

http://www.fasleno.com/archives/000381.php

دسته بندی : فیش برداری و روش تحقیق

آخرین مطالب

» سایت های مفید برای دانلود رایگان مقالات و کتاب های الکترونیکی و اینترنتی ( سه شنبه یکم آذر 1390 )
» بیش از ۴۰ پایگاه مفید برای دانلود کتاب های الکترونیکی ( پنجشنبه نهم آبان 1387 )
» نشانه‌ها ( چهارشنبه دوم مرداد 1387 )
» بخوانید، بنویسید، ویرایش کنید ( چهارشنبه دوم مرداد 1387 )
» بیش نویسی و وقفه در نویسندگی ( چهارشنبه دوم مرداد 1387 )
» عادات نویسندگی ( چهارشنبه دوم مرداد 1387 )
» نویسندگی ظرایف و طرایف ( چهارشنبه دوم مرداد 1387 )
» تجربه های نویسندگی ( چهارشنبه دوم مرداد 1387 )
» توصیه به نویسندگان رمان ( چهارشنبه دوم مرداد 1387 )
» نوشتم و نویسنده شدم ( چهارشنبه دوم مرداد 1387 )
» از پنجره‌ اتاق‌ نویسنده‌ ( چهارشنبه دوم مرداد 1387 )
» نویسنده كیست؟ ( چهارشنبه دوم مرداد 1387 )

چگونه پایان نامه بنویسیم؟
پایان نامه
یادم هست موقعی که پایان نامه می نوشتم چه مکافاتی کشیدم. هیچ کس نبود کمک کند. یه عده به نام استاد راهنماو مشاور از دولت پول می گرفتند که مثلا چه کار کنن اون هم هیچی. به فکرم رسید اگه یه نفر بخواد پایان نامه بنویسه چه چیزی باید بدونه. چه چوری موضوع انتخاب کنه؟ چه جوری پروپزالش پر کنه؟ حتی چطور بنویسه؟ چون مشکل بعضی ها اینه که نوشتن بلد نیستن. واینه چه طوری ویرایش کنه. من رو توی این راه کمک کنید تا به یک منبع مطمئن وجامع تبدیل بشه

۷. پرهيز از پيش رأي و آزادي از قيد عقايد شخصي
گاهي انسان در مسأله‌اي نظر خاصّي يا علاقه خاصي دارد و دلش مي‌خواهد نتيجه تحقيق و بررسي هم همان از كار درآيد كه دوست دارد. اين‌جاست كه در بررسي متون و تحقيق منابع ارزيابي مدارك، اِعمال نظر مي‌كند و پيش‌داوري‌ها در نتيجه كارش تأثير مي‌گذارد.
« اصل بي طرفي » در تحقيق، شرط اعتبار نتيجه پژوهش‌هاست و تحميل عقيده خود بر منابع در كار تحقيقي، هم به گمراهي مي‌كشد و هم از اعتبار مي‌اندازد. نتيجه چنين كاري، يا التقاط است، يا انحراف يا مسخ حقايق يا تحريف تاريخ و ... . بايد ديد منابع ديني چه مي‌گويد، نه آن‌كه نظرهاي از پيش تعيين شده خود را به نحوي از دل آيات و روايات و مدارك، بيرون كشيد. اين نوعي از التقاط است. درباره قرآن و نحوه برخورد ما با آن، از رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ نقل است كه:
« مَنْ جَعلهُ اَمامَهُ قادَه اِلي الجَنّه وَ مَنْ جَعله خَلفَه ساقَه الي النّار »[1]
كسي كه قرآن را « پيشوا » ي خود قرار دهد، قرآن او را به بهشت رهبري مي‌كند و هر كس آن را پشت سر قرا ر دهد ( قرآن را به دنبال حرف‌ها و نظرات خود يدك بكشد ) قرآن او را به آتش، سوق مي‌دهد.
( دقت در تعبير قاده و ساقه )
8. آشنايي با لغت و منابع لغوي
بدون لغت شناسي عميق، گاهي فهم و برداشت پژوهش‌گر از متون، غلط و انحرافي مي‌شود. در تحقيق، نبايد به محفوظات ذهني و ارتكازات، اعتماد كامل كرد. منابع لغوي، گاهي غير از توضيح مفهوم واژه‌ها نكات ارزش‌مندي دارد كه دريغ است از نظر محقق دور بماند. تتبع و دقت لغوي محقق، بر غناي كار او مي‌افزايد.
منابع اسلامي
منابع اسلامي بسيار است. برخي پيرامون موضوعاتي خاصّ است، برخي مجموعه‌اي كه درباره مسائل اعتقادي، اخلاقي، تاريخي، تفسيري، شرح حال و ... حاوي مطالب است.
مهم‌ترين منابعي را كه مي‌توان براي « معارف اسلامي » به مفهوم عام آن بر شمرد، از اين قرار است:
1. قرآن، با تفسيرهاي متعدد و گوناگون آن از قديم و جديد، عربي و فارسي، شيعه و عامه، با مذاق‌ها و شيوه‌هاي گوناگون روايي، ادبي، عرفاني، كلامي، علمي و فلسفي.
2. نهج البلاغه، با شروح مختلف آن.
3. سنّت و حديث، ( احاديث قدسي، احاديث نبوي، احاديث ائمه )
4. كتب اربعه شيعه، كه از معتبرترين منابع شيعه و قديمي‌ترين آن‌هاست كه عبارتند از:
الف. كافي (كليني) اصول كافي، فروع كافي و روضه كافي
ب. تهذيب (شيخ طوسي)
ج. استبصار (شيخ طوسي)
د. من لا يحضره الفقيه (صدوق)
و نيز شرح‌هاي متععدي كه بر هر يك از اين كتب، در طول قرن‌ها نوشته شده است (كه فعلاً جاي بيان آن‌ها نيست).
5. وسائل الشيعه (20 جلد يا 30 جلد با تصحيح) (شيخ حر عاملي)
6. مستدرك الوسائل (چاپ جديد با تصحيح 18 جلد) (شيخ نوري)
7. بحار الأنوار (110 جلد) (علامه مجلسي)
8. سفينه البحار (2 جلد، چاپ جديد با تصحيح، 8 جلد) از محدث قمي ( كليدي براي مطالب بحار الأنوار.)
9. مستدرك سفينه البحار (10 جلد) نمازي شاهرودي
10. وافي (14 جلد، چاپ جديد با تصحيح تاكنون 21 جلد) (فيض كاشاني)
11. غررالحكم (2 جلد يا 7 جلد چاپ دانشگاه) (آمِدي)
12. محجّه البيضاء (8 جلد) (فيض كاشاني)
13. محاسن برقي (2 جلد) (ابو خالد برقي)
14. علل الشرايع (2 جلد) (صدوق)
15. تحف العقول (ابن شعبه حّراني)
16. احتجاج طبرسي (مرحوم طبرسي)
17. مكارم الأخلاق (طبرسي)
18. جامع احاديث الشيعه (21 جلد) (معزّي)
19. الحيه (6 جلد) (محمد رضا الحكيمي)
20. ميزان الحكمه (10 جلد) (محمدي ري شهري)
اين‌ها بعضي از مهم‌ترين كتب حديثي علماي شيعه است. كتب حديثي اهل سنت نيز فراوان است، ازجمله:
21. صحاح ستّه (يعني 6 كتاب معتبر و صحيح نزد اهل سنت كه عبارت است از:
صحيح بخاري؛ سنن تِرمذي؛ صحيح مسلم؛ سنن نسائي؛ سنن ابوداود؛ الموَطّأ.
22. كنز العمال (16 جلدي) مجموعه حديثي كه از منابع مختلف اهل سنت گردآوري شده است.
23. جامع الأصول من احاديث الرسول (11 جلد) ابن اثير
24. مجمع الزّوائد و منبع الفوائد (10 جلد) (هيثمي).
آن‌چه ذكر شد، به طور عمده در زمينه روايات است.
در هر يك از مباحثِ عقايد، فقه، اخلاق، شرح حال، تاريخ، فلسفه، عرفان، علوم قرآني، اصطلاحات علوم و ... نيز منابع عمده و معتبري وجود دارد كه مجال طرح و بيان بيشتري مي‌طلبد ( ‘ « راهنماي پژوهش » از مؤلف).
و از منابع مهم ديگر:
25. ادعيه اسلامي، چه صحيفه سجاديه و چه كتب دعاي ديگر، كه حاوي مطالب بسياري درباره معارف اسلامي است.
26. زيارات، متن زيارت نامه‌هاي وارده از ائمه نيز منبعي براي معارف دين است.
شيوه استفاده از كتابخانه
اگر در تحقيقاتِ ميداني، حوزه فعاليت محيط بيرون است، در تحقيقاتِ كتابخانه‌اي سر و كار با آثار و منابع دركتابخانه است. از اين رو محقق بايد بداند كه در يك كتابخانه چه منابعي هست و چگونه به موضوع مورد نظر دست رسي پيدا كند. در اين زمينه مي‌توان از اطلاعات كتابداران هم بهره گرفت.
در اغلب كتابخانه‌هاي معتبر، سه نوع برگه فهرست در برگه دان‌ها تهيه مي‌شود:
ـ بر اساس نام نويسندگان
ـ بر اساس نام كتاب‌ها
ـ بر اساس موضوعات.
هر سه مورد نظام الفبايي دارد. محقق از هر يك از سه كانال ياد شده مي‌تواند به منبع دست بيابد و كتاب را از قفسه بردارد (در كتابخانه‌هاي قفسه باز) يا از كتابدار بگيرد. البته در هر يك از برگه‌ها، هر سه نوع اطلاعات (نويسنده، كتاب، موضوع) وجود دارد، اما ترتيب برگه‌ها به تناسب هر كدام فرق مي‌كند. گاهي هم هر سه محور را در يك نظام الفباييِ جامع و فراگير، يك جا تنظيم مي‌كنند تا مراجعه كننده، به يك قفسه بيشتر مراجعه نكند.
البته در برگه دان‌هاي موضوعي نيز، نبايد انتظار منبع يابي كامل را داشت. ممكن است يك كتاب به چندين موضوع مختلف مرتبط باشد (مثل دايره المعارف‌ها) يا موضوع مورد نظر ما در نمايه‌هاي ديگري قرار گرفته باشد كه به ذهن ما نيايد. از اين رو در مأخذ شناسي از طريق موضوع، از شيوه ارتباط مفاهيم بايد بهره گرفت.
مراجعه به « فهرست مأخذ و منابع » كه در پايان اغلب كتاب‌هاي علمي و معتبر وجود دارد، يكي از مفيدترين راهنماها براي دست‌يابي به منابع ديگر مورد نياز پژوهش‌گر است. ولي به هر حال، آن‌چه اصلي است، كتاب‌هاي موجود در كتابخانه است. محقق بايد بداند كه نظام چيده شدن كتاب‌ها در قفسه‌ها چيست و هر كتاب را در كدام قفسه بايد بيابد و كتب هر موضوع، در كجا قرار گرفته است.
رده بندي كتاب‌ها
پايه چيدن كتاب در قفسه‌ها، گاهي بر حسب قطع و اندازه و حجم است. گاهي طبق موضوع. در اغلب كتابخانه‌هاي جهان از « رده بندي موضوعي » استفاده مي‌شود. رايج‌ترين روش‌ها نيز روش « دَهدهي ديويي » و « روش كتابخانه كنگره آمريكا »ست:
1. در رده بندي دهدهي ديويي، مجموعه دانستني‌ها و معارف را به ده موضوع و گروه اصلي تقسيم مي‌كنند و هر موضوع را به ده موضوع فرعي و هر يك از رده‌هاي فرعي را نيز به ده رده فرعي‌تر تقسيم مي‌شود. اين شماره‌هاي دهدهي رمزي است كه موضوع كتاب را مشخص مي‌سازد و جايگاه آن در قفسه‌ها و عطف كتاب‌هاست. خلاصه اين رده بندي از اين قرار است:[2]
ـ كليات ... (كتاب شناسي‌ها، فهرست‌ها، كتاب‌داري، دايره المعارف‌ها، نسخه‌هاي خطّي، فهرست مقالات و ...)
ـ فلسفه و مباحث وابسته 100 (روان‌شناسي، اخلاق، منطق و ...)
ـ دين 200 (اديان مختلف، كتاب‌هاي مقدس، الهيات و ساير مباحثِ مطالعات مذهبي)
ـ علوم اجتماعي 300 (جامعه شناسي، اقتصاد، علوم سياسي و ...)
ـ زبان‌ها 400 (زبان‌شناسي، واژه نامه‌ها، دستور زبان و ...)
ـ علوم محض 500 (رياضيات، زيست شناسي، شيمي، فيزيك و ...)
ـ علوم عملي (فنون) 600 (مهندسي، پزشكي، كشاورزي و ...)
ـ هنر 700 (طراحي، معماري، نقاشي، موسيقي و ...)
ـ ادبيات 800 (ادبيات كلاسيك ملل، نمايش‌نامه، شعر و ...)
ـ تاريخ و جغرافيا 900 ( تاريخ و جغرافياي كشورها، سفرنامه‌ها، تاريخ طبيعي و ...)
در هر يك از اين رده‌هاي ده‌گانه، براي موضوعات فرعي‌تر، رقم‌هاي دهگان و يكان افزوده مي‌شود. مثلاً از شماره200 تا 299 مباحث گوناگون اديان و مطالعات مذهبي هر يك شماره خاصّي دارد.

[1] . بحار الأنوار، ج 89، ص 17.
[2] . بر گرفته از « مأخذ شناسي و استفاده از كتاب خانه »، پروين انوار (استعلامي)، ص 31.

روش تحقيق-4

شماره دين اسلام 297 است. اين شيوه كه خاص كشورهاي غربي است، معمولاً فراگير همه معارف و فرهنگ‌هاي ملت‌هاي شرقي و اسلامي نيست. از اين رو مراكزي در فكر تنظيم نوعي رده بندي متناسب با علوم و معارف اسلامي‌اند.
2. رده بندي كتابخانه كنگره نيز موضوعي است، ليكن به جاي عدد از حروف انگليسي استفاده مي‌شود و همه معارف بشري در بيست و يك رده كلي به اين شرح تقسيم مي‌شود:[1]
كليات A
فلسفه و مذهب B
علوم كمكي تاريخ C
تاريخ عمومي و تاريخ دنياي قديم D
تاريخ آمريكا Fو E
جغرافيا، مردم شناسي و ... G
علوم اجتماعي H
علوم سياسي J
حقوق K
آموزش و پرورش L
موسيقي M
هنرهاي زيبا N
زبان و ادبيات P
علوم محض Q
پزشكي R
كشاورزي و ... S
تكنولوژي T
علوم نظامي U
علوم دريانوردي V
كتاب‌شناسي و علوم كتاب داري Z
رده‌هاي فرعي‌تر موضوعات، با نشانه‌هاي مركب از اعداد و حروف مشخص مي‌شود. اين شيوه نيز براي رده بندي مسايل و مباحث اسلامي محدود و نارساست.
هر كتابخانه‌اي ممكن است سيستم و روش خاصّي در تنظيم و رده بندي كتاب‌ها داشته باشد كه در گام نخست براي استفاده از منابع، بايد با آن نظام آشنا شد.
مواد سمعي و بصري و منابع غير مكتوب هم در كتاب خانه‌ها با شيوه خاصي نگه داري و تنظيم مي‌شود كه با آن نيز بايد آشنا بود.[2]
برخي كتابخانه‌ها نيز مجهز به كامپيوتر است كه حجم عظيمي از اطلاعات گوناگون كتابشناسي، مؤلف شناسي، موضوع شناسي و نمايه‌ها را در خود ذخيره مي‌كند. مي‌توان از نظام بازيابي اطلاعات اين دستگاه استفاده كرد، كه هم صرفه جويي در وقت است، هم بهره گيري از منابع بيشتر و دقيق‌تر.
گزارش نويسي
گزارش نويسي، در واقع نوعي تحقيق پيرامون مسأله خاصّي است كه اغلب جنبه اجتماعي يا خبري دارد و عمده مطالبِ بحثِ روش تحقيق، در اين جا نيز كاربرد دارد.
گزارش عبارت است از « ارائه آگاهي‌هايي درباره موضوعي خاصّ به ديگران، جهت اطلاع يافتن يا تصميم گيري طبق آن».
به بيان ديگر: « دادن اطلاعاتِ سازمان يافته، با نظر مشورتي در امري كه بر مبناي آن تصميم گيريِ آگاهانه براي گيرنده گزارش امكان پذير باشد.»
از جهاتي گزارش تقسيماتي دارد:
الف. از نظر نوع: 1. گزارش شخصي و غيررسمي؛ 2. رسمي و اداري.
گزارش‌هاي غيررسمي، اغلب طبق علاقه شخصي فراهم مي‌شود، مثلاً در بازديدها، خاطرات، ثبت وقايع، تنظيم رساله‌ها و پايان نامه‌ها و ... اين نوع گزارش را كه جنبه فردي و احساسِ شخصي دارد مي‌توان « خاطره نويسي » ناميد.
اما گزارش‌هاي رسمي، اغلب طبق درخواست مراكز و مقامات مسئول از زير مجموعه‌هاي خود در زمينه‌هاي اقتصادي، اداري، آموزشي و ... است.
ب. از نظر زمان بندي نيز تقسيماتي دارد. همچون:
روزانه؛ هفتگي؛ ماهانه؛ شش ماهه؛ سالانه و ... .
ج. به لحاظ ديگر، گزارش‌ها يا « ادواري » است يا « اتّفاقي ». ادواري آن‌هاست كه در زمان‌هاي معيني به طور مرتب، تهيه و ارسال مي‌شود؛ ولي اتفاقي بنا به پيش آمدها و حوادث و موضوعات خاصّ مقطعي است كه نياز به تهيه گزارش پيش مي‌آيد.
د. از نظر تهيه كنندگان نيز، گاهي به صورت « فردي » است، گاهي « گروهي ». گزارش گروهي بيشتر آن‌جاست كه دامنه موضوع، گسترده است يا مسأله، شاخه‌ها و بخش‌هاي متعددي دارد كه در جمع آوري اطلاعات و مواد لازم براي تدوين گزارش، افراد مسئول يا صاحب اطلاع در بخش‌هاي مختلف، همكاري مي‌كنند و از مجموعه مطالب گرد آمده، گزارشي جامع تهيه مي‌گردد.
مراحل تهيّه
همچنان كه اشاره شد، تا حد بسياري تحقيق و گزارش همسان است، بنابراين براي تهيه گزارش مراحل زير، پيموده مي‌شود:
1. مشخص ساختن موضوع گزارش
2. تعيين محورها و سؤال‌هاي مطلوب در گزارش
3. تهيه اسناد، مدارك و گردآوري اطلاعات
4. تجربه، مشاهده، بررسي و مطالعه منابع، مجلاّت و ...
5. تدوين و تنظيم نهايي همه آگاهي‌هاي فراهم شده
6. ضميمه ساختن اسناد، جدول‌ها، آمارها، تصاوير و ... .
منابع
معلومات مورد نظر را در تحقيق و گزارش، از منابع عمومي يا منابع خاصّ به دست مي‌آوريم. منابع محقق و گزارش‌گر عبارت است از:
1. مطالعه؛ 2. مشاهده؛ 3. مصاحبه؛ 4. انديشه؛ 5. منابع شنيداري و تصويري.
مطالعه كتب، مقالات، مطبوعات، پرونده‌ها و آثار مكتوب پيرامون موضوع، يك راه است.
مشاهده حضوري از صحنه، حادثه، سوژه پژوهش و ثبتِ ديده‌ها و شنيده‌ها به عنوان مواد خام كاربرد دارد و اغلب، سريع‌ترين و مطمئن‌ترين دانستني‌ها را در اختيار پژوهش‌گر مي‌گذارد.
مصاحبه، چه با افراد كارشناس و صاحب نظر در مسائل تخصصي، و چه با گفت وگو با عموم در مسائل عام به صورت گزارش‌هاي مردمي و گردآوري نظرات شاهدان صحنه و آگاهان از موضوع، راه ديگري است.
پرس و جو و طرح سؤال، به عنوان مكمل مصاحبه، راه ديگري براي كسب معلومات است. طرح سؤال هم به صورت حضوري مي‌تواند باشد (اگر پرسش‌گر، قوي و هشيار باشد و بتواند در مصاحبه حضوري، معلومات بيشتري به دست آورد) و هم مي‌تواند به صورت پرسش‌نامه مكتوب، با سؤالاتِ از پيش طرح شده باشد. هر يك از اين دو شيوه، مزايايي دارد كه در ديگري نيست.
از راه طرح سؤال و مصاحبه، به مطالبي مي‌توان دست يافت كه در كتاب خانه‌ها و اسناد مكتوب و جرايد و بولتن‌ها نيست.
تحقيق و گزارش، بسته به اين‌كه تحقيق ميداني يا كتابخانه‌اي باشد، نوع مأخذ و منابعي كه مورد استفاده قرار مي‌گيرد، تفاوت مي‌كند. استفاده از پرس وجو، مصاحبه، مشاهده، تحقيقات محلّي و ... در پژوهش‌هاي ميداني كاربرد دارد، نه در تحقيق‌هاي كتابخانه‌اي.
در هر صورت، آمادگي ذهني و تيزهوشي و جولانِ انديشه محقق، پيرامون موضوع مورد كاوش، كار پژوهشي او را جامع‌تر و غني‌تر مي‌سازد. در اين زمينه، دقت در كارهاي تحقيقي ارزش‌مند ديگران و توجه به سر فصل‌ها، جزئيات، منابع و شيوه كار آن، آموزنده است.
آنچه انسان از رسانه‌هاي صوتي و تصويري مي‌شنود يا مي‌بينداز منابع ديگر يك محقق به حساب مي‌آيد، كه نه مكتوب است و نه صحنه عيني آنچه در سخنراني‌ها، اجلاس‌ها، سمينارها و ... مطرح مي‌شود، نيز آنچه كه به صورت نوار يا فيلم وجود دارد، همه مي‌تواند منابعي جهت تهيه مطلب مورد توجه قرار گيرد.
روشن است كه پژوهش‌گر، در زمينه‌هاي فوق هم آنچه را نقل مي‌كند بايد با ذكر دقيقِ منبع همراه باشد.
ويژگي‌هاي گزارش خوب يا ناقص
آنچه در يك گزارش خوب مطرح است، نكاتي از اين قبيل است:
ـ مطمئن و دقيق بودن اطلاعات گرد آمده
ـ دخالت ندادن احساسات و سليقه‌هاي شخصي در مطالب
ـ كافي و به اندازه لازم بودن مطالب، نه كمتر و نه بيشتر
ـ منظّم و منسجم بودن تقسيم بندي و فصل بندي مطالب
ـ ابتكار و نوآوري و طرح مسائل تازه و شيوه‌هاي جديد
ـ دقت در نقل قول‌ها و پرهيز از تحريف
ـ رواني عبارات و درستي علامت‌ها و رسم الخط در نگارش.
با دقت در جهات حسنِ يك گزارش، عيوب آن نيز آشكار مي‌شود. فقدانِ هر يك از نكات ياد شده، نوعي ضعف به حساب مي‌آيد. مثلاً ضعفِ انشا، نارسايي در جمله بندي، غير منسجم بودن مطالب، آمار و اطلاعات ناصحيح و غير دقيق، ارائه مطالب تخميني و حدسي بدون اتّكاء به اسناد و آمار، تناقص در بخش‌هاي يك گزارش و ... همه از عيوب يك گزارش محسوب مي‌شود.
مرحله تدوين، نگارش و عرضه
آنچه به تحقيق و پژوهش يك محقق، ارزش و سود مي‌بخشد، عرضه آن براي ديگران است. اين عرضه خوب و شايسته، نياز به كيفيت خوبِ نگارش و تدوين دارد و بدون آن، زحماتِ محقق، بهاي لازم خود را نمي‌يابد.
در تدوين و نگارش، شكل دادن به مجموعه دستاوردهاي تحقيقي مطرح است. در اين باره هر چه كار، دقيق‌تر، روان‌تر، منطقي‌تر و مستدل‌تر و مفيدتر باشد، ارزش بيشتري دارد.
هنر نويسندگي و قدرت بر نگارش صحيح و روان، در اين زمينه تأثير بسزايي دارد.[3]
در اين بخش، هم رعايت قواعد ادبيات فارسي و دستور زبان لازم است، هم درست نوشتن كلمات از نظر املايي و رسم الخطّي مورد نظر است، هم اسلوب ظاهر وشكل نوشته و علايم نگارشي، و هم صحت مطالب و درستي مفاهيمي كه در نوشته عرضه مي‌گردد. پس، بايد « درست » نوشت، درست نويسي از جهاتِ:
ـ املايي
ـ رسم الخطّي
ـ دستور زبان
ـ علايم نگارشي
ـ محتوا
پيكره نوشته، بايد داراي مقدمه، مطلب و استنتاج باشد.
تيتر و عنوان مطلب و عناوين داخلي هم نبايد فراموش شود.
ذكر مآخذ و مدارك مطالب هم ضروري است.
داشتن فهرست و كتاب نامه دقيق براي نوشته‌ها هم، مكمل آن است.
بخش‌هاي تنظيمي يك گزارش يا جزوه تحقيقي را مي‌توان اين‌گونه خلاصه كرد:
1. صفحه اول (صفحه عنوان، شامل نام نوشته و گزارش، نويسنده، تاريخ ...)
2. فهرست مطالب
3. پيشگفتار، سرآغاز، مقدمه و ...
4. متن تحقيق و گزارش
5. پيوست‌ها، ضمايم، تصاوير، جدول‌ها و ...
6. فهرست اعلام، اماكن و ...
7. فهرست منابع و مأخذ
8. كتاب نامه (معرفي كتاب‌هاي مستقل يا غير مستقل پيرامون موضوع پژوهش)
البته به تناسب مورد، شايد نياز به بخش‌هايي كمتر يا بيشتر از آنچه ياد شد، باشد.
نكات جنبي
اين نكات، بيشتر به شكل نوشته و آراستگي ظاهري و كيفيت ارجاعات و ... مربوط مي‌شود و رعايت آن‌ها در تدوين نتيجه تحقيقات، لازم و مفيد است:
1.

[1] . همان، ص 34.
[2] . براي آگاهي بيشتر در اين زمينه‌ها از جمله ر.ك: « راهنماي كمك كتاب داران». « روش استفاده از كتاب خانه ». « مفهوم ساده فهرست نويسي »، « مأخذ شناسي و استفاده از كتابخانه » و ... .
[3] . به مباحث مبسوط‌تر اين موضوع، در « روش نگارش » مراجعه كنيد.

روش تحقيق-5

انتخاب نام « كوتاه » و « گويا » براي اثر تحقيقي
2. تيترها و عناوين فرعي، هر چه كوتاه‌تر و گوياتر باشد، بهتر است. عنوان‌ها نبايد حالت جمله داشته باشد.
3. پرهيز از افراط و تفريط در فصل بندي و تيتر و عنوان. فصل بندي بايد با حجم نوشته تناسب داشته باشد. عنوان‌ها مثل ايستگاه‌هاي اتوبوس مي‌ماند كه نه خيلي با فاصله بايد باشد، نه خيلي نزديك به هم.
4. در نقل قول‌ها، اگر نقل مستقيم است، در عبارت، دخل و تصرف نشود و در صورت تغيير حتماً اشاره شود كه مثلاً: اقتباس ، تلخيص، تغيير، ترجمه آزاد، نقل به مضمون، تصرف در الفاظ و ... است، تا توسط خوانندگان تهمت تحريف و عدم امانت زده نشود و اگر ترجمه متون عربي، به ويژه در متن‌هاي دشوار، از ترجمه خاصّي استفاده شده است، قيد گردد تا حق ديگران تضييع نشود.
5. در منابعي كه در پاورقي آورده مي‌شود، بايد نام كتاب به صورت كامل، و نيز نام مؤلف، شماره جلد و صفحه بيان شود. اگر كتابي چند چاپ شده و نوع آن‌ها در صفحات مختلف است، در ارجاع، به نوبت چاپ هم اشاره شود. اگر بار اول، اطلاعات مربوط به كتاب مأخذ داده شد، در نوبت‌هاي بعد لازم نيست.
6. در ارجاعات، از روش تلخيص و كد و رمز استفاده مي‌شود؛ مثلاً به جاي اين‌كه نوشته شود در اين باره به كتاب الميزان، تأليف مرحوم علامه طباطبايي، جلد دوم، صفحه 45 از چاپ بيروت مراجعه كنيد، مي‌توان نوشت: (ر.ك: الميزان، علامه طباطبايي، ج 2، ص 45، ط. بيروت)
7. مطالب را در حد امكان، از منابع اصلي و قديمي و دست اول نقل كنيم، نه از كتاب‌هاي دست چندم و دمِ دست.
8. نوشته‌ها برخوردار از: زيبايي خط، سليقه و تميزي، فاصله مناسب بين سطور، فاصله مناسب سطور از اطراف صفحه، سرسطر آمدن‌ها و پاراگراف بندي، جايگاه مناسب تيترها در صفحات و ... باشد.
9. جملات، طولاني و داراي تعبيرات دشوار و نامأنوس نباشد.
10. اگر در نوشته، آيات و احاديث يا اسماء نامأنوس عربي يا غربي يا اصطلاحات باشد، اعراب گذاري شود، تا خواننده دچار اشتباه نگردد.
11. در نوشته، علايم نگارشي مانند: . ، : « » ـ ( ) ؟ ! و امثال اين‌ها به كار رود.[1]
12. در نوشته‌هاي علمي و تحقيقي، از قلم پردازي‌هاي غير لازم و لفاظي‌هاي انشايي پرهيز شود.
13. انسجام و پيوستگي مطالب، قدم به قدم تا حصول نتيجه.
جواد محدثي، روش‌ها، ص 73.

[1] . توضيح بيشتري پيرامون اين علايم در بخش « روش نگارش » خواهد آمد.

منبع:

http://www.andisheqom.com/Files/gunagun.php?idVeiw=743&level=4&subid=743&page=5

دسته بندی : فیش برداری و روش تحقیق

http://dissertations.blogfa.com/cat-3.aspx

روش تحقیق 3

روش يادداشت برداري
هم‌چنين يادداشت‌ها، اگر به صورت ترجمه، تلخيص، نقل به معني، اقتباس، نقل قول غير مستقيم، تغيير عبارات و ... انجام گرفته و « عين عبارت » نيست، به اين روش و خصوصيت اشاره شود.گاهي يك مطلب، در منابع متعددي وجود دارد. اگر به يكي ز آن‌ها كه معتبرتر و كهن‌تر است اكتفا شود بهتر است؛ مگر اين‌كه به دليل خاصّي بخواهيم به منابع متعدد اشاره كنيم، كه در اين صورت مدرك دقيق مطلب را از هر چند مأخذ ذكر مي‌كنيم.تهيه كنندة يادداشت و نويسنده آن ( فيش نويس ) خوب است قيد شود، تا معرف برگه‌هاي يادداشت باشد. ذكر تاريخ يادداشت برداري هم مفيد و مكمل آن است. وقتي كه صرف تهيه يك فيش دقيق و استاندارد مي‌شود هدر نرفته است، زيرا از هدر رفتن‌هاي وقت در آينده و بي ثمر بودن يادداشت‌ها جلوگيري مي‌كند. نوعي سرمايه گذاري زماني است كه بهرة آن در آينده روشن مي‌شود.مراجعة مجددگاهي بايد سراغ يادداشت‌هاي قبلي رفت. در اين مراجعه، چه بسا نياز به اصلاح يا تمكيل آن‌ها باشد كه عملي مي‌شود. گاهي اطلاع از يادداشت‌هاي پيشين، سبب جلوگيري از دوباره كاري و يادداشت مجدد و مكرر يك مطلب مي‌گردد؛ به علاوه، يادداشت براي بهره‌برداري است. نوشتن و بايگاني كردن،‌ آن‌ها را از خاصيت مي‌اندازد.گاهي مطالعه كننده، به مطلب خوبي بر مي‌خورد يا آن را مي‌شنود و به فكر يادداشت برداري مي‌افتد. غافل از آن‌كه قبلاً آن را نوشته است. مراجعة مجدد به يادداشت‌ها جلوي اين ضايعات را مي‌گيرد.عين عبارت يا محتوا؟آن‌چه در فيش‌ها يادداشت مي‌شود، به يكي از دو صورت زير مي‌تواند باشد:الف. عين عبارات منقول از مأخذ ( نقل قول مستقيم )ب. مضمون و محتوا ( نقل قول تفسيري ).در صورت اول، خود الفاظ گوياي مفهوم مورد نظر است. اما در صورت دوم، با عبارات خودمان مضمون و خلاصه مطلب مطالعه شده را مي‌نويسيم، آن‌گاه به ذكر منبع مي‌پردازيم، تا خودمان يا ديگران هنگام نياز، به اصل مأخذ رجوع كنيم. در اين نوع، طبعاً عبارت توضيحي ما بايد پيش از عنوان قيد شده در برگة يادداشت باشد.در هر دو نوع نويسندة يادداشت اگر نظرية خاصّي پيرامون موضوع دارد، مي‌تواند در پايين همان برگه بنويسد.برگه‌هاي ارجاعيبهره گيري از « سيستم ارتباطات » در تحقيق و فيش برداري مفيد است. ربط دادن موضوعات به يكديگر، ذهن خواننده و نويسنده را غنا مي‌بخشد. يافتن ارتباط‌ها بين مطالب و موضوعات، هم وسعت اطلاعات مي‌خواهد، هم ذوق و سرعت انتقال ذهني.از اين روش، در برگه‌هاي يادداشت هم مي‌توان استفاده كرد. گاهي محتواي يك يادداشت به يك يا چند يادداشت ديگر هم ارتباط مي‌يابد و آن‌ها در كنار هم كه قرار گيرند، برداشت بهتر و بيشتر و دقيق‌تري مي‌توان از موضوع داشت. اگر فيش‌ها شماره و كد داشته باشد، مي‌توان در پايان هر فيش، به شمارة فيش‌هاي ديگر كه با آن مربوط است اشاره كرد، يا همان عنوان‌هاي يادداشت‌ها را كه به صورت « نمايه » مورد استفاده قرار مي‌گيرد در ارجاع، مورد توجه قرار داد؛ مثل اين‌كه يادداشت « احترام والدين »، قابل ارجاع به برگه‌هاي « حقوق » و « اخلاق خانوادگي » است، يا در پايان يادداشتِ « نهج البلاغه » مي توان نوشت ( ‘ سيد رضي ) كه به آن سر‎ْ عنوان هم رجوع شود.تنظيم سيستم ارتباطي بين واژه‌ها، مفاهيم، سرعنوان‌هاي موضوعي و كتاب‌ها و منابع، كتري مهم و دقيق، در عين حال بسيار كارساز و مفيد است و حتي در كتاب شناسي و تحقيق هم كاربرد دارد و براي محققان نقش واسطه و رابط را براي دستيابي به منابع ديگر يا موضوعات مرتبط و هم خانواده ايفا مي‌كند. ( در بحثِ « روش تحقيق » هم اشاره‌اي به اين مسأله شده است.)استنساخ و كپي گرفتنهميشه نوشته‌ها و آثار قلمي، در معرض گم شدن، خراب شدن، به سرقت رفتن و ... بوده است و از اين طريق، گاهي زحمات دراز مدت يك پژوهش‌گر، يك جا از بين مي‌رود و جز غصّه برايش باقي نمي‌ماند.به همين جهت، بجاست كه از يادداشت‌ها و دست نوشته‌هايي كه وقت و زحمت زيادي صرف تهية آن شده است، نمونه يا نمونه‌هاي متعددي به صورت استنساخ، زيراكس يا با استفاده از كاربن تهيه شود تا اگر احياناً مفقود شد، يا در حادثه‌اي از بين رفت، محصول زحمات در جاي ديگر و به صورت نسخة ديگر موجود باشد.در اين زمينه، اندوه محققاني كه تنها نسخة موجود از كاوش‌ها و يادداشت‌ها چندين سالة خود را در اثر سهل انگاري از دست داده‌اند و ديگر حوصله و مجال تحقيق و نگارش مجدد نداشته‌اند، ماية عبرت است.[1]جواد محدثي، روش‌ها، ص 59. [1] . دربارة كيفيت يادداشت و تنظيم و سازماندهي فيش‌ها نكاتي هم در بحث « روش تحقيق » بيان شده كه بجاست مراجعه كنيد. دسته بندی : فیش برداری و روش تحقیق روش دستيابى به منابع و فهرست‌بردارى از آنها استفاده از کتاب‌شناسى‌ها اين منابع به‌وسيله مؤسسات و سازمان‌هاى دولتى و غيردولتى و کتابخانه‌هاى بزرگ تهيه مى‌شود، و اطلاعاتى درخصوص مقاله‌ها و کتاب‌هاى نوشته شده درباره موضوع خاصى را ارائه مى‌دهد. کتاب‌شناسى‌ها روزبه‌روز تخصصى‌تر مى‌شود و براى مقاطع زمانى و تاريخى خاصى تهيه مى‌گردد و دسترسى به منابع را تسهيل مى‌کند. استفاده از فهرست مقالات مؤسسات دولتى و غيردولتى و کتابخانه‌ها اقدام به تنظيم فهرست مقالات براساس موضوع يا حروف الفبا يا نوع مجله يا نشريه مى‌کنند و امکان مناسبى را در اختيار محقق قرار مى‌دهند. استفاده از نمايه‌ها نمايه‌ها حاوى اطلاعاتى درباره کتاب‌ها و مقالات منتشر شده است که هرچند وقت يک بار منتشر مى‌شود. نمايه‌ها کتاب‌ها و مقالات را بصورت موضوعى و به تفکيک رشته يا موضوع علمى خاص تنظيم و طبقه‌بندى مى‌کنند و به محقق امکان دستيابى به تازه‌هاى علمى و انتشاراتى را مى‌دهند. استفاده از کتابخانه کتابخانه‌ها گنجينهٔ معارف بشرى هستند و اين معارف در آنها بصورتى خاموش حفاظت و نگهدارى شده، مورد استفاده محققان علاقه‌مندان قرار مى‌گيرند. کتابخانه‌ها داراى برگه‌دان‌هايى است که معرف کتاب‌هاى موجود در آنها بوده، براساس حروف الفبا تنظيم شده است. اين کار به سه صورت موضوع، عنوان و نويسنده وجود دارد و محقق با داشتن يکى از اين سه مورد مى‌تواند به برگه‌دان‌ها مراجعه و کتب موردنظر را جستجو نمايد. امروزه در کتابخانه‌ها از رايانه و شبکه‌هاى اطلاع‌رسانى استفاده مى‌شود و اطلاعات کتابخانه‌ و مدارک آن در حافظهٔ رايانه ضبط مى‌شود. محقق با مراجعه به رايانه سريع‌تر مى‌تواند به منابع موجود در کتابخانه که مرتبط با موضوع تحقيق او هستند، دسترسى پيدا کند. استفاده از فهرست تحقيقات مراکز تحقيقاتي، دانشگاه‌ها يا سازمان‌هاى مسئول امور تحقيقات علمى (در ايران مرکز اسناد و مدارک علمى وزارت فرهنگ و آموزش عالى چنين مسئوليتى را برعهده دارد.) چه بصورت موضوعى و چه بصورت مقاطع زمانى (ماهانه، سالانه و ...) اقدام به تدوين فهرست تحقيقات انجام شده مى‌نمايند. اين فهرست‌ها شامل تحقيقاتى است که استادان يا مراکز تحقيقاتى و سازمان‌هاى دولتى انجام مى‌دهند. همچنين، پايان‌نامه‌هاى دانشجويان بصورت عمومى يا بصورت رشته‌اى تنظيم و منتشر مى‌گردد و مى‌تواند مورد استفاده محقق قرار گيرد. بررسى اين فهرست‌ها براى محقق از اوليت خاصى برخوردار است؛ زيرا وى بايد در آغاز کار از تحقيقات ديگران در مورد مسئله خود مطلع شود تا دچار دوباره‌کارى نگردد. استفاده از چکيده‌ها براى سهولت دسترسى محققان به مقالات و گزارش‌هاى تحقيقي، معمولاً مؤسسات علمى و دانشگاهى اقدام به تهيه کتابچه يا جزوه‌اى مى‌نمايند که حاوى چکيده و خلاصه‌اى از محتواى مقالات و گزارش‌هاى تحقيق و پايان‌نامه‌ها است و معمولاً بصورت يک يا دو صفحه تهيه مى‌شود و استفاده از آنها باعث صرفه‌جويى در وقت محقق مى‌گردد. استفاده از مجموعه مقالات از آنجا که براى بحث و بررسى دربارهٔ مسائل علمى معمولاً هم‌انديشى‌ها، سخنرانى‌‌ها، محافل علمي، انجمن‌ها، و کنگره‌هاى علمى تشکيل مى‌گردد، محقق بايد محتواى مقالاتى را با مسئله تحقيق او ارتباط دارد مورد بررسى و مطالعه قرار دهد. مقالات اين‌گونه مجامع علمى معمولاً قبل از تشکيل بصورت خلاصه مقالات و بعد از تشکيل بصورت مجموعه مقالات تدوين و منتشر مى‌گردد که مى‌تواند مورد استفادهٔ محقق قرار گيرد. استفاده از روش مصاحبه از اين روش، محقق به دو صورت مى‌تواند استفاده کند: اول، با استادان و صاحب‌نظران و آگاهان مصاحبه کند و کتاب‌شناسى و فهرست منابع موضوع مورد مطالعه خود را کمتر نمايد. دوم، با صاحبان آثار و محققان ديگر در خصوص توضيح و توجيه بيشتر مسئله و روش‌هاى کار، مصاحبه نمايد و از نظريات آنها استفاده کند. استفاده از آرشيوها روزنامه‌ها، جرايد، تصاوير معمولى و ماهواره‌اي، نقشه‌ها، فيلم‌ها و نوارها از منابع مهم مطالعاتى محقق هستند. اينگونه منابع داراى آرشيو خاصى هستند. اينگونه منابع داراى آرشيو خاصى هستند و محقق مى‌تواند با مراجعه به آرشيو مربوط از اطلاعات مندرج در آن استفاده نمايد. منبع: سایت آفتاب دسته بندی : فیش برداری و روش تحقیق دانشجویان و مهارتهای پژوهشی مركز اطلاعات و مدارك علمي ايران نوشته: Barbara Quartonترجمه: فرزانه امین پور[1] چکیدهدانشجویان جدید دانشگاهها و موسسات آموزشی اغلب از وجود منابع اطلاعاتی که از طریق کتابخانه دانشگاهی آنان قابل دسترسی است، بی اطلاع‌اند. به همین دلیل، بسیاری از آنان برای برطرف کردن نیازهای پژوهشی و اطلاعاتی خود به سایتهای اینترنتی که بطور آزاد در دسترس عموم مردم قرار دارد، مراجعه می کنند. تاکید این دانشجویان بر استفاده از چنین منابعی خود موجب تضعیف تحقیقات و پژوهشهای آکادمیک آنان می شود زیرا اینترنت - برخلاف عقیده اکثر دانشجویان – در برگیرنده همه دانش موجود در جهان نیست و در آینده هم نخواهد بود. در واقع، دانشجویان باید لزوم بکارگیری ابزارهای مخصوص پژوهش را درک کرده، با کاربرد این ابزار آشنا شده و بیاموزند که به همه منابع اطلاعاتی موجود - از جمله اینترنت - با دیده ای انتقادی بنگرند. این مقاله به بررسی و تشریح سیاستهای آموزشی[2] و مهارتهای پژوهشی[3] مورد نیازی می پردازد که می تواند در زمینه استفاده از کتابخانه، انجام تحقیق و تهیه یک مقاله پژوهشی[4] مستدل و ارزشمند مورد استفاده دانشجویان و استادان رشته های گوناگون دانشگاهی قرار گیرد.مقدمهدر حال حاضر، کتابخانه های دانشگاهی منابع اطلاعاتی متنوع و برجسته‌اي را در دسترس دانشجویان و سایر کاربران خود قرار می دهند که شامل دایره المعارفهای موضوعی[5]، تک نگاشتها، پیایندها و پایان نامه ها می شود. علاوه بر آن، ابزارهای قدرتمندی نظیر فهرستهای پیوسته[6]، سرویس های امانت بین کتابخانه ای[7] و بانکهای اطلاعاتی ویژه ای را برای دسترسی به این منابع در اختیار کاربران خود قرار می دهند. متاسفانه تعداد زیادی از دانشجویان یا اساسا از وجود چنین منابعی بی اطلاع هستند و یا نمی دانند که چگونه از آنها استفاده کنند.از آنجا که تنها تعداد بسیار اندکی از دانشگاهها ارزیابی سواد اطلاعاتی[8] دانشجویان را به عنوان بخشی از شرایط فارغ التحصیلی آنان ضروری می دانند، بسیاری از دانشجویان واحدهای درسی رشته خود را در حالی پشت سر می گذارند که تنها دانش اندکی در زمینه انجام پژوهش، چگونگی استفاده از ابزار پژوهش[9] و ارزیابی منابع دارند. از این روی، دانشجویان فاقد مهارتهای پژوهشی و سواد اطلاعاتی لازم پس از فراغت از تحصیل قادر به فعالیت موثر و مطلوب در محیط های تکنولوژیکی پیشرفته نخواهند بود.هر چند که تقریبا همه مدرسان و اساتید دانشگاه بر ضرورت نقش سواد اطلاعاتی به عنوان یک عنصر اساسی در آموزش عالی تاکید دارند، اما در عین حال این نکته روشن نیست که سواد اطلاعاتی در کدام یک از برنامه های درسی دانشگاه مورد توجه قرار می گیرد: کلاس کامپیوتر؟ کلاس آیین نگارش؟ کلاس درس روش تحقیق؟ ...واقعیت آن است که سواد اطلاعاتی فراتر از متون درسی خاص است و می تواند در کلاسهای درسی گوناگون مطرح شده و آموزش داده شود. اساتید دانشگاه در هر کلاسی می توانند به طرح تکالیفی بپردازند که موجب افزایش مهارتهای سواد اطلاعاتی دانشجویان شود. تمرین درس روش تحقیقتمرینات و تکالیف مربوط به درس روش تحقیق معمولا شامل انتخاب یک عنوان در یک زمینه موضوعی خاص و نوشتن مقاله مربوط به آن است. در این حال، دانشجویان موظف به ارائه یک فرضیه پژوهش و اثبات آن با استفاده از اطلاعات موجود می باشند. طرح چنین تکالیفی هر چند که ساده به نظر می رسد ولی موجب بروز مشکلات و سوالات بسیار برای دانشجویانی که از سواد اطلاعاتی لازم بی بهره اند، می شود. بطور مثال:- چگونه می توان یک عنوان خاص انتخاب کرد؟- چگونه می توان اطلاعات تخصصی مربوط به آن عنوان را یافت؟- اصولا اطلاعات تخصصی چیست و چگونه می توان آن را از دیگر متون منتشر شده متمایز ساخت؟تمركز روي یک عنوانپژوهشگران تازه کار معمولا شناخت زیادی در مورد روشهای مختلف پژوهش و انتخاب یک روش خاص، طرح سوال پژوهشی[10] و گردآوری اطلاعات تخصصی مربوطه ندارند. دایره المعارفهای موضوعی از مهمترین ابزارها و مواد کتابخانه ای محسوب می شوند که می توانند در جریان طرح سوالات پژوهشی و تهیه اطلاعات معتبر مورد استفاده آنان قرار گرفته و به عنوان یک نقطه شروع برای پژوهشگران و سایر افرادی که در جستجوی اطلاعات جامع و معتبر می باشند، مفید واقع شوند. دایره المعارفهای موضوعی برخلاف دایره المعارفهای عمومی[11] دارای مقالات طولانی تر و تخصصی تری هستند که در آن هر مدخل بطور جامع مورد بررسی قرار می گیرد. این نوع دایره المعارفها معمولا جنبه های تاریخی، چارچوبهای نظری و مباحثات مطرح شده در یک رشته یا یک زمینه موضوعی را مطرح کرده و به این طریق به پژوهشگر کمک می کنند تا اطلاعات مستند و معتبری در آن زمینه کسب نماید.کتابشناسی ها در زمره منابع کتابخانه ای محسوب می شوند که دانشجویان را به منابع مطالعاتی مرتبط دیگری هدایت کرده و به آنان امکان می دهند تا موضوعات مورد نظر خود را به شیوه ای نظام مند کشف کنند. به این ترتیب، حس کنجکاوی دانشجویان برای کشف و ارزیابی مطالب و منابع اطلاعاتی دیگر نیز تحریک می شود. راهبرد آموزشیبا وجود همه محسنات و جنبه های مثبت دایره المعارفهای موضوعی، اکنون این سوال مطرح است که: آیا این ابزار در جریان یک تحقیق مورد استفاده دانشجویان قرار می گیرد؟ پاسخ این است: بندرت!در واقع، تعداد معدودی از دانشجویان حتی از وجود دایره المعارفهای موضوعی مطلع هستند و یا تنها نام برخی از دایره المعارفهای عمومی مانند بریتانیکا[12] را شنیده اند. در بیشتر موارد، جستجو برای یک سوال پژوهشی از طریق اینترنت و به شیوه ای نه چندان دقیق صورت می گیرد. واقعیت این است که استفاده از سایتهای فاقد اعتبار معمولا منجر به کسب نتایج و اطلاعات پیش پا افتاده و متوسطی می شود که یا بسیار کلی هستند و یا بارها مورد استفاده قرار گرفته اند. برای ممانعت دانشجو نسبت به استفاده از چنین روشهای نامطمئنی، بهتر است از وی خواسته شود که متنی در حدود نیم صفحه در زمینه عنوان پژوهش و سوالات پژوهشی مربوط به آن تهیه کرده و در آن به معرفی دایره المعارف موضوعی بپردازد که در تهیه این متن مورد استفاده قرار داده است. علاوه بر آن، یک برگ فتوکپی از مقالات مورد استناد خود از دایره المعارف مربوطه به ضمیمه متن ارائه نماید. این تمرین دانشجویان را ملزم می کند که برای ارائه دیدگاهی مستند در زمینه های موضوعی خاص، از منابع اطلاعاتی معتبر استفاده کنند. موارد مطرح شده فوق نمونه هایی از مهارتهای سواد اطلاعاتی محسوب می شوند که بر پایه تفکر انتقادی[13] استوار است.طرح یک جستجوی موثردانشجویانی که عناوین پژوهشی منتخب خود را به خوبی درک کرده و سوالات پژوهشی مناسبی نیز مطرح ساخته اند، برای طرح ریزی استراتژی جستجوی[14] خود کاملا آماده اند. در این مرحله، مهمترین مسئله ای که با آن روبرو می باشند این است که اطلاعات مربوط به پژوهش خود را در کجا بیابند. نخستین منبعی که بیشتر دانشجویان به آن مراجعه می کنند، اینترنت است. البته استفاده از اینترنت برای انجام امور روزمره و کسب اطلاعات عمومی ایده بدی به نظر نمی رسد. مشکل از هنگامی آغاز می شود که دانشجویان برای یافتن اطلاعات مورد نیاز پژوهش های علمی خود به همان شیوه ای عمل کنند که امور روزمره اینترنتی خود را انجام می دهند.کتابخانه های دانشگاهی و موسسات دیگر معمولا بانکهای اطلاعاتی پیوسته بخصوصی را برای مقاصد علمی خاص خود مشترک می شوند. متاسفانه، بیشتر دانشجویان از وجود این بانکهای اطلاعاتی و تفاوت آنها با محیط عمومی اینترنت اطلاع ندارند. بنابراین، تصور می کنند که محیط عمومی اینترنت برای جستجوی اطلاعات مربوط به پژوهش آنان کاملا مناسب است. هر چند که در اینترنت وب سایتهای معتبری مانند سایتهای سازمانهای دولتی و آموزشی مرتبط با موضوعات مختلف وجود دارد، اما دانشجویانی که جستجوی خود را از طریق بانکهای اطلاعاتی مرتبط انجام می دهند معمولا پژوهش خود را با کیفیت بهتری به انجام می رسانند.ذکر این نکته ضروری است که انتخاب بانک های اطلاعاتی برای اشتراک کتابخانه بر اساس مولفه های مشخصی نظیر محتوا[15]، کاربردی بودن[16] و میزان ارتباط[17] با برنامه های درسی دانشگاه صورت می گیرد. این بانک ها برای بازیابی اطلاعات الکترونیکی نیز برنامه ریزی شده اند. کاربران میتوانند پس از وارد کردن گزاره جستجو[18] و داده های خود در سیستم به اطلاعات کتابشناختی رکوردهای بازیابی شده و در برخی موارد حتی به متن کامل مقالات هم دسترسی داشته باشند. بنابراین چگونگی تنظیم داده ها و تهیه گزاره جستجو نکته بسیار مهمی است. در واقع، سوالات پژوهشی باید در قالب کلید واژه ها[19] یا عباراتی که آنها را توصیف می کنند، خلاصه شوند.برای روشن شدن مطلب به مثال زیر که مربوط به پژوهشی است در مورد تاثیر جنسیت (مذکر یا مونث بودن) زوجین بر میزان رضایت آنان از ازدواج، توجه کنید:سوال پژوهشی: What is the effect of perceived gender roles on marital satisfaction? کلیدواژه ها: gender roles, marital satisfaction در این مثال گزاره جستجو از طریق ارتباط دو کلیدواژه فوق با استفاده از عملگر[20] and به صورت زیر تنظیم شود: gender roles and marital satisfaction وارد کردن این گزاره در بانک اطلاعاتی مورد نظر معمولا منجر به بازیابی فهرستی از نتایج جستجو می شود که هر دو عبارت gender roles و marital satisfaction در هر یک از مقالات یا نتایج بازیابی شده وجود دارد. با این حال باید به این نکته توجه داشت که برخی از نویسندگان ممکن است برای بیان منظور خود از کلمات و عبارات مترادف دیگری استفاده کنند. از آنجا که دانشجویان ممکن است با تکنیک های جستجوی پیشرفته در بانکهای اطلاعاتی آشنا نباشند، تنظیم و کاربرد چند گزاره جستجو از طریق کلمات کلیدی مشابه نیز می تواند در تکمیل پژوهش های آنان کاملا مفید و موثر باشد.راهبرد آموزشی دانشجویان تنها در صورتی می توانند سوال پژوهشی خود را در مهلت مقرر و به شیوه ای صحیح تنظیم کنند که بجای جستجوی آزاد در اینترنت، جستجوی خود را از طریق بانکهای اطلاعاتی مناسب انجام دهند. بنابراین، اساتید باید از دانشجویان خود بخواهند که از بانکهای اطلاعاتی مورد اشتراک کتابخانه استفاده کنند و مهم تر آن که پیش از شروع جستجو در بانک اطلاعاتی مورد نظر، اقدام به طرح برنامه ای برای پژوهش خود بنمایند تا بتوانند آن را به شیوه دقیق تری انجام دهند. برای اطمینان از تسلط دانشجویان در زمینه جستجو در بانکهای اطلاعاتی، بهتر است از آنان خواسته شود که لیستی از کلیدواژه ها و همچنین مترادف ها و اشکال گوناگون کلمات مرتبط با پژوهش خود را تهیه کنند و پس از آن چند گزاره جستجو برای استفاده در بانکهای اطلاعاتی تنظیم نمایند.ملزم ساختن دانشجویان به ارائه خلاصه ای از طرح برنامه پژوهشی خود نه تنها موجب می شود که دانشجویان با دیدی انتقادی به فعالیتهای آینده خود بنگرند، بلکه به مدرسان نیز کمک می کند تا از سیر پیشرفت و کسب مهارت دانشجویان در زمینه انجام پژوهش مطلع شوند. به علاوه، موجب می شود دانشجویان به تفکر و تعمق در مورد کلمات، معانی آنها و همچنین ارتباط بین آنها با دیگر کلمات نیز عادت کنند. این مهارتی است که در جریان کار با بانکهای اطلاعاتی گوناگون ضروری بوده و به این ترتیب در مورد دروس دیگر هم قابل تعمیم است. جستجوی متونپس از تهیه یک سوال پژوهشی مناسب و تنظیم چند گزاره جستجو که آن سوال را بخوبی توصیف کند، دانشجویان برای جستجو و یافتن اطلاعات در زمینه موضوع تحقیق خود با استفاده از بانکهای اطلاعاتی مورد اشتراک کتابخانه آماده می باشند. با این حال، کتابداران شاغل در این کتابخانه ها اغلب متوجه می شوند که دانشجویان معمولا به سمت بانکهای اطلاعاتی عمومی گرایش دارند که امکان دسترسی آنان را به مقالات کوتاه مجلات و نشریات علمی فراهم می آورد. هر چند که کار با این بانکهای اطلاعاتی بسیار آسان تر است اما در هر حال این بانکها منبع مناسبی برای ارائه اطلاعات تخصصی در یک زمینه موضوعی خاص بشمار نمی روند زیرا این بانکها به نمایه کردن کتابها، مدارک و پایان نامه ها نمی پردازند و تنها تعداد معدودی از مجلات مشخص را پوشش می دهند که در این صورت هم حتی مقالات منتشر شده پیش از دهه 1970 این مجلات را هم نمایه نمی کنند. بنابراین دانشجویان باید با کاربرد ابزار ها و بانکهای اطلاعاتی تخصصی نظیر ERIC (بانک اطلاعات آموزشی وزارت آموزش امریکا) و یا PsycINFO (بانک اطلاعات روانشناسی انجمن روانشناسی امریکا) آشنا شوند.استفاده توام از بانکهای اطلاعاتی عمومی و تخصصی به دانشجویان امکان می دهد تا در بانکهای اطلاعاتی تمام متن عمومی که می شناسند جستجو کرده و در عین حال با ابزارهای اطلاعات تخصصی که مدارک منتشر شده زیادی را در یک زمینه موضوعی خاص پوشش می دهند نیز آشنا شوند. به این ترتیب، دانشجویان می توانند مدارک و منابع عمومی و علمی را بطور دقیق تری ارزیابی و با یکدیگر مقایسه کنند.راهبرد آموزشیپس از طرح یک بحث کوتاه کلاسی در زمینه تفاوتهای موجود بین مقالات مجلات عمومی و مقالات مجلات تخصصی، دانشجویان می توانند به انجام یک تمرین ساده در زمینه جستجو در دو بانک اطلاعاتی عمومی و تخصصی بپردازند. بطور مثال، این تمرین می تواند در زمینه یافتن یک مقاله از مجله ای در یک بانک اطلاعاتی عمومی و یک مقاله از یک بانک اطلاعاتی تخصصی باشد. پس از مطالعه هر دو مقاله، دانشجویان می توانند متنی در حدود نیم صفحه در مورد ارزیابی و مقایسه این دو مقاله تهیه کنند. در این راستا، توصیه می شود که اساتید مولفه هایی را برای این ارزیابی در اختیار دانشجویان خود قرار دهند، مانند:- آیا هر دو مقاله اطلاعاتی در زمینه مدرک تحصیلی و سمت نویسنده یا نویسندگان در اختیار خواننده قرار می دهند؟- آیا منابع مورد استفاده و مشخصات مجلاتی که این مقالات در آنها قرار گرفته اند، معرفی شده است؟- مخاطبین دو مقاله چه کسانی هستند؟- آیا دیدگاهها و مباحث مطرح شده در این دو مقاله به هر طریق دارای سوگیری و تعصب است؟- آیا اظهارات موجود در هر دو مقاله، مستدل و بر پایه واقعیت اند؟هدف از طرح این تمرین آن است که دانشجویان به تفکر انتقادی در مورد منابع اطلاعاتی مختلف ترغیب شده و یاد بگیرند که ارزیابی های خود را بر پایه محتوا، جامعیت و اعتبار منابع اطلاعاتی انجام دهند.نتیجه گیریسیاستهای آموزشی که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفت، فرصتهای مناسبی در اختیار دانشجویان قرار می دهد تا از یک سو منابع اطلاعاتی معتبری را در زمینه تحقیقات خود بیابند و از سوی دیگر، با نحوه ارزیابی یافته های خود نیز آشنا شوند. به این ترتیب، دانشجویان یاد می گیرند که چگونه و از چه منبعی پاسخ سوالات پژوهشی خود را بیابند، منابع و مدارک بازیابی شده را نقد و ارزیابی کنند و سرانجام یک مقاله خوب و ارزشمند تهیه نمایند. این توانائیها یعنی جستجو و یافتن منابع اطلاعاتی مناسب و همچنین ارزیابی منتقدانه نتایج بدست آمده را مهارتهای سواد اطلاعاتی می نامند. مهارتهای سواد اطلاعاتی را می توان با انجام تمرینات منظم مبتنی بر تفکر انتقادی افزایش داد. به عبارت دیگر، دانشجویانی دارای دیدگاهی انتقادی در زمینه های خاص می باشند که می دانند چگونه از منابع اطلاعاتی مربوط به موضوع مورد نظر خود استفاده کنند و در عین حال خصوصیات و اهداف آنها را نیز تشخیص می دهند. در هر حال، توسعه سواد اطلاعاتی دانشجویان در بالا بردن سطح یادگیری آنان نه تنها در کلاس درس که در زندگی روزمره نیز کاملا موثر خواهد بود.پی نوشت ها:[1] . کارشناس ارشد کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی، اداره اطلاع رسانی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان [2] .Teaching Strategies[3]. Research Skills[4]. Research Paper[5]. Subject Encyclopedias[6]. Online Catalogs[7]. Interlibrary Loan Services[8]. Information Literacy[9]. Research Tools[10]. Research Question[11]. General Encyclopedias[12]. Britannica[13]. Critical Thinking[14]. Search Strategy[15]. Content[16]. Usability[17]. Relevance[18]. Search Statement[19]. Keywords[20]. Operator منبع: Quarton, Barbara, (2003). "Research Skills and the new Undergraduate". Journal of Instructional Psychology. Vol 30(2). Available at: http://articles.findarticles.com/p/articles/mi_m0FCG/is_2_30/ai_105478980 مركز اطلاعات و مدارك علمي ايران مجله الکترونیک، شماره اول دوره چهارم دسته بندی : فیش برداری و روش تحقیق نکته ها درباره پژوهش و نگارش عبدالرحیم موگهی اشاره: چنانکه در بخش نخست این مقاله متذکر شدیم، هر مبلّغی خواه و ناخواه برای تبلیغ خود با پژوهش در زمینه موضوع تبلیغی خویش و در تبلیغ نوشتاری‏اش با قلم و تألیف سر و کار دارد. بدین منظور نکته‏هایی را در زمینه پژوهش و نگارش به قلم در آوردیم و اینک ادامه نکته ‏ها را پی می‏گیریم. اگر مطالبتان را بر یک طرف برگه می ‏نویسید، برای حاشیه بالا، پایین و سمت چپ صفحاتِ دستنوشتِ خود، فاصله‏ای حدود دو سانتی متر و برای حاشیه سمت راست آن، فاصله‏ای حدود سه سانتی متر را در نظر بگیرید و آنها را سفید و نانوشته باقی بگذارید تا هم برای اصلاحات و اضافات خود و ویراستار جای خالی گذاشته باشید و هم حروفچین براحتی و با غلطهای کمتری بتواند دستنوشت شما را حروفچینی نماید. شایان گفتن است که بیشتر بودن حاشیه سفید سمت راست برای جای منگنه یا چسب و یا صحافی کردن و شیرازه دستنوشته است. و در صورتی که مطالب خود را بر پشت برگه دستنوشت نیز می‏نویسید، برای حاشیه سمت راست آن، فاصله‏ای حدود دو سانتی متر و برای حاشیه سمت چپ آن، فاصله‏ای حدود سه سانتی متر را در نظر بگیرید و آن را سفید و نانوشته باقی بگذارید. شماره صفحات دستنوشت را در بالای صفحه و بالای سطر اول و به موازات «انتها»ی سطر اول و به طور روشن و پُررنگ بنویسید. و در صورتی که مطالبتان را پشت برگه نیز می‏نویسید، شماره این صفحات را به همان گونه، ولی به موازات «ابتدا»ی سطر اول بنگارید. نوشتن مطالب جدید را از صفحه جدید آغاز کنید و مطالب را پشت سر هم و به صورت طوماری ننویسید تا چنانچه بعدا بخواهید مطلب و یا مطالبی را به دنبال و در ادامه آن اضافه نمایید، با مشکلی روبه‏رو نگردید. آغاز هر فصل یا بخش را با فاصله سفید 31 از بالای صفحه آغاز کنید تا هم دستنوشت شما زیباتر شود و هم ویراستار و حروفچین و سپس خواننده بدانند که با فصل و بخش و مطالب جدیدی روبه‏رو شده‏اند. یکی از مشکلات پژوهندگان و نویسندگان، نوشتن پاورقیهای مطالبشان است؛ زیرا فراوان پیش می‏آید که آنان به پایین صفحه دستنوشت خود می‏رسند و تازه متوجه می‏شوند که پاورقیهای آن صفحه را ننوشته و جای خالی برای آن نگذاشته‏اند، و گاه نیز اصلاً فراموش می‏کنند که پاورقیها را بنویسند و بعدا یادشان می‏آید که پاورقی فلان صفحه یا حتی صفحات را ننوشته‏اند. دو راه حل برای این مشکل پیشنهاد می‏شود: یک. با توجه به اینکه گفته شد پشت برگه دستنوشت را شایسته است که سفید و نانوشته باقی بگذاریم، می‏توانید تمامی پاورقیهای هر صفحه را در پشت همان صفحه بنگارید و به حروفچین تذکر دهید که پاورقیهای هر صفحه در پشت همان صفحه است. دو. به هر جایِ متن دارای پاورقی که رسیدید، همان هنگام و از جهت پایین صفحه به طرف بالای آن و به اندازه تعداد سطرهای هر پاورقی، در پایین صفحه دستنوشت خویش فاصله بگذارید و این فاصله را با نشانه‏ای، مانند نقطه و یا خط تیره پُررنگ، برای خودتان مشخص نمایید و سپس نوشتن را ادامه دهید تا به پاورقی دوم برسید. در این هنگام نیز از جای نشانه پیشین و به طرف بالای صفحه و به تعداد سطرهای پاورقی دوم فاصله بگذارید و این فاصله را با همان نشانه معین کنید و به همین ترتیب، پاورقیهای بعدی را دوباره با همان نشانه مشخص نمایید. آن گاه و در هنگام نوشتن، به نخستین نشانه‏ای که رسیدید، از نوشتن ادامه متن خودداری ورزید و نوشتن پاورقیها را به ترتیب، آغاز نمایید. پس از نوشتن پاورقیهای آن صفحه ـ هر تعداد که باشند ـ نوشتن ادامه متن را از صفحه بعدی آغاز کنید و پاورقیهای بعدی را نیز به همین گونه‏ای که گفته شد، بنویسید. اگر می‏خواهید که متن حروفچینی شده کتابتان از زیبایی و خوشخوانی و چشم نوازی پسندیده‏ای برخوردار باشد، با برخی از اصطلاحات تایپی و مثلاً در برنامه «زرنگار» که در زیر نگاشته شده‏اند، آشنا شوید: یک. نام قلم (font) که تعیین کننده شکل اصلی قلم است، نظیر قلم لوتوس، قلم میترا، قلم کامپیوست. دو. نماد یا سیاق قلم (style) که تعیین کننده نمایش خاصی از یک قلم است، مانند قلم نازک، قلم سیاه، قلم ایرانیک (Iranic= خمیده از راست به چپ)، قلم ایتالیک (Italic= خمیده از چپ به راست). و ترکیبات آنها، همچون قلم نازک ایرانیک و قلم سیاه ایتالیک. سه. پوینت قلم (Point size) که تعیین کننده اندازه قلم است، نظیر قلم با پوینت یا اندازه 10 و قلم با پوینت یا اندازه 14. چهار. حالت قلم که تعیین کننده نوع حالت عادی (روی خط کرسی)، آندیس بالا (بالای خط کرسی)، اندیس پایین (پایین خط کرسی)، کشیده و یا فشرده حروف و کلمات است. پنج. چینش قلم که تعیین کننده نوع چینش تراز شده، راست چین، وسط چین، و چپ چین حروف و کلمات است. بکوشید هر گونه اصلاحات و اضافات را پیش از حروفچینی کردن کتابتان انجام بدهید؛ زیرا انجام دادن این کار پس از حروفچینی ـ جز در موارد خیلی ضرور ـ باعث ناراحتی روانی حروفچینان می‏گردد، حتی اگر شما ناراحتی اقتصادی آنان را با پرداخت حق‏الزحمه آن جبران کنید. هنگامی که کتاب و پژوهش شما حروفچینی شد، برای غلط‏گیری و نمونه خوانی، نخست آن را به شخص دیگری که دارای چهار ویژگی زیر است، بدهید: یک. آشنایی نسبی با محتوا و مطالب متن نمونه خوانی؛ دو. آشنایی نسبی با نشانه‏های نمونه خوانی؛ سه. برخورداری از دقت در هنگام نمونه خوانی؛ چهار. برخورداری از صبر و حوصله در هنگام نمونه خوانی. علت اینکه می‏گوییم نمونه خوانیِ کتابتان را نخست به شخص دیگری بدهید، این است که چون نویسنده کتاب با مطالب آن آشناست و این مطالب از پیش، در ذهن او نقش بسته‏اند، همین موجب می‏گردد که برخی از کلمات بدون اینکه غلط‏گیری شوند از برابر چشم او سریعا عبور نمایند و دوم اینکه پس از غلط‏گیری آغازین، وقت شما هنگام غلط‏گیری مجدد، کمتر تلف خواهد شد و سوم اینکه اگر نمونه خوان، چیزی را به اشتباه غلط‏گیری کرده باشد، متوجه آن نیز خواهید گشت. پس از حروفچینی، تحقیقات و تألیفات خویش را ـ افزون بر شخص دیگری که گفته شد ـ حتما خودتان نیز آنها را غلط‏گیری کنید و این کار را برای خود، کسر شأن ندانید تا صحت تایپی کارتان از ضریب اطمینان بالاتری برخوردار باشد و در این زمینه، به دیگران چندان اطمینان ننمایید. در صورتی که فقط خودتان مطالب حروفچینی شده را غلط‏گیری می‏کنید، حتما غلط‏گیری را به صورت «مقابله متن حروف چینی شده با متن دستنوشتتان» انجام دهید؛ زیرا ممکن است حروفچین، مثلاً شماره یک صفحه از مأخذی را اشتباه حروفچینی نموده و یا پاراگرافی از متن دستنوشت را جا انداخته و حروفچینی نکرده باشد و شما اگر غلط‏گیری را به صورت «مقابله» انجام ندهید و فقط متن تایپی را غلط‏گیری کنید، متوجه آن اشتباه و یا آن جا افتادگی نشوید و نیز خدای نخواسته گاه در دام غلطهای کفرآمیز یا زشت گون و یا خنده برانگیز نیفتید و کتاب شما مانند آن کتابهایی نشود که به جای عبارت «برترین قضاوت کنندگان، حضرت امیرمؤمنان علی علیه‏السلام است»، این گونه حروفچینی شده بود: «بدترین قضاوت کنندگان، حضرت علی علیه ‏السلام است.» و برای اینکه لبخندی بر لبانتان نیز نقش بندد، باید بگوییم که یک بار عنوان کتاب «روش فیش برداری و دسته بندی مطالب» به قلم این جانب را این گونه حروفچینی نموده بودند: «روش فیش برداری و بسته بندی مطالب.» تحقیقات و تألیفات خویش را متناسب با موضوع و محتوای آن و با قلمی زیبا به معصومان علیهم‏السلام و مانند آنان تقدیم نماییم. مثلاً یکی از پژوهشگران و نویسندگان حوزوی،(1) «ندبه ‏های دلتنگی»اش را در عریضه‏ هایی به حضرت مهدی ـ عجل اللّه‏ تعالی فرجه الشریف ـ این گونه تقدیم کرده است»: پیشکش به آنان که با آرزو زیستند و از درس انتظار، یک جمعه غیبت نکردند.» بکوشیم تا در هنگام پژوهش و نگارش، با وضو و رو به قبله باشیم. این قلمزن، محققی را می‏شناسد که تاکنون تحقیقات خویش را بدون وضو به قلم نیاورده است. از خداوند بخواهیم که به آنچه می‏ گوییم و می‏ نویسیم، خود نیز عمل کنیم و از هر چه که دیگران را باز می‏داریم، خود نیز دوری نماییم که نیک گفته ‏اند: «رطب خورده، منع رطب چون کند.» از خداوند بخواهیم که در تحقیقات و تألیفاتمان ـ اگر «بود»مان بیش از «نمود»مان نیست ـ دست کم، «نمود»مان بیش از «بود»مان نباشد. به گفته «سعدی» در کتاب «بوستان»: مَنِه جان من آب زر بر پشیزکه صرّاف دانا نگیرد به چیز زراندودگان را بر آتش بَرَندپدید آید آن گه که مس یا زَرَند به اندازه بود باید نمود خجالت نَبُرد آن که نَنْمود و بود که چون عاریت برکَنند از سرش نماید کهن جامه‏ای در برش اگر کوتهی، پای چوبین مبند که در چشم طفلان نمایی بلند وگر نقره اندوده باشد نُحاس(2) توان خرج کردن بر ناشناس ----------------------------------------------------1. جناب «بابایی.»2. نُحاس: مِس. منبع: مبلغان -> مرداد1383، شماره 56دسته بندی : فیش برداری و روش تحقیق         تكنولوژي تحقيق و پژوهش نويسنده: رمضان علي تبار جمع آوري اطلاعاتيكي از مراحل مهم در پژوهش، جمع آوري اطلاعات مي باشد. در هر تحقيقي، روش جمع آوري اطلاعات تابع نوع پژوهش است. مثلاً پژوهش ديني از نوع پژوهش اسناد و مداركي است؛ لذا روش اصلي جمع آوري اطلاعات در پژوهش هاي ديني روش مطالعه منابع و متون است. يا در پژوهش هاي تجربي، عقلي و عرفاني پژوهشگر با مشاهده، تعقل، استدلال و كشف و شهود، اطلاعات موجود در آنها را جمع آوري مي كند. بنابر اين اطلاعات مورد نياز در پژوهش هاي مختلف با ابزار و روش هاي گوناگوني جمع آوري مي شود كه مهم ترين آنها عبارتند از:1ـ روش مشاهده (حس و تجربه)؛ 2ـ روش عقلي؛ 3ـ روش كشف و شهود؛ 4ـ روش مطالعه منابع و متوندر اين نوشتار با توجه به ارتباط بحث با پژوهش در حوزه معارف ديني و مقتضاي نيازهاي پژوهش در حوزه دروس معارف اسلامي به شيوه رايج در پژوهش هاي ديني، يعني روش مطالعه منابع و متون، خواهيم پرداخت.جمع آوري اطلاعات از طريق مطالعه منابع و متونبراي به دست آوردن اطلاعات در بسياري از زمينه ها راهي جز رجوع به ديگران نداريم. به عنوان مثال، براي به دست آوردن اطلاعات در مورد پديده ها يا اموري كه به هر دليل امكان مشاهده آنها براي ما وجود ندارد بايد به ديگران يا به اصطلاح به "گواهان" رجوع كنيم تا اطلاعاتي بدست بياوريم.1گواهان به اعتبار نوع اطلاعات به دو دسته اند:الف) گواهاني كه منابع معرفت و اطلاعات آنها همانند منابع معرفت خود ماست. در نتيجه اطلاعاتي را كه به ما مي دهند از يكي از سه روش مشاهده، تعقل و درون نگري به دست آورده اند. آنان پديده اي را ديده اند، سخني را از كسي شنيده اند، اموري را تعقل كرده اند و به شهودي دست يافته اند كه به هر دليل براي ما امكان دسترسي به آن اطلاعات وجود نداشته است. بدين جهت ما به آنها رجوع مي كنيم تا از اطلاعاتي كه به دست آورده اند استفاده كنيم و سؤالاتمان را پاسخ دهيم و يا درباره فرضيه هايي داوري كنيم.ب) گواهاني كه منبع اصلي معرفت آنها وحي و الهام الهي است؛ يعني منبعي كه امكان دسترسي به آنها براي هيچ كس جز آنها مقدور نيست. اين گواهان اطلاعاتي در اختيار ما قرار مي دهند كه براي ما امكان دسترسي به آنها وجود ندارد.پيامبران الهي و امامان معصوم(ع) واسطه هاي انتقال وحي و الهام خداوند به انسان ها هستند. تمايز اصلي اين دو گروه گواه در اين است كه در مورد گواهان گروه اول هم احتمال خطا وجود دارد و هم احتمال دروغ و فريبكاري، ولي در مورد گواهان گروه دوم (پيامبران و امامان معصوم) هيچ يك از اين دو احتمال وجود ندارد؛ زيرا اولاً معرفتي كه آن را به ما انتقال مي دهند معرفتي است كه از طريق وحي دريافت نموده اند و عاري از هر گونه خطا و اشتباه است و ثانياً آنها انسان هايي معصوم هستند؛ يعني احتمال دروغ و خطا درباره آنها وجود ندارد.گواهان، گواهي يا اطلاعات خود را مي توانند به دو روش به ديگران انتقال دهند:1. روش گفتاري (شفاهي)2. روش نوشتاري (كتبي)در صورتي كه گواهان به دلايلي نتوانند گواهي خود را مكتوب سازند به صورت طبيعي ممكن است به مرور زمان بعضي از گواهي هاي آنها از بين برود و به مرور زمان واسطه هاي اين گواهي زياد خواهد شد تا اينكه مكتوب شود.رجوع ما به گواهان به دو شكل امكان پذير است:الف) رجوع مستقيم و شنيدن گفتار آنها كه اين شكل منوط به حضور گواه است.ب) رجوع غير مستقيم؛ يعني رجوع به آثار و نوشته هاي آنها كه يا به دست خود آنها نوشته شده است يا به وسيله واسطه ها به نگارش در آمده است. بحث اصلي ما در اين مقاله راجع به اين شيوه، يعني روش جمع آوري اطلاعات از طريق رجوع به منابع و متون است.امروزه تنها راه رجوع ما به پيامبر و امامان(ع) براي كسب پيام هايي كه آنها از وحي و الهام دريافت نموده اند، رجوع به قرآن كريم و روايات شريف، يعني منابع و متون وحياني است. همچنين اگر اطلاعاتي درباره گزارشگران و دانشمندان گذشته خواسته باشيم بايد به منابع و متون تاريخي يا علمي رجوع كنيم. به اين اعتبار مي توانيم اين نوع پژوهش ها را پژوهش اسناد و مداركي بدانيم، اگر چه بايد در اين زمينه بين سه نوع اسناد و مدارك تمايز قائل شد. (اسناد و مدارك وحياني، تاريخي و علمي )اصول و شيوه هاي جمع آوري اطلاعاتهمان گونه كه گفته شد يكي از تمايزات مهم پژوهش هاي اسناد و مداركي (ديني) با ديگر پژوهش ها در شيوه جمع آوري اطلاعات است. در پژوهش هاي اسناد و مداركي، محقق و پژوهشگر، اطلاعات مورد نياز خود را از طريق مطالعه منابع به دست مي آورد.در پژوهش هاي اسناد و مداركي اصول و معيارهايي وجود دارد كه پژوهشگر بايد بر اساس آنها به جمع آوري اطلاعات بپردازد تا بتواند اطلاعات مناسبي را جمع آوري كند و با تجزيه و تحليل آنها سؤالات پژوهشي خود را پاسخ دهد كه در ذيل به برخي از مهم ترين اصول جمع آوري اطلاعات اشاره خواهيم كرد:1. اينكه چه اطلاعاتي را جمع آوري كنيم؟در جمع آوري اطلاعات، محور كار محقق همان سؤالات پژوهشي هستند. به عبارت ديگر مهم ترين شاخصي كه تعيين مي كند كدام اطلاعات را جمع آوري كنيم سؤالات پژوهشي است.در هر پژوهشي معيار اين است كه اطلاعات مرتبط با مسأله بايد جمع آوري شود؛ از اين رو هر چه سؤالات پژوهش جزئي تر و دقيق تر باشد امكان عمل به اين قاعده راحت تر خواهد بود كه با اين معيار مي توان از جمع آوري اطلاعات بي ارتباط و پراكنده پرهيز نمود.2. چه ميزان اطلاعات جمع آوري كنيم؟از اموري كه در مرحله جمع آوري اطلاعات در هر نوع پژوهشي بايد مورد توجه پژوهشگران قرار بگيرد، ميزان و اندازه اطلاعاتي است كه بايد جمع آوري شود. مثلاً اگر سؤال پژوهش ما در حوزه معارف دين عبارت باشد از"تأثير ايمان در زندگي از نگاه قرآن" . محقق بايد تمام آيات قرآن و رواياتي كه در اين زمينه وجود دارد را جمع آوري كند تا بتواند با تفسير و تعبير آنها ديدگاه اسلام را استنباط و بيان كند. ملاك اصلي درباره ميزان اطلاعات لازم، مسأله پژوهشي است. برخي از مسائل پژوهشي نيازمند اطلاعات بيشتري هستند و برخي مسائل به اندازه محدود و اندكي از اطلاعات نياز دارند.3. از كدام منبع، اطلاعات جمع آوري كنيم؟ميزان اعتبار و ارزش اطلاعات، يكي از مهم ترين اصول پژوهش مي باشد. در پژوهش هاي اسناد و مداركي، محقق بايد با توجه به نوع روش جمع آوري اطلاعات تلاش كند كه اطلاعاتي را جمع آوري كند كه داراي اعتبار كافي باشد. يكي از مهم ترين عوامل تعيين كننده اعتبار اطلاعات در اين نوع پژوهش ها، اعتبار منابعي است كه از آنها اطلاعات كسب مي شود.از جمله معيارها و شاخص هايي كه مي توان با آنها اعتبار منابع را تعيين كرد دست اول بودن منابع است.4. چگونه اطلاعات را جمع آوري كنيم؟جمع آوري اطلاعات در منابع و متون به يكي از روش هاي زير متصور است:الف) ثبت عين مطالب متن (نقل مستقيم)در صورتي كه اطلاعات موجود در متن از لحاظ محتوا و نحوه ارائه به گونه اي باشد كه كامل و به دقت بيان شده باشد و به عبارتي الفاظ و جملات متن به اندازه باشد نبايد در ثبت مطالب متن هيچ گونه دخل و تصرفي كرد و به اصطلاح بايد گردآوري اطلاعات به صورت نقل قول مستقيم باشد. ثبت آيات و روايات و اشعار بايد بدين گونه باشد. در چنين مواردي، انتقال يا چسباندن عين كتاب يا مأخذي به زبان اصلي مي باشد. انتقال مطلب روي فيش را "فيش نويسي" و چسباندن اصل مطلب يا فتوكپي آن را در برگه يادداشت "فيش سازي" مي نامند كه معمولاً اين كار به خاطر حجم زياد مطالب و صرفه جويي در وقت انجام مي گيرد؛ مثلاً بجاي بازنويسي مطلب يا گفته مهمي از يك روزنامه يا مجله و امثال آن، مي توان آن قسمت را جدا نموده و ضميمه ساير فيش ها نمود يا كپي گرفت. در فيش برداري الكترونيكي و نرم افزاري نيز اين مطلب صادق است.ب) ثبت خلاصه مطالب متن(تلخيص)در اين شيوه با توجه به عدم نياز به ثبت تمامي مطالب، قسمتي از مطالب كه مورد نياز مي باشد را ثبت و درج مي كند، البته به شرطي كه آسيبي به فهم متن نزند. به عبارت ديگر يادداشت و ثبت فشرده و گزيده مطالب كتاب و مانند آن، به زبان اصلي و به گونه اي كه بيانگر اصول اساسي و مطالب مهم محتوايي باشد. مثلاً قسمت هايي از متن مورد نظر را آورده و قسمتي را حذف مي كند و با علامت سه نقطه (...) نشان مي دهد كه ادامه مطالب كه در اين نوشتار نيازي به آن نبوده از اين قسمت حذف شده است. اين روش در واقع نوعي نقل قول مستقيم ولي تلخيص شده است.ج) برداشت از متن (اقتباس)هرگاه كلمات و عبارات متن اصلي چندان اهميتي نداشته باشد و تنها محتواي آن ارزشمند باشد در اين صورت، پژوهشگر متن مورد نظر را مطالعه مي كند و پس از اينكه آن را به خوبي دريافت با بيان خود منعكس مي سازد. اين روش در واقع نوعي نقل قول غير مستقيم است.2د) نظر شخصيگاهي در مورد مطالب و نظريات نوشته شده بر روي برگه هاي يادداشت از گنجينه فكر شخصي تراوش مي كند كه آن را "نظر شخصي" مي ناميم.مطالعه منابع و متونبراي جمع آوري داده ها و اطلاعات بايد به منابع و متون مختلف مراجعه نمايد. شيوه مطالعه منابع و متون تابع هدف مورد محقق است. گاهي مطالعه به منظور سرگرمي و شناخت اجمالي نسبت به موضوعي است كه در اين نوع مطالعه، دقت و حساسيتي لازم نيست همانند مطالعه روزنامه يا مجله يا كتاب رمان. اما مطالعه اي كه به هدف تحقيق و پژوهش باشد شيوه مطالعه متفاوت خواهد بود. به شيوه مطالعه اي كه در اين زمينه بايد به كار گرفته شود، اصطلاحاً "مطالعه پژوهشي" مي گويند.3 روش مطالعه پژوهشي روش خاصي است كه دراينجا به بعضي از ويژگي هاي آن اشاره مي كنيم:1. مطالعه پژوهشي مطالعه سؤال محور يا جهت دار است؛ يعني پژوهشگر براي به دست آوردن اطلاعات خاصي به مطالعه مي پردازد. از اين رو در چارچوب برنامه مطالعاتي تعريف شده عمل مي كند. مثلاً پژوهش در زمينه "راه هاي تأثيرگذاري كلاس هاي معارف در دانشجويان" چارچوب مسائل اين تحقيق از پيش تعيين شده است. محقق به دنبال دست يافتن به عوامل و موانع تأثيرگذاري است و آنچه براي پژوهشگر از نظر داده ها و اطلاعات مهم است يافتن زمينه ها و عوامل مثبت و منفي در اين زمينه مي باشد، نظير استاد از نظر اخلاق و رفتار، شيوه هاي تدريس، محتواي درس و... در حالي كه بررسي عوامل بيروني نظير محيط، خانواده و...در چارچوب اين پژوهش قرار ندارد.2. مطالعه پژوهشي، مطالعه اي عميق و دقيق است؛ يعني پژوهشگر بايد ابتدا مطالب (آرا و انديشه ها يا گزارش) متن را بفهمد و مشخص سازد كه اين اطلاعات در چه زمينه اي از پژوهش يا به كدام يك از سؤالات پژوهش پاسخ مي دهد سپس آن را ثبت كند. براي درست فهميدن يك متن در موارد چند بار خواندن آن ضرورت دارد و در مواردي نيز بايد از ديگران كمك گرفت.3. مطالعه پژوهشي مطالعه اي انتقادي است. در پژوهش تنها جمع آوري اطلاعات بدون ارزيابي و نقد، ارزش چنداني ندارد. به همين دليل در مطالعه پژوهشي، محقق بايد به صورت انتقادي با متن مواجه شود و اطلاعات موجود در متن را مطالعه نمايد تا هر نوع اطلاعاتي را بدون هيچ ضابطه اي ثبت و ضبط نكند و علاوه بر اين تشخيص دهد كه چه ميزاني از اطلاعات متن براي او قابل استفاده است.بنابراين مطالعه پژوهشي بر اساس اصول چهارگانه جمع آوري اطلاعات انجام مي شود.اصول و فنون يادداشت بردارياز مراحل مهم در پژوهش مرحله يادداشت برداري است. به عبارت ديگر گردآوري داده ها از منابع و اسناد يكي از گام هاي مهم تحقيق مي باشد كه در مطالعه كتابخانه اي به آن فيش برداري گفته مي شود. در فيش برداري، سليقه هاي فراواني وجود دارد. دو ملاك را در انتخاب شيوه فيش برداري مي توان مورد توجه قرار داد: افزايش تمركز ذهني محقق و كاهش زمان.شيوه هاي فيش برداري مسأله محور هر دو ملاك را تأمين مي كند. اصل مسأله محوري تحقيق اقتضا مي كند محقق با داشتن مسأله، سراغ منابع برود و يافته هاي خود را در ذيل هر مسأله و به ترتيب تاريخي منابع، در يك برگ فيش برداري كند.4 با توجه به دو ملاك فوق و اصل مسأله محوري، در ذيل به برخي از اصول و فنون فيش برداري اشاره خواهد شد.1. مطالب مفصل و طولاني بايد خلاصه شود و از نوشتن مطالب جزئي و فرعي خودداري گردد و در صورت لزوم بجاي يادداشت برداري از موارد جزئي، مي توان فقط مأخذ آن را به طور كامل نوشت تا در مواقع ضروري بتوان به آن مراجعه نمود.2. قواعد درست نويسي، علامت گذاري و... در هنگام نوشتن رعايت گردد.3. با مداد فيش برداري نشود، چون در اثر مرور زمان و سايش دست، نوشته ها و مطالب كمرنگ شده و يا از بين خواهد رفت.4. برگه هاي يادداشت بايد به گونه اي باشد كه اولاً در چهار طرف آن فاصله ها حفظ شده باشد و ثانياً در صورت لزوم، بتوان نكته هاي ضروري فراموش شده را در حاشيه آن وارد كرد.5. در هنگام مطالعه بايد مطابق موضوع تحقيق، در كنار هر مطلب مهمي ، علامت گذاشته و سپس در مطالعه مجدد، از آن خلاصه نويسي و يادداشت برداري نماييم.56. در هر فيش مشخص شود يادداشت از چه نوع است؛ نقل مستقيم، تلخيص يا برداشت شخصي و....7. از هر برگه(فيش) براي ثبت يك اطلاعات مشخص با موضوع واحد استفاده شود و از ثبت دو يا چند مورد اطلاعات مختلف بر روي يك برگه يادداشت خودداري شود، زيرا در غير اين صورت در مرحله طبقه بندي و ترتيب يادداشت ها با مشكل مواجه خواهيد شد.8. براي تمام يادداشت ها عنوان مناسبي در نظر بگيريد. عنوان انتخابي بايد به گونه اي باشد كه هم معرف محتواي يادداشت باشد و هم محل كاربرد و استفاده از يادداشت در پژوهش را مشخص نمايد.9. منبع و مأخذ هر يادداشت بايد به طور مختصر ثبت شود.10. سعي شود از يك طرف يادداشت براي نوشتن استفاده شود تا در طبقه بندي مطالب دچار مشكل نشويد. علاو اينكه در غير اين صورت نمي توان بر مطالب يادداشت شده، اشراف كافي داشت.11. سعي شود به همراه هر يادداشتي كه ثبت مي شود، ديدگاه هاي خودتان را نيز يادداشت كنيد. به ويژه اگر در همان زمان نكته يا تحليل و نقد و بررسي اي به ذهنتان رسيد بلافاصله در ذيل همان مطالب، يادداشت شود، چون خلاقيت هاي ذهني اگر يادداشت نشوند از بين مي روند. بنابراين همان گونه كه افكار و انديشه هاي ديگران را ثبت مي كنيد، افكار و انديشه هاي خود را نيز به صورت مستقل ثبت كنيد.12. در ميزان يادداشت دقت شود و سعي شود به همان اندازه كه مورد نياز شماست يادداشت برداري شود و از ثبت اطلاعات اضافي پرهيز كنيد.13. بعد از اتمام جمع آوري و ثبت اطلاعات بايد بررسي يادداشت ها انجام بگيرد. اين كار فوايد زيادي دارد ازجمله اينكه اولاً فيش هاي ناقص يا مواردي كه يادداشت نشده اند تكميل مي شود ثانياً يادداشت هاي زايد فيش هاي تكراري حذف مي شود، چون بالا رفتن تعداد فيش ها در تحقيقات اسناد و مداركي، فرايند تجزيه و تحليل را مشكل مي نمايد.6پي نوشت ها:1 . طرقي، مجيد، درسنامه روش تحقيق،ص 90.2. طرقي، همان، ص 121.3. همان، ص 121.4. فرامرز قراملكي، احد، اصول و فنون پژوهش در گستره دين پژوهي، ص 195.5. موگهي، عبدالرحيم، روش يادداشت برداري و دسته بندي مطالب، ص 70- 72؛ مهدي زاده حسين، راهنماي پژوهش نامه نويسي، ص106-107.6. طرقي، همان. منبع: http://www.art-of-music.net/view.asp?ID=460513 دسته بندی : فیش برداری و روش تحقیق تحقيق چيست؟ تحقيق، از ريشه « حق » است. حق يعني آن‌چه كه درست و استوار و ثابت باشد. ريشه اصلي واژه حق، در تمام اشتقاق‌هايش مفهوم ثابت و مطابقت با واقع و استحكام را دارد.احقاق و تحقيق يك امر، يعني چيزي را ثابت و استوار ساختن، درستي چيزي را به اثبات رساندن، «حق» بودن مطلبي را آشكار ساختن و به عبارتي: شناخت « هست » ها. تحقيق، يك تلاش فكري و علمي براي « يافتن » مطلب درست و حق، و « ارائه » و « اثبات » آن است.طبيعي است كه در زمينه‌هاي مختلف نظري و فكري و تاريخي و ادبي و علمي و ... حق بودن مطالب، به معناي مطابق با واقع بودن آن‌ها در هر يك از زمينه‌هاست و تحقيق، طبق اين مفهوم، در ابعاد مختلف ياد شده، مفهوم پيدا مي‌كند.جست و جوي منظم و تلاشي كه بر مبناي علم و استدلال و شواهد و منابع، انجام مي‌گيرد تا نظريه‌اي اثبات گردد و نكته‌اي كشف و بيان شود، « تحقيق » است. هر چيزي مي‌تواند براي انسان، موضوع تحقيق باشد، چه عقلي چه حسي، چه جزئي چه كلي، آن‌چه در حوزه‌هاي و دانشگاه‌ها به عنوان نگارش رساله تحقيقي و پايان نامه متداول است، نمونه روشني از يك تحقيق است و البته هر چه شيوه كار و معتبر بودن منابع و نوآوري‌هاي علمي و سليقه در تدوين بيشتر مراعات شده باشد، ارزش آن افزون‌تر خواهد بود.تحقيق ميداني و كتابخانه‌ايگاهي پژوهشي كه براي يافتن و اثبات چيزي انجام مي‌گيرد، در ميدان گسترده اجتماع و با كاوش نمونه‌هاي عيني است و با تفحص و استقراء در محيط بيرون و روي افراد و اشياء و پديده‌هاي خارجي انجام مي‌گيرد. نام آن « تحقيق ميداني » است و محقق بايد بگردد و با ديدن و شنيدن، مطالب را كشف كند. معمولاً تهيه گزارش پيرامون وقايع يا موضوعات اجتماعي و علمي و مسايل حسي و تجربي و كاربردي، از اين راه انجام مي‌گيرد.گاهي پژوهش در كتاب‌ها، اسناد، منابع و آراء و نظريات و در فضاي محدود كتابخانه شكل و انجام مي‌گيرد. نام اين نوع، « تحقيقات كتابخانه‌اي » است و از منابع مكتوب استفاده مي‌شود. اما نتيجه هر يك از دو شيوه ياد شده، به صورت مقاله يا كتاب، عرضه مي‌گردد و اصول نگارش بر محصول كار تحقيقي حاكم است.فرق تحقيق و تأليفتأليف از ريشه « الفت » و به معناي پيوندزدن، به هم آميختن، گردآوري مطالب متناسب با هم در يك مجموعه است و معمولاً نياز به تتّبع و كاوش و دقت و حوصله دارد. گرچه در عرف رايج، معمولاً تأليف و تحقيق را و مؤلف و محقق را به جاي هم به كار مي‌برند، ولي ميان محقق و مؤلف تفاوت بسيار است.مؤلف، صرف گردآورنده مطالبي از جاهاي مختلف و تنظيم كننده مطالبي است كه با تتبع و پژوهش به دست آورده است، اما محقق، از انديشه‌اي نقّاد و ديدگاهي عميق برخوردار است و « صاحب نظر » است و كارش تنها جمع آوري مطالب از منابع مختلف نيست ( كه اين كار از بسياري برمي‌آيد ) بلكه انديشمندي است كه نظريه‌اي را با برهان و دليل، اثبات يا رد مي‌كند، يا مطلبي جديد كشف مي‌نمايد، يا مطلب كشف شده‌اي را تكميل مي‌كند، يا چيزي را كه به صورت نظريه بوده است به اثبات مي‌رساند. « نظريه پردازي » و اثبات آن نيز ذهني قوي و شيوه‌اي محققانه مي‌طلبد.البته تتبع و كاوش، مقدمه تحقيق مي‌تواند قرار بگيرد و محقق، بر مبناي « يافته‌ها » مي‌تواند نظر بدهد.روش تحقيقمنظور از روش در تحقيق، ارائه مهارت‌ها و تجربه‌هايي است كه دست‌يابي به هدف را آسان‌تر و عملي‌تر مي‌سازد و با صرف وقت كمتر، نتايج بيشتري به دست مي‌آيد. اين نكته، در كلّيه روش‌ها مطرح است. يعني هر كاري بر مبناي «روش»هاي برگرفته از تجربه‌ها و موفقيت‌ها انجام پذيرد، تضمين بيشتري براي بهره دهي آن خواهد بود و افرادِ «‌داراي روش» موفق‌ترند و مبتدياني كه با روش افراد موفق آشنا مي‌شوند، زودتر به نتيجه مي‌رسند.وقتي « روش تحقيق » گفته مي‌شود، دو نوع مطالب و نكات، قابل طرح است:1. آن‌چه به « تحقيق » به شكلي عام و كلي مربوط است.2. آن‌چه به « تحقيق اسلامي » مربوط مي‌شود.در بخش اول نكاتي مورد نظر است كه در هر كار تحقيقي و پژوهشي، در هر موضوعي به كار مي‌آيد و رعايت آن‌ها لازم و مفيد است. چه ديني، چه غير ديني، چه اسلامي چه غير اسلامي، حتّي در تحقيقات جغرافيايي، آماري، اقتصادي، روان‌شناسي و تربيتي، طبيعي و باستان شناسي و ... كاربرد دارد. اين بخش نيز خود دو گونه است:1. مطالبي مانند فيش برداري و ...2. مطالبي كه اختصاص به هر يك از علوم دارد مانند روش تحقيق در رياضي يا جامعه شناسي يا ادبيات يا فقه كه هر كدام روش خاصّ به خود دارد. در اصطلاح به يكي روش و ديگري روش‌مندي گفته مي‌شود.در بخش دوم، نكاتي مطرح است كه براي يك فرد محقق و پژوهش‌گر درباره مسائل اسلامي و معارف ديني و رهاوردهاي وحي، ضروري است.تحقيق عامنكات و مراحل مربوط به تحقيق در هر زمينه‌اي به صورت عام را مي‌توان چنين برشمرد:1. موضوع و سوژه تحقيقاتيابتدايي‌ترين كار، تعيين موضوع است، محقق بايد قبل از شروع كار تحقيقي، بداند كه در جست وجوي چيست و موضوع پژوهش و محدوده آن كدام است؟ و چه ابعادي دارد؟ مناسب است كه پژوهش‌گر، در انتخاب موضوع به نكات زير توجه كند:ـ علاقه و اشتياق به موضوعـ ميزان توانايي خود در زمينه موضوع تحقيقـ سودمندي آن براي جامعه، مثمر ثمر بودن و رفع نيازـ قابل تحقيق بودن موضوع و ميزان منابع موجود و لوازم پژوهش، تا تحقيق او نيمه تمام نماندـ محدود بودن دامنه موضوع، به خصوص اگر محقق تازه كار است، تا از عهده جمع و جور كردن و به پايان رساندن آن برآيد و در نيمه راه رها نكند.2. ريزتر كردن عناوين موضوعهر موضوع كلي،‌ قابل تقسيم به اجزا و محورهاي كوچك‌تر و مشخص‌تري است كه كار پژوهش را آسان‌تر مي‌كند. محوربندي يك موضوع، هم ذوق و ابتكار مي‌خواهد و هم معلومات عمومي و آگاهي‌هاي خاصّ آن موضوع. عناوين ريز يك موضوع، هرچه بيشتر افزايش يابد، به شناخته‌تر شدن ابعاد مختلف آن موضوع كمك مي‌كند.3. طرح تحقيقاتيمنظور، داشتن برنامه و طرح، براي مرحله اجرايي يك تحقيق است؛ يعني هم مشخص ساختن كيفيت و سبك و محدوده كار و نقطه شروع و پايان، و هم منظور داشتن هدف و نتيجه. در ذهن بايد ترسيم شود كه مي‌خواهيم چه كنيم و با طي چه مراحلي به نتيجه گيري نزديك شويم.4. آشنايي با كارهاي انجام شدهاين كار، هم جلوي دوباره كاري را مي‌گيرد، هم كار انسان را قوي‌تر و همه جانبه‌تر مي‌سازد و هم محقق را از تجارب گذشتگان بهره‌مند مي‌كند. البته در كارهاي تحقيقي ابتكاري كه سابقه نداشته،‌ آشنايي با كارهاي مشابه و انجام شده قبلي معني ندارد. پس درباره هر موضوعي كه تحقيق مي‌شود، بايد از نمونه‌هاي قبلي كار درباره آن با خبر بود؛ مثلاً آن‌كه درباره « قيام مختار » يا « نهضت مشروطيت » يا « ويژگي‌هاي زبان فارسي » و ... مي‌خواهد تحقيق كند، بايد كتب و مقالات و منابع مربوط به آن را كه ديگران نگاشته‌اند ببيند.5. مأخذ شناسيدرباره هر موضوعي، منابع مهم و مأخذ دست اول و جامعي وجود دارد كه از اطلاعات معتبر و قابل استناد برخوردار است. محقق بايد منبع شناس باشد و با كتاب‌هاي مرجع آشنايي داشته باشد. چه منابع كهن و قديمي، و چه منابع جديد. بعضي از كتاب‌ها به عنوان منابع « رابط » و « هادي » مورد استفاده‌اند؛ يعني پژوهش‌گر را به منابع اصلي‌تر متصل مي‌كنند، مثل فهرست‌ها، نمايه‌ها، كتاب‌شناسي‌ها و مقاله نامه‌ها.« كتاب مرجع » كتاب‌هايي است با ساختاري منظم و فصل بندي و تدوين حساب شده كه در زمينه‌هاي مختلف علمي، ادبي، تاريخي، اجتماعي و ... آگاهي‌هاي فوري و دقيق به ما مي‌دهد. كتاب‌هايي از نوع: اطلاعات عمومي، دايره المعارف‌ها، واژه نامه‌ها، زندگي‌نامه‌ها، سال‌نامه‌ها، فهرست‌ها، نمايه‌ها، راهنماها، منابع جغرافيايي، فهرست مقالات، كتاب‌نامه‌ها، كتاب‌شناسي‌ها و ... از كتاب‌هاي مرجع محسوب مي‌شود.مأخذ، هم به صورت كتاب و نوشتجات مي‌تواند باشد، هم منابع زنده، يعني محققان و صاحب نظران و آگاهاني كه در موضوعات مختلف، معلومات دقيق و ارزنده‌اي دارند، اينان هم از مأخذ ما در امر تحقيق مي‌توانند به حساب آيند. « منابع غير كتابي » نيز مأخذ پژوهش به حساب مي‌آيد، همچون تصويرها، مواد ديداري و شنيداري، فيلم‌ها، نوار ويدئو و اسلايد، نوار ضبط صوت، ميكرو فيلم و ... انسان‌هاي محقق و صاحب نظر نيز به نوعي منبع غيركتابي محسوب مي‌شوند.به علاوه، محقق بايد ارزش و اعتبار منابع مختلف را هم مورد توجه قرار دهد و از ده‌ها منبع مختلف پيرامون موضوع، بداند كه كدام‌يك معتبرتر و كدام يك فاقد ارزش و اعتبار است. نويسنده فلان كتاب، چه فكري و روشي داشته و امثال اين‌گونه آگاهي‌ها، كه به نتيجه گيري از مطالب يك كتاب منبع هم مربوط مي‌شود و روي آن تأثير مي‌گذارد.[1]6. كشف مرتبطاتدر مسائل تحقيق، اگر ذهن محقق بتواند موضوعات مختلفي را كه به هم مربوط مي‌شوند، بشناسد و رابطه آن‌ها را با هم مورد توجه قرار دهد، در بازدهي تحقيق موفق‌تر خواهد بود؛ مثلاً كسي كه مي‌خواهد درباره « تخت سليمان » تحقيق كند، برخوردش با موضوعاتي هم‌چون: انبيا و معجزه هم خواهد بود. [1] . در زمينه شناخت منبع پيرامون موضوعات مختلف از جمله ر.ك: « راهنماي پژوهش »، جواد محدثي، كه كتاب شناسي منابع، معجم‌ها، دايره المعارف‌ها و كتاب‌هاي راهنماست، ناشر: دفتر تبليغات اسلامي، قم. روش تحقيق-2 و آن‌كه بخواهد در شرح حال سيد جمال اسدآبادي تحقيق كند، با نهضت‌هاي اسلامي قرن اخير، ايران عصر قاجار، نهضت سلفيه، اسدآباد، محمد عبده، ناصرالدين شاه، ميرزا رضا كرماني و ... به نحوي ارتباط پيدا مي‌كند. كشف اين رابطه‌ها در هر موضوعي، دريچه‌هاي جديدي براي تحقيق و منبع‌يابي به روي پژوهش‌گر باز مي‌كند.براي اين امر، محقق نياز دارد به:1. اطلاعات عمومي2. درك نيازها و خلأها3. سرعت انتقال ذهن و جولان ذهني4. قدرت جمع بندي و نتيجه‌گيري ذهني و ... .7. تفكر و انديشيدناز منابع مهم انسان، استفاده از ذخاير فكر و انديشه و حافظه است. تنها نبايد در تحقيق روي مطالعات تكيه داشت، بلكه انديشمندي را هم بايد سهمي در اين امر تعيين كرد. انديشه انسان، گنجينه سرشار و دست نخورداه‌اي است كه درباره مسائل مختلف، مي‌تواند منبع باشد و هر چه بيشتر از آن كار بكشند و به كار و فعاليت وادارند، بازدهي افزون‌تري داشته باشد؛ مثل چاه آب كه هر چه بيشتر از آن آب استخراج كنند، جوشش بيشتري خواهد داشت و اگر راكد بماند، چه بسا بخشكد. « حافظه » نيز از منابع فراموش شده است. چه بسا مطالبي را قبلاً خوانده يا شنيده باشيم و در حافظه بايگاني شده باشد، كه نياز به « يادآوري » دارد و استفاده از آرشيو حافظه ... . گاهي شنيدن و خواندن چيزي حافظه را فعال ساخته، نكات بسياري در ذهن تداعي مي‌شود.8. فيش برداري و يادداشتدر خلال پژوهش در اسناد و منابع يا كاوش از نمونه‌هاي اجتماعي و ملموس يا تهيه گزارش و آمار، يا ثبت وقايع و مشاهدات و ... مطالبي را كه متناسب با « موضوعِ » مورد تحقيق است، بايد يادداشت كرد. برگه‌هاي يادداشت، به نام فيش معروف است. روي هر برگه و فيش تحقيقاتي، بايد اطلاعات لازم را هم در كنار مطلب يا بالاي صفحه ثبت كرد؛ مانند: موضوع كلي، موضوع جزئي، نام و مشخصات دقيق منبع، شماره و تاريخ يادداشت و ... مي‌توان از كد و علايم رمزي هم براي موضوعات استفاده كرد.محقق ممكن است صدها هزار يا ميليون‌ها برگه يادداشت و فيش‌هاي تحقيق داشته باشد كه هر كدام براي موضوعي و هدفي تهيه شده باشد. اطلاعاتي براي كار تحقيق، به كار مي‌آيد كه اين اوصاف را داشته باشد:ـ عميقـ گستردهـ مطمئنـ كافي.اطلاعات ما در فيش‌ها بايد « سازمان يافته » باشد، و برخوردار از: نظم ظاهري ـ نظم باطني و معنوي.ايجاد سيستم ارتباطات و بايگاني دقيق يافته‌ها و كشف شده‌ها و شماره و كد و علامت و ... به امر بهره‌گيري از يادداشت‌ها كمك مي‌كند.[1]9. تنظيمبه مجموعه يادداشت‌هاي تحقيقي، در نهايت كار، بايد شكل و صورت مطلوب و قابل عرضه داد، كه نام آن را «تنظيم» مي‌گذاريم.شرايط يك تنظيم خوب عبارت است از:الف. دسته بندي اطلاعاتب. جايگزيني آن‌ها در بخش‌هاي مناسبج. پرهيز از فضل نمايي در دادن اطلاعات غير لازم، يا غير مربوط.مطالب بدون دسته بندي و به هم ريخته، خود محقق و هم خوانندگان يادداشت‌ها را گيج و خسته مي‌كند.نامناسب بودن جاي هر مطلب، از ارزش و بهره دهي آن مي‌كاهد.فضل فروشي در بيان و نقل مطالب غير لازم و غير مربوط هم، جز افزودن بر حجم نوشته و جز كاستن از جاذبه، ثمر ديگري ندارد.بايد يادآور شد كه در مرحله تنظيم، مسأله « نگارش » هم به ميان مي‌آيد، كه روش و اصول خاص خودش را دارد و بحثي مستقل و مبسوط است،‌ كه در پايان اين مبحث، نكاتي مربوط به آن خواهيم آورد؛ ولي در همين جا يادآوري مي‌كنيم كه پيكره نوشته تنظيم يافته ما بايد سه بخش: ( مقدمه ـ متن ـ نتيجه ) را باشد و توانسته باشد حقيقت‌هاي دريافت شده در تحقيق را به صورتي بليغ و رسا به ديگران انتقال دهد.تحقيق در متوندر موضوعات مختلف، گاهي بايد متون خاص آن‌ها را بررسي و مطالعه كرد تا مطلب مورد نظر را كشف نمود.در اين‌جا با دو روش مي‌توان كار كرد:1. برخورد همراه با سؤال قبلي2. برخورد آزاد.منظور از روش نخست، اين است كه محقق، سؤال يا سؤال‌هاي خاصي را در ذهن خود داشته باشد و براي كشف جواب آن‌ها متني را پژوهش و مطالعه كند.منظور از روش آزاد، آن است كه محقق بدون سؤال خاص، متني را مطالعه كند، هرچه كه توجهش را جلب كرد و برايش جاذبه داشت آن‌ها را يادداشت كند.البته هر كدام از دو روش، محاسن و معايبي دارد. در روش اول گرچه سراغ يك متن و كتاب خاصّ رفتن، همراه با سؤال ذهني و گم‌شده خاص، بسياري از فرازها و مطالب را براي ما معني دارتر مي‌كند و موضوعات، به شكل خاصي براي محقق چشمك مي‌زند، ولي چون از زاويه خاصي به منبع نگاه مي‌كند، از بسياري چيزها غافل مي‌ماند، گرچه آن‌ها جالب باشد؛ مثل توريستي كه وقتي همراه دفترچه راهنما از يك شهر بازديد مي‌كند، موارد بسياري غير از آن‌چه در دفتر و كتابش هست، از نظرش دور مي‌ماند. در روش دوم، نكات بسياري ممكن است به نظر بررسي كننده بيايد، ولي چون گم‌شده خاصّي را تعقيب نمي‌كند، دستاورد تحقيقش كمتر باشد؛ مثل همان توريست كه همين طور در شهري باستاني به گردش بپردازد و مثل تاجري كه گاهي براي خريد جنس خاصّي به كشوري مي‌رود، يا همين طوري مي‌رود و مي‌گردد تا هر چه كه جالب بود بخرد.ولي در مجموع، برخورد سؤالي با منابع مورد تحقيق، سازنده‌تر و ثمر بخش‌تر است.در صورت امكان، اگر يك متن چندبار، و هر بار به قصد موضوعي خاص مطالعه شود، بهتر از آن است كه در يك مرور، چند موضوع را همزمان در نظر داشت؛ زيرا در اين شيوه هم موضوعات به يكديگر مخلوط و متداخل مي‌شود، هم گاهي بعضي از آن‌ها از ذهن فرد، محو و فراموش مي‌گردد و هم كاوش و استقراي كاملي نخواهد بود؛ مثلاً اگر كسي در « ديوان حافظ » تحقيق كند، يك بار بخواند، به قصد يافتن قطعه‌هاي تاريخي نسبت به عصر حافظ، يك بار براي كشف ديدگاه‌هاي اعتقادي او، يك بار به نيت گردآوري تشبيه‌ها و استعاره‌هاي زيباي شعري، يك بار به قصد موضوعاتي كه در شعر حافظ مطرح است، يك بار با هدف يافتن اصطلاحات خاصي كه در زبان شعري حافظ به كار رفته، بار ديگر به قصد شناخت عرفان حافظ و ... . اين يك شيوه است ( كه البته موفق‌تر است، ولي وقت و حوصله بيشتري مي‌طلبد ) گاهي هم در يك مرور و مطالعه، همه اين محورها و ابعاد را همزمان و با هم بخواهد بررسي و استخراج كند. طبيعي است كه گاهي از بعضي غفلت خواهد شد و يا بعضي تحت الشعاع ديگري قرار خواهد گرفت.به هر حال، در كار تحقيقي روي متون و منابع خاص درباره هر بحث و جمله و تعبير و فراز، هرچه بيشتر دقت و انديشه شود تا بيشترين مفاهيم و نكات جديد كشف شود، كار تحقيق، مفيدتر و جامع‌تر خواهد بود.شرايط يك محققيك محقق، در كار تحقيقي نياز به مسائل زير دارد تا هم در كارش موفق باشد و به نتيجه مطلوب برسد، و هم نتيجه كارش براي ديگران داراي ارزش و اعتبار باشد:1. حوصله و صبر2. تتبع و كاوش در منابع3. دقت، هم در فهم هم در نقل4. امانت در نقل‌ها و برداشت‌ها5. علم و اطلاع، نه فكر و ذوق. ( يعني: ملاك، ذوقيات نيست)6. آشنايي به موضوع مورد نظر و مورد تحقيق7. گم نكردن سرخط اصلي، هنگام سند يابي و پژوهش8. ارتباط « يافته » ها با مطلوب‌ها و « نياز » ها9. برخورداري كار، از بررسي و استدلال و دقت، تا « تحقيق » شود و گرنه در مرحله تتبع خواهد بود. البته تتبع مقدمه تحقيق است.10. برخورداري از زبان ساده و بيان رسا11. دوري از تعصّب و غرض ورزي و انتقام‌جويي12. پرهيز از پيش‌داوري و تحميل عقيده ( اين در بحث تحقيق در معارف اسلامي هم خواهد آمد.)13. برخورداري از شهامت و صراحت در بيانِ يافته‌ها.تلاش محقق براي كسب اطلاع و جمع آوري آگاهي‌هاي لازم براي موضوع مورد نظر، و پيگيري و حوصله او در كار و پشت‌كار وي، نقشي عمده در اين زمينه دارد.تحقيق در مسائل اسلاميبراي تحقيق در مسائل اسلامي، شرايط و ضرورت‌هايي لازم است، به قرار زير:1. آشنايي با زبان عربياز آن‌جا كه مهم‌ترين منابع ديني ما، همچون قرآن و حديث و تفسير و تاريخ و ... به عربي است، آشنايي با اين زبان، در حد قدرت بر فهم و برداشت مطلب از منابع، كليد راه‌گشاي اين وادي است و بدون آن، كار تحقيق ديني اعتبار كمتري خواهد داشت. گاهي محققان خارجي و مستشرقان براي تحقيقات اسلامي خود زبان عربي را فرا مي‌گيرند.2. آگاهي كافي از معارف اسلاميالبته مراد، آگاهي كلي و آشنايي عمومي است؛ و بيگانه نبودن از كليات دين. همچنان كه اگر بخواهد در يك موضوع تاريخي يا فلسفي يا پزشكي تحقيق كند، لازم است تا حدي با اين مباحث آشنا باشد، تحقيقات ديني هم به چنين معلوماتي درباره اسلام نياز دارد.3. اطلاع از تاريخ اسلامحتي در موضوعات غير تاريخي هم، آگاهي يك محقق از تاريخ اسلام و مسلمين لازم است؛ زيرا در بسياري از موضوعات، برخورد با حوادث تاريخي پيدا مي‌كنيم و جهل به تاريخ اسلام،‌كار تحقيق را خام و كم اعتبار مي‌سازد. علاوه بر اين در متون تاريخي،‌ مباحث غير تاريخي فراواني مطرح است كه ناديده گرفتن آن‌ها روا نيست.4. اطلاع از كتب و تفسير و نظر مفسّرانچون بسياري از مباحث ديني، ريشه در قرآن دارد، طبعاً مفسران هم در آن زمينه‌ها بحث كرده‌اند. [1] . به بخش « روش يادداشت برداري »‌ در همين كتاب مراجعه شود. روش تحقيق-3 از همين جا آگاهي به تفاسير و مسائل قرآني نيز ضرورت پيدا مي‌كند.5. آشنايي با احاديثبه همان دلايل گذشته، جديث و آشنايي با آن از نيازهاي محقق اسلامي است، چون حديث، از مهم‌ترين منابع پژوهش‌هاي ديني محسوب مي‌شود و محتواي احاديث نيز از تنوع خيره كننده‌اي برخوردار است. منابع حديثي درياي ژرف و وسيعي است كه همه گونه گوهر در آن يافت مي‌شود.6. آشنايي با منابع اسلاميهمچنان‌كه در بحثِ « تحقيق عام » گفته شد، « مأخذ شناسي » از شرايط اوليه كار يك محقق است؛ يعني اين‌كه بداند براي يافتن فلان مطلب، به چه كتب و منابعي بايد رجوع كند. اين نياز به كتاب‌شناسي موضوعي دارد. مباحث اسلامي نيز اين‌گونه است و محقق بايد به عمده‌ترين منابع ديني آگاهي داشته باشد؛ به ويژه آگاهي از اين‌كه كدام موضوع در چه مأخذي است، كارسازتر است. در شناخت منابع و مراجعه به آن‌ها، نبايد از ديوان‌هاي شاعران مسلمان، به ويژه علما و انديشمندان مسلمان و متفكران غفلت داشت مثلاً مولانا، اقبال و ... .  . پرهيز از پيش رأي و آزادي از قيد عقايد شخصيگاهي انسان در مسأله‌اي نظر خاصّي يا علاقه خاصي دارد و دلش مي‌خواهد نتيجه تحقيق و بررسي هم همان از كار درآيد كه دوست دارد. اين‌جاست كه در بررسي متون و تحقيق منابع ارزيابي مدارك، اِعمال نظر مي‌كند و پيش‌داوري‌ها در نتيجه كارش تأثير مي‌گذارد.« اصل بي طرفي » در تحقيق، شرط اعتبار نتيجه پژوهش‌هاست و تحميل عقيده خود بر منابع در كار تحقيقي، هم به گمراهي مي‌كشد و هم از اعتبار مي‌اندازد. نتيجه چنين كاري، يا التقاط است، يا انحراف يا مسخ حقايق يا تحريف تاريخ و ... . بايد ديد منابع ديني چه مي‌گويد، نه آن‌كه نظرهاي از پيش تعيين شده خود را به نحوي از دل آيات و روايات و مدارك، بيرون كشيد. اين نوعي از التقاط است. درباره قرآن و نحوه برخورد ما با آن، از رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ نقل است كه:« مَنْ جَعلهُ اَمامَهُ قادَه اِلي الجَنّه وَ مَنْ جَعله خَلفَه ساقَه الي النّار »[1]كسي كه قرآن را « پيشوا » ي خود قرار دهد، قرآن او را به بهشت رهبري مي‌كند و هر كس آن را پشت سر قرا ر دهد ( قرآن را به دنبال حرف‌ها و نظرات خود يدك بكشد ) قرآن او را به آتش، سوق مي‌دهد.( دقت در تعبير قاده و ساقه )8. آشنايي با لغت و منابع لغويبدون لغت شناسي عميق، گاهي فهم و برداشت پژوهش‌گر از متون، غلط و انحرافي مي‌شود. در تحقيق، نبايد به محفوظات ذهني و ارتكازات، اعتماد كامل كرد. منابع لغوي، گاهي غير از توضيح مفهوم واژه‌ها نكات ارزش‌مندي دارد كه دريغ است از نظر محقق دور بماند. تتبع و دقت لغوي محقق، بر غناي كار او مي‌افزايد.منابع اسلاميمنابع اسلامي بسيار است. برخي پيرامون موضوعاتي خاصّ است، برخي مجموعه‌اي كه درباره مسائل اعتقادي، اخلاقي، تاريخي، تفسيري، شرح حال و ... حاوي مطالب است.مهم‌ترين منابعي را كه مي‌توان براي « معارف اسلامي » به مفهوم عام آن بر شمرد، از اين قرار است:1. قرآن، با تفسيرهاي متعدد و گوناگون آن از قديم و جديد، عربي و فارسي، شيعه و عامه، با مذاق‌ها و شيوه‌هاي گوناگون روايي، ادبي، عرفاني، كلامي، علمي و فلسفي.2. نهج البلاغه، با شروح مختلف آن.3. سنّت و حديث، ( احاديث قدسي، احاديث نبوي، احاديث ائمه )4. كتب اربعه شيعه، كه از معتبرترين منابع شيعه و قديمي‌ترين آن‌هاست كه عبارتند از:الف. كافي (كليني) اصول كافي، فروع كافي و روضه كافيب. تهذيب (شيخ طوسي)ج. استبصار (شيخ طوسي)د. من لا يحضره الفقيه (صدوق)و نيز شرح‌هاي متععدي كه بر هر يك از اين كتب، در طول قرن‌ها نوشته شده است (كه فعلاً جاي بيان آن‌ها نيست).5. وسائل الشيعه (20 جلد يا 30 جلد با تصحيح) (شيخ حر عاملي)6. مستدرك الوسائل (چاپ جديد با تصحيح 18 جلد) (شيخ نوري)7. بحار الأنوار (110 جلد) (علامه مجلسي)8. سفينه البحار (2 جلد، چاپ جديد با تصحيح، 8 جلد) از محدث قمي ( كليدي براي مطالب بحار الأنوار.)9. مستدرك سفينه البحار (10 جلد) نمازي شاهرودي10. وافي (14 جلد، چاپ جديد با تصحيح تاكنون 21 جلد) (فيض كاشاني)11. غررالحكم (2 جلد يا 7 جلد چاپ دانشگاه) (آمِدي)12. محجّه البيضاء (8 جلد) (فيض كاشاني)13. محاسن برقي (2 جلد) (ابو خالد برقي)14. علل الشرايع (2 جلد) (صدوق)15. تحف العقول (ابن شعبه حّراني)16. احتجاج طبرسي (مرحوم طبرسي)17. مكارم الأخلاق (طبرسي)18. جامع احاديث الشيعه (21 جلد) (معزّي)19. الحيه (6 جلد) (محمد رضا الحكيمي)20. ميزان الحكمه (10 جلد) (محمدي ري شهري)اين‌ها بعضي از مهم‌ترين كتب حديثي علماي شيعه است. كتب حديثي اهل سنت نيز فراوان است، ازجمله:21. صحاح ستّه (يعني 6 كتاب معتبر و صحيح نزد اهل سنت كه عبارت است از:صحيح بخاري؛ سنن تِرمذي؛ صحيح مسلم؛ سنن نسائي؛ سنن ابوداود؛ الموَطّأ.22. كنز العمال (16 جلدي) مجموعه حديثي كه از منابع مختلف اهل سنت گردآوري شده است.23. جامع الأصول من احاديث الرسول (11 جلد) ابن اثير24. مجمع الزّوائد و منبع الفوائد (10 جلد) (هيثمي).آن‌چه ذكر شد، به طور عمده در زمينه روايات است.در هر يك از مباحثِ عقايد، فقه، اخلاق، شرح حال، تاريخ، فلسفه، عرفان، علوم قرآني، اصطلاحات علوم و ... نيز منابع عمده و معتبري وجود دارد كه مجال طرح و بيان بيشتري مي‌طلبد ( ‘ « راهنماي پژوهش » از مؤلف).و از منابع مهم ديگر:25. ادعيه اسلامي، چه صحيفه سجاديه و چه كتب دعاي ديگر، كه حاوي مطالب بسياري درباره معارف اسلامي است.26. زيارات، متن زيارت نامه‌هاي وارده از ائمه نيز منبعي براي معارف دين است.شيوه استفاده از كتابخانهاگر در تحقيقاتِ ميداني، حوزه فعاليت محيط بيرون است، در تحقيقاتِ كتابخانه‌اي سر و كار با آثار و منابع دركتابخانه است. از اين رو محقق بايد بداند كه در يك كتابخانه چه منابعي هست و چگونه به موضوع مورد نظر دست رسي پيدا كند. در اين زمينه مي‌توان از اطلاعات كتابداران هم بهره گرفت.در اغلب كتابخانه‌هاي معتبر، سه نوع برگه فهرست در برگه دان‌ها تهيه مي‌شود:ـ بر اساس نام نويسندگانـ بر اساس نام كتاب‌هاـ بر اساس موضوعات.هر سه مورد نظام الفبايي دارد. محقق از هر يك از سه كانال ياد شده مي‌تواند به منبع دست بيابد و كتاب را از قفسه بردارد (در كتابخانه‌هاي قفسه باز) يا از كتابدار بگيرد. البته در هر يك از برگه‌ها، هر سه نوع اطلاعات (نويسنده، كتاب، موضوع) وجود دارد، اما ترتيب برگه‌ها به تناسب هر كدام فرق مي‌كند. گاهي هم هر سه محور را در يك نظام الفباييِ جامع و فراگير، يك جا تنظيم مي‌كنند تا مراجعه كننده، به يك قفسه بيشتر مراجعه نكند.البته در برگه دان‌هاي موضوعي نيز، نبايد انتظار منبع يابي كامل را داشت. ممكن است يك كتاب به چندين موضوع مختلف مرتبط باشد (مثل دايره المعارف‌ها) يا موضوع مورد نظر ما در نمايه‌هاي ديگري قرار گرفته باشد كه به ذهن ما نيايد. از اين رو در مأخذ شناسي از طريق موضوع، از شيوه ارتباط مفاهيم بايد بهره گرفت.مراجعه به « فهرست مأخذ و منابع » كه در پايان اغلب كتاب‌هاي علمي و معتبر وجود دارد، يكي از مفيدترين راهنماها براي دست‌يابي به منابع ديگر مورد نياز پژوهش‌گر است. ولي به هر حال، آن‌چه اصلي است، كتاب‌هاي موجود در كتابخانه است. محقق بايد بداند كه نظام چيده شدن كتاب‌ها در قفسه‌ها چيست و هر كتاب را در كدام قفسه بايد بيابد و كتب هر موضوع، در كجا قرار گرفته است.رده بندي كتاب‌هاپايه چيدن كتاب در قفسه‌ها، گاهي بر حسب قطع و اندازه و حجم است. گاهي طبق موضوع. در اغلب كتابخانه‌هاي جهان از « رده بندي موضوعي » استفاده مي‌شود. رايج‌ترين روش‌ها نيز روش « دَهدهي ديويي » و « روش كتابخانه كنگره آمريكا »ست:1. در رده بندي دهدهي ديويي، مجموعه دانستني‌ها و معارف را به ده موضوع و گروه اصلي تقسيم مي‌كنند و هر موضوع را به ده موضوع فرعي و هر يك از رده‌هاي فرعي را نيز به ده رده فرعي‌تر تقسيم مي‌شود. اين شماره‌هاي دهدهي رمزي است كه موضوع كتاب را مشخص مي‌سازد و جايگاه آن در قفسه‌ها و عطف كتاب‌هاست. خلاصه اين رده بندي از اين قرار است:[2]ـ كليات ... (كتاب شناسي‌ها، فهرست‌ها، كتاب‌داري، دايره المعارف‌ها، نسخه‌هاي خطّي، فهرست مقالات و ...)ـ فلسفه و مباحث وابسته 100 (روان‌شناسي، اخلاق، منطق و ...)ـ دين 200 (اديان مختلف، كتاب‌هاي مقدس، الهيات و ساير مباحثِ مطالعات مذهبي)ـ علوم اجتماعي 300 (جامعه شناسي، اقتصاد، علوم سياسي و ...)ـ زبان‌ها 400 (زبان‌شناسي، واژه نامه‌ها، دستور زبان و ...)ـ علوم محض 500 (رياضيات، زيست شناسي، شيمي، فيزيك و ...)ـ علوم عملي (فنون) 600 (مهندسي، پزشكي، كشاورزي و ...)ـ هنر 700 (طراحي، معماري، نقاشي، موسيقي و ...)ـ ادبيات 800 (ادبيات كلاسيك ملل، نمايش‌نامه، شعر و ...)ـ تاريخ و جغرافيا 900 ( تاريخ و جغرافياي كشورها، سفرنامه‌ها، تاريخ طبيعي و ...)در هر يك از اين رده‌هاي ده‌گانه، براي موضوعات فرعي‌تر، رقم‌هاي دهگان و يكان افزوده مي‌شود. مثلاً از شماره200 تا 299 مباحث گوناگون اديان و مطالعات مذهبي هر يك شماره خاصّي دارد. [1] . بحار الأنوار، ج 89، ص 17.[2] . بر گرفته از « مأخذ شناسي و استفاده از كتاب خانه »، پروين انوار (استعلامي)، ص 31. روش تحقيق-4 شماره دين اسلام 297 است. اين شيوه كه خاص كشورهاي غربي است، معمولاً فراگير همه معارف و فرهنگ‌هاي ملت‌هاي شرقي و اسلامي نيست. از اين رو مراكزي در فكر تنظيم نوعي رده بندي متناسب با علوم و معارف اسلامي‌اند.2. رده بندي كتابخانه كنگره نيز موضوعي است، ليكن به جاي عدد از حروف انگليسي استفاده مي‌شود و همه معارف بشري در بيست و يك رده كلي به اين شرح تقسيم مي‌شود:[1]كليات Aفلسفه و مذهب Bعلوم كمكي تاريخ Cتاريخ عمومي و تاريخ دنياي قديم Dتاريخ آمريكا Fو Eجغرافيا، مردم شناسي و ... Gعلوم اجتماعي Hعلوم سياسي Jحقوق Kآموزش و پرورش Lموسيقي Mهنرهاي زيبا Nزبان و ادبيات Pعلوم محض Qپزشكي Rكشاورزي و ... Sتكنولوژي Tعلوم نظامي Uعلوم دريانوردي Vكتاب‌شناسي و علوم كتاب داري Zرده‌هاي فرعي‌تر موضوعات، با نشانه‌هاي مركب از اعداد و حروف مشخص مي‌شود. اين شيوه نيز براي رده بندي مسايل و مباحث اسلامي محدود و نارساست.هر كتابخانه‌اي ممكن است سيستم و روش خاصّي در تنظيم و رده بندي كتاب‌ها داشته باشد كه در گام نخست براي استفاده از منابع، بايد با آن نظام آشنا شد.مواد سمعي و بصري و منابع غير مكتوب هم در كتاب خانه‌ها با شيوه خاصي نگه داري و تنظيم مي‌شود كه با آن نيز بايد آشنا بود.[2]برخي كتابخانه‌ها نيز مجهز به كامپيوتر است كه حجم عظيمي از اطلاعات گوناگون كتابشناسي، مؤلف شناسي، موضوع شناسي و نمايه‌ها را در خود ذخيره مي‌كند. مي‌توان از نظام بازيابي اطلاعات اين دستگاه استفاده كرد، كه هم صرفه جويي در وقت است، هم بهره گيري از منابع بيشتر و دقيق‌تر.گزارش نويسيگزارش نويسي، در واقع نوعي تحقيق پيرامون مسأله خاصّي است كه اغلب جنبه اجتماعي يا خبري دارد و عمده مطالبِ بحثِ روش تحقيق، در اين جا نيز كاربرد دارد.گزارش عبارت است از « ارائه آگاهي‌هايي درباره موضوعي خاصّ به ديگران، جهت اطلاع يافتن يا تصميم گيري طبق آن».به بيان ديگر: « دادن اطلاعاتِ سازمان يافته، با نظر مشورتي در امري كه بر مبناي آن تصميم گيريِ آگاهانه براي گيرنده گزارش امكان پذير باشد.»از جهاتي گزارش تقسيماتي دارد:الف. از نظر نوع: 1. گزارش شخصي و غيررسمي؛ 2. رسمي و اداري.گزارش‌هاي غيررسمي، اغلب طبق علاقه شخصي فراهم مي‌شود، مثلاً در بازديدها، خاطرات، ثبت وقايع، تنظيم رساله‌ها و پايان نامه‌ها و ... اين نوع گزارش را كه جنبه فردي و احساسِ شخصي دارد مي‌توان « خاطره نويسي » ناميد.اما گزارش‌هاي رسمي، اغلب طبق درخواست مراكز و مقامات مسئول از زير مجموعه‌هاي خود در زمينه‌هاي اقتصادي، اداري، آموزشي و ... است.ب. از نظر زمان بندي نيز تقسيماتي دارد. همچون:روزانه؛ هفتگي؛ ماهانه؛ شش ماهه؛ سالانه و ... .ج. به لحاظ ديگر، گزارش‌ها يا « ادواري » است يا « اتّفاقي ». ادواري آن‌هاست كه در زمان‌هاي معيني به طور مرتب، تهيه و ارسال مي‌شود؛ ولي اتفاقي بنا به پيش آمدها و حوادث و موضوعات خاصّ مقطعي است كه نياز به تهيه گزارش پيش مي‌آيد.د. از نظر تهيه كنندگان نيز، گاهي به صورت « فردي » است، گاهي « گروهي ». گزارش گروهي بيشتر آن‌جاست كه دامنه موضوع، گسترده است يا مسأله، شاخه‌ها و بخش‌هاي متعددي دارد كه در جمع آوري اطلاعات و مواد لازم براي تدوين گزارش، افراد مسئول يا صاحب اطلاع در بخش‌هاي مختلف، همكاري مي‌كنند و از مجموعه مطالب گرد آمده، گزارشي جامع تهيه مي‌گردد.مراحل تهيّههمچنان كه اشاره شد، تا حد بسياري تحقيق و گزارش همسان است، بنابراين براي تهيه گزارش مراحل زير، پيموده مي‌شود:1. مشخص ساختن موضوع گزارش2. تعيين محورها و سؤال‌هاي مطلوب در گزارش3. تهيه اسناد، مدارك و گردآوري اطلاعات4. تجربه، مشاهده، بررسي و مطالعه منابع، مجلاّت و ...5. تدوين و تنظيم نهايي همه آگاهي‌هاي فراهم شده6. ضميمه ساختن اسناد، جدول‌ها، آمارها، تصاوير و ... .منابعمعلومات مورد نظر را در تحقيق و گزارش، از منابع عمومي يا منابع خاصّ به دست مي‌آوريم. منابع محقق و گزارش‌گر عبارت است از:1. مطالعه؛ 2. مشاهده؛ 3. مصاحبه؛ 4. انديشه؛ 5. منابع شنيداري و تصويري.مطالعه كتب، مقالات، مطبوعات، پرونده‌ها و آثار مكتوب پيرامون موضوع، يك راه است.مشاهده حضوري از صحنه، حادثه، سوژه پژوهش و ثبتِ ديده‌ها و شنيده‌ها به عنوان مواد خام كاربرد دارد و اغلب، سريع‌ترين و مطمئن‌ترين دانستني‌ها را در اختيار پژوهش‌گر مي‌گذارد.مصاحبه، چه با افراد كارشناس و صاحب نظر در مسائل تخصصي، و چه با گفت وگو با عموم در مسائل عام به صورت گزارش‌هاي مردمي و گردآوري نظرات شاهدان صحنه و آگاهان از موضوع، راه ديگري است.پرس و جو و طرح سؤال، به عنوان مكمل مصاحبه، راه ديگري براي كسب معلومات است. طرح سؤال هم به صورت حضوري مي‌تواند باشد (اگر پرسش‌گر، قوي و هشيار باشد و بتواند در مصاحبه حضوري، معلومات بيشتري به دست آورد) و هم مي‌تواند به صورت پرسش‌نامه مكتوب، با سؤالاتِ از پيش طرح شده باشد. هر يك از اين دو شيوه، مزايايي دارد كه در ديگري نيست.از راه طرح سؤال و مصاحبه، به مطالبي مي‌توان دست يافت كه در كتاب خانه‌ها و اسناد مكتوب و جرايد و بولتن‌ها نيست.تحقيق و گزارش، بسته به اين‌كه تحقيق ميداني يا كتابخانه‌اي باشد، نوع مأخذ و منابعي كه مورد استفاده قرار مي‌گيرد، تفاوت مي‌كند. استفاده از پرس وجو، مصاحبه، مشاهده، تحقيقات محلّي و ... در پژوهش‌هاي ميداني كاربرد دارد، نه در تحقيق‌هاي كتابخانه‌اي.در هر صورت، آمادگي ذهني و تيزهوشي و جولانِ انديشه محقق، پيرامون موضوع مورد كاوش، كار پژوهشي او را جامع‌تر و غني‌تر مي‌سازد. در اين زمينه، دقت در كارهاي تحقيقي ارزش‌مند ديگران و توجه به سر فصل‌ها، جزئيات، منابع و شيوه كار آن، آموزنده است.آنچه انسان از رسانه‌هاي صوتي و تصويري مي‌شنود يا مي‌بينداز منابع ديگر يك محقق به حساب مي‌آيد، كه نه مكتوب است و نه صحنه عيني آنچه در سخنراني‌ها، اجلاس‌ها، سمينارها و ... مطرح مي‌شود، نيز آنچه كه به صورت نوار يا فيلم وجود دارد، همه مي‌تواند منابعي جهت تهيه مطلب مورد توجه قرار گيرد.روشن است كه پژوهش‌گر، در زمينه‌هاي فوق هم آنچه را نقل مي‌كند بايد با ذكر دقيقِ منبع همراه باشد.ويژگي‌هاي گزارش خوب يا ناقصآنچه در يك گزارش خوب مطرح است، نكاتي از اين قبيل است:ـ مطمئن و دقيق بودن اطلاعات گرد آمدهـ دخالت ندادن احساسات و سليقه‌هاي شخصي در مطالبـ كافي و به اندازه لازم بودن مطالب، نه كمتر و نه بيشترـ منظّم و منسجم بودن تقسيم بندي و فصل بندي مطالبـ ابتكار و نوآوري و طرح مسائل تازه و شيوه‌هاي جديدـ دقت در نقل قول‌ها و پرهيز از تحريفـ رواني عبارات و درستي علامت‌ها و رسم الخط در نگارش.با دقت در جهات حسنِ يك گزارش، عيوب آن نيز آشكار مي‌شود. فقدانِ هر يك از نكات ياد شده، نوعي ضعف به حساب مي‌آيد. مثلاً ضعفِ انشا، نارسايي در جمله بندي، غير منسجم بودن مطالب، آمار و اطلاعات ناصحيح و غير دقيق، ارائه مطالب تخميني و حدسي بدون اتّكاء به اسناد و آمار، تناقص در بخش‌هاي يك گزارش و ... همه از عيوب يك گزارش محسوب مي‌شود.مرحله تدوين، نگارش و عرضهآنچه به تحقيق و پژوهش يك محقق، ارزش و سود مي‌بخشد، عرضه آن براي ديگران است. اين عرضه خوب و شايسته، نياز به كيفيت خوبِ نگارش و تدوين دارد و بدون آن، زحماتِ محقق، بهاي لازم خود را نمي‌يابد.در تدوين و نگارش، شكل دادن به مجموعه دستاوردهاي تحقيقي مطرح است. در اين باره هر چه كار، دقيق‌تر، روان‌تر، منطقي‌تر و مستدل‌تر و مفيدتر باشد، ارزش بيشتري دارد.هنر نويسندگي و قدرت بر نگارش صحيح و روان، در اين زمينه تأثير بسزايي دارد.[3]در اين بخش، هم رعايت قواعد ادبيات فارسي و دستور زبان لازم است، هم درست نوشتن كلمات از نظر املايي و رسم الخطّي مورد نظر است، هم اسلوب ظاهر وشكل نوشته و علايم نگارشي، و هم صحت مطالب و درستي مفاهيمي كه در نوشته عرضه مي‌گردد. پس، بايد « درست » نوشت، درست نويسي از جهاتِ:ـ املاييـ رسم الخطّيـ دستور زبانـ علايم نگارشيـ محتواپيكره نوشته، بايد داراي مقدمه، مطلب و استنتاج باشد.تيتر و عنوان مطلب و عناوين داخلي هم نبايد فراموش شود.ذكر مآخذ و مدارك مطالب هم ضروري است.داشتن فهرست و كتاب نامه دقيق براي نوشته‌ها هم، مكمل آن است.بخش‌هاي تنظيمي يك گزارش يا جزوه تحقيقي را مي‌توان اين‌گونه خلاصه كرد:1. صفحه اول (صفحه عنوان، شامل نام نوشته و گزارش، نويسنده، تاريخ ...)2. فهرست مطالب3. پيشگفتار، سرآغاز، مقدمه و ...4. متن تحقيق و گزارش5. پيوست‌ها، ضمايم، تصاوير، جدول‌ها و ...6. فهرست اعلام، اماكن و ...7. فهرست منابع و مأخذ8. كتاب نامه (معرفي كتاب‌هاي مستقل يا غير مستقل پيرامون موضوع پژوهش)البته به تناسب مورد، شايد نياز به بخش‌هايي كمتر يا بيشتر از آنچه ياد شد، باشد.نكات جنبياين نكات، بيشتر به شكل نوشته و آراستگي ظاهري و كيفيت ارجاعات و ... مربوط مي‌شود و رعايت آن‌ها در تدوين نتيجه تحقيقات، لازم و مفيد است:1. [1] . همان، ص 34.[2] . براي آگاهي بيشتر در اين زمينه‌ها از جمله ر.ك: « راهنماي كمك كتاب داران». « روش استفاده از كتاب خانه ». « مفهوم ساده فهرست نويسي »، « مأخذ شناسي و استفاده از كتابخانه » و ... .[3] . به مباحث مبسوط‌تر اين موضوع، در « روش نگارش » مراجعه كنيد.

روش تحقیق 2

روش هاي جمع آوري اطلاعات
يكي از اصلي تر ين بخش هاي هر كار پژوهشي را جمع آو ري اطلاعات تشكيل مي دهد. چنانچه اين كار به شكل منظم وصحيح صورت پذيرد‏ كار تجزيه و تحليل و نتيجه گيري از داده ها با سرعت و دقت خوبي انجام خواهد شد. براي جمع آوري اطلاعات در كارهاي پژوهشي چهار روش عمده را مورد استفاده قرار مي دهند.



استفاده از اطلاعات و مدارك موجود
در برخي تحقيقات اطلاعاتي كه بايد بعنوان داده مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار گيرند از پيش آماده هستند. بدين صورت كه محقق بدنبال اطلاعات جديد نيست بلكه مي تواند نسبت به جمع آوري اطلاعاتي كه از قبل تهيه شده اند و در پرونده هاي ( درمانگاهي ؛ بيمارستاني؛ ثبت احوال ؛ دانشجويي ؛ دانش آموزي ؛ مراجعين به مراكز مختلف ؛ شهرداري ها و... ) موجود است اقدام كند
مزايا: به واسطه موجود بودن اطلاعات ارزان است. در وقت صرفه جويي مي شود. مهمترين مزيت آن امكان ارزيابي روند موضوع مورد بررسي در گذشته است كه در مطالعات گذشته نگر بسيار حائز اهميت است.
معايب: ناقص بودن و دردسترس نبودن اطلاعات از اشكالات عمده اين روش است. گاهي ملاحظات اخلاقي مانع از دستيابي به اطلاعات مورد نظر مي باشد. قديمي و كهنه بودن اطلاعات هم ممكن است در برخي موارد مطرح باشد.



مشاهده
از روش هاي جمع آوري اطلاعات است كه در آن رفتار مشخصات موجودات زنده اشيا و پديده ها با استفاده از ويژگي هاي گوناگون آنها ملاحظه و ثبت مي گردد. منظور از مشاهده ثبت دقيق تمام جوانب بروز حادثه ويژه يا رفتار و گفتار فرد يا افراد از راه حواس و يا ساير راه هاي ادراكي ( كمك گرفتن از ابزار خاص ) مي باشد. مشاهده منظم در تحقيق ضروري است بنابراين مشاهده بايد:
به هدف تحقيق مربوط باشد
برنامه و نحوه عمل آن از قبل مشخص و تنيم شده باشد
به طور دقيق و منظم ثبت شود
ميزان اعتبار و صحت انجام آن قابل سنجش و بررسي باشد

مشاهده به دو صورت مشاركتي و غير مشاركتي انجام مي شود. كه در مشاهده مشاركتي شخص مشاهده كننده در موضوع مشاهده شركت دار دو در همان جلب مشاهده صورت مي گيرد. ( مثال)در مشاهده غير مشاركتي مشاهده گر پديده مورد مشاهده را بدون آنكه خود دخالتي در آن داشته باشد ملاحظه مي كند كه اين روش خود به دو صورت انجام مي شود. در روش اول مشاهده گر پديده ها را به صورت آشكار ثبت مي كند ( مثال )و در نوع دوم مشاهده گر به صورت مخفيانه مو راد مورد مشاهده را ملاحظه و به ثبت آن مي پردازد
مشاهده ممكن است در هنگام تهيه طرح اوليه تحقيق نيز صورت پذيرد كه بدانن مشاهده مقدماتي گفته مي شود مشاهده ممكن است منبع اصلي جمع آو ري اطلاعات باشد و گاهي نيز براي تكميل يا اصلاح اطلاعاتي كه از روش هاي ديگر بدست آمده است استفاده شود. مشاهده ممكن است در مورد اشيا صورت بگيرد
مزايا: امكان بررسي جزئيات موضوع وجود دارد. مي توان صحت اطلاعات جمع آوري شده را با وسائل ديگر آزمايش كرد .براي جمع آوري اطلاعات زمينه اي مناسب است. در زمان كوتاه اطلاعات زيادي بدست مي آيد و اعتبار علمي اطلاعات بالاست.
معايب: حضور مشاهده گر مي تواند بر روند فعاليت مورد مشاهده تاثير گذار باشد. تمايلات شخصي مشاهده گر و ميزان توانائي او در مشاهده و ثبت دقيق فعاليت مورد مشاهده ممكن است تاثير گذار باشد. عوامل محيطي بر نوع و روش گرد آوري اطلاعات موثر است. استاندارد كردن و طبقه بندي اطلاعات مشكل است ( بويژه در ثبت رفتار انساني ) .مشكلات اخلاقي در مشاهده اعمال شخصي وجود دارد. براي نمونه هاي زياد وقت گير و پر هزينه است.



مصاحبه :
مصاحبه يكي از روش هاي جمع آوري اطلاعات است كه در آن به صورت حضوري ياغير حضوري از افراد يا گروهي ار آنان پرسش مي شود. نكته مهم آن است كه سوالات مصاحبه از پيش انديشيده شده و تعيين شده است. آنچه مصاحبه را به صورت هاي مختلف طبقه بندي مي كند ميزان انعطاف پذيري آن و يا نحوه اجراي آن است. مصاحبه را يكي ازروش هايدانسته اند زيرا در هنگام مصاحبه امكان نحريك آزمودني برايعات بنيادي براي جكع آموري اطلدادن پاسخ وجود دتوضيح موضوع راروشن ساخت. ارد و نيز مي توان در صورت ابهام با
مهمترين انواع مصاحبه به شرح زير عنوان شده اند:
- مصاحبه انعطاف پذير يا آزاد :در اين نوع چارچوب وحدود پرسش ا براي كصاحبه گر مشخص است لي زمان و توالي پرسش به سليقه مصاحبه گر بستكي دارد. دراين حالت رفتار آزمودني طبيعي تر است و اطلاعات واقعي تري بدست مي آيد. مصاحبه گر مي تواند سوالات اضافي نيز طرح كند.ا ين روش براي تحقيق هائي با مقياس كوچك ‏، مطالعات كيفي و يا مصاحبه با اشخاص و گروههائي كه اطلاعات اصلي از آنها بدست مي آيد ، مناسب است. هدف در اين گونه مصاحبه ها جمع آوري اطلاعات عميق و كيفي است
مصاحبه با انعطاف پذيري متوسط يا منظم :در اين نوع مصاحبه ، مصاحبه كر از پرسشنامه اي با پرسش هاي مشخص و با توالي ثابت استفاده مي كند ، اما معمولا پرسش ها به صورت باز هستند.تلاش مي شود شرايط براي همه يكنواخت نگه داشته شود.هدف در اين جا جمع آوري اطلاعات كمي و سطحي است
مصاحبه با انعطاف ناپذيريا پرسشنامه همراه با مصاحبه :مصاحبه گرازپرسش نامه اي با پرسش هاي مشخص و با توالي استاندارد استفاده مي كند. پاسخها ثابت و از قبل پيش بيني و طيقه بندي شده اند و معمولا پرسش ها به صورت بسته هستند. اين روش در مطالعات بزرگ و زماني كه پژوهشگر از تنوع پاسخ ها اطلاع دارد بكار مي رود.
نكات مهم در موردانجام مصاحبه
تكلم ا زبان شخص مصاحبه شونده
آشنائي مصاحبه گر با اهداف و روش طبقه بندي و ارزش گذاري پاسخ ها
دخالت ندادن تمايلات شخصي مصاحبه گر
ايجاد شرايط يكسان براي همه
كسب اجاره درهنگام استفاذه از دستگاه ضبط صدا
جلب اعتماد مصاحبه شونده
رعايت مقام وموقعيت اجتماعي افراد
بيان توضيحات كافي قبل از شروع مصاحبه
ارائه آموزش به مصاحبه گران پيش از انجام مصاحبه
مزاياي مصاحبه
قابليت استفاذه براي كم يا بي سوادان و كودكان و بيماران
امكان روشن كردن مفهوم سوالات
در مقايسه با مشاهده بدست آمدن درصد بيشتري از پاسخ ها
معايب مصاحبه
وقت گير و پرهزينه
در مقايسه با روش مشاهده ثبت وقايع ناقص تر است
طبقه بندي و تجزيه و تحليل اطلاعات در هنگامي كه سوالات باز هستند مشكل است
تورش مصاحبه گرو دخالت دادن نظرات شخصي

پرسشنامه
پرسشنامه شامل دستهاي از پرسش هاست كه برطبق اصول خاصي تدوين گرديده است و به صورت كتبي يه افراد ارائه مي شود و پاسخگو بر اساس تشخيص را خود جواب ها رادر آن مي نويسد.هداطلاعات معين در مورد موصوعي مشخص است.ف از ارائه پرسشنامه هخذ بزرگ بودن گروه يا جامعه مورد مطالعه يكي از دلايل مهم براي استفاده از پرسش نامه است چه امكان مطالعه نمونه هاي بزرگ را فراهم مس آورد. كيفيت تنظيم پرسشنامه دربست آمدن اطلاعات صحيح و درست و قابل تعميم بسيار با اهميت است.
بر اساس نحوه اجراي پرسش نامه و نيز نوع سوالات آن مي توان آنرا به دستجات متفاوت تقسيم نمود.
- طبقه بندی بر اساس ماهيت پرسشنامه :
پرسشنامه باز: در اين نوع پرسشنامه با سوالات باز روبرو هستيم.در اينجا پاسخگو مي تواند بدون محدوديت هرپاسخي را كه مد نظرش باشد در مورد ان پرسش بنويسد و يا در آن زمينه توضيح دهد.در اينگونه سوالات ، اطلاعات دقيق تر، كامل تر و داراي ارزش بيشتر هستند ولي طبقه بندي و نتيجه گيري از آنها مشكل تر و له تجربه زياد نيازمند است.-
پرسشنامه بسته :پرسش هاي بسته در اين نوع پرسشنامه ارائه مي شود.براي هر پرسش تعدادي گزينه و پاسخ انتخاب شده است كه فرد پاسخ دهنده بايد يكي از آنها رابه عنوان پاسخ بگزيند.هريك از پاسخ ها به گونهاي تنظيم شده است كه در عين منطقي بودن براي ان سوال از پاسخ مربوط به ديگر سوالات مجزاست. دز ايجا پاسخ ها را مي توان به سرعت نوشت و تجزيه و تحليل و طبقه بندي پاسخ ها نيز ساده تر است اما اطلاعات به دقت و كاملي پرسش نامه باز نيست.
-

طبقه بندي بر اساس نحوه اجرا
پرسشنامه همراه با مصاحبه :اين پرسشنامه همان مضاحبه انعطاف ناپذير است كه به صورت حضوري پرسشها از افراد پرسيده مي شود و پاسخ ها ا پرسشگر در برگه پرسشنامه وارد مي كند.
پرسشنامه خود ايفا :پرسشنامه در اختيار فرد يا گروه قرار مي گيرد و فرد به تنهائي و يا به صورت گروهي يه پرسش ا پاسخ مي دهند .
پرسشنامه پستي :پرسشنامه براي افراد از طريق پست ارسال مي شود .فرد پس از تگميل آنرا براي محقق عودت مي دهد.
پرسشنامه الكترونيك :در اين نوع از پرسشنامه كه به تازكي موارد استفاده از آن گسترش يافته است ، محقق با استفاده از شبكه هاي اطلاع رساني و اينترنت ، اقدام به ارسال پرسشنامه الكترونيك براي افراد مي كندو افراد پاسخ ها ا در همان پرسشنامه وارد و با پست الكترونيك براي محقق باز مي گردانند.در برحي موارد ممكن است افراد نسخه اي از پرسشنامه را چاپ گرده و بعد از پاسخگوئي به شكل پستي باز گردانند.
- نكات مهم در طراحي پرسشنامه
داشتن يك مقدمه رسا ، جذاب و واضح در ابتداي پرسشنامه
وجود پرسش هاي قابل فهم و خالي از ابهام
خودداري از پرسش هاي طولاني و وقت گيرو دوپهلو
خودداري از واژه ها و لغات نامانوس و نامفهوم
طراحي پرسشنامه زيباودوراز كلمات زشت و زننده و تا جاي ممكن دوستانه
محدود بودن پرسش هاي زمينه اي
قرار دادن پرسش هاي جساس و مهم در پايان پرسش نامه
هر سوال فقط به يك موضوع اختصاص داشته باشد
استفاده از پرسش هاي باز و بسته به همراه هم
قرار دادن تمام پاسخ هاي ممكن براي پرسش هاي بسته
مزاياي پرسشنامه
عدم نياز به شحص مصاحبه كننده ، بنابراين عدم تاثير وجود جنين شخصي
ساده و ارزان
سادگي طبقه بندي و تجزيه و تحليل
دقت يشتر پاسخ ها بواسطه محرمانه ماندن افراد
امكان تنجام مطالعات بزرگ
يكسان بودن شرايطردر زمان تكميل
معايب پرسشنامه
عدم قابليت استفاده براي بي سوادان
درك نكردن مفهوم سوال
امکان ارائه تصوير كاذب توسط فرد از خود
كاهش درصد پاسخ هاي رسيده در پرسشنامه پستی
در هنگام نوشتن پرسشنامه بايد دقت نمود تا ابتدا از پرسش هاي زمينه اي استفاده گرد و سپس به پرسش هائي كه در زمينه موضوع طراحي شده اند ، رسيد.
خصوصيات يك پرسش
اعتبار صوري : بدين مهنا كه صوال قادر به اندازه كيري موضوع مورد پرسش باشد.به تعبير ديگر مقياس اندازه گيري متغيرتحت مطالعه باشد.
انتظار دادن پاسخ : بايد سوال طوي طرح شود كه انتظار داشته باشيم پاسخگو ،‌جواب آنرا داند.
روشن و صريح :سوال بايد بدون ابهام باشد و تنها به يك مطلب اساره كند.
بي آزار :به مسائل خصوصي افراد وارد نشود مگر با اجازه قبلي خود آنها.
منصفانه: دلالت بر معنا و مفهوم خاصي ننماير و آزمدني را به موضع خاص نكشاند.
سنجش سوالات پرسشنامه از طريق طيف‎بندي
براي سنجش عيني و دقيق متغيرهاي كيفي بايد از ابزاري دقيق‎تر و حساس‎تر استفاده نمود پس براي سنجش كيفيت يكي از راههاي آن بصورت كمي آوردن آن مي‎باشد كه بصورت واحدهاي قابل شمارش در آيد پس براي سنجش پديده‎ها و مفاهيم كيفي اجتماعي مقياس‎ها يا طيف‎هاي (scales) متعددي وجود دارد.
مقايسه زوجي و مقايسه زوجي ناقص
در صورت زياد بودن تقسيم وابسته يكي از قديمي‎ترين شيوه‎هاي سنجش مي‎باشد.
دراين نوع سنجش كه اغلب براي قضاوت و نگرش در مورد افرادها به كار مي‎رود مثال قضاوت براي 3 استاد.
بدين ترتيب است كه موردها را دوبه دو با هم مقايسه نموده و بعد از هم ارجعيت قائل بشويم
مثلا A.B.C A.B A.C B.C

اين شيوه در آغاز اوائل قرن 19 بوسيله فشنر در آزمايشات فيزيك رواني درباره قدرت شنوائي افراد بكار رفته براي بررسي دو صداي متفاوت بعد لوئيز تورستن اين روش به طور گسترده در روانشناسي مورد استفاده دارد.
روش سنجش آن شمردن تعداد دفعات ارجحيت
A= B= C=
سنجش در مقياس اسمي خواهد بود ولي او امروز در سطح فاصله‎اي مي‎باشد.

طيف بوگاردوس:
هدف از طيف بوگاردوس سنجش ميزان فاصله اجتماعي گروهها مي باشد
و كاربرد اين طيف در مواقعي است كه مثلا دو گروه مختلف با دو فرهنگ و زبان متفاوت در كنار هم زندگي مي كنند و يا در مواقعي كه مردمي از مليتهاي گوناگون و با فاصله جغرافيائي در جريان روابطي متقابل قرار ميگيرند (مثلا در سنجش نگرش به شغل/طبقه اجتماعي /گروههاي مذهبي ) اين طيف بكار مي رود اين طيف در يك مقياس تر تيبي (تمايل كامل /تمايل متوسط/تا حدودي /عدم تمايل ) ميزان تمايل يك گروه را نسبت به ساير گروهها مي سنجد
بوگاردوس براي هر يك از هفت نقطه روي طيف يك جمله اظهاري يا گويه در نظر گرفت.فرض بر اين است كه اگر كسي با گويه اول موافق باشد با گويه هاي ديگر نيز موافق است بوگاردوس در تحقيق خود هفت گويه را در نظر گرفته بود(ازدواج-دوست صميمي-همسايه-همكار –هموطن-ميهمان –اخراج)
اين طيف گوششي بود كه كيفيت ها را دقيقتر سنجيده و در سطح تر تيبي مورد سنجش قرار داردو نيز براي ترتيب ارجحيت مي توان از مقايسه زوجي استفاده نمود
و از معايب اين طيف مي توان به قصور محقق در تدوين گويه ها –كم بودنگويه ها و فواصل نامتساوي گويه ها اشاره نمود
طيف ليكرت:
هدف اين طيف اندازه گيري گرايش به يك موضوع بر اساس ارزشهاي جامعه مي باشد و كاربرد اين طيف نيز در جهت بررسي گرايشها نسبت به مسئله سياسي –اجتماعي و اقتصادي مي باشد كه در سطح ترتيبي نيز مورد سنجش قرار دارد
گويه ها در اين طيف حداقل 15 تا 30گويه و بيشتر تدوين مي شود
در تدوين گويه ها بايد سعي شود از گويه هاي بي تفاوت ،بي ربط و ابهام اور جلو گيري شود تعداد گويه ها ئي كه گرايش مخالف و موافق دارند بايد تقريبا به يك اندازه باشدو نيز طيفي كه به پاسخگو داده مي شود معمولا از 5 قسمت تشكيل شده است (كاملا موافقم- موافقم –تاحدودي –مخالفم –كاملا مخالفم)كه براساس هدف و روش تحقيق مي توان كلمات گويه ها را عوض نمود
و تدوين گويه ها بايد دقت شود تا گويه هاي بي تفاوت و بي ربط و ابهام آور حذف گردند گويه مستقيما پس از تحقيقات مقدماتي پخش مي شوند. پس بهتر است بعد از تدوين پرسشنامه مقدماتي pretestحداقل با 30 نمونه گرفته شود تا بعد از بررسي كمي (روايي)و كيفي (اعتبار)آن گويه هاي ابهام انگيز حذف گرددپ

طيف تورستن
ابتدا گويه ها را انتخاب كرده و بعد از داوراني خواسته مي شود تا گويه ها را در 11 طيف تقسيم نمايند
و ارزش طيف از مجموعه قضاوتها ي داوران براي هر يك از گويه ها بدست مي آيد
هدف از اين طيف اندازه گيري گرايش به يك موضوع براساس ارزشهاي جامعه توسط داوران مي باشد
اين طيف نسبت به مقايسه زوجي از حجم كار كمتر و نسبت به بوكادوس از دقت بيشتري بر خوردار است
براي بررسي اعتبار گويه ها بايد به روش كمي و كيفي گويه هاي ابهام بر انگيز را حذف كرد بدين ترتيب كه نمودار تجمعي آنرا كشيد ه و 50درصد را ميانه (چارك سوم)و 25درصد را چارك اول و 75 درصد را به عنوان چارك سوم مشخص نمود و عددهاي آنها را مشخص كرد
كه براي پيدا كردن گويه هاي مبهم مي توان از فرمول ضريب ابهام استفاده نمود كه عبارت است از :

پس كمترين Qها را انتخاب گده و بقيه را حذف مي كنيم
طيف گاتمن :
هدف از اين طيف تنظيم گويه ها بنحو كاملا تراكمي و انباشتي مي باشد
و اين طيف به عنوان طيف ميزان نگار در سطح اسمي (بلي /خير –موافقم /مخالفم) مي تواند گرايش به يك موضوع را براساس ارزشهاي جامعه مبتني بر آراي پاسخگويان نمرات گويه هاي تعيين شده را بسنجد
اگر پاسخگو بتمام گويه ها مثبت پاسخ دهد بالاترين نمره را مي گيرد
پس براي مشخص كردن ضريب بازنمائي مي توان از يك منهاي تعداد خطاها تقسيم بر تعداد پاسخگو ضربدر تعداد گويه ها استفاده كرد
طيف آزگود (برش قطبين هفت گويه)
هدف از اين طيف شناخت و اندازه گيري تمايز معنائي براساس معنا شناسي تفاوتي مي باشدو كاربرد ايت طيف نيز در تداعي معاني يك يا دو محرك بر مبناي صفات متضاد و ترسيم رابطه تصويري بين محرك و صفات متضاد مي باشد
و سنجش اين طيف نيز در سطح يك مقياس تر تيبي (7 درجه اي ) روشي است كه مبتني بر تداعي معاني كه طي آن روابط تصويري دو موضوع بر اساس صفات متضاد در سطح مقياس اسمي تر سيم مي گردد و ميزان تشايه به دو موضوع برا اساس نمرات بدست آمده از طريق ضريب همبستگي پيرسون r محاسبه مي شود و شيوه هاي اين طيف مي توان به 1- صفات دو قطبي 2- مقايسه زوجي 3- تحليل عبارت 4- تحليل معنائي اشاره نمود

منبع:
http://www.mkamali.com/research/index.htm



دسته بندی : فیش برداری و روش تحقیق

روش يادداشت برداري

قَيِّدوا العِلْمَ بِالكِتابَةِ
پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ
دانش را با نگارش، به بند بكشيد و نگه داريد.
اهميت يادداشت
بر حافظة انسان نمي‌توان اعتماد كرد. هر دانشي كه روي كاغذ نيايد، با مرور زمان از بين مي‌رود ( كلّ علمٍ ليسَ فيِ القرطاسِ ضاعَ ). آن‌چه رهاورد مطالعات و تحصيلات انسان است، مجموعه‌اي از دانستني‌هاست كه براي حفاظت از آن‌ها بايد به يادداشت كردن پرداخت تا هم براي خود انسان، هم براي ديگران و نسل‌هاي آينده ثمربخش شود. يادداشت، هم در كارهاي پژوهشي كاربرد دارد، هم در مطالعات آزاد و شخصي.
بزرگان گفته‌اند:
« العلم صيدٌ و الكتابةُ قيدٌ »
دانش، شكار است و نوشتن،‌ دام و بند.
به علاوه، بسياري اوقات، انسان مطالب سودمندي مي‌شنود و مي‌خواند، ولي چون يادداشت نمي‌كند به مرور زمان از ياد مي‌رود و اين خسارتي جبران ناپذير است.
يادداشت برداري هنگام مطالعه يا پس از آن، هم‌چنين يكي از راه‌ها و شيوه‌هايي است كه مطالعات انسان را مفيدتر مي‌سازد و فرصت صرف شده براي مطالعه را بارور مي‌گرداند. به تعبير ديگر يادداشت برداري خود نوعي از مطالعه به شمار مي‌رود. اين ذخيره سازي دانسته‌ها براي بهره‌برداري‌هاي بعدي، بايد روي اصول و روش‌هايي باشد كه بيشترين كارآيي و فايده را داشته باشد.
يادداشت‌ها يا به همان صورت موجود مورد بهره‌برداري قرار مي‌گيرد، يا به صورت فيش‌هاي تحقيقاتي و مواد خام، مبناي طرح عظيم‌تري قرار مي‌گيرد و از اطلاعات موجود در آن‌ها براي تدوين يك اثر يا تهية گزارش استفاده مي‌شود.
در اين بخش، به برخي از نكات عمومي مربوط به يادداشت برداري اشاره مي‌شود:
اساسي كار كردن
از آن‌جا كه يادداشت‌ها گاهي تا ساليان دراز باقي مي‌ماند و به عنوان منبع استفاده ديگران يا پاية تحقيقات و تأليفات نويسنده و محقق مي‌شود، بايد در نگارش نكات و يادداشت مطالب، اساسي و اصولي كار كرد؛ يعني به فكر آينده‌اي دراز مدت بود، نه صرفاً كاري مقطعي و گذرا و دم دستي.
اين ديدگاه و اين اصل، ايجاب مي‌كند كه نكاتي را در عمل به كار بنديم. گرچه مراعات اين امور، ممكن است خرج و هزينه داشته باشد، اما براي يك كار جدي و اساسي ارزش دارد كه انسان هزينه‌اي را هم متحمل شود. پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله - فرمود:
« ... و لكنَّ اللهَ يُحِبُّ عبداً اِذا عَمِلَ عملاً اَحْكَمَهُ ».[1]
خداوند بنده‌اي را دوست مي‌دارد كه هرگاه كاري انجام مي‌دهد آن را محكم و متقن و استوار انجام دهد.
1. انتخاب نوع كاغذ
يادداشت‌هايي كه در دفترها به صورت يك جُنگ و كشكول است، بهره برداري را دشوار مي‌سازد؛ به علاوه امكان الحاق به آن‌ها نيست. انتخاب برگه‌هاي يادداشت، بهتر از نوشتن در دفتر است. برگه‌ها بهتر است از جنس مرغوب و بادوام و در يك اندازه باشد، تا هم به زودي خراب نشود و هم تنظيم و دسته بندي آن‌ها آسان‌تر باشد.
2. قلم و خطّ
برخي نوشته‌ها به لحاظ نوع رنگ يا نوع قلم، با مرور زمان يا محو مي‌شود، يا جوهر پس مي‌دهد و نوشته را خراب مي‌كند. خطّ‌ها گاهي ناخواناست. انتخاب قلم روان و پر رنگ و نيز نوشتن با خط زيبا و خوانا، كاري اساسي است. البته حوصله مي‌خواهد و سليقه.
كاغذ كاهي و نازك، يا خودكارهايي كه رنگ آن‌ها پس از مدتي به پشت صفحه نفوذ مي‌كند ( مثل سبز و قرمز ) يا استفاده از جوهر و خودنويس، كه با سرايت آب يا خوردن دستِ تر، خراب مي‌شود، هم‌چنين استفاده از مداد، كه با مرور زمان از بين مي‌رود، شيوة خوبي نيست.
3. برگه به جاي دفتر
گاهي نوشته‌ها و يادداشت‌ها مورد نياز خود انسان است. همزمان با نياز ما ديگري هم مي‌خواهد از يادداشت‌ها استفاده كند. اگر در دفتر باشد، امكان بهره برداري همزمان دو نفر نيست، امام از محاسن يادداشت روي برگه‌ها، امكان تفكيك آن‌هاست. به علاوه حمل و نقل برگه‌هاي مربوط به موضوعات مختلف، آسان‌تر از دفترهاي متعدد است.
كارت‌ها و برگه‌هاي يادداشت كه به نام « فيش » هم معروف است و اندازة استاندارد آن 15 * 10 سانتي‌متر مي‌باشد، هم به صورت آماده و چاپ شده در بازار موجود است، هم مي‌توان كاغذهاي يك اندازه را با خط كشي ساده به صورت برگه‌هاي يادداشت در آورد. اين‌گونه اوراق، هم در لوازم التحرير فروشي‌هاست، هم در چاپ خانه‌ها. كه از اضافات برش كتاب باقي مي‌ماند.
4. عنوان گذاري
براي هر مطلب، هنگام مطالعه بايد عنوان و تيتر گذاشت، تا در آينده با وقت كمتر، موضوع هر يادداشت را بتوان به ياد آورد. انتخاب عنوان اهميت بسيار دارد و چه بسا در برداشت از يادداشت و استفاده از آن نقش تعيين كننده داشته باشد. عنوان هر چه كوتاه‌تر و دقيق‌تر باشد بهتر است. عنوان نبايد به صورت جمله باشد.
5. ذكر منبع ( در اين باره توضيح خواهيم داد )
6. نگه داري برگه‌هاي يادداشت
برگه‌هاي يادداشت را در برگه‌دان، پوشه يا زونكن يا به هر وسيلة ديگر، خوب نگه داري كردن، تا خراب نشود و نظم آن‌ها به هم نخورد و استفاده از آن‌ها آسان‌تر شود.
7. نوشتن روي يك طرف برگه، نه پشت و روي آن، تا با گذشت زمان با نفوذ رنگ به دو طرف، نوشته‌ها خراب نشود.
يادداشت موضوعي
مخلوط بودن يادداشت‌ها، چه به صورت برگه‌هاي مختلط يا دفترهايي كه حاوي هر نوع مطلب باشد، خوب نيست. بهتر است هم مطالعات انسان موضوعي باشد، و هم يادداشت‌ها، طبق موضوع‌ها از هم تفكيك شده باشد. لازمه‌اش تيتر گذاري براي هر يادداشت است. سپس تنظيم و دسته بندي آن‌ها طبق برنامة دلخواه، بنابراين روي هر برگه يادداشت، تنها يك موضوع را بايد نوشت، هر چند كوتاه باشد.
گاهي انسان در زمينه خاصّي يا بر محور يكي دو موضوع معين تحقيق و مطالعه مي‌كند، گاهي هم مطالعات متنوع و در همة موضوعات است. در هر حال، با سامان بخشي به برگه‌هاي يادداشت و ايجاد نظم الفبايي يا موضوعي و عنوان‌هاي اول و دوم، بايد امكان بهره برداري از آن‌ها را آسان‌تر و بهتر و بيشتر ساخت. دادن نظم مناسب به برگه‌ها، ميزان استفاده را مي‌افزايد.
هر يادداشت، مي‌تواند يك عنوان عام داشته باشد، و يك موضوع خاصّ يا اخصّ؛ مثلاً موضوعاتي هم چون: تاريخ، عقايد، اخلاق، سياست، فقه، حقوق، ادبيات، حديث، اقتصاد، جامعه شناسي، شرح حال و ... هر يك « موضوع كلي » است. هر كدام قابل تقسيم به عنوان‌هاي جزئي‌تر است.
به عنوان نمونه، « عقايد » را مي‌توان به پنج عنوان جزئي‌تر خداشناسي، نبوت، امامت، عدل و معاد تقسيم نمود. معاد نيز خود مباحث ريزتري دارد؛ مثل: برپايي قيامت، اثبات معاد، تجسم اعمال، بهشت و جهنم، صراط، شفاعت، محاسبة اعمال و ... . اين‌گونه است كه مي‌توان براي هر مطلب، تا سه عنوانِ جزئي، فرعي و اصلي گذاشت. يادداشت‌ها هم بر اساس اين تقسيم، مي‌تواند تفكيك و دسته بندي شود.
تشخيص موضوع و عنوان گذاري براي هر يادداشت، از اهميت خاصّي برخوردار است. عناوين بايد كوتاه، گويا و مرتبط با معنون باشد.
گاهي يك مطلب ممكن است به چند موضوع بخورد. مي‌توان در هر دو جا آورد؛ مثلاً « ولايت فقيه »، هم موضوعي است فقهي و هم سياسي، « ربا » هم اقتصادي است و هم فقهي. « تاريخ بغداد » هم تاريخي است، هم شرح حال، «مشورت»، هم اخلاقي است، هم اجتماعي، « دوستي » هم اجتماعي است هم تربيتي، « نماز جمعه » هم فقهي است هم سياسي اجتماعي و همين طور.
گاهي هم عنوان گذاري براي يك مطلب يادداشت شده، مشكل است. انتخاب تيتر در همان هنگام مطالعه و يادداشت، آسان‌تر و مفيدتر است، چون كه ذهن آماده‌تر است. و گرنه بايد بعداً دوباره خواند و طبق محتوا عنوان گذاشت و اين نوعي دوباره كاري و وقت‌گير است.
ذكر مأخذ
هر مطلبي كه يادداشت مي‌شود، بايد مأخذ و منبع آن دقيقاً ذكر شود.
برگه‌هاي چاپي يادداشت، گاهي مشخصاتي را كه در ذكر مأخذ لازم است، داراست. در غير اين صورت، بايد نام كتاب، مؤلف يا مترجم، محل نشر، ناشر، تاريخ نشر، شمارة جلد و صفحه، نيز نوبت چاپ ذكر شود، و اگر يادداشت از يك مجله يا روزنامه است، علاوه بر نام مجله و روزنامه، نام نويسندة مقاله، عنوان مقاله، تاريخ نشر و شمارة آن و صفحه نقل گردد.
هم‌چنين اگر مطلب، از يك سخنراني، سمينار، جلسه، درس، نوار، برنامة راديويي يا تلويزيوني و ... نقل شده است، نام گوينده، تاريخ و محلّ آن، نام برنامه و امثال اين‌گونه اطلاعات كه مأخذ نقل را دقيق بيان مي‌كند قيد شود، تا اگر مراجعه به اصل منبع لازم شد، امكان داشته باشد. در نقل مطلب از نشريات، نام نويسنده، عنوان مقاله، سال و شمارة نشريه، شمارة صفحه يا صفحات ذكر مي‌شود.
نوشته‌هاي بي مدرك، هر چند ارزشمند و مهم هم باشد، فاقد ارزش و اعتبار سندي است و نمي‌توان به آن‌ها استناد كرد؛ مثل انسان‌هاي بي شناسنامه يا كارت شناسايي مي‌ماند كه هر چه مهم و خوب باشند، چون كارت شناسايي ندارند، در برخي مراكز راه پيدا نمي‌كنند و به آنان اطمينان حاصل نمي‌شود.
منبع نقل مطلب، هر چه دقيق‌تر باشد، هم اعتبار بيشتري مي‌يابد، هم مراجعة مجدد را آسان‌تر مي‌سازد و وقت كمتري مي‌گيرد. در ذكر مأخذ نيز تا مي‌توان بايد از « كد » و علايم اختصاري استفاده كرد تا جاي كمتري بگيرد؛ مثلاً به جاي جلد و صفحه، از « ج » و « ص » استفاده شود.

[1] . الحياة، حكيمي، ج 1، ص 274

http://dissertations.blogfa.com/cat-3.aspx

روش تحقیق 1

 

روش تحقیق در هنرها

امروزه‌، در جهان‌ هیچ‌ جامعه‌ای‌ قادر نیست‌ بدون‌ انجام‌ تحقیقات‌ و پژوهش‌های‌ علمی‌، تنها با بهره‌گیری‌ از نتایج‌ تحقیقات‌ دیگران‌، داعیه‌ی‌ پیشرفت‌ و ترقی‌ داشته‌ باشد و برای‌ خود بیش‌ از میزانی‌ كه‌ تولید علم‌ كرده‌ است‌، حقی‌ قائل‌ بشود. بنابراین‌، برای‌ ما كه‌ به‌ دنبال‌ اثبات‌ هویت‌ خود در جهان‌ امروز هستیم‌، بهترین‌ و كارآمدترین‌ راه‌ انجام‌ پژوهش‌هایی‌ است‌ كه‌ بتواند به‌ تولید علم‌ منجر شود و راه‌ كارهای‌ مناسبی‌ برای‌ پیشرفت‌ و توسعه‌ در تمام‌ زمینه‌های‌ اقتصادی‌، سیاسی‌، فرهنگی‌ و هنری‌ فراهم‌ كند.

امروزه‌، در جهان‌ هیچ‌ جامعه‌ای‌ قادر نیست‌ بدون‌ انجام‌ تحقیقات‌ و پژوهش‌های‌ علمی‌، تنها با بهره‌گیری‌ از نتایج‌ تحقیقات‌ دیگران‌، داعیه‌ی‌ پیشرفت‌ و ترقی‌ داشته‌ باشد و برای‌ خود بیش‌ از میزانی‌ كه‌ تولید علم‌ كرده‌ است‌، حقی‌ قائل‌ بشود. بنابراین‌، برای‌ ما كه‌ به‌ دنبال‌ اثبات‌ هویت‌ خود در جهان‌ امروز هستیم‌، بهترین‌ و كارآمدترین‌ راه‌ انجام‌ پژوهش‌هایی‌ است‌ كه‌ بتواند به‌ تولید علم‌ منجر شود و راه‌ كارهای‌ مناسبی‌ برای‌ پیشرفت‌ و توسعه‌ در تمام‌ زمینه‌های‌ اقتصادی‌، سیاسی‌، فرهنگی‌ و هنری‌ فراهم‌ كند. بی‌تردید، جایگاه‌ پژوهش‌ در كشورهای‌ توسعه‌یافته‌ واقعی‌تر است‌. در آن‌جا سال‌هاست‌ كه‌ پژوهش‌ نهادینه‌ شده‌ است‌؛ یعنی‌ تمام‌ نظام‌های‌ اقتصادی‌، اجتماعی‌، فرهنگی‌ و هنری‌ از آن‌ پیروی‌ می‌كنند. به‌ همین‌ دلیل‌ است‌ كه‌ پژوهش‌ از سال‌های‌ ابتدایی‌ دوران‌ تحصیل‌ در دستوركار مدارس‌ قرار می‌گیرد. كودكان‌ از همان‌ ابتدا به‌ سمت‌ پژوهش‌ سوق‌ داده‌ شده‌، ناگزیرند در سطح‌ علمی‌ و توانِ خود، به‌ تحقیق‌ بپردازند و فعالیت‌ پژوهشی‌ را به‌ عنوان‌ بخش‌ تفكیك‌ناپذیری‌ از فرایند علمی‌ و فرهنگی‌ خود به‌ شمار آورند. آن‌ها نگران‌ انجام‌ تحقیق‌ نیستند، بلكه‌ نگران‌ نتایج‌ واقعی‌ حاصل‌ از آن‌اند. این‌ در حالی‌ است‌ كه‌ ما تازه‌ در همین‌ سال‌های‌ اخیر به‌ طور جدی‌ درباره‌ی‌ پژوهش‌ و ضرورت‌ آن‌ فكر و صحبت‌ می‌كنیم‌. تحقیق‌ به‌ معنای‌ تولید دانش‌ است‌ نه‌ انتقال‌ آن‌. فرایند پژوهش‌ با كشف‌ و یادگیری‌ چیزهای‌ نوین‌ همراه‌ است‌؛ یعنی‌ فرایندی‌ اندیشه‌ای‌، ادراكی‌ و نوآور. عدم‌توجه‌ و اهمیت‌ندادن‌ به‌ امر پژوهش‌، نادیده‌پنداشتن‌ توان‌ بالقوه‌ی‌ پژوهش‌ در آگاه‌كردن‌ انسان‌ است‌.پژوهش‌ اولویت‌ ملی‌ و زیربنای‌ توسعه‌ی‌ هر كشور است‌. بنابراین‌ اگر خواهان‌ آینده‌ای‌ بهتر هستیم‌، باید بدون‌ مقاومت‌ یا منفی‌بافی‌ (از جمله‌ این‌كه‌ پژوهش‌ كار مردم‌ كشورهای‌ درحال‌توسعه‌ نیست‌، یا پژوهش‌ در رشته‌هایی‌ مانند هنرها امكان‌پذیر نیست‌ كه‌ می‌تواند ناشی‌ از ضعف‌ در روش‌شناسی‌ تحقیق‌ باشد) با بهره‌گیری‌ از روش‌شناسی‌ علمی‌ در همه‌ی‌ زمینه‌های‌ اجتماعی‌ از جمله‌ هنر به‌ پژوهش‌ بپردازیم‌. هرگاه‌ هنر توأم‌ با پژوهش‌، نوآوری‌ و خلاقیت‌ باشد، می‌تواند به‌ درك‌ كلی‌ روح‌ جامعه‌ برسد. پس‌ از بیان‌ این‌ مقدمه‌، می‌پردازم‌ به‌ بحث‌ پژوهش‌های‌ هنری‌ و روش‌های‌ تحقیق‌ در هنرها. ابتدا با این‌ سؤال‌ شروع‌ می‌كنم‌ كه‌ هدف‌ پژوهش‌ هنر چیست‌؟ هدف‌ پژوهش‌ هنر آن‌ است‌ كه‌ با یك‌ روش‌شناسی‌ علمی‌، دستیابی‌ به‌ واقعیت‌های‌ موجود را در هنر امكان‌پذیر كند. به‌ این‌ ترتیب‌ پژوهش‌ هنر در سه‌ قلمرو كلی‌، به‌ «توصیف‌ وضعیت‌ هنرها» می‌پردازد؛ یعنی‌ به‌ معرفی‌، تفسیر و تأویل‌ موضوعات‌ هنر و آثار هنری‌ اهتمام‌ می‌ورزد؛ یا آن‌كه‌ «عوامل‌ اعتلا، رشد یا ركود هنرها» را شناسایی‌ می‌كند و سرانجام‌ آن‌كه‌ با «انجام‌ مداخله‌» و ایجاد تغییرات‌ در عوامل‌ تأثیرگذار در موفقیت‌ یا عدم‌موفقیت‌ هنرها، موجبات‌ تعالی‌ آن‌ها را فراهم‌ می‌آورد. این‌ها رسالت‌های‌ پژوهش‌ در هنرها است‌ كه‌ اغلب‌ به‌ سبب‌ ندانستن‌ روش‌ تحقیق‌، از انجام‌ آن‌ سر باز زده‌ می‌شود یا به‌ صورت‌ غیرعلمی‌ انجام‌ می‌پذیرد. باید یادآوری‌ كرد كه‌ هدف‌ از تحقیق‌ رسیدن‌ به‌ واقعیت‌ است‌ و این‌ راه‌ باید به‌ روش‌ علمی‌ طی‌ شود تا دسترسی‌ به‌ حقیقت‌ امكان‌پذیر گردد. بنابراین‌ تلاش‌ شده‌ در این‌جا به‌ اجمال‌، مسیری‌ را كه‌ هر پژوهشگر باید گام‌به‌گام‌ طی‌ كند، به‌ ترتیب‌ بیان‌ شود:
۱ـ انتخاب‌ موضوع‌
۲ـ پیشینه‌، منابع‌، بازنگری‌ منابع‌ و اطلاعات‌ موجود
۳ـ طراحی‌ تحقیق‌
۴ـ اجرا
۵ـ گزارش‌دهی‌
۶ـ ارزیابی

۱ـ انتخاب‌ موضوع‌
در این‌ گام‌، سه‌ مقوله‌ی‌ ضوابط‌ و معیارهای‌ انتخاب‌ موضوع‌، عنوان‌ مناسب‌ و بیان‌ مسئله‌ تبیین‌ می‌شوند.
ضوابط‌ و معیارهای‌ انتخاب‌ موضوع‌ تحقیق‌ به‌ قرار زیر است‌:
ـ وجود مشكل‌ یا سؤال‌: یعنی‌ آیا مشكل‌ یا سؤالی‌ وجود دارد؟ اگر وجود دارد، چقدر است‌ و چگونه‌ این‌ تحقیق‌ می‌تواند مشكل‌ را حل‌ كند، یا از شدت‌ آن‌ بكاهد؟
ـ الویت‌ تحقیق‌: یعنی‌ سهم‌ این‌ مشكل‌ نسبت‌ به‌ سایر مشكلات‌ به‌ چه‌ میزانی‌ است‌؟ اگر مشكل‌ همچنان‌ باقی‌ بماند، چه‌ عوارضی‌ به‌ دنبال‌ دارد؟ آیا تحقیق‌ مورد نظر یك‌ كاربرد، یا كاربردهای‌ متعدد دارد؟
ـ توانایی‌ انجام‌ تحقیق‌: یعنی‌ توضیح‌ در مورد علاقه‌ و انگیزه‌ی‌ محقق‌، دانش‌ و توانایی‌ او در انجام‌ تحقیق‌، وجود وسایل‌ كار و مواد مصرفی‌ و شرایط‌ دسترسی‌ به‌ امكانات‌.
ـ علمی‌ و عملی‌ بودن‌: یعنی‌ موضوع‌ مورد نظر علمی‌ و عملی‌ است‌ و امكان‌ اجرای‌ آن‌ در یك‌ محدوده‌ی‌ زمانی‌ وجود دارد. جنبه‌ی‌ مهم‌ این‌ قسمت‌ مسئله‌ تئوری‌سازی‌ ( concept ) است‌، یعنی‌ آیا تفكر تحقیق‌ دارای‌ جنبه‌ی‌ علمی‌ است‌؟
ـ نتایج‌ مادی‌ (cost benefit) : یعنی‌ انجام‌ این‌ تحقیق‌ نتایج‌ مادی‌ دارد و مقرون‌ به‌ صرفه‌ است‌.
ـ وجود منابع‌: منابع‌، یعنی‌ نمونه‌های‌ موردبررسی‌ و پیشینه‌ی‌ تحقیق‌ به‌ اندازه‌ی‌ كافی‌ وجود دارد. بدیهی‌ است‌ كه‌ وجود این‌ پیشینه‌ نه‌ تنها به‌ غنای‌ طراحی‌ و تفسیر و توجیه‌ یافته‌ها كمك‌ می‌كند، بلكه‌ نشان‌دهنده‌ی‌ اهمیت‌ موضوع‌ تحقیق‌ نیز است‌.
۱ـ۱ـ عنوان‌ تحقیق
ـ عنوان‌ تحقیق‌، شناسنامه‌ و هویت‌ تحقیق‌ است‌ و بر اساس‌ هدف‌ مشخص‌ می‌شود.
ـ عنوان‌ تنها یك‌ اسم‌ نیست‌، بیان‌كننده‌ی‌ محتوای‌ تحقیق‌ نیز است‌ و نوع‌ كار را نشان‌ می‌دهد.
ـ عنوان‌ باید جامع‌ و مانع‌ باشد.
۱ـ۲ـ بیان‌ مسئله
هدف‌ از نگارش‌ بیان‌ مسئله‌ توجیه‌ طرح‌ است‌؛ یعنی‌ توجیه‌ صاحب‌ تحقیق‌، صاحبان‌ كار، همكاران‌ طرح‌ و مخاطبان‌ تحقیق‌. اهمیت‌ نگارش‌ بیان‌ مسئله‌ و نشان‌دادن‌ جذابیت‌ طرح‌، قابل‌درك‌ كردن‌ و موردپذیرش‌ قراردادن‌ آن‌ است‌. محتوای‌ بیان‌ مسئله‌ را باید چنین‌ نوشت‌:
ـ با توضیحی‌ درباره‌ی‌ مشكل‌ (مورد) شروع‌ كرد.
ـ سپس‌ اهمیت‌ مشكل‌ را توضیح‌ داد. توضیحات‌ می‌تواند بر اساس‌ گستردگی‌ مشكل‌ و ارائه‌ی‌ آمار مربوط‌ به‌ آن‌ باشد.
ـ این‌كه‌ در حال‌ حاضر با مشكل‌ چگونه‌ برخورد می‌شود. مثلاً می‌نویسیم‌ كه‌ در این‌باره‌ پایان‌نامه‌ یا مقاله‌ای‌ نوشته‌ شده‌، یا نقد شده‌ یا كتاب‌هایی‌ به‌ چاپ‌ رسیده‌ است‌. تمام‌ این‌ اطلاعات‌ از پیشینه‌ی‌ تحقیق‌ به‌ دست‌ می‌آید.
ـ باید توضیح‌ داد كه‌ تداوم‌ مشكل‌ به‌ كجا ختم‌ می‌شود و پیامدهای‌ عدم‌انجام‌ این‌ تحقیق‌ چیست‌ كه‌ معمولاً به‌ ترتیب‌ از خفیف‌ به‌ شدید ذكر می‌شوند.
ـ باید راه‌حل‌ مشكل‌ را توضیح‌ داد، به‌ این‌ ترتیب‌ كه‌:
الف‌) اگر تحقیق‌ بررسی‌ وضعیت‌ باشد، روش‌ تحقیق‌ «توصیفی‌» یا «پیمایشی‌» ( descriptive ) است‌ و باید سؤالاتی‌ را مطرح‌ كرد كه‌ تحقیق‌ به‌ آن‌ پاسخ‌ بدهد. به‌ این‌ ترتیب‌ كه‌ آیا مشكل‌ وجود دارد؟ وسعتش‌ چقدر است‌؟ در چه‌ مواردی‌ این‌ مشكل‌ وجود دارد و در چه‌ مواردی‌ وجود ندارد؟ در مثال‌ «بررسی‌ وضعیت‌ یادگیری‌ دانشجویان‌ رشته‌ی‌ هنرهای‌ نمایشی‌ سال‌ ۱۳۸۲»، سؤال‌ها چنین‌ مطرح‌ می‌شوند: آیا تمام‌ دانشجویان‌ به‌ لحاظ‌ یادگیری‌ در وضعیت‌ مطلوب‌ قرار دارند؟ اگر نباشند، چند درصد در وضعیت‌ مطلوب‌ قرار دارند؟ وجوه‌ افتراق‌ و اشتراك‌ دانشجویان‌ مطلوب‌ و نامطلوب‌ به‌ لحاظ‌ یادگیری‌ چیست‌؟
ب‌) اگر تحقیق‌ بررسی‌ نقش‌ عامل‌ با بروز مشكل‌ باشد، روش‌ تحقیق‌ «تحلیلی‌» ( analytic ) است‌ كه‌ فرضیه‌ مطرح‌ می‌شود و باید عامل‌ را شناسایی‌ كرد. به‌ طور مثال‌، روش‌ كار در تحقیق‌ «بررسی‌ نقش‌ مهارت‌ ارتباطی‌ استادان‌ با میزان‌ یادگیری‌ دانشجویان‌ رشته‌ی‌ نمایش‌» چنین‌ خواهد بود: استادانی‌ را كه‌ مهارت‌ ارتباطی‌ دارند (به‌ عنوان‌ مورد )، با میزان‌ یادگیری‌ دانشجویان‌، و استادانی‌ را كه‌ مهارت‌ ارتباطی‌ ندارند (به‌ عنوان‌ گروه‌ شاهد ) با میزان‌ یادگیری‌ دانشجویان‌ مورد مطالعه‌ قرار می‌دهیم‌ و نتایج‌ را اعلام‌ می‌كنیم‌.
پ‌) اگر تحقیق‌ بررسی‌ تأثیر مداخله‌ باشد، تحقیق‌ «تجربی‌» یا «آزمایشی‌» ( experimental ) است‌ كه‌ فرضیه‌ دارد و باید مؤثرترین‌ و پراهمیت‌ترین‌ مداخله‌ را شناسایی‌ كرد. به‌ عنوان‌ مثال‌: «بررسی‌ اثر آموزش‌ مهارت‌ ارتباطی‌ استادان‌ بر یادگیری‌ دانشجویان‌ رشته‌های‌ هنر»؛ در این‌جا، با یك‌ مداخله‌ یعنی‌ افزودن‌ عامل‌ «آموزش‌ مهارت‌» به‌ روشی‌ تجربی‌ عمل‌ می‌كنیم‌، به‌ این‌ ترتیب‌ كه‌ استادانی‌ را كه‌ مهارت‌ ارتباطی‌ ندارند، شناسایی‌ و آن‌ها را به‌ دو گروه‌ مورد و شاهد تقسیم‌ می‌كنیم‌. برای‌ گروه‌ مورد كلاس‌ مهارت‌ ارتباطی‌ می‌گذاریم‌، امّا برای‌ گروه‌ شاهد كلاسی‌ نمی‌گذاریم‌. حال‌ هر دو گروه‌ مورد و شاهد را به‌ كلاس‌ مشابهی‌ از یكی‌ از دروس‌ هنر می‌فرستیم‌ و سپس‌ میزان‌ یادگیری‌ دانشجویان‌ را در دو كلاس‌ بررسی‌ و مقایسه‌ كرده‌، نتایج‌ را اعلام‌ می‌كنیم‌.
۱ـ۳ـ تناقض‌ یا خلأ اطلاعات
ـ اگر تحقیق‌ توصیفی‌ باشد، تناقض‌ در آمار یا تفاوت‌ در میزان‌ گستردگی‌ است‌.
ـ اگر تحقیق‌ تحلیلی‌ باشد، تناقض‌ در نقش‌ عامل‌ است‌ با بروز مشكل‌.
ـ اگر تحقیق‌ تجربی‌ باشد، تناقض‌ در میزان‌ مداخله‌ است‌.
ـ باید زمان‌ و مكان‌ ذكر و احیاناً گروه‌ شاهد معرفی‌ شود.
ـ باید توضیح‌ داده‌ شود كه‌ تحقیق‌ موردنظر چگونه‌ می‌تواند مفید واقع‌ شود.
البته‌ در این‌ قسمت‌ معیارهایی‌ برای‌ ارزش‌یابی‌ بیان‌ مسئله‌ مطرح‌ است‌ كه‌ بیان‌ آن‌ خارج‌ از حوصله‌ی‌ این‌ مطلب‌ است‌.
۲ـ پیشینه‌، بازنگری‌ منابع‌ و اطلاعات‌ موجود
هدف‌ بازنگری‌ مروری‌ بر سابقه‌ی‌ تحقیقاتی‌ است‌ تا مهارت‌های‌ لازم‌ در انتخاب‌ موضوع‌، طراحی‌، اجرای‌ تحقیق‌ و تدوین‌ گزارش‌ پایانی‌ فراهم‌ شود.

منبع: پایگاه رسمی انتشارات سوره مهر

روش تحقیق

روش تحقیق
(جزوه درسی)

عليرضا مختاري

مقدمه
بنظر می رسد در طول ساليان و از ابتدای حيات بشر ، انسان هميشه با تحقيق سروکار داشته است .آنچه در اينجا اهميت دارد آنکه تحقيقی می تواند راهگشا باشد که بر اساس اصول و موازين علمی صورت پذيرد.
تحقيق در لغت به معنای درست و راست گردانيدن،پيدا کردن ، يافتن ياجستجوی حقيقت آورده شده است.تعاريف بعمل آمده از تحقيق و پژوهش فراوانند.تحقيق به روش علمی را مجموعه مقررات و قواعدی دانسته اند که چگونگی جستجو برای يافتن حقايق مربوط به يک موضوع را نشان مي دهد.در جاي ديگر آنراحقيقت پژوهی ناميده اند وگروهی از دانشمندان اينگونه تحقيق راعملی منظم که در نتيجه آن پاسخ هائی برای سوالات مندرج در موضوع تحقيق بدست خواهد آمد تعريف کرده اند.
درهرصورت مشخص است که وجه اشتراک در همه اين تعاريق جستجوی حقيقت است وحقيقت يک پديده ذهنی است که با واقعيتيعنی وجود عينی مطابقت دارد هرچند ممکن است اين امر درعلوم تجربی صحيح باشد ليکن در علوم نظری چنين نيست به هرحال مانيز در روش تحقيقی که بحث خواهيم کرد بدنبال يافتن حقيقت خواهيم بود.به صورت خلاصه منظور ما از روش علمی تحقيق، مجموعه قواعد و رويه ای است که محقق برای جمع آموری حقايق و واقعيت ها دنبال می کند تا سپس آنها را تفسير ، تبين و اثبات نمايد.
جان ديوئی معتقد است:" اولين مرحله تحقيق احساس وجود يک مشکل است؛ به اين معنی که پژوهشگر در کار خويش با مانع يا مشکلی روبرو گرديده است که در حل آن ابهام يا ترديد دارد و نمی تواند در مقابل آن ساکت بماند." بنابراين اين نقطه آغازين در انجام هرگونه پژوهش يا تحقيقی بسيار مهم است و نقش آموزش افراد برای مسئله يابی که در برخی نظام های آموزش و پرورش برآن بسيار تاکيد می شود نيز از همين امر نشات می گيرد.هرچه ضرورت پرسش در هنگام تدريس برای فراگير بيشتر مطرح شود و از او خواسته شود تا ذهن خود را برای طرح سوالات بيشتر فعال سازد می توان انتظار داشت که در آينده نياز به تحقيق و پيشرفت در او ارتقا يابد
اولين مرحله از تقسيم بندی تحقيق را می توان منوط به هدف از انجام تحقيق دانست.بدين صورت که آيا هدف از انجام تحقيق علائق علمی محقق است يا احتياجان عملی . بدين شکل که محقق برای موشکافی در تجربيات خود و ديگران ، کنجکاوی های علمی ويا الهامات وفرضيات علمی محض بنبال اجرای تحقيق است و يا اينکه هدف کسب اطلاعاتی است که بتواند مشکل يا مسئله فوری را حل نموده ويا زمينه را برای تصميمم گيری در مورد يک موضوع يا مسئله خاص فراهم نمايد. چنانچه هدف اول مد نظر باشد با تحقيق بنيادی يا Basic Research روبرو هستيم که در تعريف آن گفته ميشود: " تحقيقی است که برای گسترش و بسط دانش يا علوم پايه در يک نظام و بخاطر فهم آن طرحريزی می شود.ممکن است همه يا بخشی از اين دانش در آينده کاربد داشته باظد ولی معمولا خود محقق در کاربرد نقشی ندارد." اکا چنانچه تحقيق برای هدف دوم انجام شود آنرا تحقيق کاربردی يا Applied Research می نامند و در تعريف آن گفته می شود: " اين نوع تحقيق برروی يافتن راه خل مسائل فوری با ماهيت عملی متمرکز می شود و بنابراين اين تحقيقات جنبه عملی داشته و معمولاخود محققين درکاربرد نتايج دخيل می باشند."
بديهی است تقسيم بندی های متعدد ديگری برای روش های تحقيق وجو دارد که در ادامه مباحث مورد بررسی و بحث قرار خواهد گرفت.
هر محققي مي‎تواند روشي خاص را براي تحقيقات خود انتخاب كند و در هر تحقيقي خاص نيز تغييراتي جزئي بر روش خود اعمال كند پس انتخاب روش براي محقق يك هنر است كه از بين روشها و مراحل گوناگون روش و مراحلي را برمي‎گزيند و انتخاب روشي گوياتر و جالب‎تر به خلاقيت و هنر محقق بستگي دارد پس با توجه به اينكه تحقيقات مي‎توانند روش‎هاي مختلفي از جمله روش كمي و يا كيفي داشته باشد. پس محقق براساس نياز و خلاقيت مي‎تواند روشي را برگزيند به طور كلي مي‎توان مراحل و روشي را براي تحقيق پيشنهاد كرد.
1-انتخاب موضوع و طرح مساله
2-چهارچوب تئوريكي مدل و فرضيه هاي تحقيق
3-روش تحقيق.جامعه آماري و نمونه آماري
4-تجزيه و تحليل داده‎ها و يافته‎ها
5-نتيجه‎گيري و پيشنهادات
تدوين موضوع تحقيق
در قسمت مقدمه گفتيم آغاز يک تحقيق با احساس وجود يک مشکل همراه است. در اين مرحله آن احساس بايد به صورت يک " پرسش " در آيد و بيان شود. بديهی است اين پرسش همانگونه که در مثال قسمت قبل گفته شد از مسائل روزمره تا مباحث و فرضيات پيچيده علمی را دربرگيرد. مهم آنست که به شيوه ای علمی و صحيح بيان شود. با در نظر گرفتن دو تقسيم بندی مهم در زمينه علائق علمی و احتياج عملی شما ممکن است تحقيقی بنيادی يا کاربردی را در نظر بگيريد.
برای افراد متخصص معمولا کار انتخاب موضوع برای تحقيق با مشکل کمتری نسبت به سا يرين انجام می گيرد بويژه دانشجويان که اغلب با وسواس وکل نگری بيشتری به انتخاب موضوع می پردازند
. مهمترين منابع برای انتخاب موضوع تحقيق به شرح زير می تواند باشد:
استفاده از تجارب : شما به عنوان دانشجوئی که در مراحل پايانی تحصيل خود هستيد ودر طول دوران تحصيل با مسئل و مشکلات مختلفی برخورد داشته ايد که هرکدام آنها می تواند موضوعی مناسب برای تحقيق باشد. بويژه افرادی که در حيطه توانبخشی به تحصيل ياکار مشغول هستند از تجربيات و مسائل يش آمده درهنگام کار با بيماران و معلولان موضوعات بديع و تازه ای برای تحقيق سراغ دارند که می تواند برای انجام مطالعه و تحقيق در نظر گرفته شود.
استنتاج از نظريه ها و فرضيه ها: در زمينه کار تخصصی شما نظريات و فرضيه های گوناگونی وجود دارد. محقق می تواند با مطالعه دقيق آنها و با ابداع فرضيه جديد به يک مطالعه تازه اقدام نمايد.
استفاده از متون درسی و مجلات تخصصی: سراسر کتب درسی آکنده از مطالب ارزندهای در مورد موضوعات خاص علمی است.بيان تئوری ها و نظريات علمی درکتب درسی و مرجع نيز می تواند زمينه مناسبی برای يافتن موضوع تحقيق باشد. همينطور مجلات علمی و تخصصی در رشته های مختلف علمی تماما" به ارائه گزارش تحقيقات انجام شده می پردازند که خصلت تکرار پذيری تحقيق خود زمينه را برای انتخاب موضوعاتی برای انجام تحقيق فراهم خواهد نمود.
دولت ها ،دانشگاه ها وموسساه پژوهشی خصوصی : در بسياری از موارد وزارتخانه ها ، سازمانها و نهادهای مختلف دولتی اقدام به ارائه فهرستی از عناوين پژوهشی مورد نياز خود می کنند که با توجه به تخصص خود می توانيد به انتخاب موضوع بپردازيد. در دانشگاهها نيز اغلب گروه های آموزشی فهرست عناوين مناسب برای تحقيق در آن گروه را تهيه و در اختيار دانشجويان قرار مي دهند . بتازگی در ايران و از سال های قبل در ممالک پيشرفته موسسات خصوصی پژوهشی وجود دارند که انان نيز همه ساله فهرستی از عناوين تحقيقاتی خود را منتشر می کنند که برای انتخاب موضوع و انجام تحقيق مورد استفاده قرار ميگرد. نکته حائز اهميت آنکه اين گونه موسسات ونيز موسسات دولتی در صورت تائيد طرح پژوهشی شما برای انجام تحقيق معمولا سهمی از هزينه هارا برعهده خواهند گرفت.
مهمترين شرايط برای انتخاب موضوع به شرح زير مورد ملاحظه قرارمی گيرد:
 منابع مالی مناسب و کافی و•قابليت اجرا: سه شرط نيروی انسانی ماهر ، امکانات مناسب برای انجام هر تحقيقی ضروری است.
تازگی و عدم دوباره کاری: تنها در سه وضعيت زير می توان به انجام تحقيق روی موضوعی که قبلا روی آن کار شده است اقدام کرد.
در شرايط زمانی متفاوت
در شرايط جغراقيائی مختلف
درصورت عدم دستيابی به نتايج کافی
تناسب با زمان : تحقيق از نظر زمانی بايد در محدوده ای مناسب صورت پذيرد تا در زمان تعيين شده دستيابی به داده ها و کسب نتايج با مشکلی مواجه نشود.
مناسب بودن : دقت کنيد و به دوسوال پاسخ دهيد: وسعت مسئله مورد نظر چقدر است؟ و شدت مسئله به چه ميزان می باشد؟
باصرفه بودن : آيا بلحاظ مفهوم هزينه-اثربخشی تحقيق و انجام هزينه در مورد آن اثربخشی کافی خواهد داشت؟
ملاحظات اخلاقی : از جمله مهمترين شرايط برای انتخاب موضوع عدم تضاد و مواجهه آن با ملاحظات اخلاقی است. اصولا رفتن به دنبال موضوعاتی که انجام آن با مشکلات و مسائل اخلاقی زياد مواجه باشد توصيه نمی گردد. در حيطه توانبخشی بواسطه کار با موضوعات انسانی رعايت اين امر بشدت مطرح است.
علاقمندی و دانش محقق : نياز به توضيح نيست که اين هردو برای انجام هر تحقيقی ضروری است و عاملی برای بالارفتن سرعت و کيفيت تخقيق می باشد.
در هنگام نوشتن عنوان بايدخصوصياتی که برای يک عنوان خوب برشمرده می شونددر نظر گرفت . اين موارد عبارتند از:
از کلمات کوتاه ، رسا ودر حد امکان از يک زبان استفاده شود
عبارت گويا باشد و گيج کننده نباشد.ازاختصارات که ممکن است مخفف عبارات مختلفی باشند پرهيز شود.
در تحقيقات توصيفی بيان مکان و زمان تحقيق در عنوان ضرورت دارد.
در عنوان دقيقا" آنچه محقق بدنبال تعيين آن است بيان شود.
سعی شود دامنه تحقيق محدود در نظر گرفته شود.
عنوان را غير سوالی مطرح نمائيد.
از کلمات مناسب ومطلوب استفاده شود.
بيان مسئله تحقيق
سئوال و و يا سئولاتي كه باعث شده ما بدنبال تحقيق مورد نظر باشيم و يا اينكه محقق موضوعي را كه براي خود انتخاب كرده است براي اينكه موضوع را به صورتي منظم و بهتر مورد بررسي قرار دهد بايد آن موضوع را به سوال يا سوالاتي تبديل نمايد و يا بشكافد
تحقيق ما درصدد پاسخگوئي به آن سوال يا سوالات مي‎باشد و بعد محقق مسئله مورد نظر را توصيف مي‎نمايد در تحقيق موضوع مورد مطالعه ما مسائل اجتماعي مي‎باشد مسائل اجتماعي را مي‎توان پديده‎هاي اجتماعي دانست كه از حالت نرمال خارج شده‎اند.و قابل ذكر است كه در توصيف مساله بايد به صورت يك رشته منطقي و گويا حركت نمائيم و مسئله را از جنبه‎هاي مختلف مورد توصيف قرار دهيمو با اوردن آمار هاي دقيق و مناسب در جهت ارائه دللايل كافي در مورد مسئله بودن تحقيق مورد نظر باشيم
اهداف تحقيق
• بدنبال نوشتن قسمت بيان مسئله تحقيق لازم است تا اهداف تحقيق را برشماریم.ابتدا باید به اين سوال پاسخ دهيم که هدف چيست؟ به تعبير ديگر بايد مشخص نمائيم که انتظار داريم از اين مطالعه به چه نتايجی دست پيدا کنيم. درتعريف هدف گفته اند: " هدف نقطه ای است که محقق قصد رسيدن بدان را دارد تا در آنجا به داوری بپردازد".از سوی ديگر " مقصود و منظور نهايی از تحقیق را نيز هدف دانسته اند."چنانچه اهداف يک تحقيق بخوبی نوشته شود محقق در می يابد که نياز به چه نوع اطلاعاتی دارد و از چه راههايی بايد به جستجوی آنها بپردازد و اين خود راه گشای نحوه انجام تحقيق نيز خواهد بود.
پس اهداف تحقيق به نحوي نيز نشان دهنده مسير تحقيق مي‎باشد مي‎توان چنين بيان كرد كه هدفهايي را كه محقق براي تحقيق انتخاب مي‎كند مي‎تواند صورتهاي مختلفي داشته باشد كه مي‎توان اهداف تبييني، توصيفي، اكتشافي را بيان نمود يعني تحقيق كه هدفش اين است كه علت رخداد را بيان كند تحقيق تبييني مي‎باشد و تحقيقي كه هدفش مطالعه وضعيتي محيطي و تفصيل آن باشد تحقيقي توصيفي مي‎باشد و تحقيقي كه هدفش شناخت انديشه‎هاي جديدي باشد تحقيقي اكتشافي مي‎باشد.
در تقسيم بندی اهداف تحقيق معمولا" بدينگونه عمل می شود:
اول" هدف کلی" که منظور همان موضوع تحقيق است که قصد مشخص نمودن آنرا داريم و به عبارتی آنچه در پايان مطالعه قصد رسيدن بدان را داريم " هدف کلی" معمولا در يک جمله قابل فهم صريح و رسا و مختصر بيیان می شود که برای خواننده گويا و قابل فهم است
در گونه دوم" اهداف جزئی يا اختصاصی" تحقيق بيان می شود. اين اهداف از تفسيم يا شکستن " هدف کلی" به اجزای کوچکتر بدست می آیند. اهداف جزئی راه رسيدن به " هدف کلی" را قدم به قدم مشخص می نمايد
تنظيم اهداف چنانچه به خوبی صورت بپذيرد بر متمرکز ساختن مطالعه به جنبه های اساسی آن وجلوگيری کردن از جمع  تاکيد می کند.•آوری اطلاعاتی که به آنها نياز وجود ندارد،

چرا نوشتن اهداف مهم است و چه خصوصياتی بايد داشته باشند:
تنظيم اهداف برای يک مطالعه تحقيقی بايد بر اساس ملاکهای مشخص صورت پذیرد که مهمترين آنها عبارتند از:
اهداف قابل حصول باشند.بدين شکل که مقصود و منظور محقق را بطور کامل برساند و توانايی سنجش موضوع را داشته باشد.
اهداف صريح و روشن بيان شوند.هيچگونه ابهامی در هدف قابل قبول نيست و بايد مشخص شود که دقيقا چه چيزی بايد اندازه گيری شود.
اهداف بايد قابل اندازه گيری باشند.تحقيق به روش علمی بر پايه اندازه گيری استواراست و بيان اهداف درقالب های قابل اندازه گيری کار مطالعه را ساده تر می سازد.

توصيه می شود به هنگام تنظيم اهداف ويژه از الگوی زير استفاده نمايد:
هدف يا هدف هايی رابرای تعيين نمودن ارزش کمی موضوع انتخاب کرده و بنويسيد.
هد ف يا هدف هايی را برای روشنگری در مورد موضوع انتخاب کرده و بنويسيد.
هد ف يا هدف هايی را برای تعيين علل احتمالی موضوع بنويسيد.
در مطالعات کاربردی پيشنهاد می شود که يك هدف کاربردی در زمينه نحوه بکارگيری نتايج بنويسيد

نحوه بيان اهداف موضوعی مهم در نوشتن طرح تحقيق است.اصول زير می تواند بعنوان راهنما مورد استفاده قرار گیرند:
اهداف رابا استفاده از افعال عملی که برای اندازه گيری و سنجش مناسب  مقايسه·مشخص نمودن ،·هستند بيان نمائيد.افعال مناسب مانند: تعيين کردن، کردن.برآورد كردن .شناسايي كردن · فهميدن ،·و افعال نامناسب مانند: درک کردن ، اعتقاد داشتن و..
اهداف واقع بينانه بيان شوند که تحت شرايط کاری بتوان به آنها دست يافت.
اهداف دقيقا از آنچه مطالعه برای آن انجام می شود به صورت منطقی پيروی می کند.
 صريح ودقيقاآنچه تصميم به انجام· روشن ،·اهداف به زبانی علمی، آن داريم مشخص شود.

اهميت و ضرورت موضوع مورد بررسي:

در اين قسمت محقق بايد اهميت موضوع مورد بررسي را بيان نمايد و روشن كند كه اين موضوع چه اهميتي دارد و چرا بايد تحقيق شود و وقتي تحقيق تمام شد تحقيق چه چيزهائي را مي‎خواهد گزارش كند و آيا ارزش ارائه دارد محقق اهميت تحقيق را در طرح خود به صورت يك رشته منطق گويا و منظم و با توجه به تمام جنبه‎هاي آن توصيف و بيان مي‎نمايد.

بررسي منابع موجود و تحقيقات انجام شده گذشته
براي اينكه محقق اطلاعات و زمينه فكري بيشتري براي تحقيق و ارائه فرضيات خود داشته باشد بايد تحقيقات و منابع موجود در مورد موضوع را مطالعه نمايد و سعي كند از جايي شروع كند كه اغلب تحقيقات درباره آن موضوع به آنجا ختم شده‎اند.

فرضيه يا سوالات مهم
قدرت تصور در انسان يکی از ويژگيهای مهم می باشد اين قدرت به فرد امکان می دهد تا در مورد موضوعات مختلف بيانديشد،حدس بزند، تصوير ذهنی ايجاد کند و راه حل های مختلف پيشنهاد کند. در تحقيق به روش علمی که حول محور يک مسئله يا مشکل صورت می پذيرد، از اين قدرت تصور و حدس ذهنی برای تدوين يک يا چند فرضيه برای نتيجه تحقيق استفاده می شود.از اين رو می توان فرضيه تحقيق را يک حدس علمی يا پيش داوری دانست که بوسيله ی جمع آوری حقايقی که منجر به قبولی يا رد آن فرضيه می شود مورد آزمايش قرار می گيرد. به عبارت دیگر فرضيه را راه حل پيشنهادی محقق برای مسئله تحقيق و يا نتيجه تحقيق دانسته اند.
گاهی اوقات از يک فرمول برای بيان فرضيه استفاده می بدين شکل که:" اگر چنين و چنان رخ دهد چنين و چنان خواهد شد".اين تعبير ساده و·شود، روان به محقق امکان می دهد تا بتواند در جريان تدوين مسئله تحقيق خود، فرضيه ای مناسب که به طور قطعی با کل پژوهش او در ارتباط خواهد بود، بيان نمايد. نکته با اهميت در اینجا آن است که محقق بايد دقت نمايد که در جريان انجام تحقيق ، او صرفا" قصد آزمايش فرضيه را دارد نه اثبات آن ، البته چنانچه در پايان تحقيق ،نتايج ، حاکی از اثبات فرضيه او بود می تواند آن موضوع به شکل يک بحث علمی مورد عنايت قرار دهد.

در هنگام بيان فرضيه محقق به بررسی روابط بين متغيرها می پردازد.به طور متداول اين بيان به سه شکل صورت خواهد گرفت:
بررسی رابطه علت و معلولی بين دو يا چند متغير
بررسی همبستگی و شدت آن بين دو يا چند متغير
بررسی و مقايسه ميزان تفاوت تاثير دو يا چند متغير بر يک يا چند متغير

محقق برای تهيه فرضيه مناسب تحقيق عمدتا از منابع علمی در اختيار خود کمک خواهد گرفت. يافته های علمی قبلی که در زمينه موضوع تحقيق انجام گرفته است يکی از منابع اصلی برای تهيه فرضيه است. همچنين تجربيات شخصی فرد محقق می تواند نقش مهمی را در اين زمينه ايفا نمايد. گاهی اوقات فرضيه هائی مبتنی بر خيال و با مطالب غير علمی، الهامات و پيشنهادات غير عادی هم مطرح می شود که در برخی موارد به نتايج خوبی نيز نائل گرديده است.

بيان يک فرضيه ممکن است به شکلی مثبت انجام شود که در آن رابطه بين دو يا چند متغير يا تفاوت بين آنها بصورت احتمالی وبه شکل خبری مثبت بيان می شود.
گاهی در فرضيه منکر وجود رابطه بين متغيرها شده و آنرا به شکل جمله خبری منفی بيان می نمايند
ممکن است در فرضيه موضوع به شکل ضمنی مطرح شود.

ملاکهای مختلفی برای يک فرضيه خوب برشمرده اند که مهمترين آنها عبارتند از:
روش ، معين و مشخص
داشتن حدود مشخص ،کوتاه و مختصر
قابليت اندازه گيری داشتن
قابل فهم بودن تعريف مناسب و خوب
بيان بر اساس تئوری ها و نظريه های موجود
· مرتبط بودن با عنوان تحقيق

فرضيه تحقيق " را به دوگونه می توان نوشت:
فرضيه دو دامنه: که اختلاف را بدون در نظر گرفتن سمت و جهت آن بيان می کند
فرضيه يک دامنه : که جهت گيری محقق را در نوع تفاوت بيان می کند.

لازم است وقت نمايش که مطالعات تحليلی و تجربی به طور اصولی نيازمند به داشتن فرضيه هستند و اين يک الزام منطقی است ليکن در مطالعاتی که صرفا به صورت توصيفی انجام می شوند نيازی بداشتن فرضيه نيست بلکه در اين گونه موارد از سوالات مهم برای تدوين آنچه بايد مورد اندازه گيری قرار گيرد استفاده می نمائيم.
فرضيه و سوالات مهم عمدتا از اهداف تحقيق حاصل می شود بويژه در مورد سوالات مهم بايد دقت نمود که با دقت در هدف نوشته شده بايد سوالاتی را تهيه نمود که با پاسخ بدانها بتوانيم به هدف موردنظر دست پيدا کنيم. بديهی است در مورد تحقيقات تجربی و تحليلی که معمولا حول يک سوال مشخص و رسيدن به پاسخ آن انجام می شود. فرضيه ما هم در همان مسير و در پاسخ به سوال تحقيق تدوين خواهد شد. نکته حائز اهميت در نوشتن سوالات مهم آن است که بايد دقت نمائيم در حد ضرورت سوالات را مطرح نمائي و چه جزئيات سوالات بايد در برگه پرسشنامه يا برگه مشاهده و يا برگه مصاحبه که بعدا توضيح خواهيم داد آورده شوند
مدل تحليلي
مدل تحليلي نموعي نمودار سازي براي متغيرهاي استخراج شده از چارچوب نظري تحقيقي مي‎باشد در واقع يك چارچوب فكري سيستماتيك درباره تبيين مساله مورد تحقيق مي‎باشد. مدل رابطه بين طرح نظري و كار جمع‎آوري و تجزيه و تحليل اطلاعات مي‎باشد مي‎توان گفت مدل دستگاهي است متشكل از مفاهيم، فرضيه‎ها و شاخصها كه كار انتخاب و جمع‎آوري اطلاعات مورد نياز را براي آزمون فرضيه تسهيل مي‎كند.
در واقع مدل تحليلي لولائي است كه طرح نظري مساله تحقيق رابا مشاهده و تحليل اطلاعات متصل مي‎كند. ساختمان مدل تحليلي بايد جوابگوي دو شرح باشد
1-دستگاهي از روابط را تشكيل دهد 2- با استدلال عقلي يا منطقي ساخته شده باشد.
روش پژوهش يافته ها (نوع روش تحقيق)
1-روش توصيفي
هدف محقق از انجام اين نوع پژوهش توصيف عيني .واقعي و منظم خصوصيات يك موقعيت يا يك موضوع مي باشد.
پژوهشگر در اينگونه تحقيقات سعي مي كند تا نتايج عيني از موقعيت را بگيرد پس در پژوهش توصيفي محقق در پي توصيف و گزارش نويسي از واقعيتها و موقيتها بر اساس اطلاعاتي كه صرفا جنبه وصفي دارد و از آنجا كه نقش محقق تعيين كننده مشاهدات و توصيف آنست اين روش را روش پژوهشي ميداني مي گويند . اين نوع پژوهش از نوع مطالعات كيفي بوده و در بعد ميانه قرار دارد و از تكنيكهاي مشاهده (مشاهده مشاركتي ) و گاها مصاحبه بر خوردار است .
انواع روش توصيفي :
1- تك نگاري 2- مطالعه موردي 3- روش شناسي مردمي
1- مونوگرافي (تك نگاري ) monography
مطالعه هر واحد يك امر اجتماعي (نهاد .سازمان .گروه .جمعيت و جامعه معيني ) كه با شناسائي دقيق آن مي توان به يكسري قواعد كلي نائل آمد .
2- مطالعه موردي : case study
مطالعه هر واحد اجتماعي (فرد .خانواده .نهاد و حتي يك جامعه ) كه با شناسائي دقيق آن مي توان به يكسري قواعد كلّي نائل آمد .
Ethnomethodology 3- روش شناسي مردمي
مطا لعه روشهايي كه مردم در برخورد با واقعيت روزمره بكار مي برند مشاهده محقق مبتني بر شناخت ژرفائي واقعيات حياتي انسان باتاكيد بر فعاليتهاي مردم
روش تاريخي :
تحقيق تاريخي بر موضوع معيني كه در گذشته و در يك مقطع زماني مشخص اتفاق افتاده است .صورت مي پذيرد .
صحت و سقم اين اطلاعات .تركيب دلايل و تجزيه و تحليل آنها بصورت منظم و عيني مي باشد .
پژوهش تاريخي به اطلاعاتي كه توسط ديگران جمع اوري يا مشاهده شده بستگي دارد لذا اصالت اسناد و مدارك و نيز صداقت تاريخ نويسان بسيار حائز اهميت است اين توع پژوهش از نوع مطالعات كيفي بوده و در بعد كلان قرار دارد و از تكنيك هاي آن تحليل اسنادي و تحليل محتوا مي باشد
انواع روش تاريخي
1-روش تحليل تاريخي 2- روش تحليل شباهتهاي ساختاري 3- تحليل كاركردي
روش تحليل تاريخي
تجزيه و تحليل سير تاريخي تغييرات اجتماعي و تحول ارزشها در يك جامعه معين
روش تحليل شباهتهاي ساختاري
مقايسه تاريخي دوموضوع از لحاظ ساختاري و كاركردي مبتني بر تاثير متقابل بطور همزمان
روش تحليل كاركردي
تجزيه و تحليل تغييرات و دگرگونيهاي ايجاد شده در كاركردهاي سازمانهاي اجتماعي

Experimental method روش تجربي (آزمايشي)
در اين پژوهش محقق محركها يا شرايط محيطي را دستكاري نموده تا چگونگ تاثير اين تغييرات را در شرايط يا رفتار گروه نمونه مورد مطالعه و بررسي قرار دهد.
در اين تحقيق .محقق بمنظور كشف روابط علت و معلولي .مبتني بر تكنيك مشاهده و سعي در مقايسه دو گروه يعني گروه تجربي يا آزمايش و همچنين گروه گواه يا شاهد يا كنترل را دارد.
اين پژوهش از نوع مطالعات پهنانگرانه (كمي بوه و قابليت آزمون پذيري و تعميم پذيري را داشته و در بعد ميانه قرار دارد
انواع روش هاي تجربي (آزمايشي)
1-آزمايشي لابراتوري 2- آزمايشي ميداني 3- آزمايشي طبيعي
آزمايشي لابراتوري Laborartory Experiment
توانائي كنترل شرايط فيزيكي و اجتماعي محيط و تغييرات مشاهده شده در متغير وابسته ناشي از تغييرات متغير مستقل در آزمايشگاه مي باشد.

آزمايشي ميداني :توانائي برررسي رفتارعادي آزمودنيها در محيطهاي واقعي اجتماعي مي باشد
آزمايش طبيعي :عدم توانائي كنترل و دستگاري محقق جهت آزمون رابطه متغير مستقل و وابسته و صرفا پيش بيني و ارزيابي را گويند مانند: اندازه گيري حوادث طبيعي يا ملاحظات اخلاقي و اجتماعي
روش پيمايشي:
در اين پژوهش .توجه محقق بيشتر به شناخت و مطالعه ميزان تغييرات عوامل .اثر معني داري كنش و واكنشها ميان عوامل معطوف مي باشد لذااين روش براي بررسي ميزان تغييرات يك يا چند عامل در اثر تغييرات يك يا چند عامل ديگر بكار مي رود
اين پژوهش مبتني بر روش همبستگي نا همنوائي correlationمي باشد و به صورت ميداني بكمك تكنيكهاي مشاهده و مصاحبه (شفاهي ) به جمع آوري اطلاعات ( براساس شيوه هاي نمونه گيري نائل مي آيد كه در عين حال قابل مقايسه .تجزيه و تحليل جهت مدلسازي و ترسيم مدلهاي علي مي باشد .اين پژوهش از نوع مطالعات كمي بوده كه مي تواند قابليت آزمون پذيري و تعميم پذيري داشته باشد و در بعد خرد قرار دارد
در واقع اين روش .در صد پاسخگوئي به سه سئوال عمده و اساسي در تحقيق مي باشد
1-نوع رابطه بين عوامل يا متغيرها ؟رابطه يكسويه/دوسويه/فقدان رابطه
2-جهت همبستگي بين عوامل يا متغيرها مثبت/مستقيم يا معكوس /بي تاثير
3-شدت همبستگي بين عوامل يا متغيرها
انواع روش پيمايشي
1-پيمايش توصيفي (پيمايشهاي آماري )
بررسي تمام افراد جامعه (سرشماري ) يا معرفي از جمعيت نمونه و عميم نتايج به كل جامعه آماري
2-پيمايش تحليلي (پيمايش هاي ربطي)
بررسي و تجزيه و تحليل روابط بين متغيرها ي معين .جهت بيان خصوصيات معرف گروه مطالعه
انواع پيمايش توصيفي
1-تحقيقات مقطعي يا عرضي 2- تحقيقات طولي يا تداومي

1-تحقيقات مقطعي يا عرضي:
پژوهشي است كه در يك زمان معين وبراي كنكاش يك واقعيت بكار برده مي شود
2-تحقيقات طولي يا تداومي:
پژوهشي است در چند مقطع سري زماني جهت مقايسه و تجزيه و تحليل مقاطع مختلف زماني .دو روش پيمايشي پانل و روش روند پژوهي
روش مصاحبه هاي مكرر يا پانل:
مطالعه دگرگوني رفتار ها .عقايد و طرز تلقي ها در زمانهاي گوناگون بر روي جمعيتي همگن و يكسان و يا يك نسل
كار برد پانل
1-در تحليل مكانيزمهاي تبلور افكار عمومي در طول دوره هاي انتخاباتي.تبليغات و بحرانهاي سياسي
2-نظر سنجي در تحليل پديده ها ي اقتصادي ( تحرك شغلس /تحرك اجنماعي /تبليغات بازرگاني )
3-سنجش تغييرات خالص (متغيرها ي آزمايشي )و ناخالص (تشخيص دهنده ها )بكمك جدول تغيير و تبديل
مسائل و مشكلات پانل
1-هزينه زياد اجراي روش پانل در زمانهاي متوالي
2-استمرار پژوهش حفظ و همكاري مستمر پاسخگويان در زمان طولاني و يافت جهت نمونه يا نمايا
3-شرطي شدن و سوگيري پاسخگويان حتي پرسشگران در روش پانل
4-افت جمعيت نمونه ناشي از پيامدهاي جمعيتي (مرگ ومير /مهاجرت)

Trend study روش روند پژوهي
اين روش در مورد استفاده از نمونه هاي متعدد كه با ويژگيهاي مشابه در طول زمان گرد اوري شده اند براي غلبه بر مسائل و مشكلات روش پانل استفاده مي شود
نمونه گيري:
در نمونه گيري محقق تعدادي از افراد يك جامعه مشخص و تعين شده را براي برررسي انتخاب مي كند كه بدليل صرفه جوئي در وقت و هزينه كمتر محقق دست به نمونه گيري مي زند.
امروزه بسياري از تحقيقات و بررسيهاي علوم اجتماعي از طريق نمونه گيري انجام مي گيرد و نظرات و آراي طبقات اجتماعي و قشرهاي مختلف اجتماعي را پيرامون مسائل مختلف و از تلقي ها نگرش هاي فردي و... را ممكن مي سازد.
پي هدف نمونه گيري اين است كه چون جمع اوري اطلاعات از تمام جامعه اماري شايد غير ممكن و يا فوق العاده گران تمام شود مجموعه اي از قسمتي از جامعه آماري كه دقيقا نشان دهند خصوصيات مربوط به جامعه آماري مي باشد را انتخاب گرديده و نتيجه را به كل تعميم مي دهند.در يك نگرش كلي اصل نظريه نمونه گيري همان مشت نمونه خروار است
مفاهيم اساسي در نمونه گيري :
جامعه آماري universe
نمونه يا جمعيت آماري sample
حجم نمونه sample size
جامعه آماري :
به هر مجموعه اي كه كاملا تعريف شده از عناصر يا واحدهايي مي باشد كه براي آنها بر آورد بايد صورت گيرد جامعه آماري مي ناميم اين عناصر مي توانند انسان .مزارع ،خانوارها، بلوك هاي شهري ،دهستانها ،مشاغل و غيره باشند.و به طور خلاصه اين مجموعه كاملا تعريف شده به كل افراد يا اشيا گفته مي شود كه داراي يك يا چند صفت مشترك بوده و با هدف و موضوع تحقيق ارتباط داشته باشند
نمونه يا جمعيت نمونه (تعين حدود جامعه اماري )
يكي از اقدامات بسيار مهم در نمونه گيري تعريف و تعيين حدود جامعه ،جمعيت نمونه و هر جزء از جامعه آماري مي باشد كه داراي صفاتي چون نما يا معرف بودن و قابليت تعميم پذير مي باشد.
پس يك محقق بايد در انتخاب نمونه آماري خود حداكثر دقت را داشته باشد پس يك محقق بايد در انتخاب نمونه آماري خود حداكثر دقت را داشته باشد لذا كه اعتبار بيروني تحقيق بيشتر به اين عامل بستگي دارد چون تنمونه كه محقق براي بررسي انتخاب مي كند بايد قابليت تعميم پذيري را داشته باشد براي مثال براي بررسي رابطه بين تحصيلات و درامد نمونه اماري بايد مردان شاغل 18 سال به بالا باشند
چارچوب نمونه گيري:
فهرست كامل واحدهاي نمونه گيري كه از آنها بايد نمونه انتخاب گردد را چارچوب نمونه گيري مي نامند
افراد واحدهاي مكسوني –راهنماي تلفن –نقشه يا فهرست عضويت در سازمانها و باشگاهها
انواع نمونه گيري
نمونه گيري بر دو نوع مي باشد
نمونه گيري احتمالي و نمونه گيري غير احتمالي
نمونه گيري احتمالي:
نمونه احتمالي نمونه اي است كه در آن هر فرد جامعه شانس و فرصتي برابر و يا معين براي انتخاب شدن را دارند
انتخاب نمونه احتمالي به مدد عامل شانس شدن دارند
انتخاب نمونه احتمالي به مدد عامل شانس انجام مي شود لذا اين عامل شانس است كه بجاي قضاوت و دانش محقق معين مي كند كه كدام واحد بايد در نمونه وارد شود .از اينرو اشتباه ناشي از مشاهده نمونه بجاي مشاهده جمعيت نمونه با استفاده از ازمونهاي آماري معني دار بودن ،قابل اندازه گيري است
انواع نمونه گيري احتمالي
1-نمونه گيري تصادفي ساده 2- نمونه گيري خوشه اي 3- نمونه گيري طبقه اي و نمونه گيري خوشه اي
2-نمونه گيري تصادفي ساده :
در نمونه گيري تصادفي ساده محقق با انتخاب حجم نمونه خود به صورت شانسي افراد را انتخاب كرد و آنها را مورد بررسي قرار مي دهد و غير از راه محقق مي تواند از شيوهاي زير بعنوان انتخاب نمونه استفاده كند كه خود به دونوع است1- نمونه گيري با ارقام تصادفي و2- نمونه گيري تصادفي ساده سيستيماتيك
نمونه گيري تصادفي با ارقام تصادفي
شيوه سنتي (غير كامپيوتري ) انتخاب اعداد تصادفي استفاده از جدول اعداد تصادفي است كه هر عدد (شماره هر فرد ) شانس برابري براي انتخاب شدن را دارد.
محقق براي استفاده از جدول بايد نقاط زير را در نظر داشته باشد
1-فهرست افراد جامعه اماري را در دست داشته باشد(چارچوب نمونه)
2-افراد و يا واحدها را كد گذاري نمايد
3-حجم نمونه را محاسبه نمايد
4-با مراجعه به جدول افراد انتخابي را استخراج كند
نمونه گيري تصادفي ساده سيستماتيك
در اين نمونه گيري نخست مبدايي براي انتخاب تعيين مي شود و سپس يبا تعيين تعداد مورد نياز ،افراد به صورت سيستماتيك از كل انتخاب مي شوند يك روش آن جامعه آماري تقسيم بر جمعيت نمونه مي باشد
كه با استفاده از عدد به دست آمده نمونه خود را به صورت سيستماتيك انتخاب مي كنيم
نمونه گيري تصادفي طبقه بندي شده
در اين نوع نمونه گيري ما براساس متغيرهاي اساسي را گروه بندي مي كنيم(مثلا سن ،جنس ،شغل ،تحصيلات،رشته و...)
مثلا از بين 5000 نفر قصد داريم كه يك نمونه 100 نفري انتخاب كنيم لذا ابتدا گروههاي همگن تشكيل شده و سپس به تناسب هر طبقه يا گروه ،نمونه خود را انتخاب مي كنيم.
Multistage cluster( نمونه‎گيري خوشه‎اي( چند مرحله‎اي
خوشه‎هاي گروههاي ناهمگن و غير متجانسي بوده كه جمعيت آماري محقق در آن خوشه‎ها بخش شده‎اند پس محقق ابتدا بايد فهرست تمام خوشه‎هايي را كه جمعيت آماري وي در آنها پخش شده‎اند را تهيه نمايد بعد از اين خوشه‎ها نمونه‎گيري نمايد و بعد نيز از واحدهاي درون اين خوشه‎ها نمونه‎گيري كند.
نمونه‎گيري خوشه‎اي چند مرحله‎اي توام با طبقه‎بندي در تحقيقاتي رايج است كه براي پيمايش مناطق صورت مي‎گيرد كه به صورت زير مي‎توان نمايش داد.

نمونه‎گيري غير احتمالي (اتفاقي)
در نمونه‎گيري اتفاقي واحدهائي را انتخاب مي‎كند كه بر حسب اتفاق در دسترس او قرار مي‎گيرد بدون آشنايي با كل جامعه آماري
انواع نمونه‎گيريهاي اتفاقي
نمونه گيري اتفاقي آسان (نمونه‎هاي در دسترس) Convenience Sampling
محقق از آنجا كه سريعا به اطلاعات مورد نظر احتياج دارد محقق افرادي را كه به عنوان نمونه انتخاب مي‎كند كه در دسترس باشند مثلا يك مدرس دانشگاه ممكن است شاگردان كلاس خود را به عنوان جامعه آماري انتخاب نمايد و يا ممكن است يك پژوهشگر اولين صد نفري را كه در يك پارك ملاقات مي‎كند كه تمايل به مصاحبه دارند را انتخاب نمايد
نمونه‎گيري تعمدي يا قضاوتي
محقق براساس دانش و قضاوت صحيح و اتخاذ استراتژي مناسب مي‎تواند مواردي را برگزيند كه در مجموع معرف جمعيت مورد نظر باشد. در اين نوع نمونه‎گيري عموما عامترين ويژگيهاي تيپ مطلوب در نظر گرفته مي‎شود.
نمونه‎گيري سهميه‎اي
هدف عمده اين نمونه‎گيري انتخاب نمونه‎اي است كه حتي‎المقدور مشابه جامعه‎اي باشد كه از آن استخراج شده است. مثلا اگر پژوهشگر اگر بداند 5 درصد جامعه تحصيلات دانشگاهي دارند بنابراين 5 درصد از كل نمونه از دارندگان درجه تحصيلي دانشگاهي انتخاب مي‎شوند. بايد توجه داشت كه روشهاي نمونه‎گيري غير احتمالي نمي‎تواند دقيقا پارامترهاي جامعه را برآورد كند.

حجم نمونه
سوالي كه در جريان تحقيق مطرح مي‎گردد كه چگونه و چه تعداد از افراد را بعنوان نمونه جامعه آماري بايد انتخاب نمود تا بتوان حاصله از اين نمونه‎گيري را به كل جامعه آماري تعميم داد
روش تخمين:
در اين روش از تخمين استفاده مي‎شود يعني اينكه پژوهشگر براي بدست آوردن تعداد جامعه نمونه آماري اقدام به تعيين درصد معيني از جامعه آماري مي‎نمايد.
بايد توجه داشت كه هر چند جامعه كوچكتر باشد اين درصدها بزرگتر خواهد شد و برعكس هر چه جامعه بزرگتر شود نسبت درصد نمونه كاهش خواهد يافت يعني بين نسبت درصد حجم نمونه و اندازه جامعه رابطه معكوس وجود دارد.
دراين روش هرچه امكانات و زمان بيشتر باشد پژوهشگري مي‎تواند حجم نمونه را بيشتر افزايش دهد كه در نتيجه درجه اعتبار و معروف بودن نمونه‎ براي جامعه افزايش مي‎يابد.
اعتبار اين روش زياد نمي‎باشد چون هميشه اين ابهام و سوال باقي مي‎ماند كه آيا پژوهشگر توانسته است نمونه‎اي را مورد مطالعه قرار دهد كه معرف جامعه باشد بهرحال در اين روش پژوهشگر بايد در تخمين حجم نمونه حد نصابهايي را در نظر داشته باشد
1-در تحليل همبستگي حداقل حجم نمونه 30 نفر
2-در تحقيقات علي و آزمايشي حداقل حجم نمونه 15 نفر
3-در تحقيقات توصيفي زمينه‎ياب و پيمايشي حداقل حجم نمونه 100 نفر
4-در تحقيقاتي كه نياز به طبقه‎بندي جامعه براي نمونه‎گيري مي‎باشد حداقل نمونه بين 20 تا 50 نفر
روشي مناسب براي انتخاب حجم نمونه استفاده از روش كوكران مي‎باشد
فرمول برآورد حجم نمونه n با روش كوكران به صورت زير است.


سنجش و اندازه گيري
تعريف مفاهيم و متغيرها
تعريف متغير و تقسيم بندی انواع آن
مفهوم و متغير دو عنصر هستند که در اغلب تحقيقات حضوری تام و تمام دارند. در تحقيق به روش علمی يکی از حساسترين اقدامات تعريف صحيح و مناسب از اين دو عنصر می باشد. اهميت کار در اين مرحله به صورتی است که لازم است با توجه به ويژگی های تحقيق به روش علمی دو گونه تعريف بدست می دهيم. تعريف شرحی و تعريف علمی و اين دو تعريف را در مورد هر دو عنصر بايد ارائه کرد. تفاوت بين مفهوم و متغير در يک تحقيق شايد بسیار ظريف باشد. منظور از مفهوم آن عنصری از تحقيق است که محقق قصد اندازه گیری آن را ندارد ليکن بايد برای سايرين به طور مشخص آنرا تعريف نمايد تا ديگران منظور و مقصود محقق را از آن واژه يا مفهوم درک نمايند و متغير آن عنصری است در تحقيق که محقق دقيقا قصد اندازه گيری آنرا دارد و ضروری است ديگران درک مشخصی از آن بر اساس تعريفی که محقق ارائه می کند داشته باشند.
از همين جهت است که هم در تعريف مفاهيم و هم در تعريف متغيرها با دو گونه از تعريف روبرو هستيم. تعاريف شرحی عمدتا از لغت نامه ها دائره المعارف ها کتاب های مرجع و کتب درسی و... اقتباس می شود و تنها عنصر مورد نظر را تعريف نظری يا تئوری می نمايد. به عبارت ديگر تعريف يک مفهوم بوسيله مفاهيم ديگر که معمولا از مطالعات و نظریه های موجود نشات می گيرد و با بيانی علمی ارائه می شود.بديهی است در هنگام تعريف ذکر منبع مورد استفاده ضرورتی اجتناب ناپذير است. اما در تعاريف عملی که به طور مشخص بر عهده محقق قرار دارد محقق آنچه را که از اين عنصر در اين تحقيق خاص مد نظر دارد بيان می کند. به بيان ديگر محقق به مشخص ساختن و تعريف نمودن آن متغير و تعين کردن عمليات و معيارهای تجربی که برای اندازه گيری و سنجش آن لازم است می پردازد. (
برای اينکه تعريف مناسبی از متغيرهای مورد بررسی ارائه نمائيم لازم است بدانيم متغيرها را در کجا می توان يافت. اگر نگاهی به اهداف جزئی که برای تحقيق خود تنظيم کرده ايم بياندازيم مشاهده می کنيم که چنانچه اهداف جزیی خود را به تعبيری ضرر نمائيم به معيارهائی دست خواهيم يافت که بدان وسيله می توانيم مشاهداتمان را در جامعه مورد مطالعه به صورت صحيح انجام دهيم و اين معيارها چيزی جز متغيرها نخواهد بود. بديهی است معيارهای دقيق برای سنجش مشاهدات نتايج دقيق تری را هم بدنبال خواهد داشت.
تعريف متغير : متغير مشخصه يک عنصر، پديده ، موجود زنده و يا هر چيزی است که قابليت تغيير داشته و می تواند مقادير مختلفی را بپذيرد. آنچه اهميت دارد آنکه بايد دقت شود در هر تحقيق ما متغيرهای خاص خواهيم داشت و اينگونه نخواهد بود که همه آنچه در يک مطالعه بعنوان متغير حضور دارند برای تحقيق نامطلوب است. از سوی ديگر نوع متغير عليرغم مشابه بودن عنوان از يک مطالعه به مطالعه ديگر ممکن است متفاوت باشد

متغير را براساس عوامل مختلف به گونه های متفاوتی تقسيم بندی می نمايد:
چنانچه اهداف تحقيق مد نظر قرار گيرند 2 گونه متغير خواهيم داشت:
متغير مستقل: آن متغيری است که محقق تاثير آن را بر ساير متغيرها مورد سنجش قرار می دهد
متغير وابسته: آن متغيری است که متغير مستقل بر روی آن اثر می کنند
متغير زمينه ای جمعيت شناسی يا دموگرافيک : در مطالعات بر روی جوامع انسانی برخی متغيرهای وابسته به جمعيت حضور دارند که سنجش آنها به نحوی مورد استفاده ما خواهد بود. اين متغيرها خصوصيات جامعه مورد مطالعه را به نحوه مطلوبی توصيف می کنند
متغير مداخله گر: آن متغيری است که بر روی رابطه علت معلولی بين دو يا چند متغير تاثير می گذارد و باعث قوی يا ضعيف شدن رابطه بين متغيرها از حد واقعی آنها می شود
اما شکل ديگر بر اساس خصوصيات متغير تقسيم بندی صورت بگيرد:
متغير کمی: و آن متغيری است که با عدد نمايش داده می شود. بديهی است اين متغير همچون تقسيم بندی معمول در اعداد به دو دسته متغير گسسته و پيوسته تقسيم خواهد شد که متغير پيوسته مقادير کسری را هم می پذيرد ولی گسسته اين امکان را ندارد.
متغير کيفی: اين متغيری است که کيفيت صفات با آن معرفی می شود. (مثال)
متغير مرکب: متغيری را که از ترکيب دو يا چند متغير به وجود می آيد می نامند.

در همين جاست که تعريف متغير آنهم به شکل علمی يا کاربردی ضرورت پيدا می کند. تعريف علمی بايد بر اساس ملاکهائی صورت بگيرد که مهمترين آنها عبارتند از:
قابليت انجام داشته باشند
دقيق و مشخص باشند
قابليت اندازه گيری داشته باشند
مقياسهاي اندازه گيری
تعريف مقياس اندازه گيری و انواع مقياس ها
خصوصيات يک مقياس اندازه گيری خوب
يکی از ويژگيهای متغير قابليت اندازه گيری آن است. چنانچه از وزن به عنوان يک متغير نام ببريم بهترين راه اندازه گيری آن بر اساس کيلوگرم يا گرم می باشد در مورد قد هم سانتيمتر يا متر از عهده آن برمی آيد. اما در مورد رضايت بيماران از نحوه ارائه خدمات يا ميزان شنوائی يا ناتوانی و معلوليت از چه ملاکهائی بايد استفاده کرد. برای اندازه گيری يک عنصر نياز به مقياس اندازه گيری وجود دارد. مقياس اندازه گيری کمک می کند تا شما امکانی را برای اندازه گيری يک متغير تعريف نمائيد. برای اينکار لازم است با مقياسهای اندازه گيری متداول و مرسوم آشنا شويد. چهار دسته عمده از مقياس ها عبارتند از:
مقياس اسمی: اين مقياس شامل يک يا جند گروه با طبقه است که از نظر کيفی با هم متفاوت و در آن استقلال گزينه ها وجود دارد اما بين گروهها هيچگونه ارجحيتی وجود نداردمثال(زن ومرد.مسلمان و مسيحی.مدرک و رشته تحصيلی و...)
مقياس رتبه ای: اين مقياس نسبت به مقياس اسمی خصوصيت اضافه ای به غير از استقلال گزينه ها که در اين مقياس بين گروهها از نظر متغير مورد نظر برتری وارجحيت وجود دارد اما اين برتری قابل سنجش و مقايسه با ساير گروهها نيست . گروهها هم يکسان نيستند. گروهها نسبت به هم روی پله های يک نردبان قرار گرفته اندمثال(کوچگ و بلند.چاق ولاغر .خيلی زياد و خيلی کم و...)

مقياس فاصله ای: اين مقياس نسبت به مقياس اسمی و ترتيبی خصوصيت اضافه ای به غير از استقلال گزينه ها و ارجحيت آنها دارد که در آن فاصله بين گروهها با هم قابل سنجش و مقايسه هستند و می توان از اين مقياس بعنوان يک متغير کمی نام برد اما صفر در اين مقياس فقدان خاصيت مورد نظر اندازه گيری نيست.
مقياس نسبی: در اين مقياس خصوصيت اضافی آن است که صفر دليلی برای فقدان خاصيت مورد اندازه گيری است و در نتيجه نسبت بين اعداد در اين مقياس همان نسبت مقدار خاصيت مورد اندازه گيری است قابل ذکر است که در مسائل اجتماعی می توان محدوده سکون را صفر در نظر گرفت مثال در علوم طبيعی (دماو..)و در علوم اجتماعی (قد.وزن. نمرات ..)
شما به عنوان محقق برای اندازه گيری متغير خود ضروری است تا دست به انتخاب مقياس اندازه گيری بزنيد. تعريف مقياس و نوع رده ها یا گروه هائی که در مقياس خود در نظر می گيريد بر عهده شماست که بايدمبتنی بر خصوصت علمی قدرت و رجحان مقياس باشد. نکته مهم آنکه قدرت و برتری مقياس های فوق بتدريج از مقياس اسمی به مقياس نسبی افزايش می يابد و شما بايد هميشه از قویترين مقياس برای سنجش استفاده نمائيد.

يک مقياس خوب بايد دارای ويژگيهای زير باشد:
علمی : بر گرفته ومتناسب با اصول علمی باشد.
جامع : : بتواند تمام موارد متغيررا شامل شود.
مناسب : برای اندازه گيری آن متغير باشد.
قوی : تلاش شود قويترين مقياس باشد.
غير قابل جمع : رده های مشترک نداشته باشد.
رده های کافی : موردی را فراموش نکرده باشيم.
رده های تعريف شده : گروهها و رده های آن تعريف شده باشند.
عملی : قابليت انجام داشته باشد.

http://dissertations.blogfa.com/cat-3.aspx

روز دفاع از پایان نامه چه کنم؟

 روز دفاع از پایان نامه چه کنم؟
 

1- اصلاً لازم نیست برای روز دفاع اضطراب داشته باشید. روز دفاع یکی از روزهای خوب زندگی آدم است، مثل روز تولد! در آن روز همه به آدم توجه می کنند، گویی سوپر استار فیلم دفاعیه باشد!! آخر سر هم هر نمره ای بگیرید، آن روز روز آخر تحصیل شما در آن مقطع است.
 
این را هم بدانید که اغلب رساله ها/پایان نامه ها با نمره های 18-19-20 پذیرفته می شوند، نمره های کمتر دلایل اساسی دارند. دربارۀ این دلیل ها پایین تر را بخوانید.
 
می بینید که همه این نمره نمره الف محسوب می شوند و حتی کمترین شان هم آن قدر بد نیست که ارزش داشته باشد اعصاب خودتان را خورد کنید

- انتخاب موضوع، استادان راهنما و مشاور و اعضاء داوری (اگر با نظر شما انتخاب می شوند) را جدی بگیرید.
 
موضوع شما نباید آن قدر بزرگ باشد که نتوانید آن را جمع و جور کنید. دیده شده است که دانشجویانی با موضوعات بسیار مفصل از شروع به نوشتن هم وحشت دارند و این طور حتی تا پای انصراف هم رفته اند.
 
موضوع شما باید در تخصص شما و در ارتباط با تجربه و کار استادان راهنما و ترجیحاً مشاور شما باشد.
 
استاد راهنمای شما مثل پدر/مادر شما در جلسه دفاعیه است. او می تواند به کیفیت کار شما ارتقا بخشد، حامی شما باشد، همه چیز را چنان تنظیم کند که جلسه بر طبق نظر او و شما پیش برود، ریزبینی های استادان داور را گوش زد کند و به سئوالات مشکل شان پاسخ بدهد و ...
 
پس در انتخاب استاد راهنما، از استادان کارکشته تر، با مطالعه تر و پرتجربه تر، استادان خوش زبان و خوش برخوردتر بهره کافی را ببرید. ضمناً استادانی را که نظرشان تنها مورد قبول خودشان است و غیرمستدل و غیرقابل دفاع است، تا جای ممکن کنار بگذارید.
 
استادی که انتخاب می کنید باید آن قدر وقت داشته باشد که بتواند چیزهایی  که شما نوشته اید را بخواند، تصحیح کند یا به شما راهنمایی های بیشتری بکند. استادی که وقت ندارد دو هفته ای یک بار شما را ببیند (حداقل یک ربع) و مطالب شما را بخواند (ماهی حداقل 20 صفحه) برای راهنمایی رسالۀ شما مناسب نیست. او باید مطالب شما را بخواند تا بتواند دربارۀ آنها اظهار نظر کند یا در جلسه دفاعیه از شما دفاع کند. 
 
 
تا جای ممکن از استادانی که با هم موافق نیستند در یک رساله استفاده نکنید. البته این خیلی نادر استف اما ممکن است شما را درگیر گرفتاری های بین خودشان بکنند.
 
3- حداقل دو هفته را برای خواندن استادان راهنما، مشاور و داور اختصاص دهید. راهنما و مشاور اگر کار شما را زودتر دریافت کنند، حتماً وقت کافی برای خواندن آن را پیدا می کنند و در نتیجه بهتر از شما دفاع می کنند.
 
حتی به نظر من ایرادهای داوری که متن را به خوبی خوانده صد شرف دارد به داوری که وقت نکرده رساله را بخواند و حالا دارد عیب تراشی و کلی گویی می کند. ممکن است اصلاً اشکالاتی را گوش زد کند که شما انجام نداده اید و می دانید که آن وقت هم شما نمی توانید کار زیاد مهمی بکنید.
 
4- استاد مشاور را جدی بگیرید. استاد مشاور شما اگر متن را زودتر دیده باشد و در جریان تدوین آن باشد، می تواند به یکی از حامیان شما در جلسه دفاع تبدیل شود، وگرنه با شما سمپاتی نخواهد داشت!!
 
5- از استادان بخواهید که اشتباهات شما را به شما مکتوب بدهند. این نوشته ها ممی تواند شما را در هر بار تصحیح راهنمایی کند. هر بار هم که متن رساله را برای استادان راهنما یا مشاور می برید، نسخۀ قبلی را به همراه ایراداتی که به شما گرفته است، نیز تحویل بدهید.
 
این موضوع به آنها کمک می کند که به یاد بیاورند دفعۀ قبلی چه چیزهایی را گوشزد کرده اند و حالا می توانند با یک نگاه کوتاه بفهمند شما از آن دفعۀ قبل تا این دفعه چه چیزهایی را تصحیح کرده اید.
 
5- فراموش نکنید که در جلسه دفاع نمره را به گروه شما (دانشجو، استاد راهنما و گاه استاد مشاور) می دهند. پس اگر گام های قبلی را درست برداشته باشید، نگرانی ندارید...
 
6- روز قبل با استادانتان تماس بگیرید و یک بار دیگر روز و ساعت را چک کنید.
 
7- برای کارهایی که باید تا آن روز انجام دهید فهرستی تهیه کنید و پس از انجام دادن هر کدام کنارش علامت بزنید.
 
8- هماهنگی کارهای مربوط به جلسه دفاعیه را به یکی از نزدیکانتان بسپارید. لحظه ای که شما در حال خطابه خواندن هستید، ممکن است در یکی از کارهای دیگر اختلال پیش آید و خود شما نمی توانید آن را درست کنید.
 

9- از یکی از دوستانتان بخواهید از جلسه دفاع شما فیلم و عکس بگیرد. بعدها این روز یکی از به یاد ماندنی ترین جلسات زندگی شما خواهد شد...
 
دقت کنید که فیلم برداری های خود دانشگاه کافی نیست. البته اگر بخواهید می توانید به روابط عمومی دانشگاه تان نامه ای بنویسید و رونوشتی از فیلم روز دفاعیه تان بگیرید. اما این فیلم به احتمال زیاد تنها حاوی تصاویر خود شما و استادان است تنها لحظه هایی که دارید صحبت می کنید! نه تصویری از حضور/عدم حضور مخاطبان و نه عکس العمل استادان به حرف های شما یا دیگران است!!!
 
10- آخر جلسه بعد از اعلام نمره با استادان و دوستان تان عکس یادگاری بگیرید.
 
11- پذیرایی کاملی از حاضران ترتیب دهید. مرسوم است که نوشیدنی و شیرینی (متناسب با فصل) حتماً پس از دفاع سرو می شود. می توانید چند نوع نوشیدنی خریداری کنید و به حاضران حق انتخاب بدهید.
 
روی میز استادان از نوشیدنی ها و شیرینی ها + آب معدنی بچینید. گاهی میوه هم رنگ و لعاب خوبی به میز استادان می دهد.
 
می توانید با دادن انعام به آبدارچی دانشگاه، از او بخواهید برای استادان در طول جلسه، چای/نسکافه بیاورد یا در انتهای جلسه پذیرایی را او انجام دهد.
 
12- روی میز خودتان یک بطری آب معدنی قرار دهید تا اگر گلویتان خشک شد، بتوانید از آن بنوشید.
 
13- هنگام ایراد خطابه باید سرپا بایستید. وقتی تا استادان اجازه ندادند، ننشینید. یعنی ممکن است کل طول جلسه را سرپا باشید!
 
14- پذیرای انتقاداتی که به شما می شود باشید. حتی اگر به خودتان و کارتان خیلی اعتماد دارید، باز هم همه نظرات را بشنوید. نظرات دیگران می تواند بر غنای کار شما بیفزاید.
 
15- وقتی در جلسه دفاعیه نکته ای را به شما می گویند، آن را یادداشت کنید. (پس باید قلم و کاغذ داشته باشید). این موضوع هم ادب شما را می رساند و هم برای یادآوری حرف های استادان تان مجبور نمی شوید کل فیلم را بالا و پایین کنید!
 
16- برای این که حاضران بهتر حرف های شما و استادان را دنبال کنند، می توانید به آنها برگه ای تکثیر شده حاوی نکات کلیدی دربارۀ مطالب پایان نامه تان (معرفی، پیشینه، بخش های رساله، طرح مسأله و نتیجه گیری) را میان آنها پخش کنید. یا پاورپوینت درست کنید.
 
17- از همه دوستان، آشنایان، اقوام، استادان و عموم دانشجویان و علاقه مندان برای حضور در جلسه تان دعوت کنید. این روز روز خوب زندگی شما است، حضور آنها می تواند به شما دلگرمی بدهد و هم در نگاه استادان تان به شما تاثیرگذار باشد.
 
18- از افراد مهمی که در جلسه دفاعیه شما حاضر شده اند، در متن خطابه نام ببرید و تشکر کنید.
 
19- از استادان تان در ابتدای رساله مکتوب و در ابتدا یا انتهای خطابه شفاهی تشکر کنید و کمک های آنها را گوش زد کنید.
 
20- وقتی برای استادان از شما خواستند که برای  مشورت برای نمره بیرون بروید همه حضار را به بیرون راهنمایی کنید و خودتان آخر همه بیرون بروید. بیرون در از حضار تشکر کنید و هنگام داخل شدن جزء الین نفرات وارد شوید.
 
21- به پدر و مادر و نزدیکان تان گوشزد کنید که در هنگام قرائت نمره همه باید سر پا بایستند. خودتان هم حتماً بایستید.
 
22- می توانید رساله تان را به پدر و ممادر، همسر یا یکی از دوستان تقدیم کنید. در این صورت آن را در پاورپوینتتان بیاورید یا در خطابه ذکر کنید.
 
23- اگر پدر و مادر یا همسر و فرزندانتان در طول تحصیل شما را درک کرده و با شما همکاری کرده اند، از آنها تشکر کنید.
 
24- بعد از اعلام نمره به سمت استادان تان بروید و یک بار دیگر از آنها تشکر کنید. تشکر از استاد داور یادتان نرود.
 
وظیفۀ استاد داور ایراد گرفتن از کار شما است، به خاطر ایرادهایی که به شما گرفته است، نرنجید.

http://rezasabziadabiyat1385.persianblog.ir/post/268

شیوه تدوین پایان نامه کارشناسی و كارشناسي ارشد

 

شیوه تدوین پایان نامه کارشناسی و كارشناسي ارشد

یکی از اهداف اصلی نگارش هر پایان نامه در اصل آشنا نمودن دانشجو با نحوه نگارش و تنظیم یک مبحث علمی است. پایان نامه نوشته ای است شامل چکیده پایان نامه به فارسی، فهرست تفصیلی مطالب، فهرست تصاویر، جداول و نمودارها، مقدمه و تاریخچه مختصر، مروری بر کارهای انجام شده و آخرین اطلاعات تئوری، عملکرد تحقیقی و عملی نتایج، بحث و پیشنهادات و فهرست منابع و مأخذ که توسط دانشجو و با هدایت و نظارت استاد راهنما و همکاری استادان مشاور (در صورت داشتن) تنظیم و تدوین می شود. رعایت این شیوه نامه از جانب دانشجویان برای حفظ هماهنگی بین پایان نامه ها الزامی است. موضوعات هر پایان نامه را با توجه به تعریف فوق و به ترتیب تقدم ذیل می توان دسته بندی کرد:
الف: فهرست مطالب موجود در پایان نامه
-1 مطالب زرکوب روی جلد
2- ترتیب درج مطالب
2-1 برگ اول : بسم ا... الرحمن الرحیم
2-2 برگ دوم : فرم داخلی جلد به فارسی
2-3 برگ سوم : تائیدیه هیأت داوران:
2-4 برگ چهارم: تقدیم (در صورت تمایل، دانشجو می تواند پایان نامه خود را به شخص و یا ... تقدیم کند(
برگ پنجم : حق چاپ و تکثیر و مالکیت نتایج (copyright and ownership) (مخصوص تحصیلات تکمیلی(
2-6 برگ ششم تقدیر و تشکر (اختیاری ): این متن عبارت است از قدردانی و تشکر از کلیه کسانی که دانشجو را در راه نیل به هدف کمک نموده اند.
2-7 برگ هفتم چکیده پایان نامه به فارسی: هر پایان نامه باید با چکیده آغاز شود که عبارت است از بحث پیرامون موضوع پایان نامه، شیوه تحقیق و نتیجه کلی . معمولا محقق يا دانشجو چكيده اي از تحقيق خود را در حدود يك يا دو صفحه تهيه مي كند . چكيده كمتر از مقدمه بوده و شامل مباحثي از قبيل موضوع تحقيق ، فرضيه ها ، روش كار ، نتايج و پيشنهاد هاي مربوط به تحقيق به صورت كلي و خلاصه است.
2-8- چکیده پایان نامه به انگلیسی (مخصوص تحصیلات تکمیلی(
2-9 -برگ هشتم فهرست مطالب: هر پایان نامه باید دارای فهرست مطالب باشد معمولاً این قسمت شامل عنوان بخشهای پایان نامه همراه با شماره صفحه مربوطه است. گزارش تحقيق معمولا شامل فصول مباحث و عناوين جزئي و كلي است. عنوان فهرست مندرجات در بالا ( 5 سانتي متر پايين تر از لبه كاغذ) قرار مي گيرد. عناوين اصلي را با حروف درشت تر و عناوين فرعي را با حروف ريز مي نويسند. در مقابل عناوين شماره صفحه ذكر مي شود. در گزارشهاي كوتاه كه نيازي به ذكر اين فصول نيست مي توان با شماره مشخص كرد. براي ترتيب فهرست از روشهاي متعددي استفاده مي شود كه در ذيل به دو نمونه از آنها اشاره مي شود. لازم به ذكر است كه براي هر پايان نامه تنها بايد از يكي از اين دو روش استفاده نمود:
الف) در حالتي كه زير فصلها بدون شماره گذاري در متن پايان نامه آورده شود،روش زير قابل استفاده است:
فصل اول: تدوين فرضيه
مفهوم و تعريف فرضيه 3
ويژكيهاي يك فرضيه خوب 7
نقش قرضيه در تحقيق علمي 11
ب) در صورتي كه زير فصلها داراي شماره باشند بايد از روش ترتيب اعداد در فهرست استفاده نمود:
1- - 1
1-1 1-1
1-1-1 1-1-1
2- - 2
1-2 2-1
1-1-2 2-1-1

2-10 برگ نهم فهرست جدولها، نمودارها و اشکال: در این قسمت لیست جدولها و شکلها با ذکر دقیق عنوان، شماره و صفحه مربوطه درج می شود. ترتيب قرار گرفتن محتواي فهرست جداول مانند فهرست مندرجات است. اگر تعداد جداول زياد نباشد نيازي به تهيه اين فهرست نيست.در فهرست نمودارها و اشكال نيز عناوين بايد كوتاه و گويا باشد و اگر تعداد نمودارها و اشكال زياد باشد تهيه اين فهرست توصيه مي شود.
2-11 متن پایان نامه (توضیحات کامل در قسمت ب آورده شده است(
2-12 برگهای پایانی پیوستها (ضمیمه 1، ضمیمه 2، ...(
2-13 مراجع ها و مآخذ
2-14 فرم داخلی جلد به انگلیسی (مخصوص دانشجویان تحصیلات تکمیلی(
3- مطالب زرکوب پشت جلد به انگلیسی
4- مطالب زرکوب عطف جلد (عنوان پایان نامه و نام نویسنده و شماره پایان نامه(

ب: مطالب موجود در متن پایان نامه:
متن هر پایان نامه شامل چندین فصل و هر فصل شامل چندین بخش خواهد بود. هر فصل را می توان با یک مقدمه کوتاه آغاز و با یک نتیجه گیری مختصر به اتمام رساند. رئوس مطالب هر فصل در ذیل آورده شده است:

فصل اول :معرفي پايان نامه

(نحوه تدوين اين فصل با نظر استاد راهنما انجام گيرد)
اين فصل مي تواند شامل عناوين زير باشد:
• هدف تحقيق
هيچ تحقيقي انجام نمي شود، مگر اينكه داراي هدفي باشد. ممكن است هدف تحقيق دستيابي به يك تئوري براي توسعه رشته علمي مربوطه باشد (تحقيق پايه ) يا ممكن است هدف اين باشد كه يافته ها براي حل مسائل اجتماعي بكار رود ( تحقيق كاربردي ). در هر حال، بايد هدف تحقيق در يك يا دو پاراگراف بيان شود .
• بيان مسئله يا موضوع تحقيق
موضوع تحقيق بايد در يك يا دو صفحه موضوع كاملاً توضيح داده شود. مطالب بايد آنقدر ساده و روشن بيان گردد كه خواننده با مسأله مورد بررسي آشنا شود.
• اهميت مسأله تحقيق
انجام هر تحقيق علمي مستلزم صرف وقت و تلاش فكري و جسمي و منابع مالي است. اصولاً بايد ازحداقل منابع، حداكثر نتايج حاصل شود و بايد به درستي اهميت موضوع تحقيق را بيان نمود. اهميت تحقيق را بايد از لحاظ اينكه آيا نتيجه موضوع تحت بررسي به پيشرفت رشته علمي كمك مي كند يا كاربرد خاص دارد، مورد توجه قرار گيرد. محقق مي تواند حداكثر در يك تا دو صفحه به طور منطقي اهميت موضوع تحقيق را بيان كند.
• انگیزه محقق در انتخاب موضوع
موضوعي كه محقق مي خواهد در مورد آن تحقيق كند بايد با تجارب كاري او منطبق باشد تا زواياي مسئله را بهتر ببيند و مكمل تحقيقات قبلي او باشد. در هر حال، در يك رساله علمي، محقق بايد توان قانع كردن هيأت داوران را براي علت انتخاب موضوع داشته باشد.
• قلمرو تحقيق و مشخص كردن واحد تجزيه و تحليل
محقق بايد قلمرو تحقيق خود را از نظر زماني، مكاني و موضوعي مشخص سازد. قلمرو موضوعي محدود بودن موضوع را مي طلبد. موضوع نبايد آنقدر كلي باشد كه نتوان آن ر انجام داد و نبايد آنچنان جزئي باشد كه ارزش تحقيق نداشته باشد. تجزيه و تحليل ممكن است فرد، گروه، سازمان، كشور يا....... باشد. چنانچه افراد در داخل سازمان مورد بررسي واقع شوند، در اين صورت واحد مورد بررسي در هر يك از افراد نمونه آماري هستند.
• تعيين سؤال پژوهشي
طرح سؤال پژوهشي بيانگر اين است كه محقق براي پاسخ دادن به آن چه نوع اطلاعاتي را نياز دارد . ارائه ساختار تحقيق به منزله يك حلقه اتصال به فصل بعدي است. يعني محقق توضيح مي دهد كه به منظور پاسخ گويي به سؤال تحقيق در فصل بعد (فصل دوم) به بررسي ادبيات تحقيق مي پردازد. فرضيه هايي ارائه مي گردد و براي آزمون فرضيه ها ، طرح تحقيق تهيه و تنظيم مي شود. (فصل سوم) بر اساس چهارچوب اين طرح، اطلاعات لازم جمع آوري و در فصل بعد (چهارم) طبقه بندي و تجزيه وتحليل خواهند شد. در پايان گزارش نتيجه گيري به عمل مي آيد و بر اساس يافته ها پيشنهادهايي ارائه خواهد شد

فصل دوم – مروري بر ادبيات تحقيق
در اين قسمت به نقد وبررسي تحيقات كه قبلاً راجع به موضوع انجام گرفته است پرداخته مي شود . نكته قابل توجه اين است كه اين فصل به مباني نظري و نقد پيشينه تحقيق، يعني تحقيقات قبلي در اين رابطه اختصاص دارد. اين فصل يكي از قسمت هاي مهم تحقيق است. ادبيات مربوط به موضوع تحقيق از لحاظ روش تحقيق، نحوه جمع آوري اطلاعات و يافته هاي تحقيق مورد بررسي قرار مي گيرند. لذا بهتر است در اين قسمت فرضيه ها فهرست شوند. اين فصل مي تواند حدود 30 تا40 صفحه را در بر گيرد .
 

فصل سوم – طرح تحقيق
در اين فصل بهتر است ابتدا فرضيه با يك جمله ظريف حلقه اتصال به فصل قبلي ، تكرار شود. ( مرور بر فصل قبــــل ) جامعه و نمونه آماري، روشهاي جمع آوري اطلاعات، وبژگيهاي نمونه، متغيرها، مستقل و وابسته و تعاريف عملياتي آنها، روشهاي تحليل داده ها، بستر سازي هاي لازم براي استفاده از نرم افزارهاي گوناگون ، تجهيزات و تكنولوژيهاي موجود و در يك كلام اطلاعات لازم در اينجا جمع آوري و در فصل بعد طبقه بندي و تجزيه و تحليل مي شوند.
 

فصل چهارم – طبقه بندي و تجزيه و تحليل اطلاعات

(با نظر استاد راهنما اين فصل مي تواند با فصل سوم تلفيق گردد)
اين فصل در واقع رسالت پايان نامه را نشان مي دهد، در اين فصل با استفاده از جداول، اشكال، نمودار ها، منحني ها، اطلاعات تحليل مي شوند. و در صورت لزوم آمارهايي نظير ميانگين، انحراف معيار و نظائر آن و نيز ضريب همبستگي و ساير ضرائب آماري مورد استفاده قرار مي گيرند. سپس فريضه ها يك به يك آزمايش مي شوند.
 

فصل پنجم – خلاصه، نتيجه گيري و پيشنهادها
اين فصل پاياني است. در خلاصه گزارش بايد مساله مورد تحقيق مجدداً عنوان كرد. حاصل مروري بر ادبيات تحقيق كه راهنماي محقق شده است نيز ذكر شود. روشهاي تحقيق به كار گرفته شده براي بررسي مشكل، تبيين شوند. سپس يافته ها ارائه گردد و معناي عدم رد فرضيه ها و نيز رد شدن آنها مورد بحث و تفسير قرار مي گردد.

ج: پیوستها:
قسمت اصلی متن پایان نامه نباید دارای داده های (data) غیر ضروری باشد، لذا برنامه های نرم افزاری ، چگونگی به دست آوردن معادلات ریاضی و اثبات آنها و داده های تجربی در پیوستهای پایان نامه آورده مي شوند.

د: جداول و نمودارها:
جدولها و نمودارها باید تا جائیکه ممکن است نزدیک به متن مربوط قرار گیرند هر جدول یا نمودار باید با عنوان مربوطه که معمولاً در زیرآنها درج می شود ، مشخص گردد.

ه : فهرست منابع و مآخذ
- ذكر مآخذ
ذكر مآخذ در متن بسيار حائز اهميت است. با اين كار در واقع نويسنده هم اعتباركار خود را نشان مي دهد و هم خواننده را با آثار ديگران آشنا مي كند . در ماخذ نويسي نويسنده بايد در پايان قسمت معيني كه نيازمند پانويسي است، علامت يا شماره اي بگذارد . سپس در ذيل صفحه، نيم خطي يكشد و در زير خط در سمت راست ( و اگر به انگليسي باشد در سمت چپ) همان علامت يا شماره را ذكر كند و پس از آن خط تيره بگذارد و بعد عنوان ماخذ را ذكر كند. علامت يا شماره هايي كه در متن گذاشته مي شوند ، معمولاً كمي بالاتر از كلمه ها قرار مي گيرند . گاهي نيز ممكن است زير نويسها در ذيل صفحه درج نشود و در پايان فصل آورده شود كه در اين صورت شماره هاي ارجاعات هر فصل از يك آغاز مي گردد و تا پايان فصل ادامه دارد.

در نوشتن متن تحقيق گاهي نويسنده مطلبي را عيناً و به طور مستقيم از كسي نقل مي كند كه در اين صورت بايد نقل قول را ميان دو گيومه " " قرار داد . اگر اين نقل قول از سه سطر كمتر باشد از لحاظ حاشيه و فاصله سطور عين متن نوشته مي شود ولي اگر بيش از سه سطر باشد بايد حاشيه ها پهن تر و فاصله خطوط كمتر شود . در هر حال در نقل قول مستقيم بايد عين جملات و كلمات منبع مورد استفاده نقل شود و فقط در صورتي كه در آن غلط لفظي يا معنوي باشد، براي جلوگيري از گمراهي خواننده پس از جمله يا كلمه نادرست ، صحيح آن را بايد بين دو كروشه { } قرار داد .
ترتيب ذكر منابع و مآخذ بر حسب الفبا است . نام خانوادگي اول مي آيد و بعد از كاما (،( نام ذكر مي شود . چنانچه منبع داراي دو يا چند نويسنده باشد ، فقط نام مؤلف اول بر حسب الفبا (اول نام خانوادگي و بعد نام ) مي آيد و نام نويسندگان ديگر بعد از كاما به طريق معمول ، يعني اول نام و بعد از آن نام خانوادگي قرار مي گيرد. در صورتي كه بيش از سه نويسنده باشد ، بعد از نام مؤلف اول ، كلمه "همكاران " اضافه مي شود .
چنانچه منبع فاقد نام نويسنده باشد ، عنوان سازماني كه آن را تهيه كرده است جاي نويسنده را مي گيرد و بقيه توضيحات بعد از آن مي آيد .
مثال به ترتيب عبارتند از :
رضائيان ، علي ، " اصول مديريت " تهران : سمت، 1369
باريه هاپسون و همكاران ، " مديريت خدمت؛ فرهنگ مشتري مداري " ترجمه مهدي ايران نژاد پاريزي،تهران: نشر مديران 1381،
مركز آموزش دولتي ،" برنامه ريزي استراتژيك "،تهران مركز آموزش مديرت دولتي ،1378
و چنانچه منبع به انگليسي باشد به اين شرح ذكر مي شود :
Nett, robert et al ,"can japan cope" . Business week (April
23, 1990 ), pp. 46-49
بايد در نظر داشت كه اگر مأخذ از يك سطر بيشتر شود ، سطر دوم هر مأخذ از فاصله حرف چهارم (مانند مثال فوق ) تايپ مي شود . شماره گذاري لازم نيست و خود اين شيوه كاملأ آنها را از هم مجزا و مشخص مي كند .
بايد توجه داشت كه ا زسه مؤلف بيشتر، در انگليسي مؤلف اول ذكر مي شود و et at جاي نام همكاران را ميگرد. همچنين در مورد مقاله، صفحات آن (علاوه بر زيرنويس ) در فهرست منابع هم ذكر مي شود .
در ذكر مأخذ پس از نام خانوادگي و نام نويسنده ، عنوان مأخذ ذكر مي شود و پس از آن مشخصات انتشار كتاب از قبيل محل انتشار ، نام ناشر و سال انتشار به ترتيب داخل پرانتز ذكر مي گردد و پس از آن شماره صفحه مورد نظر مي آيد. بعضي اوقات، محل انتشار يا نام ناشر يا تاريخ انتشار مشخص نيست. در اين صورت عبارت " جاي انتشار معلوم نيست " يا " نام ناشر معلوم نيست " يا " تاريخ انتشار معلوم نيست " ذكر مي شود. (گاهي نيز بي جا، بي نا و بي تا مي نويسند ( .
اگر مطلبي از مأخذي به مأخذي نقل شده باشد و ما مطلب مورد نظر را از مأخذ دوم در تحقيق خود انتقال داده باشيم ، اول بايد مآخذ اصلي را در زيرنويس ذكر كرد (نام و نام خانوادگي و نام كتاب ) و سپس كلمه " به نقل" يا " در " را با ذكر كامل مأخذ

دوم به دنبال آن اضافه كنيم. اگر براي بار دوم يا بيشتر از يك مأخذ نقل مي كنيم ، در دفعات بعدي ذكر تمام مشخصات مأخذ ضروري نيست. در بار دوم و دفعات بعدي عبارت " همان كتاب " يا " همان مأخذ" و ذكر صفحه كافي است. در صورتي كه از
مأخذ نقل كنيم و سپس به مأخذ ديگر برويم و دوباره به مأخذ اول برگرديم ، بازهم ذكر كامل مأخذ ضروري نيست ،لكن بايد نام
و نام خانوادگي مؤلف را ذكر كنيم و بعد كلمه "مأخذ قبلي " را اضافه كنيم . اما اگر همان نويسنده بيش از يك كتاب داشته باشد و شما از كتابهاي او استفاده كرده باشيد ، بايد از نام و نام خانوادگي، نام كتاب را نيز بياوريد تا كاملاًً مشخص شود .
 

مثال :
عبداله جاسبي ، " اصول و مباني مديريت " ، چاپ دوم (تهران :دانشگاه آزاد اسلامي ، 1368 )،ص170.
مايكل لوبوف،‌" بزرگترين اصل مديريت در دنيا " ، ترجمه مهدي ايران نژاد پاريزي، چاپ سوم (تهران: نشر مديران 1387)،ص37
Weihrich and harold koont
.84 .p،(1993،inc،hill-mcgraw: York New)ed 10th ، "management" ،
اگرازهمين مأ خذ دوباره نقل كنيد، ذكر مأخذ چنين است :
482. .P ،IBID
اگر يك مجموعه توسط چند نويسنده نوشته شده و يك نفر آن ر ا ويرايش (edit) كرده باشد، براي نقل از اين مجموعه ، بايد نام ونام خانوادگي نويسنده را به شرحي كه گذشت ذكر كنيم و عنوام مقاله را بين دو گيومه " " قرار دهيم . سپس نام مجموعه و بعد از آن نام ويراستار را ذكر مي كنيم و بقيه مشخصات به ترتيب درج مي گردد.

مثال :
"كتاب توسعه "، گردآوري و تنظيم از جواد موسوي خوزستاني ، جلد ششم (تهران: مؤسسه خدمات فرهنگي و انتشاراتي
توسعه ، 1372( .
در مورد روزنامه ها و مجلات بدين ترتيب عمل مي شود كه اول نام و نام خانوادگي نويسنده و سپس در داخل گيومه نام مقاله نوشته مي شود . بعد از آن عنوان روزنامه يا مجله مي آيد و زير آن خط مي كشند يا پررنگ و برجسته مي كنند ، يا به صورت ايتاليك نشان مي دهند . سپس به ذكر دوره ، سال، جلد، شماره و تمام صفحه هاي مقاله مي پردازند . مثال:
مهدي ايران نژاد پاريزي ، " يادگيري سازماني ؛فرايندي به سوي سازمان يادگيرنده"،"اقتصاد و مديريت "، شماره 1381،18، صفحه هاي 34-23 .
چنانچه از اينترنت استفاده كرده باشيد، بايد آدرس وب سايت را ذكر كنيد

WWW.EDUCOM.EDU/WEB/PUBS/REVIEWARTICLES/3123/HTML

چگونه از پايان نامه خود دفاع كنيم؟

 

چگونه از پايان نامه خود دفاع كنيم؟

هرچند كه تهيه پاورپوينت براي دفاع از پايان نامه در مجموع يك كار هنري و سليقه اي است، اما تشريفات و ضوابط مشخصي براي آن وجود دارد. در نخستين گام بايد توجه داشت كه برخي دانشجويان به غلط، فكر مي كنند كه در پاورپوينت، مي توانند توضيح مفصل ارايه دهند تا مخاطبين از روي آن بخوانند! بايد دقت كنيد كه تعداد خطوط هر اسلايد پاورپوينت، بين 3 تا حداكثر 9 خط باشد و هر خط نيز به همين منوال، حداكثر تا 7 كلمه باشد(قانون 7×7). در هر اسلايد بايد بر نقاط كليدي و برجسته به صورت موجز، مفيد و رسا اشاره كنيد.
معمولاً هر دانشجو بين 25 تا 30 دقيقه فرصت دارد كه كار خود را گزارش نمايد و بين 5 تا 15 دقيقه به سووالات حاضرين پاسخ دهد. لذا تعداد اسلايدها را مي توان بر اساس اين وقت تنظيم كرد. معمولاً تعداد اسلايدهاي مربوط به سخنراني در اين جلسات بين 25 تا 40 اسلايد مي باشد.
لازم است كه تمامي اسلايدها داراي شماره باشد تا اگر سووالي براي حاضرين پيش آمد بتوانند شما را به شماره اسلايد ارجاع دهند.
عناوين رايج در اسلايدها عبارتند از :
1. شناسنامه گزارش: شامل عنوان، نام اساتيد راهنما، مشاور، دانشجو و تاريخ دفاع است. براي ارايه آن در يك اسلايد مي توان از صفحه شناسنامه پايان نامه استفاده كرد.
2. مقدمه: شامل توضيحات مقدماتي براي ورود به بحث است. براي ارايه آن در يك اسلايد مي توان از مقدمه فصل يك استفاده كرد.
3. بيان مساله: شامل چرايي انتخاب موضوع و بيان مساله اصلي براي تحقيق است. براي ارايه آن در يك اسلايد مي توان از بيان مساله در فصل يك استفاده كرد.
4. ضرورت و اهميت تحقيق: در يك اسلايد و به كمك اين بخش در فصل يك تهيه مي شود.
5. اهداف كلي و وي‍ژه: از اهداف تحقيق در فصل يك در يك تا دو اسلايد تهيه مي شود.
6. فرضيه يا سؤالات: از فرضيه ها يا سؤالات فصل يك در يك اسلايد تهيه مي شود.
7. ادبيات پيشينه: از فصل دوم در دو بخش داخلي و خارجي در دو اسلايد تهيه مي شود.
8. روش شناسي تحقيق: شامل روش تحقيق، جامعه و نمونه،‌ معرفي روش نمونه گيري از فصل سوم و در دو اسلايد تهيه مي شود.
9. روش آماري : معرفي روش آماري از فصل سوم در يك اسلايد مي باشد.
10. يافته هاي تحقيق: ارايه يافته ها با جداول يا نمودار و توضيحات مناسب از فصل چهارم كه تا 10 اسلايد قابل تهيه مي باشد.
11. بحث و نتيجه گيري: از فصل پنجم و تا 6 اسلايد قابل ارايه مي باشد.
12. پيشنهادهاي برخاسته از تحقيق: از فصل پنجم در 2 اسلايد قابل ارايه مي باشد.
13. پيشنهادهايي به ساير محققين: از فصل پنجم كه در 2 اسلايد قابل ارايه مي باشد.
14. سپاس: در يك اسلايد از توجه حاضرين تشكر مي شود.
اقدامات لازم براي جلسه دفاع:
1. تكثير چكيده پايان نامه بين حضار
2. تكثير اسلايدهاي پاورپوينت
3. كنترل ابزار و تجهيزات پيش از انجام سخنراني دفاع
4. شمرده سخن گفتن و هماهنگي بين گفتار و اسلايدهاي نمايش داده شده
5. برقراري ارتباط چشمي با حضار و سخنراني با اعتماد بنفس و روي باز
6. پاسخ به سؤالات
7. پذيرايي به شكل و زمان مناسب

http://www.hghasemi.com/d.asp?id=25924

پایان نامه تحصیلی یا پروژه را چگونه تدوین کنیم

 

پایان نامه تحصیلی یا پروژه را چگونه تدوین کنیم
 

مقدمه
برای نوشتن یک پایان نامه یا پرژه تحصیلی در یک چهار چوب علمی محقق ناگزیر به رعایت اصولی است که هم نگارش مطلب برای وی آسانتر شود و هم مطالعه آن برای دیگران به سادگی امکان پذیر باشد این اصول سه گانه به شرح ذیل میباشند .
1- اصول تنظیم و تدوین مطلب
2- اصول نگارش و نوشتن مطلب
3- اصول منابع و مآخذ مطلب
اصول تنظیم و تدوین مطلب در پایان نامه ها :
معمولا یک پایان نامه تحصیلی به صورت زیر تنظیم میگردد :
1- صفحه عنوان
2- پیشگفتار و در صورت نیاز تشکر و قدر دانی
3- فهرست مطالب
4- فصل اول – طرح تحقیق
5- فصل دوم –پیشینه تاریخی تحقیق
6- فصل سوم _ روش تحقیق
7- فصل چهارم _ ارائه یافته های تحقیق و تجزیه و تحلیل آن
8- فصل پنجم _ خلاصه تحقیق و ارائه پیشنهادها
9-فهرست منابع و مآخذ
10-پیوست
 

1)عنوان تحقیق
عنوان تحقیق و صفحه اولین صفحه ای است که بیننده با آن واجه میشود و گاه روی جلد پایان نامه را در بر می گیرد و معمولا مشتمل بر اطلاعاتی به صورت ذیل است :
الف) عنوان پایان نامه
ب ) نام کامل استاد راهنما
ج ) نام کامل محقق یا محققین
د ) نام مرکز یا دانشگاهی که پایان نامه در آن تقدیم میگردد .
ذ ) نوع مدرک ( برای مثال : پایان نامه دوره کارشناسی ارشد صنایع دستی )
و ) تاریخ ارایه پایان نامه
2) پیشگفتار و تشکر و قدر دانی :
این بخش گر چه از ضروریات نیست ولی گاهی وجود آن لازم است که باشد و این قسمت میتواند شامل اطلاعات مختصر و مفیدی از هدف ، دامنه و وسعت تحقیق باشد که قبل از مطالعه کامل تحقیق به خواننده اطلاعاتی را در اینباره خواهد داد و تصویر و برداشتی از کل تحقیق را برای خواننده روشن میکند . محقق میتواند در پایتن پیشگفتار از فرد یا افراد با موسساتی که او را در انجام تحقیقش کمک و راهنمایی کرده اند ، سپاسگزاری کند .
 

3) فهرست مطالب :
فهرست مطلب که میتواند شامل یک یا چند صفحه باشد هدفی جز دادن دید و آگاهی از مطالب مندرج در پایان نامه به خواننده ندارد و خواننده را قادر خواهد ساخت به سرعت و دقت و سادگی ، مطلب دلخواه خود در پایان نامه را بیابد .
 

4)فصل اول _ طرح تحقیق :
طرح تحقیق یکی از ارکان اساسی و اصلی پایان نامه است و محقق قبل از آنکه به انجام تحقیق مبادرت ورزد ، باید این فصل را تهیه و تنظیم نماید و به سرعت استاد راهنما و یا هر فرئد دیگری که محقق قصد دارد نتایج تحقیق را به او گزارش دهد ، برساند . ÷س از تاید استاد راهنما محقق موظف است طبق طرح تنظیم شده در پی انجام تحقیق بر آید . مهمترین قسمتهای طرح تحقیق عبارتند از :
4-1- عنوان تحقیق ؛ باید شناختی دقیق و روشن از حوزه ی موضوع تحقیق را عرضه دارد و خالی از هرگونه ابهام و پیچیدگی باشد .
4-2-مقدمه یا تاریخچه ای از موضوع تحقیق : در این قسمت مختصری از نظرات و تحقیقات مربوط به موضوع و یا مسایل و مشکلات حل نشده در این حوزه و همچنین توجه و علاقه جامعه به این موضوع اشاره میشود .
4-3-تعریف موضوع تحقیق : در این قسمت محقق موضوع مورد علاقه و یا نیاز احساس شده خود را در حوزه تحقیق بیان میدارد و عوامل موجود در موقیعت را تعریف و تعیین میکند .
4-4-هدف یا هدفهای کلی و آرمانی تحقیق : این قسمت باید با جملات مثبت و کلی طرح شود و ازطولانی شدن مطالب پرهیز شود
4-5-روش انجام تحقیق : در این قسمت پژوهشگر روش کاری خود را بیان میدارد و شیوه های گوناگونی را که در گرد آوری مطالب خود به کار برده ذکر میکند و همچنین اگر روش آماری خاصی را در تهیه و تدوین اطلاعات به کار برده آن شیوه را بیان میکندو بیان آن یکی از ملزومات است .
4-6-اهمیت و ارزش تحقیق : با توجه به تشابه این قسمت از طرح تحقیق با تعریف موضوع تحقیق که در آن محقق نیاز خود را در آگاهی به نتایج مطالعه عنوان میسازد ، در این قسمت منابع شخصی یا علمی که از خاتمه تحقیق به محقق دست میدهد ، بحث میشود .
4-7- محدودیت های تحقیق : محدودیت هایی که کنترل آن از عهده محقق خارج است مانند انتخاب نوع بافته ها و یا زیر اندازها و دیگر محدودیت هایی که کنترل آن در دست محقق است مانند موضوع و محل تحقیق و ...
4-8- تعرف واژه ها : در این قسمت محقق باید واژه هایی که ممکن است برای خواننده آشنا نباشد تعریف کند مثلا در منطقه ای گره، ایلمک و در منطقه ای دیگر خفت و در جاییی دیگر به واژه ای دیگر خوانده میشود محقق باید واژه های نا آشنا را در این بخش معنی کند .
4-9-خلاصه فصلها: در این قسمت خلاصه ای اشاره وار از فصلهای آتی آورده میشودتا خواننده بتواند تصویری واضح از دیگر قسمتهای پایان نامه در ذهن خود ترسیم کند .
این مطالب میتواند اگر درست بیان شود فصل اول پر باری را برای تحقیق ما محیا سازد !
 

5)فصل دوم پیشینه تاریخی موضوع تحقیق :
این فصل حاوی خلاصه ای از مطالعات انجام شده در با ره موضوع تحقیق است این بخش از تحقیق یکی از ارکان اصلی و به تعبیری دیگر یکی از پایه های تحقیق میتواند باشد اگر محقق از ÷یشینه مطالعاتی تحقیق آگاهی داشته باشد به دنبال موضوعات تکراری نخواهد رفت و حتی میتواند با دلایل و برهان های ریشه دار و با پایه به نقد آثار گذشته بپردازد .

6)فصل سوم روش تحقیق :
در این قسمت معمولا به تفصیل در باره مطالبی به قرار ذیل بحث میشود:
الف) روش تحقیق در این قسمت محقق به توضیح و توجیه روش تحقیقی خود میپردازد و انواع مختلف روشهای تحقیقی ، هدف و موضوع پژوهشی خود ، مناسب دانسته است میپردازد.
ب) آزمودنی ها در این قسمت محقق به سوالاتی از قبیل :
1- آزمودنیها شامل چه اشخاص یا آیتمهایی هستند ؟ برای مثال او میگوید آزمودنیهای ما فقط شامل گبه بود.
2- تعداد آزمودنیها چند تا بود ؟ مثلا 500 نمونه گبه و حتی میتواند فرد هم باشد مانند : 500 نفر بافنده گبه .
3- با توجه به موضوع و هدف آیا افراد یا تعداد انتخاب شده مناسب هستند ؟ محقق باید با دلایل و برهانهای قاطع این بخش را برای خواننده ثابت کند و بقولی هدف خود را با عمل هماهنگ سازد .
4- نوع گزینش و تقسیم آزمودنیها به چه ترتیب صورت گرفته است ؟ محقق باید به این موضوع اشاره کند که موارد انتخاب شده به چه دلیل منتخب نگارنده بوده است و چرا مثلا به جای گبه از گلیم استفاده نکرده و ...
5-آزمودنیها از چه خصوصیات ویژه ای برخوردار هستند ؟ پژوهشگر باید به خوانندگان بگوید که خصوصیات آیتمهای انتخابی چه بوده است که او آنها را انتخاب کرده است او باید ویژگیهای انتخاب موضوعات مورد بحث خود را برای خواننده مشخص کند برای مثال بگوید چون میخواستیم نوع گره کاربردی در گبه ها را بررسی کنیم 500 نمونه گبه را انتخاب کردیم و یا ...
ج) روش جمع آوری اطلاعات : پژوهشگر پس از تعیین روش تحقیق باید روش جمع آوری اطلاعات را برای خواننده بیان کند که میتواند با استفاده از شیوه های مشاهده ، مصاحبه ، میدانی ، پرسشنامه ای وکتابخانه ای و یا حتی اینترنتی باشد .
د)متغیر های مستقل و وابسته : در این قسمت محقق به طور جدا گانه متغیر های متغیر های مستقل و وابسته را تعیین و تعریف میکند و با این کار هم مسیر مطالعه خود را مشخص میسازد و هم برای محقق دیگری این امکان را به وجود می آورد که در صورت تمایل ، بتواند در تحقیق مشابه همین متغیر ها را مورد بررسی قرار دهد .
ذ- روش اماری : در این بخش محقق باید از شیوه آماری بکار رفته در تحقیقش یاد کند و ضمن توصیف روش آماری استفاده شده در تحقیق به وضوح و خارج از هر گونه ابهام و پیچیدگی فرمولها و سطوح معنی دار به کار رفته در تحقیق را بیان دارد برخی از روشهای آماری که در کاهای تحقیقاتی عبارتند از :
1-فراوانی و درصد
2-ضریب همبستگی
3- آزمون – تی
4- آزمون – اف
 

7) فصل چهارم – یافته ها و تجزیه و تحلیل آنها :
این فصل در واقع هسته اصلی تحقیق است و احتمالا مشتمل بر بحث های کلامی ، جدولها ، شکلها ، نمودارها و نیز تجزیه و تحلیل اطلاعات است .
 

8) فصل پنجم – خلاصه تحقیق و پیشنهادها :
این فصل شامل دو قسمت اصلی ، یکی خلاصه تحقیق و دیگری پیشنهادها ست .
الف- این بخش یکی از مشکلترین بخشهای پایان نامه است . یک خلاصه مناسب ترکیبی از دو نوع اطلاعات است :
1- اطلاعات و یافته هایی که محقق از تحقیق جاری خویش به دست آورده است .
2- اطلاعات و یافته هایی که محقق از طریق مطالعه تحقیقات و نوشته های دیگران جمع آوری کرده است و کلا در نوشتن پایان نامه ، رعایت نکات زیر حائز اهمیت است :
الف) ارائه یافته ها و نتایج برجسته به صورت منظم .
ب ) استفاده از یافته های تحقیق جازی برای تایید یا رد فرضهای تحقیق
ج ) بکار گیری مطالب مندرج در فصل پیشینه تاریخی در رد یا تایید تحقیق (هرجا که لازم بود ) .
پیشنهاد ها :
تحقیقاتی که در زمینه های مختلف از جمله فرش دستباف صورت میگیرد لزوما باید با پیشنهاد هایی همراه باشد که در بهینه سازی رنگرزی ، بافت ، طراحی و در نهایت به سازی تولید فرش انجامد .
این بخش که به ازائه راهکارها میپردازد خواهد توانست بخشی از موانع را متلاشی کند و برای مسئولان چراغ راهی باشد.
 

9) فهرست منابع و مآخذ :
در این قسمت تمام منابع و مآخذ ، از قبیل کتابها ، مقاله ها ، مجله ها ، رساله های چاپ شده و چاپ نشده را به ترتیب حروف الفبای نام فامیل و نویسنده و یا مترجم و به صورت در هم از نظر نوع آنها نوشته میشود .
 

10) پیوست :
شامل مطالب و مدارکی است که در درک و فهم خواننده از پایان نامه کمک چندانی نمیکند و میتوان از پرسشنامه ها ، آزمونها ، نامه های نوشته شده به افراد و موسسات و سایر وسایل جمع اوری اطلاعات نام برد .
شيوه تدوين پايان نامه در دوره هاي كارشناسي ارشد و دكتري(Ph.D)
يكي از اهداف اصلي نگارش هر پايان نامه دراصل آشنا نمودن دانشجو با نحوه نگارش و تنظيم يك مبحث علمي است.
پايان نامه نوشته اي است شامل چكيده پايان نامه به فارسي،فهرست تفصيلي مطالب، فهرست تصاوير، جداول و نمودارها،مقدمه و تاريخچه مختصر، مروري بركارهاي انجام شده و آخرين اطلاعات تئوري، عملكرد تحقيقي و عملي نتايج،بحث و پيشنهادات ، فهرست منابع و ماخذ و چكيده پايان نامه به انگليسي كه توسط دانشجو و با هدايت و نظارت استاد راهنما و همكاري استادان مشاور (در صورت داشتن)تنظيم و تدوين مي شود.
رعايت اين شيوه نامه از جانب دانشجويان براي حفظ هماهنگي بين پايان نامه ها الزامي است. موضوعات هر پايان نامه را باتوجه به تعريف فوق و به ترتيب تقدم ذيل مي توان دسته بندي كرد:

*عنوان پايان نامه
- فرم زركوب روي جلد به فارسي
- فرم داخلي جلد به فارسي
- بسم ا…الرحمن ارحيم
- تقديم (اختياري)
- تائيديه هيئت داوران
- اظهارنامه دانشجو
- حق چاپ و تكثير و مالكيت نتايج (Copyright and Ownership)
- تقدير و تشكر (اختياري)
- چكيده پايان نامه به فارسي
- فهرست مطالب
- فهرست جدولها، نمودارها و اشكال
- فهرست علائم و اختصارات
- متن پايان نامه
- نتايج وتحقيقات آتي
- پيوستها (ضميمه1،ضميمه2،…)
- ليست مقالات ارائه شده
- مرجع ها و ماخذها
- چكيده پايان نامه به انگليسي
- فرم داخلي جلد به انگليسي
- فرم زركوب روي جلد به انگليسي
- عطف جلد (عنوان پايان نامه و نام نويسنده)
* عنوان پايان نامه بايد رسا ومختصر باشد.

برگهاي خارج از متن پايان نامه:
الف- برگهاي ابتداي پايان نامه
برگ اول:فرم داخلي جلد به فارسي: اين قسمت دقيقآ مطابق صفحه عمل شود.
برگ دوم: بسم ا…الرحمن الرحيم
برگ سوم:تقديم، درصورت تمايل دانشجو مي تواند پايان نامه خود را به شخصيتي و يا … تقديم دارد.
برگ چهارم:تائيديه هيئت داوران
برگ پنجم: اظهارنامه دانشجو
برگ بعد :حق چاپ و تكثير و مالكيت بر نتايج (Copyright and ownership)
برگ بعد: قدرداني و تشكر: اين متن عبارت است از قدرداني و تشكر از كليه كساني كه دانشجو را در راه نيل به هدف كمك نموده اند.
برگ بعد: چكيده پايان نامه : هر پايان نامه بايد با چكيده آغاز شود كه عبارت است از بحث پيرامون موضوع پايان نامه ، شيوه هاي تحقيق و نتيجه كلي
برگ بعد: فهرست مطالب:هر پايان نامه بايد داراي فهرت مطالب باشد معمولآ اين قسمت شامل عنوان بخشهاي پايان نامه همراه با شماره صفحه مربوطه است.
برگ بعد: فهرست جدولها و شكلها: دراين قسمت ليست جدولهاو شكلها باذكر دقيق عنوان ،شماره و صفحه مربوطه درج مي شود.
برگ بعد: فهرست علائم و اختصارات
ب- برگهاي انتهاي پايان نامه
برگ اول: ليست مقالات ارائه شده
برگ بعدي: ليست مراجع و ماخذ
برگ بعدي: چكيده انگليسي (ABSTRACT): اين بخش حداكثر در يك صفحه ارائه شده و مي تواند ترجمه چكيده فارسي باشد.
برگ بعدي : فرم داخل جلد به انگليسي : اين فرم دقيقآ ترجمه فرم داخل جلد فارسي در ابتداي پايان نامه مي باشد.

متن پايان نامه:
متن هر پايان نامه شامل چندين فصل و هر فصل شامل چندين بخش خواهد بود. هر فصل را مي توان بايك مقدمه كوتاه آغاز و بايك نتيجه گيري مختصر به اتمام رساند. هرفصل به شكلي كه در ذيل ذكر خواهد شد، شماره گذاري مي شود.

1- مقدمه :
در اين قسمت، هدفهاي مورد نظر در پايان نامه، روشها ،نحوه انجام تحقيق و به دست آوردن نتيجه ها مورد بحث قرار مي گيرد. اغلب منابع مروري (Literature Review) نيز در اين قسمت انجام مي پذيرد، همچنين ذكر اهميت موضوع تحقيق در رابطه با توسعه كشورتوصيه مي شود.
توضيح ساختار پايان نامه باذكر بسيار مختصر از مطالبي كه در فصل هاي مختلف آورده شده است ضروري مي باشد.

2- فصل ها:
در چند فصل بعدي بنا به نظر دانشجو و تائيد استاد راهنما مطالب مختلف پايان نامه سازمان بندي مي شود. فصل آخر به نتيجه هاي بدست آمده ، بحث و برداشت و پيشنهادات اختصاص دارد، باتوجه به اهميت خاص اين فصل توضيحاتي به شرح زير ارائه مي شود.

3- نتيجه ها، بحث و برداشت:
اين قسمت بايد باتوجه به مطالب عنوان شده به ويژه در مقدمه به نگارش درآيد مقايسه نتيجه هاي بدست آمده با هدفهاي از قبل تعيين شده در مقدمه، دستيابي هاي نوين در اين فصل ذكر مي شوند و مورد تجزيه و تحليل قرار مي گيرند. در ضمن ارائه دهنده پايان نامه به عنوان پيشنهاد براي تحقيقات بعدي به طرح چند موضوع در راستاي تحقيقات خود مي پردازد.

4- پيوستها:
قسمت اصلي متن پايان نامه نبايد داراي داده هاي (data) غير ضروري باشد، همچنين متن نبايد حاوي برنامه هاي نرم افزاري يا چگونگي به دست آوردن معادلات رياضي و اثبات انها و داده هاي تجربي باشد، چنين مطالبي بايد در پيوستهاي پايان نامه آورده شوند.

5-جدولها و نمودارها
جدولها و نمودارها بايد تا جائيكه ممكن است نزديك به متن مربوط قرار گيرند هر جدول يا نمودار بايد با عنوان مربوطه كه معمولا در زير آنها درج مي شود. مشخص گردد.

6- مرجع ها و ماخذ ها
بطور كلي چنانچه از منبعي براي مطلبي استفاده شود ذكر ماخذ لازم است در اينگونه موارد مطلب بين دو گيومه (( ))نوشته مي شود و بلافاصله بعد از ان قلاب [] باز مي گردد. و منبع مذكور به ترتيب عددي از اول پايان نامه در آن قرار مي گيرد. مثلا پانزدهمين منبع استفاده شده بعد از ذكر مطلب مربوطه اينگونه آورده مي شود: ]15[
گاهي اوقات در نقل خلاصه يك مقاله كه توسط يك شخص نگارش يافته است در يك جمله ذكر مي شود كه در اين گونه موارد به شرح زير اقدام مي كنيم:
علي رياضي] [،آرايش كنترل آداپتيو را تنهاراه حل براي كنترل سيستم هاي ربات مي داند.
شيوه شماره گزاري و ارائه منابع:
 

1- شماره گذاري متن:
صفحه هاي فرم داخل جلد و بسم ا…الرحمن الرحيم ،شماره گذاري نمي شوند. صفحه هاي بعدي به ترتيب با حروف ابجد ( الف،ب،ج،د،ه،…) شماره گذاري مي شوند. شماره گذاري با عدد از مقدمه شروع شده و تا انتهاي پايان نامه (پيوستها) ادامه خواهد داشت. طريقه شماره گذاري نيزبصورتي خواهد بود كه اعداد در قسمت وسط و بالاي هر صفحه قرار خواهد گرفت.

2- شماره گذاري روابط رياضي :
هر رابطه و يا معادله رياضي بوسيله دو عدد توسط يك خط فاصله از يكديگر تميز داده و مشخص مي گردند. عدد سمت چپ نشانگر شماره فصل و عدد سمت راست،نشانگر شماره،ترتيب رابطه در هر فصل مي باشد. مثلا رابطه چهارم در فصل پنجم را بصورت ذيل بايد نشان داد:
(4-5 )
4- شماره گذاري جدولها و نمودارها:
درهرفصل هر جدول (شكل) با درج شماره فصل و جدول در آن فصل شماره گذاري مي شود. سپس موضوع شكل( جدول) بلافاصله بعد از شماره گذاري درج خواهد شد. به طور مثال جدول
شماره 3 فصل دوم بصورت زير شماره گذاري مي شود:
جدول (شكل) 3-2 : پاسخ سيستم باكنترل آداپتيو
4- ارائه منابع:
1- مقاله:
1-1نويسنده
2- عنوان مقاله
3- منبع: كنفرانس، ژورنال علمي و …
4-صفحات
5-سال انتشار
[12] N.H. Malik, A.H. Al-Babrani” Influence of the Terminal Capacitor on
the perfromance characteristics of a self Excited Induction Generator” , IEE proc, part.C,V01.137n2, pp.168-173, March 1990.

4-2- كتاب:
1- نويسنده
2- عنوان كتاب باخط ريز
3- ناشر
4-سال انتشار
[14] J.J Craig, (Introduction to Robatics: Mechanics and Control,)
Addison Wesley, 1986

چگونگي تايپ پايان نامه:
در تايپ پايان نامه رعايت موارد زير لازم مي باشد:
1-متن بايد يك خط در ميان تايپ شود. فاصله بين سطرهاي متن يك سانتي متر باشد.
2-تمامي متن پايان نامه بايد توسط يك فونت تايپ شده باشد.البته عناوين اصلي و فرعي با فونتي بزرگتر از فونت متن تايپ شود.
3-تمامي متن پايان نامه، معادلات رياضي، علائم بكار برده شده مي بايست بوسيله كامپيوتر تايپ شوند. متن يا فرمول دست نويس به هيچ عنوان پذيرفته نمي شود.
4-تمامي جدولها و نمودارها مي بايست كامپيوتري باشند.
5-حاشيه متن از سمت راست و چپ هر صفحه پايان نامه 3 سانتي متر و حاشيه اي بالا و پائين نيز بايد 5/2 سانتي متر باشند. اين دستور شامل متن، نمودارها و ديگر قسمتهاي پايان نامه نيز مي باشد.
6-توصيه مي شود پس از تايپ پايان نامه تكثير در يك روي كاغذ A4 انجام شود.
شكل كلي نگارش پايان نامه در ورق A4 بايد بصورت زيرباشد.

توصيه ها :
1- جملات متن حتي الامكان كوتاه و مطابق قواعد دستور زبان فارسي باشد.
2-در قسمت مرور بر منابع مطالعاتي در پايان جمله يا پاراگراف مورد استفاده ماخذ يا شماره منبع مشخص گردد. اين شماره در داخل قلاب نوشته شود.] [

3- كليه واحدها در سيستم SI داده شود. كاربرد سيستم متري و يا اينچي در كنار واحدهاي SI مانعي ندارد.
4-حتي الامكان از علامتهاي استاندارد استفاده شود.
5-در صورتيكه تصويري بصورت فتوكپي يا اسكن شده در پايان نامه ارائه مي شود بايد كاملا واضح و از كيفيت خوبي برخوردار باشد.
6- بطور كلي اهميت پايان نامه صرفا به نوآوريهاي نگارنده بستگي دارد. لذا از مطالب تكراري، كلاسيك و متعلق به ديگران فقط بصورت اختصار كمك گرفته شود.
7- نوشتن برنامه كامپيوتري بطور مفصل در پايان نامه ضرورت ندارد و در صورت نياز با نظر استاد راهنما در ضميمه آورده شود در هرحال نبايد بيش از 2 تا 3 صفحه باشد.
8- كاغذ مورد استفاده براي نوشتن پايان نامه بايد از قطع A4 انتخاب شود.
9- پشت جلد مي تواند همانند روي جلد و به زبان انگليسي باشد.
10- تايپ متن پايان نامه بوسيله كامپيوتر باشد.
11-عناوين اصلي Bold و با قلم 14 و با شماره گذاري
12- عناوين فرعي درجه بعد Bold و باقلم 12 و با شماره گذاري
13- عناوين فرعي تر بعدي ساده (غير Bold) و با قلم 12 و با شماره گذاري
14-متن اصلي با قلم 14 نوشته شود.
15- هر پاراگرافي با Indent آغاز گردد.
16- از اشكال سياه و سفيد حتي الامكان استفاده گردد.
17- مطالب جداول و عناوين محورهاي شكل ها فارسي اختيار شود مگر در فصل مرور بر ادبيات موضوع و در صورتيكه از كارهاي ديگران عينا شكلي نقل مي شود بلحاظ امانت داري،محورهاي لاتين عنوان نويسي شود. ( عين مرجع اصلي)
18- از ذكر نام مشاور / مشاورين پايان نامه روي جلد خودداري گردد.
19-زبان نوشتاري پايان نامه فارسي ميباشد.
20- عناوين شكل در زير آن آورده شود در صورتيكه كمتر از يك خط است بصورت مركزي و رد صورتيكه بيش از يك خط است justify شود.
21-عناوين جداول در بالاي آنها و در صورتيكه يك خط يا كمتر است بصورت مركزي و در صورتيكه بيش از يك خط است بايد justify شود.
22- در انتهاي چكيدههاي فارسي و انگليسي در حد 6 كلمه كلمات كليدي آورده شود.
23- اصل كلمات اساسي لاتين كه به فارسي برگردانده مي شوند در پاورقي هر صفحه با شماره ارجاع آورده شود. مثلا اسامي نويسندگان خارجي و يا اصلاحات علمي
24- توصيه ميشود فصل مروري بر ادبيات موضوع حداكثر 30 صفحه باشد.
25- توصيه شود حداكثر صفحات پايان نامه كارشناسي ارشد 120 صفحه باشد.
26- جنس كاغذ به كار رفته در پايان نامه بايد از يك نوع باشد و اندازه آن A4 باشد.

يادآوري مهم

دانشجو موظف است پايان نامه خود را بر روي لوح فشرده (CD) ضبط نموده و يك نسخه از CD را به تحصيلات تكميلي دانشگاه تحويل نمايد.

منبع: www.iran-eng.com/showthread.php?s=5c9c9a3852968786f187d80c9ae9a85c&t=21253
 

 

ویژگی هاى پژوهش پایان نامه اى

ویژگی هاى پژوهش پایان نامه اى
 

پژوهشِ پایان نامه اى ویژگی های گوناگونى دارد:
ـ تحلیل: مطالعه اجزاى گوناگون یک موضوع و روابط و متقابل آنها.
ـ مقایسه: بررسى ویژگى هاى موضوع هاى مقایسه شده
ـ تعریف: تعریف جامع و کامل
ـ توصف: توصف موضوع با ویژگى هاى معتبر که آن را توضیح دهد
ـ بحث: عرضه کردن جنبه هاى گوناگون موضوع
ـ فهرست.
ـ ارزشیابى: بررسى جوانب گوناگون موضوع و کوشش براى رسیدن به نتیجه
_مثال :ذکر مثال براى توضیح.
ـ تلخیص: آوردن نکات عمده موضوع مورد نظربه اختصار .
پیداست که در هر تکلیف درسى یا رساله ممکن است چند خصلت پژوهشى جمع گردند. اما به هر حال، حدود و نوع کار پژوهشى باید از پیش معلوم و مشخّص باشد.
 

انتخاب عنوان پایان نامه
باید از انتخاب عنوان کلی پرهیز کرد. عنوان پایان نامه باید متناسب با حدود پایان نامه باشد.
براى انتخاب عنوان پایان نامه، به این معیارها نیز باید توجه داشت:
ـ علاقه پژوهنده به آن عنوان و موضوع.
ـ زمان لازم براى فراهم آوردن اثر.
ـ دسترسى به اسباب و لوازم پژوهش.
ـ اهمّیّت مطلب درفرهنگ و اجتماع.
مرور پژوهش هاى پیشین

معمولا در هر زمینه پژوهشى، آثارى از پیش فراهم شده است. مرور این آثار مى تواند ما را در نوشتن پایان نامه یارى کند. در این میان روشن مى شود که کار ما چه تفاوت هایى با کارهاى پیشین باید داشته باشد.
اگر پژوهنده اى داراى توان کافى باشد، بهتر است آثار دست اوّل را مرور کند. هرچه منابع اصیل تر و سرشارتر باشند، پایان نامه ماندنى تر مى گردد.
طرح تحقیق

رساله هاى پژوهشى معمولا در یکى از این دو دسته قرار دارند:
1. تجربى: متناسب با موضوعات علمى.
2. تحلیلى: متناسب با موضوعات فرهنگى، هنرى.
 

برنامه زمانى
نویسنده پایان نامه باید با از شتابزدگى پرهیز و زمانى مناسب براى تهیّه رساله خود تعیین کند. این زمان فرصتی خواهد بود براى انجام :
1. تعیین حدود موضوع ،شناسایى منابع و مراجعه به آن ها، گردآورى اطّلاعات و معلومات.
2. نگارش پیش نویس.
3. تجدیدنظر و اصلاح، تنظیم پانوشت، نگارش نمونه نهایى.
 

مراجعه به منابع
براى شناسایى مآخذ مى توان از این منابع استفاده کرد:
ـ مدارک کتاب شناسى: مجموعه هاى فهرست آثار، فهرست ها و برگه دان هاى کتابخانه ها.
ـ دائرة المعارف ها و سالنامه ها.
ـ نشریّات معتبر
 

یادداشت بردارى
بهتر است یادداشت بردارى روى برگه هاى جداگانه ویک شکل انجام پذیرد. به هر مضمون برگه جدایى اختصاص داده مى شود و هر برگه با شماره یا نشانه اى متمایز مى گردد. بدین ترتیب در طول کار، مى توان برگه ها را جابجا یا کم و زیاد کرد.
بهتر است بر هر برگه عنوان کلیدى آن ثبت شودو هویت برگه هم معین شود، از قبیل مأخذ و تاریخ. همچنین مشخص شودکه نوع استفاده از مأخذ چیست: نقل به عبارت، نقل به مضمون، تلخیص، ویرایش، یا ...؟ براى هر یک از این ها مى توان نشانه اى خاص در نظر گرفت.
در نهایت، مى توان برگه ها را شماره بندى پایانى کرد و هر یک را در جاى مناسب خودقرار داد.
نگارش رؤوس مطالب فصل ها

معمولا پایان نامه شامل این سه بخش است:
مقدّمه، متن شامل چند فصل، و نتیجه. باید پیشتر رؤوس مطالب هر فصل را نوشت تا چشم اندازى از کار پیدا شود. این کار به نگارش پیش نویس نیز بسیار کمک مى کند.
 

ساختمان پایان نامه
(1) صفحه عنوان: عنوان، نویسنده، گروه درسى، نام درس، نهاد علمى مربوط، مقطع و سال تحصیلى.
(2) پیشگفتار: هدف، سابقه تحقیق، روش و گستره پژوهش، سپاسگزارى.
(3) فهرست مطالب.
(4) فهرست جداول.
(5) فهرست شکل ها و تصویرها.
(6) پیکره: مدخل، متن، نتیجه و دستاورد تحقیق.
(7) کتابنامه: مآخذ اصلى و فرعى شامل کتب و مقالات مورد پژوهش.
(8) ضمایم: جداول، آزمون هاى پژوهشى، اسناد و مدارک و شواهد.
(9) فهرست راهنما: فهرست اَعلام و مفاهیم و موضوعاتى که درباره آن ها مى توان اطّلاع قابل توجّهى در رساله یافت.

منبع: http://daneshnameh.roshd.ir

 

چگونه پايان نامه بنويسيم؟

 

چگونه پايان نامه بنويسيم؟

در اين جا به محتواي كلي پايان نامه براي نگارش آن يافت مي شود. براي آشنايي با جزييات نحوه نوشتن به كتاب راهنماي پايان نامه تاليف حميد قاسمي و سارا كشكر از انتشارات بامداد كتاب مراجعه كنيد.
الف- فصل اول پايان نامه : Introduction يا مقدمه يا كليات تحقيق
محتوای فصل یک ممکن است در برخی از دانشگاه ها تفاوت هایی داشته باشد. اما معمولاً محتوای فصل یک به ترتیب زير است:
1. مقدمه: طرح كليات تحقيق
2. بيان مساله: شرح مشکل و ارایه آنها به شکل سوال کلیدی برای پاسخ به كمك تحقیق
3. ضرورت و اهميت تحقيق: چرایی انجام کار و معرفی کاربران احتمالی نتایج تحقیق
4. اهداف تحقيق: آنچه تحقیق به دنبال انجام آن است
5. فرضيه ها يا سؤال هاي تحقيق: مسیری برای اجرای تحقیق
6. پيش فرض ها: قبول مواردی برای اطمینان از حرکت در مسیر اجرای تحقیق
7. تعريف عملياتي وا‍ژه هاي تحقيق: اقدامی برای برداشت مشترک از مفاهیم تحقیق
در برخي از دانشگاه ها تاكيد بر اين است كه محدوديت هاي تحقيق نيز در همين فصل نوشته شود. در برخي از دانشگاه نيز بر نوشتن مباني نظري تحقيق در اين بخش تاكيد دارند.
ب-فصل دوم پایان نامه: Review and Litrature يا ادبيات و پيشينه تحقيق
1. مقدمه : معرفي محتواي فصل
2. مباني نظري: نطريه هاي مرتبط با موضوع و قابل بحث در فصل پنج (در تعدادي معدودي از دانشگاه ها مباني نظري در فصل يك ارايه مي شود)
3. پيشينه تحقيق: تحقيقات داخلي و خارجي مرتبط با موضوع
4. جمع بندي كلي: جمع بندي از مجموع ادبيات پيشينه
پ-نگارش فصل سوم پایان نامه: Resarch Methodology يا روش شناسي تحقيق
1. مقدمه: معرفی محتوای فصل
2. روش و طرح كلي تحقيق: اشاره به روش تحقيق از ابعاد هدف، محيط اجرا، استراتژي و مسيراجرا
3. جامعه آماري: معرفي جامعه آماري
4. نمونه آماري و روش نمونه گيري: بيان تعداد نمونه و روش نمونه گيري
5. متغيرهاي تحقيق: شاخص های تغییر پذیر تعریف می شوند
6. ابزار اندازه گيري: معرفی ابزار و اعتبار و روایی آن
7. شيوه جمع آوري اطلاعات: روش اجرا در جمع آوري اطلاعات
8. روش هاي آماري: معرفي انواع روش هاي آماري مورد استفاده در پايان نامه
ت- نگارش فصل چهارم پایان نامه: Findings يا تجزيه و تحليل يافته هاي تحقيق
1. مقدمه : معرفی محتوای فصل
2. توصيف داده ها: جداول و نمودارهاي توصيفي
3. آزمون فرضيه ها يا طرح سؤالات : متناسب با يافته ها جداول و نمودارهاي ذيربط ارايه مي شود.
ث- نگارش فصل پنجم پایان نامه: Discussion يا بحث و نتيجه گيري
1. مقدمه : معرفي و محتواي فصل
2. خلاصه تحقيق: خلاصه سه فصل
3. خلاصه يافته ها: خلاصه فصل چهارم
4. بحث : مقایسه تحقیقات و نتایج موافق و مخالف با نتایج حاصل از یافته ها
5. نتيجه گيري: ارایه پیام حاصل از تحقیق
6. محدوديت هاي تحقيق: محدوديت هاي در كنترل و خارج از كنترل محقق( در برخي از دانشگاه ها در فصل يك نوشته مي شود)
7. پيشنهادهاي برخاسته از تحقيق: پیشنهادهایی که با نتایج بدست آمده می توان ارایه کرد.
8. پيشنهادهايي به ساير محققين : پیشنهاد برای انجام تحقیقات بعدی
ج- تهیه بخش های خارج از فصول: دو بخش پيش از آغاز فصول و پس از فصول دارد.
1. روي جلد: گالينگور(چرمي)
2. صفحه عنوان فارسي: بدون شماره صفحه
3. صفحه بسم اله الرحمن الرحيم(در برخي از دانشگاه ها قبل از صفحه عنوان فارسي ارايه مي شود): بدون شماره صفحه
4. برگه داوري: بدون شماره صفحه
5. صفحه تقديم: بدون شماره صفحه
6. صفحه سپاسگزاري: بدون شماره صفحه
7. چكيده فارسي: بدون شماره صفحه
8. فهرست مطالب: آغاز نشانه گذاري صفحه با حروف ابجد
9. فهرست جداول: ادامه نشانه گذاري صفحه با حروف ابجد
10. فهرست نمودارها: ادامه نشانه گذاري با حروف ابجد
11. فهرست شكل ها : ادامه نشانه گذاري با حروف ابجد
12. فهرست نقشه ها : ادامه نشانه گذاري با حروف ابجد( از اينجا به بعد فصول آغاز مي شود و موارد بعدي مربوط به بعد از فصول مي شود)
13. منابع: شماره صفحات داخل فصول ادامه مي يابد.
14. پيوست ها: نشانه گذاري با حروف ابجد از ابتدا آغاز مي شود.
15. چكيده انگليسي: شماره صفحه ندارد
16. صفحه عنوان انگليسي: شماره صفحه ندارد.
17. پشت جلد: گالينگور(چرمي)
18. عطف: گالينگور (چرمي)

منابع نويسي
فهرست منابع شامل کلیه منابعی است که به نحوی در پایان نامه مورد استفاده قرار گرفته اند. منبع نويسي داراي چند روش مشخص مي باشد و ممکن است روش های مختلفی برای نوشتن فهرست منابع در دانشگاه های مختلف مورد تاکید قرار گیرد. براي نمونه به يكي از روش هاي رايج و مورد استفاده در دانشکده تربیت بدنی دانشگاه آزاد کرج اشاره مي كنيم:
• تمامی منابعی که به نحوی در پژوهش مورد استفاده قرار گرفته اند، باید در این قسمت به صورت فهرست الفبا در دو بخش ابتدا فارسی و سپس لاتین ارایه گردد.
• منابع ارایه شده باید مستقیماً مورد استفاده قرار گرفته باشند و از ذکر منبع در داخل منابع دیگر (منبع در منبع) اجتناب شود.
• برای منبع نویسی و ارجاع دادن در متن به شکل زیر اقدام می گردد :
1. اگر در متن به موضوع مطالعه اشاره شود، نام نویسنده و سال انتشار داخل پرانتز می آید. مثلاً: برخلاف ساير شکل های نگارش، در خبر نویسی بايد پاراگراف‌ها كوتاه و خلاصه باشند طوری كه اكثر آنها بيش از يك جمله يا موضوع جديد نداشته باشند(تامپسون، 1996).
2. اگر به نام نویسنده در متن اشاره می شود سال انتشار داخل پرانتز درج می گردد. مثلاً : کوارترمن(1992) دریافت که بیش از 95 درصد مدیران ورزش دانشگاهی آمریکا مدرک کارشناسی ارشد داشته اند.
• اگر به مقاله ای که دو نویسنده دارد ارجاع داده شود، نام هردو، هربار به همراه سال انتشار در داخل پرانتز می آید. مثلاً : سرصفحه بالاي برگه از مهم ترین عناصر خبر و شامل نام سازمان، آدرس و شماره تلفن، مشخصات تماس رسانه‌اي، تاريخ و زمان خبر و تيتر مي‌باشد(سایمون و زاپالا، 1996).
• اگر مقاله کمتر از 6 نویسنده داشته باشد بار اول نام همه آنها به همراه سال انتشار و در دفعات بعد فقط نام نویسنده اول به علاوه کلمه "و همکاران" به همراه سال انتشار در داخل پرانتز آورده می شود.
• اگر کاری شش یا بیشتر از آن، نویسنده داشته باشد، فقط نام خانوادگی نویسنده اول و به دنبال آن "و همکاران" به همراه سال انتشار در داخل پرانتز درج می شود.
• اگر به قسمت خاصی از یک منبع ارجاع داده شود، لیست شماره صفحه یا صفحات پس از سال انتشار می آید.
• اگر منبع الکترونیک بوده و شماره صفحه ندارد، در صورت دسترسی شماره پاراگراف آورده می شود.
• اگر تمام یک وب سایت به عنوان منبع اشاره شود(و نه قسمتی از آن سایت)، به وب سایت مربوطه در متن اشاره می شود و نیازی به قرارگیری در فهرست منابع ندارد.
• مکاتبات شخصی، سخنرانی ها، نامه ها، خاطرات، مکالمات و نامه های الکترونیک(ایمیل) نباید در فهرست منابع درج شوند و فقط در متن به آنها اشاره می شود که شامل نام، نوع مکاتبه و تاریخ خواهدبود.
• نحوه نوشتن منابع در فهرست مربوطه :
1. ابتدا منابع فارسی و سپس منابع انگلیسی بر اساس حروف الفبا تنظیم می شوند.
2. شماره و ردیف. نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده(سال انتشار). عنوان کتاب، مقاله، گزارش یا پایان نامه تحصیلی همراه با ذکر عنوان پایان نامه دوره کارشناسی ارشد یا رساله دکترا(این قسمت با حروف ایتالیک و سیاه حروفچینی شود)، نام ناشر، مجله، سمینار یا موسسه علمی که مقاله در آن چاپ شده و یا نام دانشگاهی که پایان نامه در آنجا ارایه گردیده است. شماره مجله یا شماره جلد کتاب. شماره صفحه هایی که مطلب مورد نظر از آنها استخراج شده است(در صورتی که کل منبع موردنظربه عنوان مرجع مورد استفاده قرار گرفته باشد، لزومی به ذکر شماره صفحه ها نیست).
3. توجه شود که نام و نام خانوادگی با علامت ویرگول، سال با علامت پرانتز و سپس نقطه، عنوان با علامت نقطه، و انتشارات با شهر نشر و صفحه ها با علامت ویرگول از یکدیگر جدا شوند.
4. در صورتی که منبع بیش از یک نفر نویسنده داشت، پس از نوشتن نام هر نویسنده(ابتدا نام خانوادگی بعدکاما و بعد نام)، از علامت (؛) برای جداکردن نام ها استفاده می کنیم. اگرمنبع مورد استفاده تعداد نویسندگان زیادی داشت، لازم است اسامی تمامی آنها قید شود.
5. در زمینه کتاب ها یا مقالاتی که به یک نویسنده تعلق دارند، رعایت ترتیب زمانی انتشار آنها ضرورت دارد. دراین حالت ابتدا مورد جدیدتر مطرح می شود.
6. اگر کتاب ترجمه شده است، نام مترجم پس از نام کتاب به شکل مثال زیربیان شود : بست، جان دبلیو(1373). روش های تحقیق در علوم تربیتی و رفتاری. ترجمه حسن پاشاشریفی؛ نرگس طالقانی. تهران: انتشارات رشد، 23-27
7. در صورتی که مقاله از اینترنت یا لوح فشرده انتخاب می شود، منبع نویسی به اين شکل صورت گیرد: نام خانوادگی، نام نویسنده(سال نشر). عنوان مطلب، تاریخ دریافت، نشانی اینترنتی یا نام لوح فشرده. در مورد مقالاتی که از سایت های اینترنتی استفاده می وشد، آدرس سایت به همراه دیگر اطلاعات مانند رفرنس های کتاب و مجله آورده شود.
شماره گذاری صفحات منابع نیز در ادامه فصول، ادامه می یابد و آخرین صفحه شماره عددی صفحات پایان نامه به آخرین صفحه فهرست منابع اختصاص دارد.

http://www.hghasemi.com/d.asp?id=25924

انتخاب موضوع پژوهش

 

انتخاب موضوع پژوهش

 نویسنده : کامیار صداقت ثمرحسینی

 انتخاب موضوع تحقيق يكي از مهم ترين مراحل يك پژوهش علمي و از دشوارترين آن به شمار مي رود. براي درك بهتر جايگاه موضوع يابي، بهتر است تا نگاهي كلي به مراحل تحقيق نماييم: تحقيق را مي توان بر دو مرحله تقسيم نمود:

مرحله ي اول ، مرحله ي تحقيق به منظور يافتن پرسشي شايسته و بايسته ي پژوهش است.

مرحله ي دوم، تحقيق به منظور يافتن پاسخ پرسش مورد نظر مي باشد.

اما با  تفصيل بيشتر مي توان اين مراحل را به شرح زير بيان نمود:

 

مرحله ي مطالعات اكتشافي ـ موضوع يابي به جهت طرح پرسشي براي تحقيق،

مرحله ي غني سازي پرسش هاي تحقيق،

نگارش طرح پژوهش،

بررسي مدارك و منابع،

جمع آوري داده هاي مرتبط با پژوهش،

تحليل داده ها،

نتيجه گيري نهايي،

نگارش و ويرايش گزارش نهايي. ( در قالب رساله ي دانشگاهي، مقاله و مانند آن )

تا مرحله ي اول به خوبي انجام نشود، قادر به ورود مناسبي به مرحله ي دوم نخواهيم بود. لذا در اين بخش به بررسي مهم ترين مواردي خواهيم پرداخت كه به انتخاب آگاهانه ي موضوعات پژوهشي ما منجر مي گردند.

موضوع تحقيق چيست؟

تعابير مختلفي از موضوع تحقيق صورت پذيرفته است:

1         موضوع تحقيق عبارت است از هر آنچه كه از قابليت بررسي و تحقيق برخوردار است. در اين زمينه كه امور قابل پژوهش كدام ها مي باشند؟ اختلاف نظر موجود است. هيچ دليلي ندارد كه موضوعات تحقيق علمي را منحصر در روش شناسايي خاصي مثلا عقلي و يا حسي نماييم.

2         موضوع تحقيق عبارت است از آنچه كه ما درصدد رسيدن به آن و تحقيق بر روي آن مي باشيم.

براي پژوهشگري كه به دنبال انجام يك تحقيق « واقعي » است،  انتخاب موضوع پژوهش بسيار مهم مي باشد. به ويژه آنكه بخواهد « آگاهانه » مسير حيات علمي خود را انتخاب نمايد. هر چه درباره ي موضوع پژوهش خود بيشتر تامل و توجه نماييد، به استحكام شخصيت علمي و كسب نتيجه ي بهتري در پژوهش خود  ياري رسانده ايد. بديهي است كه بدون انتخاب موضوع پژوهش قادر به انجام آن نخواهيم بود. يكي از پژوهشگران پاسخ به اين پرسش ها را در انتخاب موضوع پژوهش ضروري مي داند:

~       آيا موضوع مورد نظر ارزش تحقيق دارد؟ به عبارت ديگر آيا مشكلي از مشكلات فكري و معرفتي پژوهشگر و جامعه را حل مي كند؟ آيا نتيجه ي پژوهش من تاثير مثبتي بر فرهنگ و هويت فردي و اجتماعي اعضاي جامعه خواهد داشت؟

~       آيا موضوع مورد نظر در سطح رساله ي دانشگاهي قرار دارد؟ برخي از موضوعات بيشتر مناسب قالب هاي يك مقاله و نه يك پژوهش دانشگاهي است.

~       آيا توانايي انجام اين پژوهش را داريد؟ موقعيت خود را از نظر اموري چون دانستن زبان، زمان كافي، امكانات مادي مورد نياز پژوهش بسنجيد.

~       آيا نسبت به موضوع مورد نظر، علاقمند مي باشيد؟ موضوعي را انتخاب نكنيد كه با روحيه، ذوق و علاقه ي دروني تان ناسازگار باشد. [1]

خانم دكتر « رجاء وحيد دويدري » در اين زمينه مي نويسد:

~       در انتخاب موضوع به هيچ وجه نبايد عجله كرد.

~       موضوع انتخاب شده مورد علاقه ي واقعي دانشجو باشد.

~       دانشجو قادر به انجام تحقيق در آن زمينه باشد. به عنوان مثال بتواند در آن زمينه « فكر » كند، بر « منابع اصلي » پژوهش خود دسترسي داشته باشد، به افراد مطلع در آن زمينه دسترسي داشته باشد،

~       موضوع انتخاب شده، در عنوان و محتواي خود « جديد » باشد. حرف جديدي براي گفتن داشته باشد. كه در قالب نقد پژوهش قبلي، يا ارائه ي روشي جديد، بيان مي گردد.

~       موضوع پژوهش متناسب با رساله ي دانشگاهي باشد. نه آنچنان وسيع باشد كه قابل جمع شدن در دوران دانشجويي نشود. و نه چندان محدود باشد كه بيشتر متناسب با يك مقاله ي كوچك به نظر آيد.

~       در دوره ي كارشناسي و كارشناسي ارشد بهتر است دانشجو وارد  مباحث بسيار تخصصي علمي نشود مگر آنكه از نظر علمي در سطح عالي رشته ي مد نظر قرار داشته باشد. تا توانايي ورود به اختلاف نظرهاي اساسي را دارا باشد.

~       پژوهش براي جامعه فايده ي عملي داشته باشد و از جهت فكري و فرهنگي بر آن اثر مثبت بگذارد. به عنوان مثال اينكه حرمسراي فلان پادشاه داراي چند نفر زن و خدمه و غيره بوده و يا آنكه فلاني صبح پنج شنبه از دنيا رفته و يا بعد از ظهر آن، هيچ كمكي به مشكلات متعدد معرفتي و فرهنگي جامعه ( به ويژه مسايل اساسي فرا روي نسل جوان كشور ) نمي نمايد.

~       ويژگي يك رساله ي خوب در پيدا كردن و منتهي شدن به عرصه هاي جديدي براي پژوهش و پيشنهاد آن به پژوهشگران بعدي است. ( لذا مي توان از پيشنهادهاي پژوهش هاي قبلي نيز ياري جست. )

~       در زمان انتخاب موضوع بايد متوجه مشكلات مادي و محدوديت هاي زماني و توانايي هاي روشي دانشجو بود.[2]

با توجه به موارد فوق براي انتخاب موضوع، نيازمند انجام حداقل دو كار هستيم:

الف. خودشناسي.  ب. موضوع شناسي

الف ـ خود شناسي:

به جهت نيل به اين هدف اين پرسش ها را با خود در ميان بگذاريد:

پرسش اول: علاقه ي معطوف به تخصص من در چه حوزه اي است؟

نسبت به پاسخ اين پرسش حساس باشيد. پاسخ به اين پرسش نوعي تصميم گيري درباره ي آينده است. معمولا افرادي در پژوهش موفق مي شوند كه به شكلي « مستمر » حوزه هاي مطالعاتي خود را در طول زمان گسترش داده و برنامه هاي علمي خود را در دوره هاي زماني نسبتا طولاني تعريف مي نمايند. علوم ديني با زحمت به دست مي آيد. پس به فكر حل و فصل سريع همه ي مسايل و به قولي يك شبه دانشمند شدن نباشيد.

در پاسخ به اين پرسش حوزه ي كلي مورد علاقه ي خود را بيان نماييد. ممكن است كه دانشجويي علاقمند به فقه اسلامي با گرايش مطالعات مقايسه اي ميان مذاهب اسلامي باشد. ديگري گرايش به تفسير قرآن با گرايش مطالعات ادبي داشته باشد، فردي علاقمند به بررسي جامعه پذيري ديني در ميان كودكان شهر خود باشد و آن ديگري شوق دانستن علم كلام با تاكيد بر مشكلات معرفتي كنوني جامعه اش را داشته باشد. با كمي دقت در مي يابيم كه بر خلاف گمان اوليه، انتخاب موضوع چندان هم كه مي نمايد ساده و آسان نمي باشد. هر انتخاب ما به نوعي تعريف زندگي فكري و فرهنگي ماست. پس بايد به جهت انتخاب موضوع تحقيق، مبادرت به تحقيقي مقدماتي نمود. به جهت سهولت در تصميم گيري به دستورالعمل توجه نماييد:

~       چند حوزه ي كلي مورد توجه خود را بر روي كاغذ بنويسيد.  به عنوان مثال علاقمند به انجام پژوهش در كدام يك از رشته ها مي باشيد؟ علوم قرآني، فقه و اصول، تاريخ اسلام، عرفان و حكمت اسلامي و نظاير آنها. }

~       در ادامه،  سرشناس ترين پژوهشگران اين رشته ها را شناسايي نماييد. اين پرسش را مي توانيد با استفاده از نظرات  اساتيد مطلع در حوزه و دانشگاه بپرسيد.

~       سپس تحقيق نماييد كه مهم ترين اثر علمي هر يك چه بوده و چه تعريفي از رشته ي خود ارائه مي دهند؟

~       خواندن خاطرات اساتيد برجسته ي هر علم مي تواند كمك بسياري در پاسخ به اين پرسش نمايد.

آيا اين علاقه را تحت تاثير اطرافيان و به عبارت ديگر « حرف مردم » انتخاب نموده ايد و يا آنكه علاقه اي دروني است و لو آنكه مورد پسند خيلي ها نباشد؟

هيچگاه زندگي علمي خود را منوط به حرف مردم ننماييد. نويسنده در تجربه ي خود در مراكز دانشگاهي با افرادي برخورد نموده است كه چون برخي اطرافيان از رشته هاي ديني چندان خوششان نمي آمده دست به نوعي پنهان كاري در خصوص بيان رشته ي خود مي زده اند. آيا چنين افرادي در امر پژوهش موفق خواهند بود؟ مسلما خير ! اگر مرحوم حضرت آيت الله حاج شيخ ذبيح الله قوچاني ( رحمة الله عليه ) در كودكي به حرف آن چند نفري كه ايشان را تشويق به ترك تحصيل علوم حوزوي مي نمودند گوش مي داد، آيا در پايان زندگي شريف خود همچنان دريايي از علوم و معارف الهي بود؟ علاقه ي علمي خود را به خاطر سخن مردم سركوب ننماييد. انسان در هر حوزه اي كه از درون انتخاب نمايد به مراتب بهتر به رشد و شكوفايي انديشه هايش مي پردازد. اما در هر رشته اي كه هستيد همواره بكوشيد تا حق را فراموش نكنيد.

پرسش دوم : توانايي هاي من در حوزه ي پژوهش در چه زمينه هايي است؟

توانايي ها ي خود را يادداشت نماييد. بعضي وقت ها نيازمند كشف استعدادهاي دروني خود هستيم. توانمندي هاي خود را شناسايي نماييد. توانايي هايي چون دسترسي به كتابخانه هاي بزرگ، ترجمه ي متون علمي ( مانند ترجمه از زبان عربي و يا انگليسي به فارسي ) ،  استفاده از نسخ خطي، داشتن وقت كافي، دارا بودن اساتيد برجسته و در دسترس، داشتن دوستان ياري دهنده، منابع مالي متناسب با پژوهش، و ... از نقش مهمي در انتخاب موضوع پژوهش برخوردارند و همين مثال هاي به ظاهر ساده براي همگان ميسر نمي باشد. پس از نگارش دقيق و كامل امكانات خود، به شكل كاملا متفاوتي وارد بررسي موضوع پژوهش مي شويد. حتي ممكن است علاقمند به برخي از حوزه هاي علمي خاص گرديد كه پيشتر به آن فكر نمي كرديد.

با تهيه ي دفتر كوچكي، پاسخ هاي خود را تا انتهاي برنامه ي موضوع يابي در آن يادداشت كنيد. در دوره هاي مختلف زماني و در مراحل انتخاب موضوعات جديد بار ديگر به دفترچه ي خود مراجعه كرده و پاسخ هاي جديد خود را با پاسخ هاي قبلي ، مورد « مقايسه » قرار دهيد. با اين كار علاوه بر تصحيح اشتباهات گذشته، امكان مقايسه ي تحول علمي خود را در طي زمان خواهيد داشت.

پرسش هاي مربوط به خود شناسي:

پرسش اول:  علاقه ي معطوف به تخصص من در چه حوزه اي است؟

پرسش دوم : توانايي هاي من در حوزه ي پژوهش در چه زمينه هايي است؟

  ب ـ موضوع شناسي:

در اين زمينه نيز نيازمند طرح چند پرسش اساسي مي باشيم:

پرسش اول: در زمينه ي مورد علاقه ي من چه موضوعاتي وجود دارد؟

به جهت رسيدن به پاسخ اين پرسش اين راه ها را دنبال نماييد: ( فرض نماييد كه شخصي علاقمند به پژوهش در حوزه ي تاريخ اسلام است. )

~       به كتابخانه برويد.

1)      ابتدا آخرين شماره هاي مجلات تخصصي در حوزه ي تاريخ و تاريخ اسلام را مشاهده نماييد. عناوين مقاله هاي مجلات فوق را يادداشت نماييد.

2)      چند كتاب اصلي در زمينه ي تاريخ اسلام را انتخاب نموده و « فهرست مطالب » كتاب هاي فوق را به دقت مطالعه نماييد. ( در اين مرحله نيازي به مطالعه ي خود كتاب نداريد. ) سعي كنيد با دقت در فهرست هاي فوق به نحوه ي « طبقه بندي دوره هاي تاريخي » نويسنده آگاه گرديد.

3)      با راهنمايي از كتابدار كتابخانه از فهرست هاي كتابشناسي در زمينه ي مورد علاقه ي خود استفاده نماييد.

~       از افراد مطلع بپرسيد.

از اساتيد صاحب نظر در تاريخ اسلام درباره ي حوزه هاي مختلف تحقيق در زمينه ي تاريخ اسلام پرسش نماييد. دقت نماييد كه افرادي انتخاب شوند كه اولا در زمينه ي مورد سئوال تخصص داشته باشند و ثانيا خود از زمره ي پژوهشگران به نام آن محسوب شوند.

بهترين راه دستيابي به آنها آگاهي از ساعات تدريس شان در مدارس ديني و يا دانشگاهي و حضور در فاصله ي ميان تدريس ايشان است. تنها در چند دقيقه مي توان اطلاعات مورد نياز را اخذ نمود. پاسخ هاي ايشان را به دقت يادداشت نماييد.

اكنون شما فهرستي از عناوين مهم ترين مقالات مربوط به تاريخ اسلام و نيز برخي از عنوان هاي مطالب كتاب ها و پيشنهادهاي افراد متخصص و خبره را در اختيار داريد. ممكن است از صدها حوزه ي موجود در تاريخ اسلام علاقمند به مطالعه در زمينه ي تاريخ اندلس در دوران درخشش تمدن اسلامي در آن شده باشيد.( توجه داشته باشيد كه اين تنها يك مثال است. ) همانگونه كه مشاهده مي شود در پايان اين بخش از موضوع يابي حوزه ي پژوهش ما تا حد زيادي محدود شده است. به عبارت ديگر تاريخ اسلام به تاريخ اندلس در دوران اسلامي تقليل يافته است. اكنون زمان طرح پرسش بعدي است.

پرسش دوم: در زمينه ي انتخابي من تا كنون چه كارهايي انجام شده است؟

به جهت پاسخ به اين پرسش يكبار ديگر به كتابخانه ( فضاي اصلي انجام پژوهش ) برويد. اين بار تنها مقالاتي را كه پيش تر درباره ي اندلس ديده بوديد به دقت مطالعه نماييد. در كتابخانه كليه ي كتاب هاي موجود در زمينه ي تاريخ اندلس را شناسايي كرده و در يك فهرست يادداشت فرماييد. فراموش نكنيد كه اين كار را با دقت هر چه تمام تر انجام دهيد. چه آنكه نتيجه ي اين بررسي فصل پيشينه ي تحقيق و ادبيات موجود در زمينه ي مورد نظر شما را پوشش مي دهد.

چند كتابي را كه در سال هاي اخير به چاپ رسيده اند از كتابخانه گرفته و آنها را مورد مطالعه قرار دهيد. معمولا كتاب هاي مفيد علمي به پيشينه ي تحقيق خود اشاره نموده اند. لذا آخرين آثار علمي در زمينه ي اندلس ممكن است نياز پژوهشگر فرضي ما را برآورده نمايد.

پرسش سوم : انجام چه تحقيقاتي ، دوباره كاري و تكرار مكررات محسوب نمي گردد؟

پاسخ اين پرسش را زماني مي توان داد كه به پرسش پيشين به خوبي پاسخ داده شده باشد. يعني ديگر بدانيد كه پيش از كار شما چه خبر بوده است. اشتباه بسياري از دانشجويان در عدم توجه به اين واقعيت است كه بدون مطالعه ي پژوهش هاي انجام شده درصدد پاسخ به اين پرسش بر مي آيند. نويسنده غالبا با چند پرسش ساده از دانشجويان متوجه شده است كه ادعاي بسياري از آنها مبني بر اينكه « تحقيق من پيشينه ي مطالعاتي ندارد. » ناشي از عدم تحقيق كافي در اين زمينه بوده است. توجه داشته باشيم كه گسترش جهل مركب از بزرگترين خطرات فرا روي مطالعات علوم اسلامي است.

از آنجا كه معمولا رساله هاي  مقاطع تحصيلي دكترا دربردارنده ي پيشنهادي عملي به منظور معرفي حوزه هاي نيازمند انجام مطالعات جديد مي باشد، مي توان به اين رساله هاي پژوهشي مراجعه نمود. فهرست اين رساله هاي پژوهشي در كتابخانه هاي دانشكده هاي مربوطه موجود است. برخي از دانشگاه ها اطلاعات مربوط به رساله هاي پژوهشي دانشجويان خود را در پايگاه هاي اطلاع رساني خود در شبكه ي « اينترنت »  قرار داده اند. از اين طريق مي توان به سهولت رساله هاي مورد نياز خود را شناسايي و با يادداشت مشخصات كتابخانه اي آن، جهت استفاده به دانشكده ي مربوطه مراجعه نمود.

توصيه مي شود كه با توجه به عدم استحكام كافي برخي پژوهش هاي مقاطع كارشناسي ارشد ( و حتي بي اطلاعي از پيشينه ي تحقيق خود ) « با احتياط » از اين رساله ها استفاده شود.

پرسش چهارم: امكانات من با كدام يك از حوزه هاي كار نشده داراي بيشترين هماهنگي است؟

پژوهش به نوعي تمرين هماهنگي است. كسي كه مي خواهد رساله ي پژوهشي را بنويسد بايد آن را در حد و توان خود تنظيم نمايد. به اين مثال ها توجه نماييد.

شخصي كه مسلط به زبان اسپانيايي نيست نبايد زاويه ي پژوهش خود را به اتكاي چند كتاب ترجمه شده به مطالعه ي وضعيت مسلمانان اندلس از نگاه« اسناد اسپانيايي » قرار دهد.

شخصي كه دسترسي به نسخه ي خطي كتاب « طبقات محدثين اندلس » اثر محمد بن حارث الخشني ( سده ي چهارم هجري قمري ) ندارد،[3] و يا حداقل داراي نسخه ي منتشر شده ي مطمئني از آن نمي باشد، نبايد بررسي اين اثر را به اتكاي چند مقاله و تحقيق دست دوم انجام دهد. همواره نسبت به اصالت منابع خود حساس و مراقب باشيد. توجه نماييد كه در فرايند موضوع يابي يك عنوان كلي مانند بررسي تاريخ اسلام آن اندازه محدود مي شود تا سرانجام به صورت يك پرسش در آيد.

پرسش هاي مربوط به موضوع شناسي:

پرسش اول: در زمينه ي مورد علاقه ي من چه موضوعاتي وجود دارد؟

پرسش سوم : انجام چه تحقيقاتي ، دوباره كاري و تكرار مكررات محسوب نمي گردد؟

پرسش دوم: در زمينه ي انتخابي من تا كنون چه كارهايي انجام شده است؟

پرسش چهارم: امكانات من با كدام يك از حوزه هاي كار نشده داراي بيشترين هماهنگي است؟

نكته ي بسيار مهم: هيچگاه موضوع يابي خود را بدون تبديل كردن به پرسش رها نكنيد.

تاريخ اسلام

 

تاريخ اندلس

 

تاريخ اندلس پس از سقوط غرناطه سال 897 هجري

 

تاريخ مقاومت اسلامي پس از سقوط غرناطه در برابر تلاش اسپانيايي ها به منظور مسيحي كردن ايشان

حال لازم است موضوع نهايي را به صورت يك پرسش مطرح نماييد. مثلا سياست كليساي اسپانيا در جهت نصراني كردن مسلمانان اندلس پس از سقوط شهر غرناطه در سال 897 هجري مشتمل بر استفاده از چه راهكارهايي بوده است؟ نحوه ي مقابله ي مسلمانان اندلس با آن چگونه بوده است؟ [4] و حتي { در مطالعه اي مقايسه اي } اين پرسش كه اين سياست در تاريخ معاصر اروپا چگونه تعقيب مي گردد؟

با طرح پرسش تحقيق ، فرايند موضوع يابي به پايان خواهد رسيد.

مثال:

يكي از پژوهش هايي كه همواره مورد توجه دانشمندان بزرگ شيعه بوده است، انجام مطالعه به منظور روش ساختن حقانيت مكتب اهل بيت عصمت و طهارت عليهم افضل صلوات الله و دفاع از آن در برابر ديدگاههاي افراد ناآگاه و يا دشمن خاندان وحي بوده است. حال تصور نماييم كه دانشجويي علاقمند به پي گيري اين مطالعات مي باشد. او ابتدا بايد بداند كه جديدترين آثار و نظراتي كه درباره ي تشيع در جهان اسلام صادر شده است، چه مي باشد. در اينجا، علاوه بر علاقه، نيازمند داشتن حداقل سه قابليت ديگر است: 1. تسلط به زبان عربي 2. دسترسي به منابع مكتوب موجود در دانشگاه هاي جهان اسلام ( چه به صورت مسافرت به آن كشورها و يا تهيه ي منابع فوق توسط نهادهاي دولتي ) 3. داشتن زمان كافي براي پژوهش.

چنين فردي مي تواند با جستجو در كتابخانه هاي دانشگاه هاي جهان اسلام، منابع مورد نظر را شناسايي نموده، و نسبت به تهيه ي آنها اقدام كند. روزآمد كردن سنت مطالعاتي افرادي چون مرحوم علامه شرف الدين ( ره ) عالي ترين انتخاب موضوع براي كسي است كه از قابليت و توانايي اين مهم برخوردار است. بسياري از پرسش هاي نوين در ضمن مطالعات مستمر بر مطالب و منابع جديد حاصل مي گردد. اگر قادر به انتخاب موضوعات اساسي و مورد ابتلاي جوامع اسلامي هستيد، وقت خود را به تكرار پژوهش هاي پيشين نگذرانيد. فهرست زير به عنوان نمونه اي از صدها مطالعه و تبليغ ( به ويژه از سوي وهابيت ) از آن رو بيان مي شود كه به خاطر داشته باشيم كه ديگران و به ويژه مخالفان تشيع، بيكار ننشسته اند. لذا در انتخاب موضوع تحقيقاتي مسئوليت زيادي بر عهده ي ماست. [5]

�  عنوان پايان نامه: اصول مذهب الشيعة الامامية الاثني عشرية : عرض و نقد

 نام دانشجو و استاد راهنما: ناصر بن عبدالله بن علي القفاري ؛ اشراف محمد رشاد سالم ، سالم بن عبدالله الدخيل

دانشگاه : جامعة الامام محمد بن سعود

مقطع دانشگاهي: دكترا  ـ 1407 هـ

�  عنوان پايان نامه:  العقيدة في أهل البيت بين الافراط و التفريط

 نام دانشجو و استاد راهنما: سليمان بن سالم بن رجاء السحيمي ، اشراف احمد بن عطية الغامدي .

دانشگاه :الجامعة الاسلامية ،

مقطع دانشگاهي:  دكترا ـ 1413هـ

�  عنوان پايان نامه: المهدي المنتظر عند الشيعة الاثني عشرية

 نام دانشجو و استاد راهنما: جلال الدين محمد صالح ؛ اشراف سعدي بن مهدي الهاشمي .

دانشگاه : الجامعة الاسلامية 

مقطع دانشگاهي: دكترا ـ 1413هـ

�  عنوان پايان نامه : اثر التشيع على الروايات التاريخية في القرن الاول الهجري

 نام دانشجو و استاد راهنما: عبدالعزيز محمد نور ولي ؛ اشراف اكرم ضياء العمري .

دانشگاه : الجامعة الاسلامية ،

مقطع دانشگاهي: دكترا ـ 1415هـ

�  عنوان پايان نامه: التحفة الاثنى عشرية : من اوله الى نهاية الباب الرابع

 نام دانشجو و استاد راهنما: عبدالعزيز بن ولي الله الدهلوي ؛ ترجمة محمد الاسلمي ؛ دراسة و تحقيق عمر بن سعود العيد ؛ اشراف سالم بن عبدالله الدخيل؛

دانشگاه :  جامعة الامام محممد بن سعود الاسلامية

مقطع دانشگاهي: دكترا ـ 1414 هـ

�  عنوان پايان نامه: خليفتان عثمان و علي رضي الله عنهما بين السنة و الشيعة الاثنى عشرية

 نام دانشجو و استاد راهنما: انور بن عيسى السليم ؛ اشراف ناصر القفاري

دانشگاه : جامعة الامام محمد بن سعود الاسلامية

مقطع دانشگاهي: دكترا ـ 1418 هـ

�   عنوان پايان نامه:  جهود ابي الثناء الآلوسي في الرد على الرافضة مع تحقيق ثلاث رسائل له في ذلك : الاجوبة العراقية على الاسئلة اللاهورية ؛ نهج السلامة إلى مباحث الامامة ؛ النفحات القدسية في الرد على الامامية

نام دانشجو و استاد راهنما: عبدالله بن بوشعيب البخاري ؛ اشراف احمد بن عطية الغامدي .

دانشگاه : الجامعة الاسلامية

مقطع دانشگاهي:  دكترا ـ 1418 هـ

�  عنوان پايان نامه: موقف الأئمة الأربعة و أعلام مذاهبهم من الرافضة و موقف الرافضة منهم

 نام دانشجو و استاد راهنما: عبدالرزاق بن عبدالمجيد ألارو ؛ اشراف عبدالرزاق بن عبدالمحسن البدر

دانشگاه : الجامعة الاسلامية ،

مقطع دانشگاهي: دكترا ـ 1422 هـ

[1] محمد السعيد جمال الدين : 2002، مناهج البحث و المصادر في الدراسات الاسلامية و العربية ، القاهرة ( الطبعة الخامسة ) دار القلم للنشر و التوزيع، ص 39  الي 42 . ( با تلخيص و تغيير )

[2] رجاء وحيد دويدري : 2002، البحث العلمي اساسياته النظرية و ممارسته العملية، دمشق ( الطبعة الثانية ) دارالفكر بدمشق، ص 400 الي 406 . ( با تلخيص و تغيير )

[3] موجود در كتابخانه ي سلطنتي در رباط به شماره ي 6916

[4] مثال هاي اين كتاب صرفا جنبه ي آموزشي دارد. اين مثال با توجه به اين اثر انتخاب شده است:  عبدالواحد ذنون طه: 2004، حركة المقاومة العربية الاسلامية في الاندلس بعد سقوط غرناطة. بيروت: ( الطبعة الاولي ) دارالمدي الاسلامي. اين اثر توسط اينجانب به فارسي ترجمه، و به صورت پاورقي در روزنامه ي كيهان از 23 / 12 / 1384 منتشر شده است.

[5] به نقل از جستجوگر پژوهش هاي سايت مكتبة الملك الفهد الوطنية

منبع:

http://kamyarsedaghat.blogfa.com/post-105.aspx