فن بیان،اصول سخنرانی و هنرگویندگی وگفتگو

رسول اللَّه صلى الله عليه وآله :

لا يَمنَعَنَّ أحَدَكُم رَهبَةُ النّاسِ أن يَقولَ بِحقٍّ إذا رَآهُ أو شَهِدَهُ ؛ فَإنَّهُ لا يُقَرِّبُ
مِن أجَلٍ ، وَلا يُباعِدُ مِن رِزقٍ أن يَقولَ بِحقٍّ ، أو يُذَكِّرَ بِعَظيمٍ .

مبادا ترس از مردم ، كسى از شما را كه حق را ديده يا شاهد بوده ، از گفتن آن باز دارد ؛
زيرا حق گفتن ، يا يادآورى امر بزرگ [آخرت ]نه مرگ را نزديك مى‏كند و نه روزى را دور مى‏سازد .

مسند ابن حنبل : 4 / 102 / 11474

امام صادق عليه السلام - چنان كه در كتاب مصباح الشريعه
به ايشان نسبت داده شده است - :

أحسَنُ المَواعِظِ ما لا يُجاوِزُ القَولُ حَدَّ الصِّدقِ، وَالفِعلُ حَدَّ الإخلاصِ.

بالاترين اندرزها آن است كه سخن از مرز راستگويى و عمل از مرز اخلاص فراتر نرود .

مصباح الشریعة : 395

عمرو بن ابى مقدام :

قال لي أبو جَعفَرٍ عليه السلام - في أوَّلِ دَخلَةٍ دَخَلتُ عَلَيهِ - :
تَعَلَّموا الصِّدقَ قَبلَ الحَديثِ .

امام باقر عليه السلام - در نخستين ورودم به محضر ايشان - به من فرمود :
پيش از سخن گفتن راستگويى را بياموزيد .

کافی : 2 / 104 / 4

امام على عليه السلام - در بيان فضيلت رسول اكرم صلى الله عليه وآله - :

بَعَثَهُ وَالنّاسُ ضُلّالٌ في حَيرَةٍ ، وَحاطِبونَ في فِتنَةٍ ... فَبالَغَ صلى الله عليه وآله في النَّصيحَةِ ،
وَمَضى عَلى الطَّريقَةِ ، وَدَعا إلى الحِكمَةِ وَالمَوعِظَةِ الحَسَنَةِ .

[خداوند ]زمانى او را به رسالت برانگيخت كه مردم در سرگردانى گمراه و در فتنه غرق بودند ...
پيامبر صلى الله عليه وآله خيرخواهى را به نهايت رساند و در مسير راست ره پيمود
و [مردم را ]به حكمت و اندرز نيكو فرا خواند .

نهج البلاغه : خطبه 95

امام على عليه السلام - در حكمت هاى منسوب به ايشان - :

الكَلَمَةُ إذا خَرَجَت مِنَ القَلبِ وَقَعَت في القَلبِ ، وَإذا خَرَجَت
مِنَ اللِسانِ لَم تُجاوِزِ الآذانَ .

هرگاه سخنى از دل برخيزد در دل مى‏نشيند و هرگاه از زبان بيرون آيد
از مرز گوش ها در نگذرد .

شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید : 20 / 287 / 279

امام صادق عليه السلام :

كونوا دُعاةً لِلناسِ بِالخَيرِ بِغَيرِ ألسِنَتِكُم ؛ لِيَرَوا مِنكُم الاجتِهادَ وَالصِّدقَ وَالوَرَعَ .

مردم را به غير از زبانتان به خوبى فرا خوانيد تا در شما كوشش و راستى و پرهيزكارى ببينند .

کافی : 2 / 105 / 10

پيامبر خدا صلى الله عليه وآله :

أوْحى‏ اللَّهُ تعالى‏ إلى‏ أيُّوبَ : هَل تَدري ما ذَنبُكَ إليَّ حينَ أصابَكَ البلاءُ ؟ قالَ :
لا . قالَ : إنّكَ دَخَلتَ على‏ فِرْعَونَ فَداهَنْتَ في كَلِمتَينِ .

خداوند متعال به ايّوب وحى فرمود : آيا مى‏دانى گناه تو نزد من چه بود كه بلا به تو رسيد
عرض كرد : خير ؛ فرمود : تو نزد فرعون رفتى و دو كلمه با ملايمت و نرمى گفتى .

الدعوات : 123 / 304

امام على عليه السلام :

قُلْ عندَ كلِّ شِدّةٍ : «لا حَولَ ولا قُوّةَ إلّا باللَّهِ العليِّ العظيمِ» تُكْفَها .

در هنگام هر سختى و مشكلى بگو : «نيرو و قدرتى جز با خداى والا و بزرگ نيست»
آن سختى از ميان مى‏رود .

بحارالانوار : 77 / 270 / 1

امام رضا عليه السلام :

رأيتُ أبي عليه السلام في المَنامِ فقالَ : يا بُنَيَّ ، إذا كُنتَ في شِدّةٍ فأكْثِرْ أنْ تقولَ :
«يا رؤوفُ يا رحيمُ» ، والّذي تَراهُ في المَنامِ كما تَراهُ‏في اليَقَظةِ .

پدرم را در خواب ديدم كه فرمود : پسرم ! هرگاه در سختى و گرفتارى بودى جمله
«يا رئوف يا رحيم» را فراوان بگو . آنچه در خواب مى‏بينى چنان است كه در بيدارى مى‏بينى .

مهج الدعوات : 333

پيامبر خدا صلى الله عليه وآله :

إذا رأيتُمْ أهلَ البلاءِ فاحمَدوا اللَّهَ ولا تُسْمِعوهُم، فإنَّ ذلكَ يَحْزُنُهُم .

هرگاه بلا زدگانى را ديديد خدا را شكر كنيد امّا نه چنان كه آنها بشنوند
زيرا ناراحت مى‏شوند .

بحارالانوار : 71 / 34 / 18

امام باقر عليه السلام :

تقولُ ثلاثَ مرّاتٍ ، إذا نَظَرتَ إلى‏ المُبتلى‏ مِن غيرِ أنْ تُسمِعَهُ :
الحمدُ للَّهِ الّذي عافاني مِمّا ابتلاكَ بهِ ولو شاءَ فعلَ . قالَ :
مَن قالَ ذلكَ لَم يُصِبْهُ ذلكَ البلاءُ أبداً .

هرگاه بلازده‏اى را ديدى طورى كه او نشنود سه بار بگو : سپاس و ستايش خدايى را كه
به بلاى تو گرفتارم نكرد كه اگر مى‏خواست مى‏توانست چنين كند . فرمود :
هر كس اين جمله را بگويد هرگز به آن بلا دچار نگردد .

بحارالانوار : 71 / 34 / 15

پيامبر خدا صلى الله عليه وآله :

إذا أحبَّ أحدُكُم صاحِبَهُ أو أخاهُ فليُعْلِمْهُ .

هرگاه يكى از شما رفيق يا برادر خود را دوست داشته باشد ، آن را به او اظهار كند .

المحاسن : 1 / 415 / 953

ابو البلاد :

مَرّ رجلٌ في المسجدِ وأبو جعفرٍ عليه السلام جالسٌ وأبو عبدِ اللَّهِ عليه السلام ،
فقالَ له بعضُ جُلَسائهِ : واللَّهِ ، إنّي لَاُحِبُّ هذا الرّجُلَ . قالَ لَه أبو جعفرٍ عليه السلام :
ألَا فأعْلِمْهُ ، فإنَّهُ أبقى‏ لِلمَوَدّة ، وخَيْرٌ في الاُلْفةِ .

ابو جعفر (امام باقر عليه السلام) و ابو عبداللَّه (امام صادق عليه السلام) در مسجد نشسته بودند ،
مردى از آن جا گذشت . يكى از مجلسيانِ ابو جعفر عليه السلام عرض كرد : به خدا ، من اين مرد را
دوست دارم . ابو جعفر عليه السلام فرمود : پس ، به او اظهار كن ؛ زيرا اظهار محبّت دوستى را پايدارتر
و انس و الفت را بيشتر مى‏كند .

بحارالانوار : 74 / 181 / 1

امام على عليه السلام :

لا تُواخِ مَن يَسْتُرُ مَناقِبَك ويَنْشُرُ مَثالِبَكَ .

با كسى كه خوبي هايت را مى‏پوشاند و عيبهايت را پخش مى‏كند ، برادرى مكن .

غررالحکم : 1042

امام باقر عليه السلام :

لا تُقارِنْ ولا تُواخِ أربعةً : الأحْمَقَ ، والبَخيلَ ، والجَبانَ ، والكَذّابَ .

با چهار كس همنشينى و برادرى‏مكن: نابخرد، بخيل ، ترسو و دروغگو.

الخصال : 244 / 100

امام على عليه السلام :

أخوكَ الّذي لا يَخْذُلُكَ عِندَ الشِّدَّةِ ، ولا يَغْفُلُ عنكَ عندَ الجَرِيرةِ ،
ولا يَخْدَعُكَ حينَ تَسْألُهُ .

برادر تو آن كس است كه گاهِ سختى‏تنهايت نگذارد وهنگام‏گناه از تو غافل نشود
وهرگاه از او چيزى‏مى‏پرسى‏فريبت ندهد.