تکلم تودماغي
تکلم تودماغي
تعريف:
تکلم تودماغي به اختلال در تشديد يا رزونانس هوا در بيني به هنگام سخن گفتن اطلاق ميشود. گفتار درمانگران به اين منظور واژهي «صداي خيشومي» را اختيار کردهاند. هر چند اين واژه از پارسي سره برگرفته شده ولي به دليل جا افتادگي و مصطلح بودن «تودماغي» ما آن را در نوشتار خود ترجيح دادهايم و همين موضوع است نسبت به « خوندماغ» که اگر بخواهيم آن را با اصطلاح نامناسبتري چون «خونروي از بيني» و يا واژهيي نامأنوستر چون «رعاف» جابجا کنيم.
تکلم تو دماغي را در برابر واژهي لاتين Rhinolalia قرار ميدهيم که Rhino به معناي بيني و Lalia به معناي تکلم است.
تکلم تو دماغي ممکن است ناشي از انسداد يا گرفتگي بيني باشد در نتيجه آن دسته از حروف که براي تلفظ به عبور هوا از بيني نياز پيدا ميکنند در تلفظ دچار اشکال ميشوند. اين حالت را تکلم تودماغي بسته Rhinolalia clausa يا Hyponasality ميخوانند. تلفظ اين بيماران در الفاظ م - ن و اينگ دچار نقص ميشود. البته «اينگ» پسوندي است که در زبان انگليسي وجود دارد يا درکلمات چيني مشابه آن به گوش ميرسد مثل پينگپنگ و ما بيشتردر زبان فارسي با دو لفظ ديگر مواجهيم. اين بيماران به جاي «م»، «ب» و به جاي«ن»، «د» را به کار ميبرند مثلاً به جاي آنکه بگويند «ميم» ميگويند «بيب» و به جاي آنکه بگويند «نان» ميگويند «داد» و اگر بيمار بخواهد «من» را تلفظ کند خواهد گفت: «بد»، اين وضعيت تلفظ براي فرد سالمي که منخرين بيني خود را گرفته است قابل تقليد ميباشد.
يک نوع ديگر تکلم تو دماغي در اثر عدم اتصال کام نرم در مدخل نازوفارنکس موجب گريز هوا از بيني يا افزايش رزونانس در نازوفارنکس و بيني ميشود اين اشکال به ويژه در تلفظ «ک» پيدا ميشود وبه چنين حالت تکلم تو دماغي باز يا Rhinolalia aperta يا Hypernasality ميگويند.
و چنانچه کام نرم نتواند در هنگام تکلم نازوفارنکس را ببندد به نام نارسايي کامي حلقي Velopharyngeal insufficieney خوانده ميشود.
علل تکلم تو دماغي باز:
1) عوامل مادرزادي مانند کوتاه بودن کام نرم و نازوفارنکس عميق
2) لوزه برداري و برداشتن آدنوئيد (لوزهي سوم).
شيوع نارسايي کامي حلقي پس از عمل لوزه برداري و آدنوئيد بين 1 در 75 تا يک در 1459 مورد عمل ميباشد. اين عارضه در اثر برداشتن نسوج اضافي يا تراشيدن بيش از حد آدنوئيد در جدار نازوفارنکس پيش ميآيد.
در موارد کوتاه بودن کام يا ضعف ماهيچههاي کامي يا شکاف به درجات گوناگون از زبان کوچک دو شاخه تا شکاف استخواني کامل، آدنوئيد درشت ممکن است به طور جبراني نازوفارنکس را تنگ نمايد و اگر در چنين مواردي آدنوئيد برداشته شود تکلم تودماغي از نوع باز عارض خواهد گشت به اين جهت است که در موارد فوق آدنوئيدکتومي ممنوعيت پيدا خواهد کرد. پس از عمل لوزه برداري امکان دارد به خاطر وجود درد بيمار ماهيچههاي کام و حلق خود را در هنگام تکلم در وضعيت استراحت قرار دهد و مانع انقباض آنها گردد. و همين عامل سبب نارسايي کامي حلقي شود که به نام فلج عادت (habit palsy) خوانده ميشود. گاهي ممکن است پس از بر طرف شدن درد اين عادت همچنان باقي بماند و براي اصلاح آن گفتار درماني ضرورت پيدا کند.
درشت بودن لوزهها معمولاً سبب انسداد بيني و تکلم تودماغي بسته (Hyponasality) ميشود ولي گاهي لوزهها آنقدر درشت ميشوند که سبب تداخل در کارکرد ماهيچههاي کام شده و در حرکت طبيعي کام نرم اشکال ايجاد ميکنند و به اين ترتيب تکلم تودماغي باز (Hyponasality) در اثر نارسايي کامي حلقي حاصل ميشود.
3) تشريح غيرطبيعي مانند شکاف کام.
4) بيماريهاي عصبي ماهيچهيي (نوروموسکولر) در اثر ديفتري و مياستني گراو، فلج مغزي در اثر تومور يا ضربهي جمجمه يا سکتهي مغزي.
تشخيص و درمان نارسايي کامل حلقي:
آزمون تشخيص نارسايي کامي حلقي پديدهي تشديد هوا در بنبست نازوفارنکس است که با بستن منخرين عارض ميگردد (cul de sac resonance ) چنانچه انسداد در قسمت قدامي و در مدخل بيني باشد چنين پديدهيي عارض نخواهد گشت که به آن تشديد بنبست کاذب منفي ميخوانند چرا که به رغم وجود نارسايي پديدهي ياد شده بروز نخواهد نمود. برعکس اگر منفذي در جلوي دريچهي کامي حلقي باشد از قبيل فيستول بزرگ کامي در اين صورت تشديد بن بست کاذب مثبت خواهد بود يعني پديده بروز خواهد نمود در حالي که نارسايي کامي حلقي وجود ندارد.
بهترين راه ارزيابي نارسايي کامي حلقي با تجهيزات نوين پزشکي نازوفارنگوسکوپي و ويديو فلوئوروسکوپي ميباشد متأسفانه نازوفارنگوسکوپي در کودکان زير6 تا 7 سال ميسر نميباشد در حالي که شناسايي اين عارضه در کودکان پيشدبستان از اهميت ويژه يي برخوردار ميشود.
امروزه با الياف نوري که در نازوفارنگوسکوپي قابل انعطاف بهکار رفته کاربرد آسانتر و وسيعتري نسبت به نازوفارنگوسکوپي غير قابل انعطاف يا ري ژيد (Rigid) پيدا کرده است.
با چکاندن سولفات باريم توسط قطره چکان بيني در ويديوفلوئوروسکوپي ميتوان تمام بافتهاي نرم و ديوارهي خلفي حلق و زبان را به سهولت رويت نمود.
براي اصلاح نارسايي کامي حلقي از عمل پالاتوفارنگوپلاستي با آوردن فلپ (Flap) از کام نرم و فلپ ديگر از ديواره ي خلقي حلق دو فلپ را در مدخل نازوفارنکس ميدوزند و عملاً نازوفارنکس را توسط پردهيي مسدود ميکنند (نگارنده در تجربيات خود سه مورد را به اين شيوه عمل نموده و نتايج خوبي از اين عمل گرفته است) به جز راههاي جراحي جهت ايجاد برجستگي در ديوارهي خلفي حلق به طوري که فضاي مدخل نازوفارنکس را باريک کند اقدام به تزريق پارافين و تفلون نمودهاند. تزريق تفلون نسبت به مواد ديگر متداولتر بوده ولي با عوارضي مانند عفونت و تشکيل گرانولوم و جابجا شدن تفلون تزريقي به سمت پايين همراه بوده است از سال 1984 به اين سو تزريق خمير کلاژن Gox-Collagen جانشين تفلون شده که عفونت موضعي يا منتشر در پي ندارد و بهتر از تفلون تحمل ميشود.
مثل خردمندان فكر كنيد اما با مردم به زبان خودشان حرف بزنيد.