اندام های گفتاری
اندام های گفتاری
ششها
بدن موجودات زنده جهت تهیه اکسیژن برای متابولیسم سلولی و دفع دیاکسید کربن به ششها وابسته است وهمچنین ششها قدرت و انرژی لازم را برای تولید آواها و صداها فراهم می کنند.ششها با داشتن مجاری تنفسی و هوایی وظایف خود را با پالایش هوا و به جریان انداختن آن دراندام های گفتاری(دراثردم وبازدم) برای تولید صوت انجام میدهند.
شش به صورت جفت در داخل پرده جنب قرار دارد. بافت پیوندی درون شش دارای مقدار زیادی رشتههای ارتجاعی و ماهیچه صاف است. نایژههای اصلی و رگهای ششی از طریق ناف این اندام وارد ششها میشوند. شش سمت راست دارای سه لوب و شش سمت چپ دارای دو لوب است. هر لوب یک شاخه از نایژه اصلی را دریافت میکند. هر لوب به لوبولهایی تقسیم شده است. ساختار درونی ششها دارای سیستمی شاخهای است که به نام درخت نایژکی خوانده میشوند. در فضای میان دو لایه جنب کمی مایع وجود دارد که حرکات ششها را آسان میکند. حدود 300 میلیون کیسه هوایی در مجموع دو شش وجود دارد و تبادل گازهای تنفسی را به عهده دارند.
انشعابات نای
نای انشعاب یافته نایژه اصلی را میسازد. این دو شاخه به ششها راه دارند ساختار نای و نایژه اصلی مشابه یکدیگر است گر چه غضروف بخش انتهایی نایژهها نامنظم میشود. نایژههای اصلی به تعدادی مجاری هوایی تقسیم میشوند. نایژههای بزرگ ، نایژکها ، نایژکهای انتهایی ، نایژکهای تنفسی ، مجرای آلوئولی و کیسه هوایی.
ناحیه تنفسی
نایژکهای انتهایی به نایژکهای تنفسی و آنها نیز به مجاری هوایی تقسیم میشوند. نایژکهای تنفسی از نظر بافتی شبیه نایژکها هستند به جز اینکه کیسههای هوایی دارند. مجاری هوایی به تعدادی کیسه هوایی ختم میشوند. کیسههای هوایی به شکل حبابهایی با دیواره بسیار نازک ، رشتههای ارتجاعی و بدون ماهیچه هستند. کیسه هوایی ظریف و فنجانی شکل بوده پوشش آن سنگفرشی ساده است ومویرگهای دارای دیواره نازک با پوشش آنها تماس دارند.
حنجره
گفتار،مكانيسم خاصي دارد، منشا توليد صدا در بدن انسان حنجره است. حنجره (Larynx) بخشی از دستگاه تنفسی است که در جلوی گردن و پايين زبان قرار دارد و متشکل از چندين غضروف است که در تنفس، تکلم و بلع نقش مهمی را ايفا میکند.همچنین حنجره دارای عضلاتی نیز هست كه يك سر آنها بر روي حنجره و سر ديگر آنها بر روي ساختمانهاي مجاور حنجره اتصال مي يابند.اين عضلات موجب بالا رفتن و پايين آمدن حنجره ميگردند.
موثرترين قسمت حنجره که در توليد صدا نقش دارد، تارهاي صوتي است که کوچکترين تار عضلاني بدن نيز به حساب مي آيند ، اين تارها توسط پوشش مخاطي پيچيده اي محافظت مي شوند وبا باز و بسته شدن این تار ها که باعث حبس هوا در بشت آن می شود صدا تولید می شود.
زبان
زبان دستهای از ماهیجههای مخطط است که در درون دهان قرار دارد و به جویدن و هضم غذا کمک میکند.
زبان به وسیله پرزهایی که بر روی خود دارد تنها عضو برای چشیدن در بدن است.همچنین با توانایی حرکت به صورتهای مختلف با تشکیل صداهای مختلف به صحبت کردن کمک میکند. زبان بهوسیله بزاق دهان همیشه مرطوب نگهداشته میشود و تعداد زیادی عصب و رگ به زبان کمک میکنند تا حرکتهای مختلف را برای چرخاندن غذا و صحبت کردن انجام دهد.
زبان به وسیله موقعیت های مختلفی که می تواند به وجود آورد راه خروج هوا راتغییر می دهد وباعث تولید صدا های مختلف می شود.مانند صدای ت که برای تولید آن قسمت جلوی زبان باید به قسمت جلوی کام وبشت دندان های بالا بچسبد.
لبها
لبها بافت نرم وشلي هستند كه به قسمت جلويي گونه ها متصل مي گردند . سطح خارجي لبها توسط پوست پوشانده شده است . لثه ها به بخش داخلي لبها كه توسط غشاءمخاطي پوشيده شده متصل مي گردند . عروق خوني نزديك به سطح پوست لبها سبب قرمزي رنگ آنها مي شود .
یکی از کارهای لبها این است که غذا را در هنگام جویده شدن بین دندان ها نگه می دارند و کار دیگرآنها تسهیل عمل صحبت کردن است.
شکل لبها در تولید صدا ها و آوا ها اثر دارد ودر هنگام تولید آواها ممکن است لبها حالات مختلفی به خود بگیرند،مانند هنگامی که بعضی از صداها مثل: ب را تولید می کنیم که در آن لبها به هم می چسبند و سبس جدا می شوند.
دندان ها
دندان مهمترین نقش و سختترین ساختار را در فک انسان و بسیاری از جانوران مهرهدار دارد. عمده ترین کاربرد دندان ، تکه تکه و آسیاب کردن غذاها میباشد. علاوه بر این ، در انسانها ، دندان نقش بسیار مهمی در تکلم و ادای صحیح کلمات ایفا میکند. مانند حرف س که اداکردن آن نیازمند دندان است و اگریکی از دندان ها آسیب ببیند و یا بشکند باعث می شود که نتوانیم بعضی از حروف را درست ادا کنیم.
تیجه گیری:
در این مقاله تاحدودی با بعضی از اندام های گفتاری ،ساختار و نحوه تاثیر آنها بر تولید آواها آشنا شدیم و دریافتیم که ششها برخلاف بندار بعضی از افراد فقط عضوی از دستگاه تنفس نیستند بلکه جزعی از اندام های گفتاری نیز هستند و حتی می توان گفت که مهمترین کار یعنی تولید انرژی را انجام می دهند.بعد از ششها می توان از حنجره به عنوان مهمترین بخش نام برد که منشاء بسیاری از صداهاست،بقیه اجزا هر کدام برای ادا کردن حروفی خاصی به کار می روند مانند مثال هایی که به آنها در این مقاله اشاره شد و نقص درکارهرکدام ازاین اجزا باعث از دست رفتن و یا نقص در قدرت تکلم می شود.
منابع:
1-حق شناس،علی محمد،آواشناسی(فونتیک)،انتشارات آگاه،1378.
4- www.goftardarman.blogfa.com
5-www.drfiroozeh.com
مثل خردمندان فكر كنيد اما با مردم به زبان خودشان حرف بزنيد.