رابطه تنفس و صدا سازی (۶)
رابطه تنفس و صدا سازی (۶)
خواندن و صوت به عنوان اولین پیام الهی به پیامبر اکرم نشانه ای است گویا و محکم بر اهمیت صدا و خواندن.تولید صدا و خواندن خود را به طور عمده مدیون سیستمی به نام تنفس می داند.اگرچه حیات انسان در درجه اول به سیستم تنفس دانسته است.پیچیده ای به نام صداسازی نیز مرهون این نعمت الهی است.یکی از اعجاب های اسلام کتاب الهی قرآن است که دارای زیبایی خارق العاده ای در وزن و رعایت اصول و روزی است که تاکنون بشر امروزی حتی به یُمن استفاده تکنولوژی نتوانسته به آن پی ببرد.و این زیبایی و اعجاب زمانی که با صوت زیبا همراه می شود صدچندان می گردد.بنابراین قرائت قرآن یکی از نعمتهایی است که خداوند به هر کسی نداده و انسانی که ذاتاً دارای این نعمت خدادادی است.از هیچ اقدامی در راه تعالی و پیشرفت در آن نیابد فرو گذار باشد.
بخش ۱
فشارهای تنفسی
فشار داخل حبابچه ای
عضلات تنفسی با فشردن و متسع کردن متناوب ریه ها موجب تهویه ریوی می شوند و این عمل بنوبه خود موجب بالا رفتن و پایین آمدن فشار در حبابچه ها می شوند.در جریان دم،فشار داخل حبابچه ای نسبت به فشار جو مختصری منفی می شود و این مقدار بطور طبیعی کمتر از یک میلی متر جیوه است.این کاهش فشار موجب جریان هوا از طریق مجاری تنفس می شود.از طرف دیگر در هنگام بازدم فشار داخل حبابچه ای تا تقریباً یک ۱+ میلی متر جیوه بالا می رود و موجب جریان هوا از طریق مجاری تنفسی به محیط خارج می گردد.
بخش دوم
حجم های ریوی
چهار حجم ریوی مختلف وجود دارد که مجموع آنها برابر با حداکثر حجمی است که ریه ها می توانند متسع شوند.
۱ - حجم جاری : حجم هوای دمی یا بازدمی در هر نفس عادی بوده و مقدار آن حدود ۵۰۰ میلی لیتر در یک مرد جوان طبیعی است.
۲ – حجم ذخیره دمی : مقدار هوای اضافی است که می توان علاوه بر حجم جاری طبیعی با یک دم عمیق وارد ریه ها کرد و مقدار آن معمولا برابر با حدود ۳۰۰۰ میلی لیتر در یک مرد جوان است.
۳ – حجم ذخیره بازدمی : مقدار هوایی است که می توان بعد از پایان یک دم عمیق از ریه ها خارج کرد و مقدار آن بطور متوسط حدود ۱۱۰۰ میلی لیتر در یک مرد جوان است.
۴ – حجم باقیمانده : حجم هوایی است که کماکان بعد از یک بازدم حداکثر عمیق در ریه ها باقی می ماند.این حجم بطور متوسط حدود ۱۲۰۰ میلی لیتر در یک مرد جوان است.
برای شرح وقایع دوره تنفسی گامی مناسب تر است که مجموع دو یا چند عدد از حجم های قبلی روی هم ذکر شوند.این قبیل مجموعه ها را ظرفیتهای ریوی می نامند.
۱ – ظرفیت دمی : که برابر با مجموع حجم جاری و حجم ذخیره دمی است.این ظرفیت نمودار حداکثر مقدار هوایی است (حدود ۳۵۰۰ میلی لیتر) که شخص می تواند از سطوح استراحت بازدمی تا یک دم عمیق وارد ریه ها کرده و آنها را تا حداکثر ممکن متسع سازد.
۲ – ظرفیت باقی مانده عملی : برابر با مجموع حجم ذخیره بازدمی و حجم باقیمانده است.ظرفیت باقیمانده مقدار هوایی است که در پایان بازدم عادی در ریه ها باقی می ماند. (۲۳۰۰ میلی لیتر).
۳ – ظرفیت حیاتی : برابر با مجموع حجم ذخیره دمی،حجم جاری و حجم ذخیره بازدمی است.ظرفیت حیاتی حداکثر مقدار هوایی است که شخص می تواند بعد از یک دم کاملا عمیق با یک بازدم کاملا عمیق از ریه های خود خارج کند (حدود ۴۶۰۰ میلی لیتر)
۴ – ظرفیت کل ریوی : حداکثر هوایی است که بعد از یک دم کاملا عمیق در ریه ها وجود دارد و برابر با مجموع چهار حجم ریوی است (حدود ۵۸۰۰ میلی لیتر).
تمام حجمها و ظرفیتهای ریوی در زنها حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد کمتر از مردهاست که این حجمها و ظرفیتهای ریوی در افراد درشت و ورزشکار بیشتر از افراد کوچک و ضعیف است.
سطح استراحت بازدمی
تهویه تنفسی طبیعی تقریباً بطور کامل بوسیله عضلات دمی انجام می شود.هنگام رفع انقباض عضلات دمی خاصیت ارتجاعی ریه ها و قفسه سینه موجب کوچک شدن ریه ها بطور پاسیو می شود.بنابراین هنگامی که تمامی عضلات دمی بطور کامل در حال رفع انقباض می باشند ریه ها به یک حالت استراحت موسوم به استراحت بازدمی باز می گردند.حجم هوای موجود در ریه ها در این سطح برابر با ظرفیت باقیمانده عملی در حدود ۲۳۰۰ میلی لیتر در یک مرد جوان است.
اهمیت حجم ها و ظرفیتهای ریوی
در اشخاص طبیعی حجم هوای موجود در ریه ها بطور عمده بستگی به جثه و هیکل دارد.علاوه بر آن حجمها و ظرفیتهای مختلف بدن با وضع بدن فرق می کند و بیشتر آنها با خوابیدن کاهش یافته و با ایستادن زیاد می شوند.این تغییر حجم ریه برابر تغییر وضع بدن ناشی از دو عامل عمده است.
۱ – تمایل بیشتر محتیات شکمی برای وارد کردن فشار روی دیافراگم در وضع خوابیده.
۲ – افزایش حجم خون (گردش ریوی در وضع خوابیده که همان از فضای موجود برای هوای ریوی می کاهد.
اهمیت حجم باقیمانده
حجم باقیمانده نمودار حجم هوایی است که نمی توان حتی با یک بازدم عمیق و شدید از ریه ها خارج کرد.اهمیت این موضوع در آن است که حجم باقیمانده حتی در فواصل نفسها مقدار کافی هوا برای تهویه خون در اختیار حبابچه ها می گذارد.اگر وجود هوای باقیمانده نبود غلظت اکسیزن و دی اکسید کربن خون بطور نادری با هولتس بالا و پایین می رفت و بدیهی است که این موضوع عیبی برای روند نفس بشمار می رفت.
اهمیت ظرفیت حیاتی :
عومل عمده دیگر به غیر از ساختمان تشریحی بدن که بر روی ظرفیت حیاتی بدن تأثیر دارند
۱ – وضع بدن شخص هنگام اندازه گیری ظرفیت حیاتی
۲ – قدرت عضلانی تنفسی
۳ – قابلیت اتساع ریه ها و قفسه سینه که کومپلیانس نامیده می شود.
ظرفیت حیاتی بطور متوسط حدود ۶/۴ لیتر در مردان جوان و حدود ۱/۳ لیتر در زنان جوان است.اما این مقادیر در بعضی افراد نسبت به افراد دیگر با همان وزن بسیار زیادتر هست.
یک فرد بلند قد و لاغر معمولا ظرفیت حیاتی بیشتری از یک فرد چاق دارد و یک ورزشکار تعلیم یافته ممکن است دارای ظرفیت حیاتی به میزان ۳۰ تا ۴۰ درصد بیشتر از طبیعی یعنی ۶ تا ۷ لیتر باشد.
ظرفیت حیاتی بازدمی سریع و حجم بازدمی سریع
یک آزمایش بالینی ریوی فوق العاده مفید که بسیار ساده نیز هست ثبت منحنی حیاتی بازدمی سریع است.برای انجام مانور ظرفیت حیاتی بازدمی سریع ،شخص ابتدا یک دم حداکثر عمیق تا حد ظرفیت کل ریوی انجام می دهد و سپس با حداکثر کوشش بازدمی یک بازدم تا حد ممکن سریع و عمیق به داخل اسپیرومتر انجام می دهد.
تغییرات ظرفیت حیاتی ناشی از احتقان ریه
در بیماری قلب یا هر بیماری دیگری که موجب احتقان ریه شود ظرفیت حیاتی کاهش می یابد زیرا مایع اضفی در ریه ها کومپیلیانس ریه را کم می کند.
حجم تنفسی در دقیقه – تعداد تنفس و حجم جاری.
حجم تنفسی در دقیقه،مقدار کل هوای تازه ای است که در هر دقیقه وارد مجاری تنفسی می شود و برابر با حاصل ضرب حجم عادی و تعداد تنفس در دقیقه است.مقدار طبیعی حجم جاری در یک مرد بالغ جوان همانطور که در بالا خاطر نشان شد حدود ۵۰۰ میلی لیتر و تعداد طبیعی تنفس ۱۲ بار در دقیقه است.بنابراین حجم تنفسی در دقیقه بطور متوسط حدود ۶ لیتر در دقیقه است.
انسان گاهی می تواند برای مدت کوتاهی با یک حجم تنفسی در دقیقه به اندکی ۵/۱ لیتر در دقیقه و یک تعداد تنفس که اندکی دو تا ۴ بار در دقیقه زنده بماند که افزایش شدید حجم جاری می تواند بارز تعداد تنفس در ددقیقه را جبران کند.تعداد تنفس گاهی به ۴۰ تا ۵۰ بار در دقیقه افزایش می یابد و حجم جاری می تواند به ظرفیت حیاتی یعنی حدود ۴۶۰۰ میلی لیتر در مردان بالغ برسد.اما در صورتی که تعداد تنفس در دقیقه زیاد باشد انسان معمولا نمی تواند حجم جاری بزرگتری از حدود نصف ظرفیت حیاتی خود داشته باشد.
ظرفیت حیاتی متعاقب فلج عضلات تنفسی
فلج عضلات تنفسی که غالبا متعاقب صدمات نخاع یا پولیومیلیت ایجاد می شود می تواند موجب کاهش زیادی در عضلات حیاتی شده و ان به راحتی به ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی لیتر برساند که به سختی برای ادامه حیات کافی است.این مقدار ممکن است در مورد بیمارانی که با دستگاه تنفس مصنوعی زندگی می کنند حتی از این حد نیز کمتر باشد.
مثل خردمندان فكر كنيد اما با مردم به زبان خودشان حرف بزنيد.