فن بیان،اصول سخنرانی و هنرگویندگی وگفتگو

تاریخ سخنوری : استاد سید صدرالدین بلاغی (4)

راجع به موضوع كتابى بود از سخنان على عليه السلام كه نويسنده لبنانى استفاده كرده و جنبه‏هاى چپ گرايى و سيستم سوسياليزم را با آن تطبيق داده بود. تذكر داده بود كه يك جلد آن را نويسنده كه اسمش را فراموش كرده‏ام مستقيماً براى صدر بلاغى فرستاده كه به فارسى ترجمه كند و به صورتى منتشر كنند. زير نامه نوشته بود، مراتب از شرف عرض پيشگاه شاهنشاه گذشت. فرمودند فوراً و دقيقاً تحقيق و نتيجه را به عرض ما برسانيد. به تاريخ همان روز. گفت: متوجه مطلب شدى؟ گفتم: بلى. گفت: به دايره اجرائيات مراجعه كن. بدون ذكر هدف يك جيپ در اختيار بگير. آدرس منزل صدر بلاغى را به هر طريق كه هست پيدا كن. او را با كتاب و ترجمه و هر چه مربوط به آن است دستگير و بازداشت كن. لزومى ندارد به زندان ببرى. بياوريد اطاق خودتان، دقيقاً بازجويى و نتيجه را به من تلفنى خبر بده. ياد آور شد به هيچ عنوان نمى‏خواهم احد ديگرى از اين موضوع آگاهى پيدا كند.

نام رئيس ستاد و رئيس ركن 2 را برد و منرا مرخص كرد. پسر صدر بلاغى را در زمانى كه در شيراز بودم، مى‏شناختم. آن وقت مثل اينكه مشغول تحصيل در پزشكى ارتش بود و يكى از دوستان او كه در دانشكده افسرى بود و در زمان خدمت در شيراز كه من رئيس دبيرستان نظام بودم شاگرد من بود. به او تلفن كردم و تلفن پسر صدر بلاغى را از او گرفتم. به منزلش تلفن كردم. خود آيت‏اللَّه صدر بلاغى گوشى را برداشت. گفتم آقاى فلان هستم كه ضمن اقتدا به شما از شيراز نامه‏اى دارم كه مى‏خواهم خدمتت برسم. گفتند: مبارك است، اهلاً و سهلاً. آدرس دقيق را به من داد و بيش از يكربع ساعت طول نكشيد كه در اطاقش كه دور تا دور مملو از كتاب و تعدادى هم روى زمين چيده شده بود، او را ملاقات كردم. زير چشمى ديدم همان كتاب مورد نظر در كنارش باز است و نوشته‏هاى او كه ترجمه از كتاب بود در كنار ديگرش. آشنايى خودم را با پسرش و ارادت غايبانه‏ام را به خودش بيان كردم. موضوع و مطلب را بدون هيچگونه حشو و زوايدى به او گفتم و اضافه كردم كه: « المأمور معذور »! جواب داد: در اختيار شما هستم. كتاب و ترجمه‏ها را جمع كردم و در كيفى گذاشتم و راه افتاديم.

به او گفتم، به خانواده‏تان بگوييد در معيت من به جايى مى‏رويد تا يكى دو ساعت ديگر بر مى‏گرديد. منتظر شما نباشند و شامشان را بخورند. جيپ ارتشى را در يكى از كوچه‏هاى نزديك منزلش نگهداشته بودم. باتفاق به طرف جيپ رفته هر دو سوار شديم و به طرف فرماندارى نظامى رانديم. به اطاقم كه يك اطاق بزرگ با چند ميز و صندلى كه چند نفر بازجوى ديگر در آن به كار مشغول مى‏شدند، هدايتش كردم. با اجازه او پشت ميز قرار گرفتم. استغفراللَّه گفت. روحانى قد كوتاه، لاغر اندام، با ريش فلفل نمكى، چشمانى سياه با عينك ذره بينى، عمامه‏اى سياه نشانه از خانواده سادات بر سر، عبايى قهوه‏اى خوش رنگ نايينى بر دوش و لباس و يقه پيراهن و جوراب همه تميز و مرتب بود. خيلى شمرده و با صرف لغات مؤدبانه‏اى خطاب به من صحبت مى‏كرد. به محض قرار گرفتن در پشت ميزم اظهار تأسف كردم كه اداره تعطيل است و آبدارخانه هم بسته كه دستور چاى بدهم. گفت: زياد به چاى آن هم از ساعات 6_5 بعدازظهر به بعد علاقه‏مند نيستم، ولى آيا مى‏توانم سيگار بكشم؟ من هم همان كلمه او را تكرار كردم: استغفراللَّه. اول به من تعارف كرد. گفتم اصولاً نه چاى و نه قهوه مى‏خورم و نه سيگار مى‏كشم، گفت: مى‏گويند كشيدن سيگار آن هم كم براى رفع و غم و غصه بى‏ضرر نيست.

گفتم هر دو زيان بخش است همان طور كه گفتيد هم سيگار و هم غم و غصه. ولى مگر شما غم و غصه‏اى هم داريد؟ گفت: زندگى در اين جهان براى مشقت و رنج و غم و غصه است، زندگى حقيقى و واقعى ما در آن دنياست. فهميدم از عرفاست. ولى شريعت را به طريقت چه كار؟ به هر رو از من سئوالاتى در مورد خانواده و زن و بچه و غيره كرد و جواب كافى به او دادم و اضافه كردم ده سال از بهترين دوران زندگيم را در فارس گذارنده‏ام و از آنجا با پسرتان آشنايى پيدا كردم. زيرا پسرتان فوتباليست بود و من هم مدير ورزش لشگر و معلم كشتى و هالتر در تربيت بدنى استان فارس. در اين موقع سيگارش تمام شده بود و من هم آماده سئوال و جواب. به صورت خلاصه به عرضتان برسانم كه پس از دو ساعت بازجويى دقيق و حتى ترجمه آيات يا جملاتى كه هنوز ترجمه نكرده بود براى من تشريح و بدون كوچكترين ناراحتى يا دغدغه خاطرى در نهايت صداقت همه چيز را بيان داشت. حدود ساعت 11 شب بود كه كارم خاتمه پيدا كرده و اصولاً مى‏بايد به زندان مى‏بردم و تحوليش مى‏دادم و مراتب را هم تلفنى به سرتيپ تيمور بختيار گزارش مى‏دادم. اين كار را نكردم. تلفن را برداشتم و به منزل بختيار تلفن كردم. ايران خانم زن اولش گوشى را برداشت. پس از اداى احترام خود را معرفى كردم و گفتم: مى‏خواهم با تيمسار مذاكره بكنم.

گفت: خواب است، اگر فوريت و ضرورت دارد تإ؛ااّّ بيدارش كنم. گفتم: بلى، همين است كه مى‏فرماييد، اگر زحمت نمى‏شود. بختيار گوشى را برداشت و گفت: ها پژمان چه مى‏كنى؟ جريان را به اطلاعش رساندم. نظرم را خواست. گفتم: ترخيص و رساندن به منزلش تا فردا صبح به محض ورود شما به دفتر، گزارش آن را تقديم خواهم كرد. گفت: با نظرياتت موافقم. ولى امشب را نگهش داريد تا ببينم فردا چه مى‏توانم بكنم. متوجه شدم كه بايد به عرض برساند و كسب دستور از پادشاه ايران بكند. گفتم: مرد روحانى بسيار محترم و دانشمندى است. نگهدارى او را در همين ستاد پيشنهاد مى‏كنم. گفت: آنجا كه وسائل خواب ندارد. گفتم: حضرتعالى موافقت كنيد، من ترتيب اين كار را مى‏دهم. گفت: بسيار خوب، البته به آيت‏اللَّه شام داده بودم. زيراراننده نگهبان را فرستادم از يكى از رستورانهاى نزديك فرماندارى نظامى خوراك و يك قورى چاى آورده بود و از اين نظر هيچ اشكالى وجود نداشت. به آقاى صدر بلاغى گفتم: يادداشتى بنويسيد خطاب به خانواده كه يكدست رختخواب به حامل ورقه بدهند و اگر لباس خواب، جانماز و هر چه ديگر تا فردا مورد نياز است، بدهند راننده كه بياورد و اطمينان بدهيد كه جاى هيچگونه نگرانى نيست و فردا به منزل مراجعت مى‏كنيد. توصيه كنيد كه موضوع به هيچ كس گفته نشود.

 به همين طريق عمل كرد. يك ميز بزرگ وسط اطاق بود؛ مثل ميز كميسيون. گفتم: روى اين ميز رختخواب را براى شما پهن خواهند كرد و فكر كنيد امشب را در منزل من مهمان و به علت نواقص وسائل و امكانات دچار زحمت شده‏ايد. باز هم تكرار كرد: استغفراللَّه. من مشقات و نارحتى‏هاى زيادى در طول عمرم كشيده‏ام و به ناراحتى و عذاب خو گرفته‏ام. جاى بسيار خوب و راحتى است و هيچ نگرانى ندارم. تلفن منزلش را گرفتم. گوشى را به او دادم كه با همسرش صحبت كند. خيلى متين و شمرده عين متن نامه‏اى را كه نوشته و داده بود به راننده كه ببرد منزلش، به همسرش گفت. يك كلمه بيشتر از آن نگفت. از او خداحافظى كرد و گوشى را به من داد. من ضمن اداى احترام به همسرش از او خواهش كردم كه اجازه بدهد با پسر ارشدش صحبت كنم. دانشجوى پزشكى ارتش صدر بلاغى بلى گفت. من سلام كردم و گفتم: سروان پژمان هستم. خيلى خوشحال شد. گفتم همان كه پدر بزرگوارت به مادر محترمه‏ات گفتند، من از مخلصان آيت‏اللَّه هستم و ادعاى غبن دارم كه چگونه تا حال نتوانسته‏ام از محضرش كسب فيض كنم و اين تقصير از شماست. به هر حال جاى نگرانى نيست. شخصاً ايشان را فردا به منزل مى‏رسانم.

آيت‏اللَّه را خواباندم و به منزلم رفتم. ساعت 6 صبح برگشتم. گزارش مفصل و مرتبى تهيه و آماده كردم. به سرگرد صمصام آجودان بختيار تلفن كردم و گفتم كه تيمسار با من كار فورى و ضرورى دارند. به محض ورود به دفترشان فوراً به من تلفن بفرماييد. از همان ساعتى كه وارد اطاقم شدم ديدم آيت‏اللَّه بيدار است و نماز مى‏خواند. بعد از نماز به يك سرباز دستور دادم رختخواب را جمع و جور كند. راننده را خواستم و دستور دادم كه رختخواب را به منزل صدر بلاغى ببرد. گفتم براى هر دوى ما صبحانه بياورند. با هم خورديم. مقارن ساعت 8 صبح، سروان عميد (بعد سرتيپ رئيس ساواك مازندران شد، از همدوره‏هاى قديمى و دوستان بسيار صديق و عزيز من بود) گوشى تلفن را كه زنگ خورده بود بلند كرد و گفت: عيسى تلفن، صمصام است. گوشى را برداشتم. صمصام گفت: فرمودند بياييد خدمتشان. رفتم. پس از اداى احترام، دستور نشستن داد.