هفت‌خوان مدیریت انتقادات در محل کار
هفت‌خوان مدیریت انتقادات در محل کار
انتقاد همانند ترنم باران، باید آنقدر نرم باشد، تا بدون خراب کردن ریشه‌ها، درختی تنومند و بارور ایجاد کند. *ناشناس
یک انتقاد سازنده، موهبتی بی مثال است.اساساً آیا چگونه می‌توان بدون دانستن نقاط قوت وضعف خویش، خود را ارتقا داد و بر خویش مدیریت کرد؟ البته سازندگی پیش‌فرض یک انتقاد صحیح است و انتقاد بی‌پشتوانه به منزله نق‌زنی است.
انتقاد سازنده ابزاری کارآمد برای ایجاد روابط مستحکم، انگیزش، یادگیری، توسعه مهارت‌های فردی، بهبود نقاط قوت و روشی برای تبادل اطلاعات است. یک انتقاد سازنده باید دوستانه، با هدف بهبود، دارای اهداف بلندمدت و راهبردی ، مثبت نگرانه و انگیزشی باشد، چرا که نق‌زنی و انتقادات ضعیف موجب تضعیف سازمان می‌شود. قبل از ایراد انتقاد، به میزان عملی بودن آن، تامین منافع سازمان و معیارهای بیان آن توجه کنیم. درجهان امروز، نمی‌توان منکر نقش احساسات، قضاوت‌ها و افکار انسانها در توسعه و بالندگی سازمان شد. همین امر موجب پررنگ شدن اهمیت هم‌اندیشی‌های سازنده در میان کارکنان شده است. نقد سازنده، جوامع سازمانی را به سوی شاهراه تعالی و پیشرفت سوق می‌دهد، حال‌آنکه انتقادات و نق‌زنی‌های منفی‌گرایانه موجب تعارضات غیر سازنده و پرخاشگری‌های سازمانی خواهد شد. تعارضات فرسایشی در دل سازمان، نتیجه‌ای جز سست‌شدن انگیزه‌ها و انحراف از چشم‌انداز سازمان نخواهد داشت. با این وجود انتقاد جزء لانیفک تمامی مشاغل است، چه در کسوت مدیر ارشد باشیم و چه به عنوان کارمندی جزء در سازمان مشغول خدمت باشیم، باید خود را آماده‌ی پذیرش و پردازش انتقادات سازنده کنیم. هیچ یک از ما نمی‌توانیم در آن واحد هم کاری انحام دهیم و هم درحین انجام آن کار، خود را مشاهده و ارزیابی دقیق کنیم. انتقاد سازنده رابطه‌ای دو سویه و مبتنی بر اندیشه باز، سعدصدر و کلامی سپاسگزار و حق شناس است، که عزمی راسخ برای خود ارتقایی بوجود می‌آورد. انتقاد واقعی، عاری از هر گونه احساسات شخصی، لحن تمسخرآمیز، سرزنش و احساسات برتری جویی است و آمیخته با صداقت و خیر خواهی است.
بسیاری از افراد وقتی که در مظان اتهام قرار می‌گیرند، حالت تدافعی به خود گرفته و گاه دلخور می‌شوند. البته در بسیاری از موارد، محیط کار فاقد فرهنگ بازخورد است و کارکنان نیاموخته‌اند که چگونه به شیوه‌ای سازنده نقد کنند و نقدپذیر باشند. در واقع دریافت یا ارائه سازنده بازخوردها، مهارتی حیاتی در سازمان است که نیازمند تمرین فراوان است.
روزنامه‌ی مشهور لوفیگارو بیش از یک قرن است که جمله‌ای از یک ژورنالیست مشهور را در پیشانی روزنامه‌ی خود به یدک می‌کشد: "مادامی که انتقادی در کار نباشد، ستایشی ارزشمند نیز وجود نخواهد داشت." این عبارت بیانگر آن است که انتقاد امروزه بخش مهمی از آزادی بیان به ویژه در داخل سازمانها است. انتقاد سازنده از کم و کاست‌ها، موجب اصلاح اشتباهات و پیشبرد اهداف می‌شود و از کجروی‌ها جلوگیری می‌کند. با این اوصاف به نظر شما چگونه می‌توان به شیوه‌ای اصولی انتقادات سازنده را مدیریت و آنها را در راستای ارتقای خود و پیشبرد اهداف سازمان به کار بست؟
در ادامه مطلب راهکارهایی 7 گانه برای مدیریت صحیح انتقادات مورد بررسی قرار می‌گیرد:
1- گوش بسپاریم
به نجواهای هر چند آرام محیط پیرموان خود گوش دهیم. گفته‌ها را به صورت تمام و کمال بشنویم و در صورت لزوم برای درک بیشتر و روشن‌تر شدن ابعاد انتقاد، سوال مطرح کنیم.
به مثال زیر توجه کنیم:
" گفته‌های مدیر خود را تصریح کردم، اینگونه او پی برد که واقعا به حرفهایش گوش می‌دهم و از آنجا که رئیسم دوست دارد به دیگران بیاموزد و انسانی بسیار دقیق و جزئی‌نگر است، از او خواستم تا راه را از چاه نشانم دهد و راهکارهایی برای چگونگی انجام بهتر امور به من پیشنهاد کند. صحبت را با پرسش در مورد وظایفی که به خوبی انجام می‌دهم خاتمه دادم، اینگونه نقاط قوت خود را هم به خود و هم به او یادآور شده‌ام و حال با انگیزه بالاتری می‌توانم به پیشبرد اهداف سازمان کمک کنم . به علاوه با گوش سپردن به گفته‌های دلسوازنه رئیس خود ، خیال او را آسوده می‌کنم که میتواند مسئولیت‌های بیشتری را به من بسپارد."
نمونه بالا، مثال نسبتاً خوبی در خصوص اهمیت گوش دادن و استقبال از انتقادات سازنده بود. به هر ترتیب فارغ از اینکه درچه شغلی هستیم، هر کاری انتقاداتی در پی دارد و آنچه اهمیت دارد. استقبال از انتقادات سازنده با روی‌گشاده و روحیه‌ای مثبت و استفاده از این انتقادات در جهت بهبود کار خود است. انتقاد در بردارنده‌ی مفهوم ارزیابی است و اطلاعاتی است که موجب رشد شخصی و حرفه‌ای می‌شود.
2- نیت خیرخواهانه افراد را بپذیریم
افراد نیت خیرخواهانه دارند، مگر آنکه خلاف آن ثابت شود. انتقادات سازنده می‌بایست در پوشش پیشنهاد و برحسب اهداف مشترک مطرح شوند. انتقادات سازنده و پرهیز از اشکال‌تراشی و خرده گیری بیجا، شوق ارایه کاری بهتر و دقیق‌تر را ایجاد می‌کند. وجود احساس رقابت در بدنه سازمان گاه موجب می‌شود که انتقادات سازنده را نیز نوعی حمله به خود و ترور شخصیتی تلقی کنیم، اما به واقع هنر انتقاد سازنده در شکوفا کردن شایستگی‌های فردی و سازمانی است و میتواند در تحقق بهینه و سریع اهداف مفید واقع شود. پس زمانی که با انتقادی روبرو می‌شویم، از آن به عنوان ابزاری برای اصلاح خود و پیشرفت بهره ببریم و از واکنش‌های غیر حرفه‌ای بپرهیزیم. روان‌شناسان تاکید دارند که افراد متخصص و زبده یاد گرفته‌اند که به انتقادات با دیدی متفاوت از دیگر افراد نگاه کنند و انتقاد را به عنوان فرصتی کم‌نظیر برای بالندگی خود در نظر گیرند. به انتقادات سازنده خوشآمد گوییم و حتی به دنبال مشاورانی دلسوز باشیم که به طور پیوسته ما را در بوته‌ی انتقاد و پیشنهاد قرار دهند.
3- موضع دفاعی نگیریم و از عذر و بهانه آوردن خودداری کنیم.
زمانی که موضع دفاعی در مواجهه با انتقادات سازنده می‌گیریم، این امر به ذهن طرف مقابل متبادر می‌شود که انگار شما در موضوعی که مورد انتقاد قرار گرفته‌اید تردید دارید و خود به صحت آن واقف هستید. هر چند انتقاد ممکن است به ذائقه ما تلخ آید، اما منافع شیرین آن موجب می‌شود تا از مقابله به مثل‌های فرسایشی پرهیز کنیم . نصایح دلسوزانه دیگران را نشینده نگیریم وبا گوش سپردن به آنها، آن را سبک و سنگین کنیم . زمانی که خود را پشت دیوار حاشا پنهان می‌کنیم، فرصت یادگیری درباره‌ی خود و برداشت دیگران از خویش را از دست خواهیم داد.
4- انتقاد را به شخص خود نگیریم
به یاد داشته باشیم که عموما افراد از کردار کاری و روش ما انتقاد می‌کنند، نه از شخص ما. و لذا باید به این نکته واقف باشیم که ذات ما متوجه خطایی نیست، بلکه رفتارهای ما میتواند دچار کاستی باشد. چنین برداشتی نسبت به انتقادات موجب می‌شود تا با انگیزه تغییر، انتقاد را به عنوان تجربه‌ای توان افزا و بهبود‌بخش مجسم کنیم. انتقاد میتواند ناشی از دلسوزی، احترام و علاقه طرف مقابل باشد و نباید چنین فرض کنیم که شخصیت ما زیر سوال رفته است.
5- انتقاد را به عنوان یک کمک تلقی کنیم
به یاد داشته باشیم که تمامی انتقادات و بازخوردهای سازنده (حتی از نوع منفی آن) نشانه‌ای از علاقه و احترام طرف انتقاد کننده و نشانگر این است که او می‌خواهد به ما کمک کند . پذیرفتن آنکه همه ما دارای نقاط ضعف و آسیب‌پذیر هستیم موجب می‌شود تا تصویری مثبت از انتقاد در ذهن خو داشته باشیم. انتقاد سازنده میتواند در نوع خود موهبتی باشد و به بهبود روابط و تعمیق فهم مشترک بینجامد. برخورد سازنده با انتقادات سازنده نیازمند آن است که مهارت پذیرش جنبه‌های به ظاهر منفی و در باطن سازنده را پیدا کنیم و برخوردی سالم حتی با انتقادات خصمانه داشته باشیم و با شرایط به شکلی منطقی مواجه شویم.
بدیهی است، زمانی که در نقطه ضعف باشیم آستانه تحملمان پایین می‌آید. لذا تلاش کنیم تا خود را توانمند سازیم و امتیاز کسب کنیم.
6- به خود سخت نگیریم و درجهت ارتقای خویش بکوشیم
همواره احتمال خطای انسانی وجود دارد و اشتباه از هر کسی سر می‌زند، البته اشتباه روی دیگر سکه‌ی یادگیری است. اشتباه کردن هیچ ایرادی ندارد، اشکال آنجا است که اشتباهات مشابه را بارها و بارها مرتکب شویم، چرا که از همان ابتدا رنج گوش سپردن به انتقادات را به تن نخریده‌ایم . می‌توان از دیدگاه‌های طرف مقابل به شرط مذاکره‌ای سازنده، چیزهای بسیاری آموخت. در واقع کسی که از ما انتقاد سازنده می‌کند، به مانند آیینه‌ای تمام قد است که کلیه اشکالات را پیش چشمانمان عیان می‌سازد.
7- تشکر کنیم
چنانچه بخواهیم درکی صحیح از بازخوردها داشته باشیم، باید دامنه ظرفیت انتقادپذیری خود را بگسترانیم و فضایی مناسب ایجاد کنیم تا بتوانیم از بستر آن در اندیشه‌های خود تحول ایجاد کرده و روندی تکاملی را درپیش گیریم. لازم است تا به‌درو از عصبانیت بیجا وکینه توزی وبه جای از کوره در رفتن، خونسردی خویش را حفظ و از منتقدان دلسوز که اشتباهات ما را می‌بینند و به ما در عدم تکرار آن کمک می‌کنند، تشکر کنیم.
مثل خردمندان فكر كنيد اما با مردم به زبان خودشان حرف بزنيد.