عفت كلام در قرآن : قسمت چهارم

الف) قول ميسور
وَ إِمّا تُعْرِضَنَّ عَنْهُمُ ابْتِغاءَ رَحْمَةٍ مِنْ رَبِّكَ تَرْجُوها فَقُلْ لَهُمْ قَوْلاً مَيْسُورًا. (اسراء: 28)

و هرگاه از آنان [مستمندان] روي برتابي، و انتظار رحمت پروردگارت را داشته باشي تا گشايشي در كارت پديد آيد و به آن‏ها كمك كني، با گفتار نرم و آميخته با لطف با آن‏ها سخن بگو!

آيه مي‏فرمايد: هنگامي كه مسكينان براي برطرف شدن نيازشان به نزد تو (پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم) مي‏آيند، اگر كمك به آنان امكان ندارد، با آنان به قول ميسور رفتار نما. توصيف قول به ميسور به اين دليل است كه مسكين در شرايط سخت و دشواري، به روي آوردن نزد ديگران مجبور مي‏شود. در اين صورت، اگر ديگران در آن وضعيت، امكان كمك مالي را نداشته باشند، بايد به گونه‏اي با مسكين سخن بگويند كه آن سختي و دشواري كه بر دوش او سنگيني مي‏كرد، با اين سخن، آسان و برطرف گردد. بنابراين، قول ميسور يعني سخني كه موجب آساني مي‏شود. اين ممكن است با يك وعده يا با سخني نرم و    ....    ....   ...

ادامه نوشته

عفت كلام در قرآن : قسمت سوم

ديدگاه فخر رازي
بحث درباره اين تمثيل قرآني را با تفسيري از امام فخر رازي به پايان مي‏بريم. وي حكمت تعيين الاغ از ميان ديگر حيوانات را چنين تبيين مي‏كند:

الف) با توجه به آفرينش حيوانات كه در آيه «وَ الْخَيْلَ وَ الْبِغالَ وَ الْحَميرَ لِتَرْكَبُوها وَ زينَةً وَ يَخْلُقُ ما لا تَعْلَمُونَ؛

هم‏چنين اسب‏ها و استرها و الاغ‏ها را آفريد؛ تا بر آن‏ها سوار شويد و زينت شما باشد و چيزهايي مي‏آفريند كه نمي‏دانيد». (نحل: 8) آورده شده است. زينت و سواري در اسب نسبت به استر و الاغ بيش‏تر و آشكارتر است و باركشي در الاغ آشكارتر و معمول‏تر است و استر در زينت و باركشي و سواري ميانه است.

ب) اين تمثيل براي نماياندن جهل و ناداني آورده مي‏شود و اين در الاغ آشكار است.

ج) مناسب‏ترين و بهترين چيزي كه پستي و خواري را نشاني دهد، در مثال الاغ به دست مي‏آيد.

د) حمل كردن اسفار (كتاب‏هاي فراوان) روي الاغ، آسان‏تر و سالم‏تر و بهتر انجام مي‏شود؛ زيرا الاغ حيواني رام، و فرمان‏بر است كه، كنترل آن آسان است و هر كسي حتي بچه‏ها، بدون سختي و به راحتي از آن سواري مي‏گيرند و با آن باركشي مي‏كنند.

ه) رعايت واژگان مناسبت و هماهنگ كه ميان دو واژه حمار (الاغ) و اسفار (كتاب‏ها) وجود دارد، تمثيل زدن اين حيوان را از ميان ديگر حيوان‏ها برجسته‏تر ساخته است.1
________________________________________
1. التفسير الكبير، ج 3، ص 6 .

ادب قرآني در آيه «... ان انكر الاصوات لصوت الحمير»
درباره آيه «وَ اقْصِدْ في مَشْيِكَ وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ إِنَّ أَنْكَرَ اْلأَصْواتِ لَصَوْتُ الْحَميرِ» (لقمان: 19) بايد گفت: اين مورد يكي از نمونه‏هاي امضاي باور و اعتقاد مردم است. مردم صداي الاغ را ناهنجار مي‏دانند. اين باور در فطرت انسان‏ها ريشه دارد. بدين صورت كه حس زيبايي و زشتي از امور فطري‏اند و   ...........

ادامه نوشته

عفت كلام در قرآن : قسمت دوم

تعريف اخلاق

اخلاق كه جمع خُلُق و خُلْق است، به معناي خوي و سرشت‏هايي است كه با بينش دروني قابل درك است. به عبارتي صورت باطني انسان را خُلق گويند. چنان كه به شكل‏ها و صورت‏هايي كه با چشم مشاهده‏پذير است، خَلق گويند؛ يعني شكل ظاهري انسان را خَلق گويند. براي مثال هنگامي كه گفته مي‏شود فلاني خَلق و خُلق نيكويي دارد؛ يعني ظاهر و باطن وي نيكوست.1

ولي از نظر اصطلاح، تعريف‏هاي گوناگوني از آن كرده‏اند2 كه برخي از آن‏ها عبارت‏اند از:

خُلْق عبارت است از ملكه‏اي نفساني كه باعث صدور افعال به گونه‏اي آسان و بدون نياز به تفكر و تامل و نگرش است. ملكه حالتي نفساني است كه به كندي زوال مي‏پذيرد.3

مرحوم شبّر و علامه طباطبايي رحمه‏الله نيز همين مفهوم را مورد توجه قرار داده‏اند.4

عالمان اخلاق در بحث اخلاق عملي، بحث نسبتا جامعي درباره چگونه سخن گفتن و آفات و فايده‏هاي زبان آورده‏اند. افزون بر كتاب‏هاي اخلاقي، در كتاب‏هاي حديثي نيز بخش‏هايي به اين مباحث اختصاص يافته است كه در بخش «گزارش از برخي كتاب‏هاي اخلاقي و حديثي» به مواردي  ....    ....  

ادامه نوشته

عفت كلام در قرآن : قسمت اول

عفت كلام در قرآن : قسمت اول

 

شناسنامه
عفت کلام در قرآن
کد: 743
نويسنده: ايرج علي‌محمدي
ناشر و تهيه‌کننده: مركز پژوهش‏هاي اسلامي صدا و سيما
ليتوگرافي: سروش مهر
چاپ و صحافي: نگارش
نوبت چاپ: اول / 1382
شمارگان: 1500
بهاء: 950 تومان
حق چاپ براي ناشر محفوظ است
نشاني: قم، بلوار امين، مركز پژوهش‏هاي اسلامي صدا و سيما
پست الكترونيكي: Email: [e-mail]
تلفن: [phone] و 2910602 نمابر: 2933892
شابک: 2-71-7808-964ISBN: 964-7808-71-2

چکیده
قرآن از ساحت مقدس خداوند براي اصلاح جامعه بشري و هدايت انسان‏ها فرستاده شده است تا بشر را در عرصه‏هاي گوناگون زندگي، هدايت كند. يكي از جنبه‏هاي هدايتي در زندگي انسان آداب سخن گفتن است. در اين زمينه، آموزش‏ها و دستورهايي براي اصلاح و سالم‏سازي روابط كلامي با روش‏هاي گوناگون ارائه شده است كه يكي از مهم‏ترين بخش‏هاي آن، عفت كلام است. عفت كلام، نعمتي خدادادي و نشانگر شخصيت انسان است؛ زيرا كلام، ضمير و باطن آدمي را هويدا مي‏سازد و از ويژگي‏هاي مؤمن، سنجيده‏گويي و گزيده‏گويي است.
در كتاب حاضر، براي پاسخ دادن به پرسش‏ها و   ....    ....   ...

ادامه نوشته