گزارش شفاهي پايان‌نامه
فصل سوم
گزارش شفاهي پايان‌نامه
گردآوري و تنظيم:
دکتر رسول تبري
عزت پارياد
مقدمه
بدون شک انجام يک پروژه تحقيقاتي يکي از مهم‌ترين بخش‌هاي دوره آموزش يک دانشجوي تحصيلات تکميلي است. بر همين منوال شايد بتوان جلسه دفاع از پايان‌نامه را از بياد ماندني‌ترين خاطرات دانشجو از دوران تحصيل دانست. خاطره‌اي که خوب يا بد به راحتي فراموش نمي‌شود پس چه بهتر که سعي کنيم اين خاطره از نوع خوب باشد.
گزارش شفاهي پايان نامه:
گزارش شفاهي رايج‌ترين روش دفاع از پايان‌نامه است که در آن چندين هدف دنبال مي‌شود. اعلام نتايج تحقيق جهت کسب نظر داوران در مورد تحقيق انجام شده و ارزشيابي آن و هم چنين اعلام نتايج تحقيق به کساني که به نتايج به دست آمده نياز داشته تا براسا س آن بتوانند به حل مشکلات و معضلات موجود بپردازند؛ عمده‌ترين اهداف اين گزارش را تشکيل مي‌دهند.
زبان مورد استفاده در ارائه گزارش شفاهي بايد براي مستمعين و داوران حاضر در جلسه قابل درک باشد. در بسياري از موارد دانشجوياني که هنوز به مرحله دفاع از پايان‌نامه نرسيده‌اند نيز جهت اطلاع از فرايند ارائه گزارش پاياني در جلسه دفاع حضور دارند، به همين دليل بهتر است سخنراني به گونه‌اي ارائه شود که ضمن تامين اهداف دانشجوي ارائه کننده و اساتيد راهنما و مشاور وي که مسئوليت علمي نتايج را بر عهده دارند؛ جلسه از ماهيت آموزشي مناسبي نيز برخوردار گردد. به علاوه يک گزارش خوب گزارشي است که در آن در زماني کوتاه مطالب مفيد به شنوندگان ارائه شود . در اين گزارش بايد يافته‌هاي اصلي و برجسته تحقيق ارائه شوند. به همين منظور تدوين خلاصه‌اي از پايان‌نامه جهت ارائه بهتر و هم چنين ارائه به هيئت داوران ضروري مي‌باشد. نگارش اين خلاصه موجب مي‌شود داوران در يک نگاه اجمالي با کليات انجام شده در فرايند تحقيق آشنا شوند . اين کار امکان ارزشيابي دقيق‌تر از تحقيق را مهيا خواهد نمود.اين خلاصه در حقيقت بدنه متن سخنراني دانشجو در جلسه دفاع مي‌باشد. همچنين پيشنهاد مي‌شود در صورت حضور دانشجويان و مهماناني که توسط محقق و يا دانشکده محل تحصيل دعوت شده‌اند خلاصه‌اي از پايان‌نامه در 3-2 صفحه تدارک ديده‌شود.
در هر حال بايد بخاطر داشت که شرح وتفصيل يافته‌هاي تحقيق در قالب سخنراني به جمله‌پردازي مناسب، انشا و رعايت اصول صحيح آيين‌نگارش نياز دارد. عدم رعايت اصول در تهيه متن سخنراني موجب ارائه يک سخنراني پريشان و مبهم شده و تمامي تلاش‌هاي محقق در ارائه نتايج تحقيق بي‌حاصل خواهد ماند .
مواردي که ثبت آنها در چکيده تحقيق الزامي مي‌باشد :
مسئولين هر دانشکده با توجه به مقطع و رشته تحصيلي دانشجوياني که ملزم به ارائه پايان‌نامه جهت اتمام دوره تحصيلي خود هستند؛ قوانيني جهت تدوين چکيده تحقيق وضع مي‌نمايند. البته آن چه مسلم است ثبت موارد زير در چکيده پايان‌نامه صرفنظر از رشته و مقطع تحصيلي دانشجو الزامي مي‌باشد :
- عنوان تحقيق
- نام دانشجو و اساتيد راهنما و مشاور
- خلاصه بيان مسئله و ضرورت اجراي تحقيق
- اهداف کلي و ويژه (ثبت اهداف کاربردي در آيين نامه اجرايي تدوين چکيده برخي از دانشکده‌ها الزامي مي‌باشد و دانشجو موظف به ثبت اهداف کاربردي مي‌باشد )
- فرضيات و سوالات تحقيق که بر اساس اهداف تدوين شده‌باشند
- تعاريف علمي و عملي واژه‌هاي موجود در عنوان و اهداف
- مروري بر حداقل سه مطالعه مشابه با موضوع اصلي تحقيق که در داخل و يا خارج از کشور انجام شده‌باشند
- محيط، جامعه و نمونه تحقيق
- روش نمونه‌گيري
- تعريف ابزار پژوهش به طور کامل و شيوه تعيين روايي و پايايي ابزار
- روش جمع آوري اطلاعات و تجزيه و تحليل آنها
- ارائه نتايج بر اساس اهداف تحقيق به همراه تحليل دانشجو از يافته‌هاي تحقيق خود و ارائه استنادهاي مناسب موافق و يا مخالف يافته‌هاي اصلي پژوهش
- ارائه پيشنهادات بر اساس يافته‌ها
- ارائه محدوديت هاي احتمالي پژوهش
- نتيجه‌گيري نهايي و پاسخ به فرضيات تحقيق و هم چنين استدلال در مورد قدرت تعميم يافته‌ها از نمونه به جامعه
ثبت نتايج در خلاصه تهيه شده مي‌تواند به صورت انشايي و يا تهيه جدول و نمودار باشد. در هر صورت جهت ارائه شفاهي نتايج در جلسه دفاع، تهيه نتايج به صورت نمودار و جدول ضروري به نظر مي‌رسد . در حين ارائه شفاهي اين چکيده- با توجه به آن که از قبل در اختيار اساتيد راهنما، مشاور و داوران قرار داده شده‌است – ارائه مطالب به صورت خلاصه‌تر از متن تهيه شده سبب توجه بيشتر مخاطبان در حين ارائه گرديده و جلسه به صورت مطلوب‌تري اداره خواهد شد .
جهت ارائه هر چه بهتر متن سخنراني در جلسه دفاع رعايت نکات زير به وسيله دانشجوي ارائه کننده پيشنهاد مي‌گردد:
بازديد از محل ارائه دفاع و آشنايي با مختصات فيزيکي محل ارائه نظير نورپردازي، محل دقيق قرار گرفتن در پشت تريبون و نحوه برقراري تماس چشمي با مخاطبان جهت همراهي هر چه بيشتر ذهني مخاطبان با سخنران و تخمين فاصله مناسب صورت با بلندگو جهت تنظيم مناسب صدا موجب افزايش اعتماد به نفس دانشجو شده و ارائه را براي وي آسان‌تر خواهد نمود.
پيشنهاد مي‌شود پس از بازديد از محل و اطمينان از مناسب بودن آن جهت ارائه دفاع، در برگه‌هايي با اندازه‌هاي مناسب، زمان و مکان ارائه دفاع از پايان‌نامه، عنوان آن، اسامي دانشجو و استاد و يا اساتيد راهنما و در برخي از موارد حتي اسامي اساتيد مشاور ثبت شده و با فاصله زماني مناسب از جلسه دفاع (يک هفته تا سه روز قبل از برگزاري جلسه دفاع) در تابلو هاي اعلانات دانشکده نصب گردد.
هماهنگي قبلي با مسئول تاسيسات و وسايل سمعي و بصري محل دفاع جهت آشنا شدن با عملکرد هر يک از وسايلي که بايد در روز دفاع مورد استفاده قرار گيرد مانند پروژکتور، لپ‌تاپ و يا کامپيوتر جهت ارائه هر چه بهتر به دانشجو کمک خواهد نمود. بهتر است دانشجو در مورد نحوه ارائه خود در صورت قطع برق پيش بيني‌هاي لازم را به عمل آورده باشد.
توصيه مي‌شود دانشجويان از آمادگي ذهني کافي جهت ارائه سخنراني بدون وابستگي به متن تهيه شده برخوردار باشند. بديهي است خواندن تمامي مطالب از روي متن، امکان برقراري ارتباط مناسب با مخاطبان را کاهش داده و در برخي از موارد موجب قطع اين ارتباط خواهد شد . بايد به ياد داشت که برقراري تماس چشمي با مخاطبين يکي از شيوه‌هاي بسيار موثر در جلب نظر و افزايش توجه مستمعين خواهد بود.
پيشنهاد مي‌شود نکات مهم و کليدي و يا تصاويري در ارتباط با موضوع تحقيق با استفاده از نرم‌افزار Power Point تهيه شده و در جلسه به نمايش درآيد. بهتر است اسلايدهايي که به اين طريق تهيه مي‌شوند تا حد امکان ساده بوده و در تهيه آنها نکات زير رعايت شوند.
- استفاده از چهارچوب يکسان در کليه اسلايدها
- دقت به ترکيب رنگ‌هاي زمينه و حروف (به عنوان مثال استفاده از حروف سفيد يا زرد در زمينه آبي يا سرمه‌اي يک انتخاب ايمن است).
- گنجاندن حداکثر هشت خط متن در هر اسلايد
- استفاده از تصاوير فقط در صورت نياز
در هر حال تعداد اسلايدها (با توجه به در نظر گرفتن متوسط زمان يک دقيقه براي نمايش و توضيح هر اسلايد و يا 6 اسلايد در هر ده دقيقه) بايد با زمان اختصاص داده شده براي سخنراني تناسب داشته‌باشد.
ارائه سوال اصلي تحقيق در ابتداي مقدمه به نحوي که توجه مستمعين را به ضرورت اجراي تحقيق جلب نمايد سبب توجه و همراهي ذهني آنان با سخنران تا پايان زمان ارائه سخنراني مي‌شود. ارائه جملات به صورت کوتاه و اجتناب از حاشيه‌هاي بي‌مورد و بدون ارتباط به موضوع پژوهش بر جذابيت‌هاي سخنراني خواهد افزود.
معمولاً ارائه يک پايان‌نامه حدود سي دقيقه به طول مي‌انجامد. همراه داشتن ذهن شنوندگان در طول اين مدت فقط از طريق ارائه يک سخنراني جذاب، تغييرات بجا و اصولي در شيوه ارائه مطالب، اجتناب از تُن صداي يکنواخت و کسالت بار و استفاده مناسب و بجا از وسايل سمعي و بصري امکان‌پذير خواهدبود.
پس از اتمام سخنراني دانشجو، نوبت طرح پرسش‌هاي داوران و سپس ساير حاضران مي‌باشد. توجه دقيق سخنران به سوالات فرد مطرح‌کننده پرسش، اجتناب از قطع کردن صحبت وي، يادداشت‌برداري از نکات مهم سوال به منظور پيشگيري از فراموش شدن بخشي از آن در حين ارائه پاسخ و دادن پاسخ‌هاي قانع‌کننده به دور از هيجان سبب مي‌شود تا داوران نيز بر توان‌مندي و تسلط محقق بر فرايند تحقيقاتي انجام شده صحه بگذارند. پاسخ به سوالات بايد واضح، دقيق و روشن بوده و بر اساس بدنه سوال ارائه گردد. دستپاچگي در حين پاسخ دادن، طفره رفتن از ارائه پاسخ دقيق به سوال مطرح شده، بروز هيجان و اضطراب زياد و در اغلب موارد کاذب معمولا" به عنوان عدم تسلط کافي محقق بر موضوع تحقيق، فرايند انجام شده و يا ناتواني وي در اداره جلسه تلقي مي‌گردد.
اعلام تشکر از اساتيد راهنما و مشاور پايان‌نامه و هيئت داوران که با مطالعه پايان‌نامه و طرح سوالات خود– که قطعا سبب ارتقائ علمي پايان‌نامه خواهد شد- نشانگر بلوغ فکري و اجتماعي دانشجو خواهدبود.
http://www.gums.ac.ir/Upload/Modules/Contents/asset33/sec3-presentation%20tez.doc
مثل خردمندان فكر كنيد اما با مردم به زبان خودشان حرف بزنيد.